Δολοφονημένοι από το Κ.Κ.Ε. (Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ. – Ο.Π.Λ.Α.) Αχαία, Αρκαδία, Ηλεία, 1942-1946

ΟΝΟΜΑ	ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΟΧΗ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ	ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ	ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Λαμπρόπουλος Ιωάννης	Καμίνια	Αχαΐα	Γεωργός	Συγγούνι	1944-08-01
Λαμπρόπουλος Νικόλαος	Κάτω Αχαγιά	Αχαΐα	Γεωργός	Δροσιά	1944-06-15
Αγγελετόπουλος Παναγ.	Αιγείρα	Αχαΐα	Κτηματίας	Φενεός	1944-06-17
Αγγελόπουλος Θεόδ.	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Αγγελόπουλος Κων/νος	Ριόβολος	Αχαΐα	Γεωργός	Μητόπολις	1942-02-01
Αδαμόπουλος Λάμπρος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Λέλος Παναγιώτης	Λειβάρζι	Αχαΐα	Γεωργός	Λειβάρζι	1944-05-01
Αθανασίου Γεώργιος	Ακράτα	Αχαΐα	Δημ. Εισπράκτ.	Φενεός	1944-05-10
Αθανασόπουλος Ιωάννης	Σελιανίτικα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Αθανασόπουλος Χρήστος	Κάτω Αχαγιά	Αχαΐα	Γεωργός	Τσάϊλο	1944-12-22
Αλεξόπουλος Γεώργιος	Αιγείρα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καλαμόβρυση	1944-07-17
Αναμάη Διαμάντω	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Οικοκυρά	Αγ. Γεώργιος	1944-07-20
Αναμάη Μαρία	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Οικοκυρά	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Αιμίλιος	Σιλίβαινα <	Αχαΐα	Μαθητής	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Αντώνιος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καμαρόβρυση	1944-06-15
Αναμάης Αντώνιος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καλαμόβρυση	1944-06-15
Αναμάης Νικόλαος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Φοιτητής	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Σπυρίδων	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Βαλκουβίνα	1944-07-10
Αναμάης Χαράλαμπος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Μαθητής	Φενεός	1944-07-16

Πεσόντες και νεκροί Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής 1940-1950

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μαυρικάκης Κωνσταντίνος Νικολάου τουφεκίστηκε από τους Γερμανούς 1944-07-12 Τραπόλα Ιταλίας
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μπρίλλης Ηλίας Παναγιώτου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1945-01-08 Μουσταφάδες Θηβών
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Νικηφοράκης Γεώργιος Ιωάννου φονεύτηκε από τους κομμουνιστές 1945-01-27 Θεσσαλονίκη
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Οικονομόπουλος Σωτήριος Φωτίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-06 Κυψέλη Αττικής
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σιδερατος Ευθύμιος Ισιδώρου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1944-07-21 Αθήνα Παγκράτι
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αντωνόπουλος Χρηστός Θεοδώρου φονεύτηκε από νάρκη των κομμουνιστοσυμμοριτών 1948-12-30 Νέαν Κάρβαλην Καβάλας
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μανιουδάκης Στυλιανός Ιωάννου φονεύτηκε μαχόμενος κατά των Γερμανών αλεξιπτωτιστών 1941-05-22 Ρέθυμνο Κρήτης
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ξυπολυτας Γεώργιος Σακελλαρίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-30 Περιστέρι Αττικής
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Πετρούλιας Δημήτριος Νικηφόρου φονεύτηκε συνεπεία δυστυχήματος 1945-04-02 Αθήνα
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τζουγιόπουλος Σωτήριος Βασιλείου φονεύτηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-26 Πειραιάς περίβολος Διευθύνσεως Αστυνομίας Πειραιώς
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αλεξόπουλος Δημήτριος Ιωάννου δολοφονήθηκε από τους αναρχικούς 1943-09-26 Ν Ιωνία Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αρεμπέλας Γεώργιος Παναγιώτου φονεύτηκε από τους κομμουνιστές 1943-02-19 ΣουφλίΕβρου
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αρχοντάκης Μιχαήλ Κωνσταντίνου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-18 Τουρκοβούνια Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Γεωργόπουλος Κωνσταντίνος Γεωργίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-07-13 Αγία Παρασκευήν Λέσβου
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Γουλαράκος Ιωάννης Πέτρου δολοφονήθηκε ένέδρα κομμουνιστών 1943-09-12 Καλαμάτα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ζερβόπουλος Ιωάννης Δημητρίου φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστών 1943-10-15 Καλαμάτα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ζούκας Γεώργιος Αναστασίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-08-29 Ρεγγίνιον Φωκίδος
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κάης Νικόλαος Διονυσίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-09-17 Μελιγαλά Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κασσόλας Δημήτριος Κωνσταντίνου κατακρεουργήθηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-07 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κατής Σωτήριος Γεωργίου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1943-10-13 Ασπρόχωμα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κολιοβέτας Παναγιώτης Σωτηρίου εκτελέστηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστών τραυματίσθηκε και συνελήφη αιχμάλωτος 1946-11-07 Ίλς Ντερέ ΚίρκηςΕβρου
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κορμόβας Αναστάσιος Παύλου απεβίωσε συνεπεία των κακουχιών των Δεκεμβριανών 1945-02-03 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κορνάρος Εμμανουήλ Ιωάννου απεβίωσε από κακουχίες πολέμου 1945-02-03 Γλυφάδα Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κορνιλάκης Εμμανουήλ Ιωάννου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1944-08-24 Χαλάνδριον Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μπουλούκος Θεόδωρος Ιωάννου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-12 Περιστέρι Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Οικονομίδης Χαράλαμπος Σπυρίδωνος φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστοσυμμοριτών 1949-02-01 23ον χιλιόμετρο τής οδού Κοζάνης Πτολεμαΐδας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Οικονόμου Κωνσταντίνος Ιωάννου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1945-05-04 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Παπαγιαννάκης Δημήτριος Μιχαήλ δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1946-10-19 Χανιά Κρήτης
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Παπαναστασίου Κωνσταντίνος Αναστασίου πνίγηκε ναυάγιο ατμόπλοιου «Χειμάρα» 1947-01-14 Νότιος Ευβοϊκός Κόλπος
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Πολωυδόβαρδας Μιχαήλ Παύλου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1945-02-02 Χανιά Κρήτης
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ρούσσης Θεοφάνης Δημητρίου φονεύτηκε συνεπεία ατυχήματος 1944-01-31 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σακελλαρίου Χρηστός Αποστόλου φονεύτηκε μαχόμένος κατα των κομμουνιστών 1944-09-09 ΠύργονΗλείας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σιαπέρας Νικόλαος Βασιλείου απεβίωσε ψύξεως 1949-01-23 Κανάλια Ευρυτανίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σταυράκης Στέφανος Λοΐζου φονεύτηκε μαχόμένος κατα των κομμουνιστών 1944-12-10 Πειραιά Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σωτηρίου Ιωάννης Νικολάου φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστοσυμμοριτών 1946-09-13 θέση «Φραγκόπετραν» Βέροιας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τζάννες Νικόλαος Παναγιώτου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-06 Κυψέλη Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τρουλλινός Εμμανουήλ Αλεξάνδρου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-05 Περιστέρι Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τσοτάκος Δημήτριος Παναγιώτου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-06 Κυψέλη Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φίτσιος Δημήτριος Χαραλάμπους φονεύτηκε 1948-04-13 Σπάρτη
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φονδελάκης Μιχαήλ Κωνσταντίνου φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστοσυμμοριτών 1946-07-26 Φλώρινα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φραγκιαδάκης Ήλιος Ευαγγέλου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-29 Περιστέρι Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φραγκουδάκης Ιωάννης Κωνσταντίνου σφαγιάστηκε από τους κομμουνιστές διά μαχαιρών και πελέκεως τό δέ πτώμα του άνηρτήθη επί στύλου πλατείαν τής πόλεως 1944-09-17 Καλαμάτα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φωτόπουλος Φώτιος Λουκά εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-05 Πλατείαν Κυριακοΰ Αθηνών

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Αργολίδας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελένας Νικόλαος Πλατανίτι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Πλατανίτι 1944
Αγγελόπουλος Γεώργιος Ανυφή ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ανυφή 1944
Αθανασόπουλος Ιωάννης Μπόρσια ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ναύπλιο 1944-06-07
Αίσωπος Χρήστος Λυγουριό ΑΡΓΟΛΙΔΑ Λυγουριό 1944
Αλεξανάρής Θεόδωρος Δίδυμα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944
Αλεξανδρόπουλος Νικόλαος Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Αργος 1944-04-26
Αναγνωστοπουλος Ιωάννης Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Αργος 1944-05-14
Αναστασίου Γρηγόριος Αγ. Τριάς ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ν. Επίδαυρος 1944
Ανδριανόπουλος Σταυρός Λυγουριό ΑΡΓΟΛΙΔΑ Λυγουριό 1942
Ανέστης Νικόλαος Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Αργος 1944-02-13
Ανθικα Ευφροσύνη Τολό ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δρέπανο 1943
Αντώνιου Αθανάσιος Φρουσίνα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Φρουσίνα 1944-07-01
Αντωνίου Γεώργιος Κουτσοπόδι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κουτσοπόδι 1941-07-09
Αραχωβίτης Δημήτριος Κρανίδι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κρανίδι 1944
Αργέντος Παντελεήμων Πασσα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κόρινθος 1944-07-01
Αργίτης Γεώργιος Δίδυμα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944
Αργίτης Νικόλαος Δίδυμα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944
Αργίτης Παναγιώτης Ασσίνη ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ναύπλιο 1943
Αργύρης Γεώργιος Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944-06-04
Αργυρόπουλος Αγγελής Μάνεσι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κόρινθος 1944
Αργυρόπουλος Πέτρος Μάνεσι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κόρινθος 1944

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Αρκαδίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελάκος Γεώργιος Αγ. Νικόλαος ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Αγ. Νικόλαος 1944-06-24
Αγγελόπουλος Ασημ. Μεγαλόπολις ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Βίγλες Μεγ. 1944-02-24
Αγγελόπουλος Δημοσθ. Βάχλια ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1943
Αγγελόπουλος Ξενοφών Ρίζες ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Κόρινθος 1944-07-23
Αθανασόπουλος Παναγιώτης Ανθοχώριο ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1944
Αλεξόπουλος Ευάγγελος Λουκά ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λουκά 1944-07-15
Αλεξόπουλος Θεόδωρος Λουκά ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λουκά 1944-07-17
Αλεξόπουλος Κων)νος Στρίγκου ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Καισαριανή 1944-06-03
Αναγνωστόπουλος Παναγιώτης Επισκοπή ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Επισκοπή 25/19/1943
Αναστασάκης Δημήτριος Ώρια ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Ωριά Αρκαδίας 1944-06-24
Αναστασιάδης Ηλίας Βέρβαινα ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Ξηρ. Αγ. Πέτρος 1944-07-13
Αναστασιάθης Ηλίας Αστρος ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Αγ. Ιωάννης 1944-05-24
Αναστασόπουλος Ιωάννης Κ. Κολλίναι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λογγανίκος 1944-06-09
Αναστασόπουλος Χρήστος Κ. Κολλίναι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λογγανίκος 1944-06-09
Αναστοπουλος Βασίλειος Πράσινο Γορτυνίας ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Μανθυρέα 1944-02-23
Αναστοπουλος Κων)νος Πράσινο Γορτυνίας ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Μάζη 1943-12-12
Αναστόπουλος Παν. Πράσινο Γορτυνίας ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Πράσινο 1944-07-19
Ανδριανόπουλος Παναγιώτης Πικέρνι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Γερμανία
Ανδριτσόπουλος Κων Τρίπολη ΑΡΚΑΔΙΑ εργάτης Ανδρίτσα 1943-12-04
Ανδρουκάκης. Γεώργιος Γαρέα ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Κόρινθος 1944-08-06
Αντωνόπουλος άγνωστος ΑΡΚΑΔΙΑ άγνωστος
Αντωνόπουλος Γεράσιμ Χράνοι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1943

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Τριφυλίας-Ολυμπίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

Αγγελάκος Αριστομ Κυπαρισσία ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ οδηγός αυτοκινήτου Κυπαρισσία Τριφυλίας 1944-02-10
Αγγελόπουλος Κων)νος Αρτίκι Τριφυλίας ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ σιδηρουργός Καλαμάτα 1944-02-24
Αδαμόπουλος Παναγιώτης Γεωργίου Μάκραινα ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ κτηματίας 27 Μελιγαλάς Μεσσηνίας 1943-10-01
Αλεβίζος Λυκούργος Αετός ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Πύλος Μεσσηνίας 1944-05-06
Αλεξανδράκης Κων)νος Αλαγονία ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ κτηματίας Μελεβό (Πάρνωνας) Σπάρτ. 1944-01-30
Αλεξανδρής Γεώργιος Φυγαλία ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Θεσσαλονίκη 1944-03-04
Αλεξανδρόπουλος Γεώργιος Χαλαζόνι ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Φιλιατρά Τριφυλίας 1944-06-02
Αμπαριώτης Βασίλειος Ανδρίτσαινα ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Ανδρίτσαινα 1941-08-28

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Αχαίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελάκης Κωνσταντίνος Αχλαδ)στρον ΑΧΑΪΑ φωτογράφος Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελέτοπουλος Δημήτριος Ακρατα ΑΧΑΪΑ κτίστης Αγρίδι 1944-07-20
Αγγελέτοπουλος Δημήτριος Αμπελος ΑΧΑΪΑ κτηματίας Αγρίδι 1944-07-27
Αγγελόπουλος Γεώργιος Καλάβρυτα ΑΧΑΪΑ εργάτης Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Γεώργιος Καλάβρυτα ΑΧΑΪΑ κτηματίας Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Γιώργος Βάθεια ΑΧΑΪΑ καφεπώλης Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Δήμας Καλάβρυτα ΑΧΑΪΑ καραγωγεύς Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Δήμος ΑΧΑΪΑ Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Νικόλαος Βόβοδα ΑΧΑΪΑ Βόβοδα 1943
Αγγελόπουλος Παναγ. ΑΧΑΪΑ Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Σωκράτης Παρασκευή ΑΧΑΪΑ Πάτρα 1942
Αγιαννιτοπουλος Αλέξιος Σαβάλια ΑΧΑΪΑ κουρέας Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγιαννιτοπουλος Γεώργιος Σαβάλια ΑΧΑΪΑ κουρέας Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγνώστων στοιχείων ΑΧΑΪΑ ζητιάνος Ρίολον 1944-08-31
Αγνώστων στοιχείωνA ΑΧΑΪΑ Κλειτορία
Αγνώστων στοιχείωνB ΑΧΑΪΑ Κλειτορία
Αγνώστων στοιχείωνΑ ΑΧΑΪΑ Ζαχλωρού Αχαίας 1943-12-08
Αγνώστων στοιχείωνΒ ΑΧΑΪΑ Ζαχλωρού Αχαίας 1943-12-08
Αγνώστων στοιχείωνΓ ΑΧΑΪΑ Κλειτορία

Δολοφονημένοι 1941-1945 Κατά Περιφέρεια

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ	ΣΥΓΚΕΝΤΡ.	ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ	ΓΕΡΜ/ΙΤΑΛΟΙ
ΗΛΕΙΑ	338	135	202
ΑΡΚΑΔΙΑ	1014	468	545
ΑΡΓΟΛΙΔΑ	1035	487	544
ΚΟΡΙΝΘΙΑ	1151	634	515
ΛΑΚΩΝΙΑ	1390	615	775
ΑΧΑΪΑ	1500	319	1181
ΜΕΣΣΗΝΙΑ	1962	1455	502
ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ	550	365	185

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Ηλείας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αβραμόπουλος Παναγιώτης Πύργος Ηλείας ΗΛΕΙΑ εργάτης Πύργος Ηλείας 1944-07-07
Αγγελόπουλος Γεώργιος Βροχίτσα ΗΛΕΙΑ κτηματίας Βρόχίτσα 1944-04-05
Αγιανιτοπουλος Γεώργιος Σαβάλια ΗΛΕΙΑ γεωργός Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αθανασόπουλος Παναγιώτης Λαμπέτι ΗΛΕΙΑ παντοπώλης Πύργος Ηλείας 1943
Αλεξανδρόπουλος Ηρακλής Αμαλιάδα ΗΛΕΙΑ εργάτης Αμαλιάδα 1944-06-22
Αλετράς Γεώργιος Πύργος Ηλείας ΗΛΕΙΑ Πάτρα 1944-01-16
Αμπελογιάννης Σπήλιος Ανεμοχωρι ΗΛΕΙΑ Αθήνα 1944-06-01
Αναστασίνης Νικόλαος Μυρσίνη ΗΛΕΙΑ Πάτρα 1944-03-07
Ανδριόπουλος Αριστοτέλης Κεραμιδιά ΗΛΕΙΑ αγρότης Κεραμιδιά 1944-07-18
Ανδριοποΰλου Μέλπω Κεραμιδιά ΗΛΕΙΑ οικιακά Κεραμιδιά 1944-07-18
Ανδριοπούλου Παρασκευή Κεραμιδιά ΗΛΕΙΑ οικιακά Κεραμιδιά 1944-07-18
Ανδρουτσόπουλος Αγγελος Λεχαινά ΗΛΕΙΑ Γαστούνη 1944-06-21
Αποστολόπουλος Γεώργιος Επιτάλιο ΗΛΕΙΑ Επιτάλιο 1944-07-29
Αρακούλη Φανή Αλκοχώριο ΗΛΕΙΑ οικιακά Αλκοχώριον 1944-07-06
Αρακούλης Χρήστος Στρέφι ΗΛΕΙΑ γεωργός Παλαιοβαρβάσαινα 1941
ΑριδάκηςΑθανάσιος Βαρθαλομιό ΗΛΕΙΑ εργάτης Βαρθολομιό 1944-03-23
Ασημακοπούλου Γιαννούλα Κεραμιδιά ΗΛΕΙΑ οικιακά Κεραμιδιά 1944-07-18
Ασημακοπούλου Φωτεινή Κεραμιδιά ΗΛΕΙΑ οικιακά Κεραμιδιά 1944-07-18
Ατζικμπάς Ιωάννης Πύργος Ηλείας ΗΛΕΙΑ εργάτης Αμαλιάδα 1944-08-05
Αύγουστινάκος Βασίλειος Γαστούνη ΗΛΕΙΑ αγρότης Γαστούνη 1944-06-20
Βαγγόπουλος Κων)νος Πύργος Ηλείας ΗΛΕΙΑ εργάτης Πύργος Ηλείας 1943-10-10
Βαγγόπουλος Παναγιώτης Πύργος Ηλείας ΗΛΕΙΑ εργάτης Πύργος Ηλείας 1943-10-10
Βανπάνα Αμαλία Δάφνη ΗΛΕΙΑ οικιακά Δάφνη 1944-07-18

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Κορινθίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελίνας Δημήτριος Λαύκα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Λαύκα Κορινθίας 1944-07-01
Αγκιστριώτης Κων. Κοντόσταυλο ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κόρινθος 1/7/1941
Αγραφιάχτης Ανδρέας Νεμέα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Αργος 1944-07-01
Αγραφιώτης Δημήτριος Νεμέα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Αργος 1944-07-01
Αγραφιώτης Κων. Νεμέα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Αργό 1944-07-01
Αθανασούλης Βασίλειος Λαύκα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Λαύκα Κορινθίας 1943-06-01
Αθανασούλης Δημήτριος Λαύκα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Λαύκα Κορινθίας 1943-08-01
Αθανασούλης Ιωάννης Λαύκα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Λαύκα Κορινθίας 1943-06-01
Αθανασούλης Κων. Λαύκα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Λαύκα Κορινθίας 1943-08-01
Αικατερίνης Δημήτριος Περαχώρα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Περαχώρα 1943-12-01
Αναστασόπουλος Σπυρίδων Κορφιώτισσα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κορφιώτισσα 1944-08-01
Αναστασόπουλος Σωτήριος Κορφιώτισσα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κορφιώτισσα 1944-08-01
Αναστασοπούλου Αικατερίνη Κορφιώτισσα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κορφιώτισσα 1944-08-01
Αναστασοπούλου Νικολίτσα Κορφιώτισσα ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κορφιώτισσα 1944-08-01
Ανδρικόπουλος Παρασκευάς Βέλλο ΚΟΡΙΝΘΙΑ Περιθώριο 1944-07-01
Αντωνίου Χρήστος Λουτράκι ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κόρινθος 1943-06-01
Αντωνόπουλος Ανδρέας Πύργος Ηλείας ΚΟΡΙΝΘΙΑ Ελληνικό 1944-07-01
Αποστολίδης Απόστολος Κόρινθος ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κτήμα Νέγρη 1944-03-01
Αρβανίτης Δημήτριος Βέλλο ΚΟΡΙΝΘΙΑ Κόρινθος 1944-07-01
Αρμαριώτης Νικόλαος Δερβένι ΚΟΡΙΝΘΙΑ Γερμανία 1/3/1943

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Λακωνίας

Αβραμίδης Δημήτριος Ελος ΛΑΚΩΝΙΑ γεωργός Μονοδένδρι Λακωνίας 1944-07-27
Αγγελάκος Ιωάννης Γλυκόβρυση ΛΑΚΩΝΙΑ γεωργός Γλυκόβρυση 1944-07-01
Αγγελέτος Παναγιώτης Γκοριτσά ΛΑΚΩΝΙΑ οδηγός αυτοκινήτου Ανδρίτσα 1943-12-06
Αγγλέζης Ιωάννης Καρυά Λακωνίας ΛΑΚΩΝΙΑ γεωργός Αγ. Κων)νος 1943-09-19
Αγιερανιώτης Ευάγγελος Γύθειο ΛΑΚΩΝΙΑ Μηλιά 1944-05-01
Αειανοΰ Σοφία Βαμβακού ΛΑΚΩΝΙΑ οικιακά Ταρόμυλος 1944-07-05
Αέος Ιωάννης Μακρυναρα ΛΑΚΩΝΙΑ γεωργός Αγ. Ανδρέας 1944-05-04
Αθανασάχος Κων. Κ. Μπουλαριοί ΛΑΚΩΝΙΑ Μεγαλόπολη Αρκαδίας 1944-02-01
Αθανασέας Σταυρός Προάστειο ΛΑΚΩΝΙΑ κτηματίας Τρίπολη Αρκαδίας 1943-02-01
Αθανασόπουλος Δημήτριος ΛΑΚΩΝΙΑ εργάτης Αλεποχώρι 1943-12-20
Αθανασόπουλος Ευάγγελος Σελλασία ΛΑΚΩΝΙΑ εργάτης Σελλασία 1944-08-10
Αθανασόπουλος Ευστράτιος ΛΑΚΩΝΙΑ εργάτης Χωρ. Συν Λακων. 1943-11-26
Αθανασόπουλος Νικόλαος ΛΑΚΩΝΙΑ εργάτης Αλεποχώρι 1943-12-20

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Μεσσηνίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελέας Δημήτριος Καλαμάτα ΜΕΣΣΗΝΙΑ εργάτης Τρίπολη Αρκαδίας 1944-02-24
Αγγελόπουλος Θεόδωρος Πεταλίδι ΜΕΣΣΗΝΙΑ Πεταλίδι 1943-01-05
Αδαμόπουλος Αθανάσιος Χώρα Τριφυλίας ΜΕΣΣΗΝΙΑ κτηματίας Μελιγαλάς Μεσσηνίας 1944-04-10
Αθανασάς Ευσταθιος Χρυσοκελαριά ΜΕΣΣΗΝΙΑ Τρίπολη Αρκαδίας 1944-05-01
Αθανασέας Σταύρος Καλαμάτα ΜΕΣΣΗΝΙΑ πολ. μηχ Τρίπολη Αρκαδίας 1944-02-24
Αθανασόπουλος Γεώργιος Καλαμάτα ΜΕΣΣΗΝΙΑ μαθητής Τρίπολη Αρκαδίας 1944-01-01
Αθανασόπουλος Γεώργιος Μαυρομμάτι ΜΕΣΣΗΝΙΑ γεωργός Παληοχούνη Μεγαλόπολης 1943-12-01
Αθανασόπουλος Ηλίας Καλαμάτα ΜΕΣΣΗΝΙΑ ιδιωτικός υπάλληλος Τρίπολη Αρκαδίας 1944-01-01
Αθανασόπουλος Ηλίας Μαυρομμάτι ΜΕΣΣΗΝΙΑ γεωργός Παληοχούνη Μεγαλόπολης 1943-12-01
Αθανασόπουλος Μιχαήλ Διαβολίτσι Μεσσηνίας ΜΕΣΣΗΝΙΑ εργάτης ΣΠΑΠ Τρίπολη Αρκαδίας 1944-11-01
Αλεβίζος Σταυρός Αμφιθέα ΜΕΣΣΗΝΙΑ Αμφιθέα 1943
Αλεξανδρόπουλος Γρηγ Πηγές ΜΕΣΣΗΝΙΑ ιχθυοπώλης Αλαγονία 1941-04-28
Αλεξέας Γεώργιος Μελιγαλάς ΜΕΣΣΗΝΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1943-06-01
Αλεξόπουλος Χρήστος Αβραμιού ΜΕΣΣΗΝΙΑ Βίγλες Μεγ. 1944
Αλευράς Λεωνίδας Πετροχώρι ΜΕΣΣΗΝΙΑ κτηματίας Γιάλοβα Πυλίας 1943-10-01
Αλούπης Γεώργιος Καλαμάτα ΜΕΣΣΗΝΙΑ εργάτης Καλαμάτα 1943-02-09
Αλουπης Ηλίας Καλαμάτα ΜΕΣΣΗΝΙΑ εργάτης Τρίπολη Αρκαδίας 1944-02-01
Αναγνωστόπουλος Δημήτριος Πεταλίδι ΜΕΣΣΗΝΙΑ Παληοχούνη Μεγαλόπολης 1944-02-24
Αναγνωστόπουλος Ιωάννης Μελιγαλάς ΜΕΣΣΗΝΙΑ γεωργός Καλαμάτα 1944-02-01
Ανδρικίδης Νικόλαος Φαραί ΜΕΣΣΗΝΙΑ κτηματίας Καλαμάτα 15/6/1944

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Ναυπλίου-Αργους

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελένας Γεώργιος Ανυφή γεωργός Κόρινθος 1944
Αγγελόπουλος Αναστασιος Αγ. Νικόλαος γεωργός Φενεός Κορινθίας 1944-06-10
Αγγελόπουλος Δημήτριος Βρούστιο γεωργός Κεφαλόβρυσο Αργολίδας 1943-06-21
Αγγελοπούλου Αθανασία Αγ. Νικόλαος οικιακά Φενεός Κορινθίας 1944-06-10
Αγγελοπούλου Αναστασία Αγ. Νικόλαος Φενεός Κορινθίας 1944-06-10
Αγγελοπούλου Δήμητρα Αγ. Νικόλαος οικιακά Φενεός Κορινθίας 1944-06-10
Αγγελοπούλου Κων/να Αγ. Νικόλαος οικιακά Φενεός Κορινθίας 1944-06-10
Αγγελοπούλου Χρηστίνα Βρούστιο οικιακά Βρούστιο 1944-06-21
Αδαμόπουλος Φώτιος Μύλοι δάσκαλος Νεοχώριο 1944-06-24
Αθανασόπουλος Γεώργιος Μπόρσια γεωργός Εξοχη Αργους 1944-06-20
Αίβαλιώτης Βασίλειος Θερμίσια γεωργός Κόρινθος 1944
Αιρίτης Παρασκευας Αργος εργάτης Νεμέα 1944-05-10
Αλεξανάρής Νικόλαος Δίδυμα δικηγόρος Κρανίδι 1944

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Λακωνίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελάκος Αγγελής Μυστρά εργάτης Μυστράς Λακωνίας 1944-10-16
Αγγελάκος Γεώργιος Βασιλάκιον γεωργός Πετρίνα 1944-07-01
Αγγελάκος Δημήτριος Πετρίνα γεωργός Αγ. Νικ. Μελιτ. 1944-07-01
Αγγελάκου Ελένη Μυστρά μαθήτρια Μυστράς Λακωνίας 1944-10-11
Αγγέλου Κων/νος Αμϋκλαι ζωέμπορος Γεράκι 1943-05-20
Αγραπίδης Κουλής Κίττα γεωργός Μηλιά Μεσσηνίας 1944-07-01
Αγραπίλης Παναγ. Λίμπερδον εργάτης Γύθειο 1943-12-01
Αθανασάκος Βασίλειος Βασιλάκιον γεωργός Μηλέα Καλαμών 1944-07-01
Αλεβιζάκος Γεώργιος Αρεόπολις δικηγόρος Αγ. Νικόλαος Γυθείου 1944-06-01
Αλεξόπουλος Γεώργιος Χωρία ταμ. ΰπάλλ Αγ. Νικόλαος Γυθείου 1944-07-01
Αλεξόπουλος Κυριάκος Μαγούλα κτηματίας Μαγούλα Σπάρτης 1944-05-03
Αλευράς Ηλίας Οιτυλο γεωργός Καστανιά Γυθείου 1944-02-01

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Μεσσηνίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

Αγγελής ή Λαγογιάννης Δημοσθένης Παν Αρφαρά αγρότης 24 Μελιγαλάς Μεσσηνίας 1944-09-15
Αγγελικός Ανέστης Καλαμάτα φωτογράφος Καλαμάτα 1944-09-21
Αγγελόπουλος Γεώργιος Αριστομένης γεωργός Αλαγονία 1943-03-01
Αγγελόπουλος Εμμαν Αγ. Παρασκευή κτηματίας Καλαμάτα 1944-09-21
Αγγελόπουλος Ηλίας Αγ. Παρασκευή κτηματίας Καλαμάτα 1944-09-09
Αγγελόπουλος Ηλίας Αγ. Παρασκευή κτηματίας Θεσσαλονίκη 1944-12-12
Αγγελόπουλος Θεόδωρος Βασιλίτσι Πυλίας αγρότης Βασιλίτσι Πυλίας 1944-07-01
Αγγελόπουλος Κων. Πεταλίδι κτηματίας Αθήνα 1944-12-07
Αγγελόπουλος Μιχαήλ Αγ Παρασκευή κτηματίας Καλαμάτα 1944-09-29
Αγγελος Παναγιώτης Μεσσήνη οπωροπώλης Ανδρούσα 1943
Αδαμόπουλος Βασίλειος Ιωάννου Διαβολίτσι Μεσσηνίας γεωργός 44 Μελιγαλάς Μεσσηνίας 1944-09-01

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Τριφυλίας-Ολυμπίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

Αγγελόπουλος Γεώργιος Γαργαλιάνοι αγρότης Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-09-22
Αγγελόπουλος Γεώργιος Κούβελα υποδηματοποιός Αυλώνα Τριφυλίας 1944-07-10
Αγγελόπουλος Ιωάννης Γαργαλιάνοι αγρότης Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-09-22
Αγγελόπουλος Παναγ. Γαργαλιάνοι αγρότης Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-09-22
Αθανασόπουλος Αθαν. Λεύκη κτηματίας Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1943
Αθανασόπουλος Γεώργ. Λεύκη κτηματίας Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-10-03
Αθανασόπουλος Κωνσταντίνος Διάσελα αγρότης Γρύλος 1944-05-04
Αθανασόπουλος Κωνσταντίνος Ρόβια γεωργός Ρόβια Ηλείας 1943-11-21
Αθανασόπουλος Νικ. Λεύκη κτηματίας Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-09-23
Αλεβιζόπουλος Παναγ. Πύργος Τριφυλίας αγροφύλακας Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-09-22
Αλεξανάρόπουλος Κανέλλος Αρμενιοί γεωργός Αρμενιοί Τριφυλίας 1944-12-15
Αλεξανδρόπουλος Ιωάννης Αρμενιοί γεωργός Μελιγαλάς Μεσσηνίας 1944-09-20
Αλμπανάκης Δημήτριος Μοναστήρι σπουδαστης Στρέφι Ήλείας 1944-07-15
Αναγνωστοπουλος Γεώργιος Γαργαλιάνοι αγρότης Γαργαλάνοι Τριφυλίας 1944-09-22
Αναγνωστοπουλος Γεώργιος Γαργαλιάνοι αγρότης Λεζάκι Πυλίας 1944-09-23
Αναγνωστοπουλος Γεώργιος Καλογερέσι γεωργός Κάλογερέσι 1944-06-10

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Αρκαδίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

Αγγελόπουλος Ιωάννης Τρίπολη φανοποιός Αστρος 1944-03-15
αγνωστη γυναίκα Στεμνίτσα Γορτυνίας Βυτίνα 1944-05-02
Αδαμαντοπουλος Φώτιος Χράνοι δάσκαλος Αργος 1944-06-10
Αθανασόπουλος Χρήστος Κερασίτσα έμπορος Αθήνα 1945-01-01
Αλεβίζος Αθανάσιος Σολίμνα γεωργός Καρδάρα 1944-07-20
Αλεβίζος Αναστασιος Βελιγοστή αστυνομικός ύπενωμοτάρχης Αθήνα 1945-12-06
Αλεξάκης Βασίλειος Σολίμνα γεωργός Γορτυνία 1944-05-15
Αλεξόπουλος Βασίλειος Τρόπαια: υπάλληλος Δίβλανα 1944-05-07
Αλεξόπουλος Παντ. Αχλαδόκαμπος γεωργός Αχλαδόκαμπος 1944-12-20
Αναγνωστοπουλος Δημήτριος Τριπόταμος ιδιωτικός υπάλληλος Αθήνα 1944-12-10
Αναστασόπουλος Ανασχ Λεβείδιον κουρεΰς Γορτυνία 1944-02-07
Ανδριανάκης Κων/νος Αχούρια γεωργός Αστρος 1944-03-18
Αντωνάκης Γεώργιος Αγ. Πέτρος φοιτητής Σίταινα Αρκαδίας 1944-08-07
Αντωνόπουλος Ιωάννης Ήλ. Βλαχοκερασιά δικαστικον κλητήρα Χωτούσα Αρκαδίας 1944-05-21

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Ηλείας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αδαμόπουλος Απόστολος Γαστούνη μαθητής Λευκοχώρι 1944-07-18
Αλεξόπουλος Αγγελος Λαντέϊκα κτηματίας Λαγανα 1944-10-12
Αλεξόπουλος Σπύρος Πλάτανος γεωργός Πλάτανος 1944
Αλετράς Γεώργιος Πύργος Ηλείας χαλκιάς Πάτρα 1944-01-16
Αναστασόπουλος Γεώργιος Κλαδέον γεωργός Κοσκινά 1943-11-19
Αναστασόπουλος Ιωάννης Πόθος γεωργός Αρχ. Ολυμπία 1944-05-30
Αναστασόπουλος Ιωάννης Πύργος Ηλείας εργάτης Πύργος Ηλείας 1944-09-08
Ανδριόπουλος Γεώργιος Σπάτα αστυνομικός αστυφύλακας Αίγιο 1944
Αποστολόπουλος Παναγ. Κούμανι γεωργός Καυκανιά 1944
Αποστολοπούλου Ευγενία Λάλα οικιακά Στρέφι 1944
Βάγης Γεώργιος Καβάσιλα εργάτης Καβάσιλα 1944-02-08

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών στο Μελιγαλά, 13-15 Σεπ. 1944

Αγγελής ή Λαγογιάννης Δημοσθένης του Παν ετών 24 Αρφαρά
Αδαμόπουλος Βασίλειος του Ιωάννου ετών 44 Διαβολίτσιον
Αδαμόπουλος Γεώργιος του Παναγιώτη ετών 45 Καλογερέσι
Άδαμόπουλος Ιωάννης του Παναγιώτη ετών 27 Νεοχώριον Ίθώμης
Αδαμόπουλος Παν του Γεωργίου ετών 19 Νεοχώριον Ιθώμης
Αδαμόπουλος Παναγιώτης του Προκοπίου ετών 25 Λαντζουνατο
Αδαμόπουλος Φώτιος του Σπυρίδωνος ετών 30 Κατσαρού
Αδαμόπουλος Χρήστος του Βασιλείου ετών 24 Κ. Μέλπεια
Άδριανόπουλος Θεόδωρος του Χρήστου ετών 38 Άδριανή
Άδρινόπουλος Γεώργιος του Ιωάννου ετών 34 Ρεματιά
Αθανασόπουλος Αθανάσιος του Δημητρίου ετών 43 Μελιγαλά
Αθανασόπουλος Αναστάσιος του Κων/νου ετών 35 Άράγκα
Αθανασόπουλος Αναστάσιος του Νικολάου ετών 26 Διαβολίτσιον
Αθανασόπουλος Ανδρέας του Αναστασίου ετών 38 Σύρτζι
Αθανασόπουλος Βασίλειος του Δημητρίου ετών 43 Παραπούγκιον
Αθανασόπουλος Δημήτριος του Αθανασίου ετών 28 Διαβολίτσιον

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Αχαίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελετοπουλος Παν. Αιγείρα κτηματίας Φενεός Τρύπα 1944-07-13
Αγγελόπουλος Θεόδωρος αστυνομικός χωροφύλακας Σουληνάρι Καλαβρύτων 1944-04-10
Αγγελόπουλος Κων/νος Ριόλος γεωργός Μητοπολις 1942-02-01
Αδαμόπουλος Λάμπρος αστυνομικός αστυφύλακας Σουληνάρι Καλαβρύτων 1944-04-10
Αθανασίου Γεώργιος Ακράτα δημ. εισπράκτωρ Φενεός Κορινθίας 1944-04-06
Αθανασόπουλος Ιωάννης αστυνομικός αστυφύλακας Σουληνάρι Καλαβρύτων 1944-04-10
Αθανασόπουλος Χρήστος Κ. Αχαΐα γεωργός Τζάϊλντ 1944-12-22
Αλεξόπουλος Γεώργιος Αιγείρα κτηματίας Καμαρόβρυση 1944-07-17
Αναμάη Διαμάντω Συλίβαινα οικιακά Αγ. Γεώργιος 1944-07-20
Αναμάη Μαρία Συλίβαινα οικιακά Φενεός Κορινθίας 1944-08-15
Αναμάης Συλίβαινα κτηματίας Βαλκουβίνα 1944-07-10
Αναμάης Αιμίλιος Συλίβαινα μαθητής Φενεός Κορινθίας 1944-07-18
Αναμάης Αντώνιος Συλίβαινα κτηματίας Καμαρόβρυση 1944-06-15
Αναμάης Νικόλαος Συλίβαινα φοιτητής Φενεός Κορινθίας 1944-07-16
Αναμάης Χαράλαμπος Συλίβαινα μαθητής Φενεός Κορινθίας 1944-07-19
Ανανιάδης Θρασύβουλος Δάφνη .Καλ. συνταξιούχος Χόβολη 1944-07-01
Αναστασίου Αναστάσιος Βαλκουβίνα κτηματίας Φενεός Κορινθίας 1944-08-17
Αναστασόπουλος Παναγ. Καστριά εφ. ύπάλ. Χελμός 1944-05-02

Δολοφονημένοι υπό κομμουνιστών 1941-1944 – Περιφέρεια Κορινθίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελόπουλος Γεώργιος Κοϋτσι ιερέας Κοϋτσι 1944-07-01
Αγγελόπουλος Γεώργιος Μπολάτι κτηματίας Στιμάγκα 1944-08-01
Αγγέλου Αναστ. Aγγελόκαστρο γεωργός Αγγελόκαστρο 1944-06-01
Αγγέλου Δημήτριος Aγγελόκαστρο γεωργός Λίμνες Αργολίδας 1944
Αθανασίου Ελένη Στίλια οικιακά Παναρίτι 1944-08-01
Αθανασίου Μαρία Στίλια οικιακά Παναρίτι 1944-08-01
Αθανασόπουλος Βασίλειος Νεμέα έμπορος Γκούρα Κορινθίας 1944-07-01
Αίβαλής Κωνσταντίνος Κοντόσταυλο εργάτης Στιμάγκα 1944-03-01
Αλεξίου Αλέξιος Λυγιά κτηματίας Λυγιά 1944-08-01
Αλεξίου Δέσποινα Λυγιά οικιακά Αυγιά 1944-08-01
Αναγνωστόπουλος Νικόλ. Μελίσσι κτηματίας Καρυά 1944-07-01
Αναγνωστόπουλος Παναγιώτης Κεφαλάρι κτηματίας Γκούρα Κορινθίας 1944-07-01
Αναργύρου Θεόδωρος Εξαμίλια Κορινθίας κτηματίας Φορτίκι 1944-08-01
Αναστασίου Κυριάκος Νεμέα έμπορος Γκούρα Κορινθίας 1944-07-01
Ανδρέου Δημήτριος Αγ. Ιωάννης γεωργός Ζαρακές 1944-08-01
Ανδριανός Ανδρέας Εξαμίλια Κορινθίας κτηματίας Σολωμός 1944-01-01
Ανδρικόπουλος Αργυριος Ταρσινά κτηματίας Ελληνοχώρι 1944-07-01
Ανέστης Παναγιώτης Νεμέα καφεπώλης Γκούρα Κορινθίας 1944-07-01
Αντίοχος Σπυρίδων Κιάτο εργάτης Θροφαρί 1944-05-01

Επιθέσεις κομμουνιστών εναντίον Χωροφυλακής 1941-1944

Παραλείπονται οι μεμονωμένες δολοφονίες και οι κατά τον 2ο Γύρο (Δεκέμβριο 1944) επιθέσεις

Ημερομηνία	Προσβληθεΐσαι Υπηρεσίαι	Τοποθεσία	Αποτέλεσμα
Ίαν. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Πύργων Κοζάνης	Άφωπλίσθη δύναμις
Φεβρ. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Αγ. Παρασκευής Ακαρνανίας	Άφωπλίσθη δύναμις
3/3/1942	Έδρα Δ.Χ	Λεβαδείας	Κατελύθησαν υπηρεσίαι
Άπρίλ. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Πύργων Κοζάνης	Σύλληψις δυνάμεως
28/7/1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Βαρθολομιού	Έφόνευσαν σκοπό
26/9/1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Υπάτης	Άφωπλίσθη δύναμις
Σεπτ. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Ευκαρπίας Σερρών	Ένεπρήσθη οίκημα
3/12/1942	Φυλάκιο Χωροφυλακής	Σιδ. Σταθ. Γουμενίτσης	Άπήχθη δύναμις
6/12/1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Φυτειών Ξηρομέρου	Aπoκρούσθηκε
23/12/1942	Υ.Χ.	Δεσκάτης	Κατελύθη ύπηρ. είς νεκρός
τέλος 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Καμορών Πατρών	Έξετελέσθη Σταθμάρχης
24/1/1943	Φυλάκιο Χωροφυλακής	Στεφανούσιακα Τρικάλων	Άφωπλίσθη δύναμις

Εκθεση δράσεως των Ευελπίδων 1940-1945

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1940-45

Α. ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ – ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (28 Οκτωβρίου 1940 – 31 Μαΐου 1941)
1. Παραμονές του Πολέμου
Λίγες μέρες πριν από τον ύπουλο τορπιλλισμό του Καταδρομικού «Έλλη» από ιταλικό υποβρύχιο, στο λιμάνι της Τήνου (15 Αυγ. 1940) κι’ ενώ τα σύννεφα του πολέμου συσσωρεύονταν απειλητικά στον ουρανό της Ελλάδος, 289 απόφοιτοι Ευέλπιδες ορκίστηκαν (10 Αυγ. 1940) ως Ανθυπολοχαγοί ενώπιον του τότε βασιλιά Γεώργιου Β΄. Ήταν η τάξη του 1940. Δυόμηση δε μήνες αργότερα (παραμονές του πολέμου) φοιτούσαν στη ΣΣΕ τρεις (3) Τάξεις, σύμφωνα με τον ισχύοντα τότε Οργανισμό της:
– Η νεοπροαχθείσα ΙΙΙη Τάξη (από το φθινόπωρο του 1938).
– Η νεοπροαχθείσα ΙΙη Τάξη (322 μαθητές) από 29 Οκτωβρίου 1939.
– Η μόλις εισαχθείσα Ιη Τάξη (326 μαθητές) από 2 Οκτωβρίου 1940.
Υπόψη ότι σε κτίριο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας λειτουργούσε ταυτόχρονα και η «Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων και Υπηρεσιών» (ΣΣΑΣΥ) με 109 συνολικά μαθητές των ειδικοτήτων: Υγειονομικού, Διαχειρίσεως, Στρατολογίας και Αυτοκινήτων. Επίσης δε στις εγκαταστάσεις της Σχολής στρατωνίστηκε από τον Νοέμβριο του ‘40 ο Ουλαμός Εφέδρων Αξιωματικών.

Γερμανικές απώλειες στην Ελλάδα το Β’ ΠΠ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ πεσόντες

ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΑΡ.27610

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΟΔ. ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ
ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΒΕΡΜΑΧΤ (WEHRMACHT)
EICHBORNDAMM 167, D-1000 ΒΕΡΟΛΙΝΟ 51

Προς τον κ.…………………..
Ελλάδα
Για πληροφ.: Τμήμα IV/RL/BV-11 Ημ/νία: 26.2.1985
Αξιότιμε κ….
Επί της από 27.11.1984 ερώτησής σας (ενδιάμεση επιστολή μας από 10.1.85), σας πληροφορούμε, ότι σχετικά με την επιθυμία σας να μάθετε τον αριθμό των πεσόντων γερμανών στρατιωτών, μπορούμε να σας βοηθήσουμε μόνον βάσει των δηλώσεων ταφέντων, που έχουμε στο αρχείο μας.
Οι αριθμοί ωστόσο αυτοί δεν μπορούν επ’ουδενί λόγω να είναι δεσμευτικοί, διότι:
α) Στρατιώτες, δηλωθέντες σαν αγνοούμενοι, οι οποίοι δεν έχουν ακόμα επιστρέψει στην πατρίδα τους και οι οποίοι πιθανότατα έχουν πεθάνει, δεν μπορούν να συμπεριληφθούν στους αριθμούς που ακολουθούν*
β) Στρατιώτες που τραυματίσθηκαν στην Ελλάδα, υπέκυψαν στα τραύματά τους και σε τόπους εκτός της επικράτειας της Ελλάδας*
γ) Άγνωστοι στρατιώτες, δηλ. νεκροί που δεν μπορούν πλέον να αναγνωριστούν, δεν μπορούσαν να συμπεριληφθούν, γιατί δεν έχει δηλωθεί η αιτία του θανάτου τους
δ) Και τέλος οι δηλώσεις των ταφέντων που έχουμε, δεν είναι πιθανότατα πλήρεις.
Μπορούμε να σας γνωστοποιήσουμε τους αριθμούς των ονομαστικά γνωστών στρατιωτών, οι οποίοι έχουν ταφεί στα νεκροταφεία πεσόντων στρατιωτών του Διονύσου-Ραπεντόζα και Μάλεμε.

Πεσόντες και νεκροί: Εμφύλιες συγκρούσεις 1941-1944

Αβδελάς Βασίλειος του Αντωνίου, Ανχης (ΠΖ): Γεννήθηκε στη Στρώμνιτσα Μακεδονίας το 1897, της Π.Α.Ο. Εκτελέσθηκε, λόγω της ιδιότητάς του ως Αξκού, στη Δράμα στις 10 Οκτωβρίου 1944.

Αβραμίδης Γεώργιος του Τρύφωνος, Αντάρτης: Γεννήθηκε στο Καπνόφυτο Σιντικής Σερρών το 1911, των Ε.Α.Ο. – Π.Α.Ο. Εκτελέσθηκε στο Λειβαδοχώρι Νιγρίτας στις 10 Οκτωβρίου 1943, σε διατεταγμένη υπηρεσία ευρισκόμενος.

Αβραμίδης Δήμος του Στυλιανού, Αντάρτης: Γεννήθηκε στο Καπνόφυτο Σιντικής Σερρών το 1905, των Ε.Α.Ο. – Π.Α.Ο. Φονεύθηκε μαχόμενος στο χωριό Μαυροθάλασσα Νιγρίτας στις 10 Δεκεμβρίου 1943.

Αβραμίδης Ιωάννης του Μιχαήλ, Λοχίας: Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1914, του Φρουραρχείου Θεσσαλονίκης. Συνελήφθη και εκτελέσθηκε στο Βέρμιο στις 10 Μαρτίου 1944, λόγω της ιδιότητάς του ως Μ. Υπαξιωματικού.

Αβραμόπουλος Εμμανουήλ του Ιωάννη, Αντάρτης: Γεννήθηκε στην Ροδόπολη Σερρών το 1905, των Ε.Α.Ο. – Π.Α.Ο. Φονεύθηκε σε σύγκρουση με τον Ε.Λ.Α.Σ. στο Δίφυλο Ν. Πετριτσίου Σιντικής στις 10 Νοεμβρίου 1944.

Άγας Ιωάννης του Σωκράτους, Εύζωνος: Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1922, του Ι Τ.Α. Αθηνών. Συνελήφθη στη Νέα Σμύρνη και εκτελέσθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1944.

Αγγελάκης Αθανάσιος του Δημητρίου, Αντάρτης: Γεννήθηκε στη Σησαμιά Βισαλτίας Σερρών το 1902, των Ε.Α.Ο.- Π.Α.Ο. Συνελήφθη και εκτελέσθηκε στη θέση Τραπέζια Τερπνής στις 20 Νοεμβρίου 1944.

Αγγελάκης Νικόλαος του Αναστασίου, Εύζωνος: Γεννήθηκε στο Γυμνό Χαλκίδας Ευβοίας το 1918, του ΙΙ Ανεξ. Τάγματος Ευζώνων Ευβοίας. Συνελήφθη σε μάχη και εκτελέσθηκε στην Αμάρυνθο Χαλκίδας στις 17 Οκτωβρίου 1944.

Αγγελάκος Αγγελής του Δημητρίου, Εύζωνος: Γεννήθηκε στον Μυστρά Λακωνίας το 1914, του Τ.Α. Σπάρτης. Τραυματίσθηκε στη μάχη του Μυστρά στις 11 Οκτωβρίου 1943 και, διακομισθείς σε πρόχειρο νοσοκομείο, υπέκυψε την επομένη.

Αγγελάρας Αγγελής του Αθανασίου, Εύζωνος: Γεννήθηκε στο Μαντούδι Χαλκίδας Ευβοίας το 1924, του Τ.Α. Ευβοίας. Συνελήφθη σε μάχη και εκτελέσθηκε στη μονή Οσίου Δαυΐδ στις 3 Μαρτίου 1944.

Αγγελής Δημήτριος του Νικολάου, Εύζωνος: Γεννήθηκε στην Αμάρυνθο Ευβοίας το 1916, του ΙΙ Ανεξ. Τάγματος Ευζώνων Ευβοίας. Φονεύθηκε στη μάχη της Σέττας στις 26 Ιουνίου 1944.

Αγγελής Αναστάσιος του Μιχαήλ, Δεκανέας: Γεννήθηκε στην Αμάρυνθο Χαλκίδας Ευβοίας το 1915, του ΙΙ Ανεξ. Τάγματος Ευζώνων Ευβοίας. Συνελήφθη σε μάχη και εκτελέσθηκε στη θέση Άγ. Ασώματοι Αμαρύνθου στις 17 Οκτωβρίου 1944.

Πεσόντες και νεκροί: Εθνική Αντίσταση 1941-1944

Αβραμάκης Ιωάννης του Γεωργίου, Αντάρτης: Γεννήθηκε στον Άγιο Δημήτριο Βισαλτίας Σερρών το 1910, των Ε.Α.Ο. – Π.Α.Ο. Εκτελέσθηκε από τους Βουλγάρους στην οδό Σερρών – Βροντούς στις 29 Σεπτεμβρίου 1944.

Αβραμίδης Αβραάμ του Αναστασίου, Αντάρτης: Γεννήθηκε στο Αχλαδοχώρι Σιντικής Σερρών το 1893, των Ε.Α.Ο. – Π.Α.Ο. Φονεύθηκε σε μάχη με τμήμα του Βουλγαρικού Στρατού στο Κιλκίς στις 4 Νοεμβρίου 1944.

Αβραμίδης Δημήτριος του Κυριάκου, Αντάρτης: Γεννήθηκε στην Τριάδα Σερρών το 1887, των Ε.Α.Ο. – Π.Α.Ο. Εκτελέσθηκε από τμήμα του Βουλγαρικού Στρατού στον Προμαχώνα στις 20 Νοεμβρίου 1944.

Αγγελάκης Άγγελος του Δημητρίου, Αγωνιστής: Γεννήθηκε στη Σησαμιά Σερρών το 1894. Φονεύθηκε σε μάχη κατά των Βουλγάρων στην Τριάδα Σερρών στις 14 Νοεμβρίου 1944.

Αγγελακόπουλος Αθανάσιος του Γεωργίου, Έφ. Ανθτρος: Γεννήθηκε στη Λάρισα το 1906. Συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Ιταλούς και μεταφερόμενος στην Ιταλία πνίγηκε στα ύδατα της Κάτω Αδριατικής, όταν τορπιλίσθηκε το ατμόπλοιο Τσιτά Ντι Τζένοβα, στο οποίο επέβαινε, στις 21 Ιανουαρίου 1943.

Αγγελής Ευάγγελος του Παύλου, Αντάρτης: Γεννήθηκε στο Κουτσελιό Ιωαννίνων το 1910, των Ε.Ο.Ε.Α. – Ε.Δ.Ε.Σ. / Αρχηγείο Ηπείρου. Συνελήφθη από τους Γερμανούς, ενώ επέστρεφε στην υπηρεσία του, και εκτελέσθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1943.

Αγγελιδάκης Αγγελής του Εμμανουήλ, Αγωνιστής: Γεννήθηκε στο Άνω Μέρος Αμαρίου Ρεθύμνου το 1897, των Ε.Ο.Ε. Ν. Ρεθύμνου. Εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς στο Άνω Μέρος στις 22 Αυγούστου 1944.

Αντιστασιακές οργανώσεις 1941 – 1944

Η ελληνική Εθνική Αντίσταση άρχισε από τις πρώτες ημέρες της εχθρικής κατοχής. Αναπτύχθηκε βαθμιαία με τη δημιουργία αντιστασιακών οργανώσεων, οι οποίες αρχικά δρούσαν ως οργανώσεις πληροφοριών – δολιοφθορών, κυρίως στην περιοχή των Αθηνών. Μετέπειτα με τη δημιουργία ένοπλων ομάδων, εμφανίστηκε ο αντάρτικος στρατός με ευρύτερη παρουσία και δράση στην ύπαιθρο.

Οι κυριότερες Ένοπλες Αντιστασιακές Οργανώσεις (ΕΑΟ) ήταν:

1.    ο ΕΔΕΣ (Ελληνικός Δημοκρατικός Εθνικός Στρατός) με τη στρατιωτική του οργάνωση ΕΟΕΑ (Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών),

2.    το ΕΑΜ (Ελληνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) με τη στρατιωτική του οργάνωση ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός),

3.    η ΕΚΚΑ (Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση) που συγκρότησε το 5/42 Σύνταγμα.

Οι Ελληνικές Δυνάμεις στη Μέση Ανατολή

Συγκρότηση Ελληνικών Ένοπλων Δυνάμεων Μ. Ανατολής.

Ή Ελληνική Κυβέρνηση, από των πρώτων ήμερων της αφίξεώς της εις Αίγυπτο, επιδόθηκε εις το έργο της συγκροτήσεως νέου στρατού, με την βοήθεια των Βρετανών συμμάχων, διά την συνέχιση του αγώνος τής Ελλάδος κατά των κατακτητών {15 Ίουν. 1941}. Την δύναμη των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μ. Ανατολής απετέλεσαν:

α. Τα διασωθέντα εις Αΐγυπτο, μετά τών βρεταννών, τμήματα του Ελληνικού Στρατού μετά την αποχώρηση εκ Κρήτης.

β. Τα διασωθέντα σκάφη του Πολεμικού Ναυτικού.

γ. Το μεταφερθέν εξ Ελλάδος εις Μ. Ανατολή προσωπικό της Πολεμικής Αεροπορίας.

δ. Τα συγκροτηθέντα εις Αΐγυπτον, προ τής αφίξεως τής Ελληνικής Κυβερνήσεως, ένοπλα τμήματα Φάλαγγα Ελλήνων Αιγύπτου και Δωδεκανησιακό Τάγμα, εξ εθελοντών τής πολυαρίθμου εις Αίγυπτο Ελληνικής παροικίας.

Νίκολας Χάμμοντ: η έκθεση του για ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ την περίοδο Ιουνίου – Αυγούστου 1944

Ο Νίκολας Χάμμοντ υπήρξε σημαντικό μέλος της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής που οργάνωσε την αντίσταση στα ελληνικά βουνά. Την άνοιξη του 1943 έπεσε με αλεξίπτωτο στα βουνά της Βόρειας Ελλάδας. Υπήρξε σύνδεσμος του ΕΛΑΣ Μακεδονίας και Θεσσαλίας με τον βρετανό παράγοντα. Το καλοκαίρι του 1944 έγινε διοικητής της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής και παρασημοφορήθηκε για τη δράση του. Διαφώνησε με τον Ταξίαρχο Μπάρκερ Μπένφιλντ για τη μεταστροφή της βρετανικής πολιτικής υπέρ του ΕΛΑΣ και κατά των ΕΟΕΑ υποβάλλοντας την παραίτησή του. Οι λόγοι είχαν να κάνουν με το ότι ο Χάμμοντ είχε αντιληφθεί και επισημάνει από την πρώτη στιγμή τον πρωταρχικό στόχο του ΕΛΑΣ, που ήταν  η κατάληψη της εξουσίας.

Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ: Λακωνία

Στρατόπεδο Γεωργιτσίου. Εγκλειστοι ήταν εκατό άτομα του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά «Λεωνίδας» καθώς και σημαίνοντες κάτοικοι της περιοχής Σπάρτης.  Στις 12-10-1944 παρεδόθησαν με τη συμφωνία ότι ο ΕΛΑΣ δεν θα πειράξει κανέναν. Παρά την συμφωνία οι ΕΛΑΣίτες μόλις τους αφόπλισαν ΕΣΦΑΞΑΝ ΑΜΕΣΩΣ τον επί του φορείου ευρισκόμενο τραυματία υπολοχαγό Αλέκο Δριβάκη ενώ τους άλλους τριάντα της διμοιρίας Αγίου Ιωάννου Μιστρά αφού πρώτα τους απογύμνωσαν, τους βασάνισαν και μετά τους τουφέκισαν. Αρχηγός του εκτελεστικού αποσπάσματος  ο Ναπολέων Παπαγιαννόπουλος. Τους ανώτερους αξιωματικούς του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά τους έκλεισαν στην έπαυλη Σαρσάνη και ετοιμαζόταν να τους ρίξουν στον Καιάδα του Ταϋγέτου. Στάθηκαν τυχεροί διότι απελευθερώθηκαν στις 5-3-1945 απο  Αγγλική μηχανοκίνητη Μονάδα.  Οταν απελευθερώθηκαν πήγαν κατ ευθείαν στην Μητρόπολη Σπάρτης όπου χωροστατούντος του Μητροπολίτου έγινε δοξολογία ενώπιον χιλιάδων λαού.

WW2-Swastika over the Balkans

The conquest of Greece and Yugoslavia by hitlerite Germany and its fascist allies in April 1941 (operations Marita and 25) had diametrically changed the political, military and strategic situation on the Balkan peninsula. Germany and Italy started the conquests and subordinating of other countries yet before the outbreak of the 2nd World War. In effect of nearly bloodless Italian aggression Albania lost its independence already on 7 April 1939 and was incorporated (12 April) into Italian empire. The king Ahmet bej Zogu ( Zog I) got deposed by the collaborationist Constituent Assembly and made for exile to Turkey. The Assembly addressed the king of Italy Victor Emmanuel III «with a request to accept the Albanian crown». The collaborationist government with a former prime minister Shefqet bej Vërlaci had been brought into being. But actually in Albania ruled the Italian governor Gen. Francesco Jacomoni di San Sarino. About a month after the Italian invasion on Albania, on 6 May 1939, 200 Albanian tribal chieftains signed the «pact of friendship» with Italy. On 13 July a not too big in numbers Albanian army had been merged with Italian forces. There had been created the Albanian Fascist Party (Partia Fashiste Shqiptare), which together with invaders used to terrorize the population protesting against new order. Intensified the exploitation of Albania’s natural resources (among others chromium and copper ores, brown coal, and oil), as well as the works concerning preparation of that tiny country to form a bridgehead for further conquests in the Balkans (development of communication network, roads, airfields etc.)

Αντιστασιακές οργανώσεις

ΓΕΡΜΑΝΟΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ Κατοχη 1941-1944

Ένοπλοι Οργανώσεις Αντιστάσεως

Ενοπλος έξέγερσις κατά των κατακτητών έξεδηλώθη πολύ πρίν αρχίση ή δράσις των οργανώσεων αντιστάσεως. Τά γεγονότα τής Δράμας καί τοϋ Δοξάτου, τά όποια έλαβον χώραν κατά τό τέλος τοϋ Σε-πτεμβρίου τοϋ 1941 δύναται νά θεωρηθούν ώς αυθόρμητος έναρξις τής ενόπλου αντιστάσεως τοϋ Ελληνικοί) λαού κατά των κατακτητών καί Ιδιαιτέρως κατά των Βουλγάρων επιδρομέων. Ή γενομένη ένοπλος έξέγερσις των κατοίκων τής περιοχής Δράμας, συνεπεία έντεχνων ψευδών διαδόσεων τής βουλγαρικής προπαγάνδας περί στασιάσεως τοϋ Βουλγαρικού στρατού κλπ., ύπήρξεν ανοργάνωτος καί πρόωρος καί παρά τόν ήρωϊσμόν των κατοίκων άπέτυχεν.

Ευάγγελος Μαγγανάς

Βαγγέλης Μαγγανάς

Ο Βαγγέλης Μαγγανάς καταγόταν απο το χωριό Κρεμμύδια, Πυλίας και ήταν γεωργοκτηνοτρόφος καί καραγωγέας. To καλοκαίρι τυ 1943 διέφυγε στην Καλαμάτα  γιά νά βρεῖ καταφύγιο έπειτα ἀπό ξυλοδαρμό του σέ μπλόκο τοῦ ΕΑΜ στόν Ριζόμυλο και την προσπαθεια των κομμουνιστών παρακρατικών να κατασχέσουν τα προϊόντα πού μετέφερε μέ τό κάρο του, ἐπειδή δέν εἶχε ἄδεια ἀπό τό ΕΑΜ τοῦ χωριοῦ του γιά τό ταξίδι του. Αναφέρεται ότι ανάμεσα στούς πολιτοφύλακες τοῦ φυλακίου ήταν καί ὁ συγχωριανός του Γιώργης Νικολόπουλος.

Ο σπαραγμός της Ευρυτανίας 1943-1945, Κώστας Χινοπώρος

ΚΕΦΑΛΑΙΟΜ Δ’
Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΔΡΟΜΗ
Στις άρχές του Δεκέμβρη του 1942 Ιταλικό τμήμα—ώς 2.000 άνδρες—έφυγε άπό τ’ Αγρίνιο κι’ εφτασε στο Κερασοχώρι (Κεράσοβο). Έκεΐ συναντήθηκε μ’ άλλο τμήμα άπό 1.000 άνδρες πουχε ξεκινήσει άπ’ τό Καρπενήσι. Αλλο ενα τμήμα άπό 3.000 άνδρες ξεκίνησε άπ’ τήν Αμφιλοχία (Καρβασαρά) κι’ εφτασε στο χωριό Μοναστηράκι τών Αγράφων, δπου και παρέμεινε κάμποσες μέρες.
Οί δυο πρώτες φάλαγγες άπό τό Κερασοχώρι τράβηξαν γχα τό χωριό Χρύσου. Αλλά κάπου έκεΐ κοντά στο χωριό ή εμπροσθοφυλακή κτυπήθηκε άπ’ τους άντάρτες πούερριξαν μερικούς πυροβολισμούς κι’υστέρα έφυγαν πρός τά γειτονικά βουνά. Ή μικρή αυτή παρενόχλησι είχε σκληρές συνέπειες γιά τό Χρύσου, και τ’ άλλα γειτονικά χωριά και θάχε άκόμη σκληρότερες άν δεν στράβωνε ό θεός τούς Ιταλούς. Όλόκληρο τό χωριό Χρύσου κάηκε σάν πυροτέχνημα. Πάει και τό δημοτικό Σχολείο πού είχε κτισθή μέ κληροδότημα του έθνικου εύεργέτου Άνδρ. Συγγρού, πάνε κι’ οί δυο έκκλησίες, ό Αγιος Δημήτριος και ή Αγία Παρασκευή. Έπί πλέον έλεηλάτησαν και διήρπσσαν τά πάντα, ζώα, τρόφιμα, ρουχισμό, σκεύη κ.λ.π. Εύτυχώς οί κάτοικοι του χωρίου είχαν φύγει στά βουνά και σώθηκαν, πλην του Δημ. Χει/ ά τον όποιο έξετέλεσαν στή θέσι Λογκές Χρύσου, μαζί μέ τούς Μιχάλην Τριανταφυλλόπουλον τηλεγραφητήν, Βασίλην Γκαρίλλαν ταχυδρομικόν-άνάπηρον του Αλβανικού μετώπου πού τους συνέλαβαν στό Κερασοχώρι και τους Γεώρ. Β. Γκούβαν η Σούρην άπό τό Καρπενήσι, Γεωρ. Κ. Χόντον άπό τ’ Αγραφα και Δημ. Κακαβάν άπό τους Δομνιανούς πού τούς συνέλαβαν στήν περιοχή Χρύσου.
Άπό τό Χρύσου πήγαν στό χωριό Μάραθος (Μύριοι) όπου έκαψαν ένα σπίτι και τό Σχολείο και άπό έκεϊ στό χωριό Αγραφα, όπου στις 10 Δεκεμβρίου 1942 έκαψαν τό Σχολείο και πενηντα πέντε σπίτια. Μαζύ μέ τ’ άλλα και τό άπό τριακοσίων έτών σπίτι τής οικογενείας Χρηστίδου, πού είχε χαρακτηρισθή άπ’ τό Υπουργείο Παιδείας μέ Διάταγμα, ως άρχαιολογικής άξίας.
Οί δυό αύτές φάλλαγγες γύρισαν άπ’ τον ϊδιο δρόμο και προχώρησαν ή μία γιά τό Αγρίνιο και ή άλλη για τό Καρπενήσι. Ή τελευταία αύτή πέρασε άπ’ τό χωριό Βίνιανη στις 12 Δεκεμβρίου 1942 κι’ έκαψε ένδεκα σπίτια, δέκα άχυρώνες και τό χάνι στη θέσι Λειβάδια Βίνιανη του Τζώρτζη Καροπλεσίτη. Συγχρόνως έλεηλάτησε και πήρε μαζύ της άγελάδια, γιδοπρόβατα, τρόφιμα, ρουχισμό κ.λ.π. Πέρασε άκόμη άπ’ τό χωριό Καλεσμένο κι’ έκαψε κι’ εκεί δυό σπίτια, έλεηλάτηοε και έπί πλέον συνέλαβε πολλούς άπ’ τούς κατοίκους και τούς ώδήγησε στό Καρπενήσι, δπου ύπεχρέωσε τούς περισσότερους νά πληρώσουν λύτρα και τότε τούς άφησε έλεύθερους.Τούς Παναγιώτην Κατσούδαν όμως, Κ. Γαλλήν και Χρήστον Τσουγκρήν, τούς έξετέλεσαν οί Ιταλοί παρά τό Γυμνάσιο Καρπενησίου.

ΘΕΛΗΣΕ Ο ΘΕΟΣ…
Τό τρίτο τμήμα πού είχε σταματήσει., όπως είπαμε, στο Μοναστηράκι Αγράφων γύρισε στήν Αμφιλοχία. Άλλά τό σπουδαιότερο είναι δτι καθ’ όλο τό χρόνο πού διαρκούσε ή Ιταλική αύτή έπιδρομή, άεροπλάνο παρακολουθούσε τις ένέργειές της άπό ψηλά. Και στή φάλαγγα πού είχε στρατοπεδεύσει στό Μοναστηράκι έρριξε κάποια μέρα μερικά σακκίδια. Τό £να άπό τά σακκίδια αύτά δέν τό βρήκαν οί Ιταλοί στρατιώτες δσο κι’ άν έφαγαν τόν τόπο ψάχνοντας. Βρέθηκε δμως τό δέμα αύτό άπό κάποιο τσοπανόπουλο κατά τύχην. Ειδοποιήθηκε άμέσως ό Πρόεδρος της Κοινότητος και πήγε καί τό παρέλαβε. Οταν κατόπιν τό άνοιξε καί μπόρεσαν νά μεταφράσουν τά έγγραφα πού ήταν μέσα, άνακάλυψαν μαζύ μέ τ’ άλλα καί μιά διαταγή τους στό Διοικητή της φάλαγγος, νά κάψη όλα τά χωριά τής περιοχής.
Ό Θεός θέλησε νά μή βρουν οί Ιταλοί τό σακκίδιο μέ τό τρομερό αύτό έγγραφο κι’ έτσι σώθηκαν ποιός ξέρει πόσες άνθρώπινες ύπάρξεις.

ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΥ
Πρίν άκόμη προλάβη νά συνέλθη ή Ευρυτανία άπό τό σπαραγμό πού τής προξένησε όλη αύτή ή τραγωδία, ξεκίνησε άπό τό Καρπενήσι στις 18 Δεκεμβρίου 1942 νέο Ιταλικό τμήμα στρατού άπό χίλιους άνδρες μέ κατεύθυνσι προς τό Μεγάλο χωριό καί τό Μικρό χωριό. Τό τμήμα αύτό, δταν μετά τρίωρο άπό τό Καρπένήσι πορεία έφτασε στη θέσι Γαύρος, άνάμεσα στα δυό χωριά, μοιράσθηκε στα δυο. Τό ένα προχώρησε προς τό Μικρό χωριό πού άπεΐχε είκοσι λεπτά της ώρας, τό άλλο πρός τό Μεγάλο χωριό πού άπεΐχε δέκα λεπτά της ώρας. Τό πρός τό Μεγάλο χωριό έφτασε στόν προορισμό του άνενόχλητα. Τό άλλο δμως δέχτηκε πυροβολισμούς άνταρτικής όμάδος μέ άποτέλεσμα τό φόνο και τραυματισμό ως δέκα Ιταλών. Οί συνέπειες ήσαν φυσικά θλιβερές και όλέθριες. Πιάσανε πολλούς άπ’ τούς κατοίκους των δυο χωριών κι’ έγινε γενική και συστηματική λεηλασία και διαρπαγή. Μερικούς άπό δσους συνελήφθησαν τούς άφησαν πάλι, άλλά τούς άλλους τούς ώδήγησαν στόν Προυσσό και στό δρόμο τούς έδερναν, τούς διεπόμπευαν, τούς ύπέβαλλαν σ’ άληθινά μαρτύρια. Στόν Προυσσό οί Ιταλοί συνέλαβαν τον Γερμανόν Σταθογιάννην Ήγούμενον τής εκεί Ιεράς Μονής τής Παναγίας κι’ υστέρα γύρισαν πάλιν στό Καρπενήσι. Όταν στις 24 Δεκεμβρίου 1942 πέρασαν πάλι άπ’ τό Μικρό και Μεγάλο χωριό συμπλήρωσαν τή δήωσι, έκαψαν σαράντα σπίτια στό Μικρό χωριό κι’ ένδεκα στό Μεγάλο χωριό. Άπ’ τούς κρατουμένους τών δυό χωριών πού έσερναν πάντοτε μαζί των, τούς Δημήτριον Βαστάκην έφημέριον Μεγάλου χωριού και Χαρίλαον Κατσίμπαν ένωμοτάρχην τοϋ Αστυνομικού Σταθμού του ίδιου χωρίου, τούς έκαψαν ζωντανούς στό Μικρό χωριό μέσα στό σπίτι τοΰ ϊατροΟ Εύαγ. Πιστιόλη, πού τό πυρπόλησαν. Τούς Χρΐστον Μέρμηγκαν άπόστρατον άρχίατρον, του όποιου προηγουμένως έβγαλαν τό ένα μάτι, Γιάννην Καρυοφύλλην δημοδιδάσκαλον, θεόδωρον Οικονόμου έπιχειρηματίαν, ΒασΙλην Παλιούραν παντοπώλην, Γιάννην Μεσίρην άνάπηρον, Άνδρέαν Σιταράν κτηματίαν, Δημ. Δασκαλάκην, κατοίκους Μεγάλου χωρίου καί Νικόλαον Γ. Κυρίτσην έμπορον καί Χρΐστον Φλέγκαν κτηματίαν κατοίκους Μικρού χωρίου, έξετέλεσαν στό άκρο του Μικρού χωρίου στη θέσι «Νικολό», όπου καί οί τάφοι των. Ό Ηγούμενος τής Ιεράς Μονής Προυσσου Γερμανός Σταθογιάννης πού έκρατεΐτο μαζί των καί παρηκολούθησε τά άνομολόγητα μαρτύριά των καί τήν έκτέλεσί των, διηγόταν άργότερα πώς οί Μνδεκα αύτοί μάρτυρες άντιμετώπισαν τό έκτελεστικό άπόσπασμα μέ ύπερηφάνεια καί άταραξία σάν άληθινοί Ελληνες.

Η ΦΡΙΚΗ
Στις άρχές Ιανουαρίου του 1943 πιάστηκα, άπό τούς Ιταλούς στό Καρπενήσι κι’ ώδηγήθηκα στή Καραμπινερία τους, πού ήταν στό σπίτι του Π. Μπλέτζα. Τό ύπόγειο του σπιτιού αύτοΰ χρησίμευε γιά κρατητήριο. Πριν μέ μπάσουν μέσα μέ ήρεύνησαν οί καραμπινιέροι καί μού πήραν, δ,τι είχα καί δέν είχα άπάνω μου. Έκεΐ στό κρατητήριο, πού ήταν σωστή Σιβηρία, άντίκρυσα μόλις μπήκα μέσα τό φίλο θύμιο Κατσαβό Ταγματάρχη—τον είχαν πιάσει λίγες ώρες προτήτερα —πολεμιστή άπό’τό 1915. Είχε λάβει μέρος στήν Ούκρανική καί Μικρασιατική έκστρατεία, τραυματίστηκε κατ’ έπανάληψι καί τελευταία στον ‘Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ό βαθμός του ήταν τό έπαθλο τών άνδραγαθημάτων του καί τών ηρωισμών του στά πεδία τών μαχών. Άλληλοκοιταχτήκαμε μέ σφιγμένη την ψυχή, χωρίς νά βγάλουμε λέξι, μόνο μέ τά μάτια μιλήσαμε κι’ είπαμε πώς σίγουρα προδόθηκε ή συνεργασία μας γιά τήν ϊδρυσι μιανής Εθνικής Όργανώσεως στήν Ευρυτανία. Δέν πρόλαβα νά γυρίσω τά μάτια μου, μέ πλησίασε ό ηγούμενος τής Μονής Προυσσοΰ Γερμανός Σταθογιάννης, πού κρατούνταν κι’ αύτός άπό πολλές μέρες και μέ άναφυλλητά άπό πόνο και συγκίνησι μέ χαιρέτισε. Δέν βάσταξα, μοΰφυγε τό πρώτο δάκρυ. Πιό πέρα σέ μιά γωνιά ήταν άλλοι τρεις κρατούμενοι ξαπλωμένοι χάμω άμίλητοι, γυμνοί σχεδόν, μέ άπλανή τά μάτια και καταφάνερα στό πρόσωαο τά σημάδια του βούρδουλα και του παιδεμού των. Τούς πλησίασα και τρόμαξα νά τούς γνωρίσω. ‘Ήταν οί Γ. Σταμούλης άπό τό Παυλόπουλο, I. Μαντέκας, άπό τήν Παπαδιά (Τέρνοβο) και Κ. Χειλάς άπό τήν Κουφάλα, δυο νέοι άνθρωποι. Άφοΰ τούς ψιθύρισα μέ άμηχανία μερικές μάταιες παρηγοριές, γύρισα τό κεφάλι κι’ έχυσα δάκρυα πικρά, γιατί σάν νά μουλεγε κάτι μέσα μου δτι κάποιο μεγάλο κακό τούς περίμενε. Αρχισε νά νυχτώνη. Οί Ιταλοί δέν έπέτρεψαν νά φέρουν οί δικοί μου τίποτε, ουτε φαγητό, ούτε κανένα σκέπασμα. Κοιμηθήκαμε—ή κουβέντα τό λέει—άπάνω σ’ ένα τομάρι βοδινό μαζί μέ τόν Κατσαβό άπό κείνα πού άρπαζαν του κοσμάκη κι3 έσφαζαν κι’ έτρωγαν οί Ιταλοί. Οταν κάποτε ξημέρωσε άνοιξαν οί καραμπινιέροι τήν πόρτα και πήραν τόν Κατσαβό. Πέρασαν ώρες πολλές δσο νά τόν ξαναφέρουν. Μοΰπε πώς σ’ όλο αύτό τό διάστημα τόν άνέκριναν, τόν άπειλουσαν και τούλεγαν νά πή τί συνεργασία έχουμε μαζί και μέ ποιούς άλλους.

Ό Κατσαβός άρνήθηκε τα πάντα. Ευτυχώς δέν είχαν τίποτε τό συγκεκριμένο στοιχείο στα χέρια τους οί Ίταλοί-
Τήν τρίτη μέρα τόν άφησαν ελεύθερο. Υστερα άπό μιά μέρα μας πήραν έμάς τούς άλλους όλους άπό τό κρατητήριο έκεΐνο καί μας μετέφεραν στό σπίτι του ιατρού Μαθέ. Έκεΐ χρησιμοποίησαν γιά κρατητήριο τό καμπινέ του ισογείου, δηλαδή £να καμαράκι μ’ ένα μικρό φεγγίτη. ΤΗταν βορεινό, κι’ άφάνταστα ύγρό, ή δέ λεκάνη του βουλωμένη. Τρέμαμε άπό τό κρύο καί λιποθυμούσαμε άπό τή βρώμα. Δέν έφταναν/ αύτά. Τις νυκτερινές δρες άνοιγαν τό κρατητήριο οί καραμπινιέροι καί πέρνανε τούς τρεις, τό Σταμούλη, τό Μαντέκα καί τό Χειλά, τούς ώδηγουσαν ατό Φρουραρχείο τους πού ήταν στήν άκρη του Καρπενησίου, τούς τσάκιζαν στό ξύλο, τούς κρεμούσαν μέ κάτω τό κεφάλι καί προτού ξημερώσει τούς ξαναφέρνανε καί τούς ρίχνανε στό κρατητήριο μισοπεθαμένους. Παρ’ όλα αύτά, ώχ! δέν έβγαζαν οί δυστυχισμένοι αύτοί άνθρωποι. Μέ στωϊκότητα άπίστευτη πού θυμίζει τήν ιστορία του Κατσαντώνη, ύπέφεραν τό μαρτύριο καί περίμεναν τό μοιραίο τέλος. ‘Εγώ ξενυχτούσα άπάνω σέ μιά καρέκλα ποΰχε τή μεγάλη καλωσύνη νά μοΰ φέρη ή κ. Ναταλία Χριστοδουλοπούλου—τής οικογενείας Άλεξ. Φαρμακίδου. Ετυχε νά έλθη μιά μέρα γιατί άντιπροσώπευε τό γαμπρό της τό γιατρό Μαθέ, τήν είχαν προσκαλέσει οί καραμπινιέροι νά συνεννοηθούν γιά μερικές έπιδιορθώσεις πού ήθελαν νά γίνουν στό σπίτι. Τής ζήτησαν μαζί μέ τ’ άλλα νά βρή τεχνίτη νά διόρθωση τή βουλωμένη λεκάνη.

Μέ τόν Ηγούμενο Γερμανό Σταθογιάννη φροντίζαμε νά δίνουμε άπό τό φαγητό που στέλνανε οί δικοί μου και στους Σταμούλη, Μαντέκα και Χειλά, που εϊχανε μπορεί νά πή κανείς πάψει νά αίσθάνωνται τήν άνάγκη του φαγητού.
Ενα μεσημέρι έκεΐ πού έπιμέναμε στό Σταμούλη νά φάη μας είπε μέ σβυσμένη φωνή. «Δέ μέ ρωτάτε μέ τί χέρια νά πιάσω νά φάω ;…» Νομίσαμε πώς ήταν πληγωμένα ή πρισμένα τά χέρια του, άλλ’ δταν τά έπιασα είδα πώς ήταν και τά δυό τσακισμένα ! !
Μετά άπό μερικές μέρες, έμένα υστέρα άπό άνακρίσεις βασανιστικές και κόντρα άνακρίσεις, μέ παρέπεμψαν στό Στρατοδικείο τους μέ διάφορες κατηγορίες. Απαλλάχτηκα δμως χάρις στις καταθέσεις κυρίως του παππά του χωρίου μου και δασκάλου μου στά πρώτα μαθητικά μου χρόνια Γιάννη Νούλα, του Διοικητού τής Ύποδιοικήσεως Χωροφυλακής Εύρυτα νιας ύπομοιράρχου κ. Τζαβέλλα και του μακαρίτη Διευθυντού του Ύπ]ματος Εθνικής Τραπέζης Π. Μαρίτσα. Μέ ύπέβαλαν δμως σέ άστυνομική έπιτήρησι κι’ υποχρεώθηκα έπί άρκετό διάστημα νά δίνω κάθε μέρα τό παρόν στήν Καραμπινερίσ. Περιττόν νά πώ, πώς δέν ήμουνα ό μόνος. Και πολλοί άλλοι Καρπενησιώτες έδιναν σάν έμένα τό παρόν, δπως οί Δημ. Καρράς και Σταύρος Λάππας δικηγόροι, πού είχαν κι’ αύτοί συλληφθή και κρατηθή πολλές μέρες.

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΤΩΝ ΑΘΛΟΙ

Κατά τά τέλη Ιανουαρίου 1943 τό Ιταλικό Σύνταγμα πού είχεν έδρα του τό Καρπενήσι, μετεστάθμευσε στό Αγρίνιο. Στό δρόμο του κει κοντά στη θέσι Πσληόλσκκα—Βοϊλάδος τουφέκισε τούς Γ. Σταμούλην, Κ. Χειλάν καί I. Μαντέκαν ττού τούς είχε πάρει μαζύ του. Μέ τά δυστυχισμένα αύτά θύματα περάσαμε μαζύ κάμποσα τραγικά ήμερόνυχτα στό κρατητήριο του Καρπενησίου καθώς θυμάται ό άναγνώστης κι’ έγινε λόγος γιά τά άπίστευτα βασανιστήρια πού δοκίμασαν. Τόν Ηγούμενο τής Μονής Προυσσου τον ώδήγησαν ώς τό Αγρίνιο, δπου υστέρα άπό κάμποσες μέρες τόν άφησαν έλεύθερο.
Στό Καρπενήσι ήλθε τότε άλλο Ιταλικό Σύν]γμα άπό τή Λαμία ν’ άντικαταστήση αύτό πού έφυγε. Μείνανε οί Ιταλοί ώς τό τέλος Απριλίου 1943, δταν έπί τέλους άπάλλαξαν όριστικά τήν Εύρυτανία άπό τήν παρουσία τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε’.
ΤΑ ΑΛΛΑ ΣΑΡΚΟΒΟΡΑ ΘΗΡΙΑ….
‘Αλλά κι’ άν έφυγαν οί Ιταλοί, δέ χαρήκαμε τή λύτρωσί μας. Ζούσαμε μέ τό διαρκή φόβο και τήν άγωνία Γερμανικής έπιδρομής,—άφήνω τις άλλες δοκιμασίες μας και λαχτάρες μας άπ’ τούς άναρχικούς. Και πραγματικά στις άρχές Νοεμβρίουτοΰ 1943 έφτασαν τά νέα αυτά σαρκοβόρα και αιμοδιψή θηρία πού σκόρπιζαν γύρω των τή φρίκη και τήν άπελπισία. Προχώρησαν στήν Εύρυτανία διηρημένοι σέ δυό φάλαγγες.
Ή μία άπό τις φάλαγγες αυτές ξεκίνησε άπό τό Αγρίνιο κι’ έφτασε στόν Αγιο Βλάση. ‘Αλλά οί κάτοικοι τής παληάς αύτής Εύρυτανικής πολίχνης έιίμησαν τήν πολεμική τους παράδοσι. Και δπως στήν Έπανάστασι τοΰ 1821 έδωκαν μέ τόν Καραϊσκάκη και τόν Πεσλή τήν ένδοξη μάχη τής Κορομηλιάς και χτύπησαν τούς Τούρκους, έτσι και τώρα έπρόταξαν τά στήθη τους στόν άγριο κατακτητή: Στό χωριό ήταν λίγοι άντάρτες τοΰ ΕΑΜ—οί άλλοι είχαν περάσει στό Βάλτο νά χτυπήσουν τις άνταρτικές όμάδες τοΰ Στρατηγοΰ Ζέρβα.
‘Αλλά μαζί μέ τούς λίγους αύτούς άντάρτες μπήκαν στή γραμμή τής μάχης και οί βετεράνοι τών παλαιοτέρων ένδόξων πολέμων μας—τοΰ Μπιζανιοΰ και τοΰ Σαρανταπόρου, τής Κρέσνας και τής Τζουμαγιάς και τής ‘Αλμυράς έρήμου. Χτύπησαν τούς Γερμανούς έξω άπ’ τό χωριό πέρα άπ’ τόν Αϊ—Γιάννη. Δέν λογάριασαν οϋτε τά τάνκς οΰτε τό πυροβολικό τους. Τούς κράτησαν 3—4 ωρες. Σκότωσαν μερικούς. Και θά τούς κρατούσαν περισσότερο άν δέν τούς άπειλοΰσαν μέ μιά πλάγια κίνησι, μέ ύπερφαλάγγισι. Εχασαν δύο νεκρούς. Τόν Εύριπίδη Μάλαινο, έναν έξηντάρη γεμάτο πατριωτική φλόγα πού πολέμησε όρθιος καί κάποιο Ιταλό βαθμοφόρο πού βρέθηκε μαζύ των, άπ’ αύτούς πού είχαν σκορπίσει στά χωριά μετά τή συνθηκολόγησι τής Ιταλίας. Οί Γερμανοί περιέργως δέν κατέστρεψαν τότε τόν Αγιο Βλάση—’ίσως γιατί άναγνώρισαν δτι τούς χτύπησαν άντρίκια καί χωρίς μπαμπεσιά. Εκαψαν μόνο τέσσερα σπίτια πού ήταν καταλύματα άνταρτών. Καί σκότωσαν τόν τσοπάνη Κ. Σκάνδαλο γιατί του φώναξαν νά πάη κοντά των κι’ αυτός δοκίμασε νά φύγη. Βρέθηκε άκόμα σκοτωμένος στήν άκρη του χωριού—στό Λαπατόρεμα—κι’ ό Φίλιππας Καραμούζης ένας γέρος έπάνω άπό έβδομήντα χρονών.
Στή Χούνη, τό πρώτο χωριό πού άπάντησαν μετά τόν Αγιο Βλάση, έκαμαν περισσότερα. Σκότωσαν μαζί μέ τ’ άλλα, 4—5 γέρους, τό Σπύρο Μανώλη—πατέρα του έπιθεωρητου Μέσης έκπαιδεύσεως, Γεωρ. Εμμανουήλ—που είχε έπάνω άπό όγδόντα χρόνια καί ήταν έπί πλέον τυφλός, τό γέροντα δάσκαλο Κώστα Πολύχρονη, τόν έπίσης γέροντα καί μονόφθαλμο Λ. Κούρτη καί τόν ύπέργηρο Β. Παπαϊωάννου. Σκότωσαν άκόμα στόν Άγαλιανό ένα καλό παλληκάρι τόν ύλοτόμο Τσινιά, πού τόν είχαν πάρει γιά όδηγό καί τόν ύπέβαλαν σέ βασανιστήρια γιά νά προδώσητούς άντάρτες. Αυτός άποφασισμένος δπως ήταν νά μή βγάλη λέξι άπό τό στόμα του άποπειράθηκε νά τούς ξεφύγη καθώς προχωρούσαν γιά νά γλυτώση άπ’ τά μαρτύρια. Τόν έπυροβόλησαν και τον σκότωσαν.
Τό Γερμανικό αύτό τμήμα έφτασε ώς τό Μαραθιά, δπου έκαψε τέσσερα σπίτια, όπως έκαψε και μερικά σπίτια στά Σίδηρα. Είναι περιττόν νά προστεθή πώς δ,τι εύρισκαν μπροστά των οί Γερμανοί, άγροτικά προϊόντα, ζωα, άκόμη και έπιπλα τ’ άρπαζαν ή τά έκαιγαν.

Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ

Ή άλλη φάλαγξ ξεκίνησε άπό τή Λαμία, έφτασε στό Καρπενήσι και άπ’ έκεΐ τμήματά της προχώρησαν έως τό Κρίκελλο, τό Μεγάλο χωριό και τό Καλεσμένο. Οί περισσότεροι άπ’ τούς κατοίκους, σάν άοπλοι πού ήταν, μόλις έπληροφορήθηκαν τήν κίνησι τών φαλάγγων αυτών πρός τήν Εύρυτανία, έτράπησαν πρός τά όρη και έζησαν έκεΐ πολλές μέρες ύπό βροχήν και δριμύ ψύχος, νηστικοί και σέ κακά χάλια. Οί Γερμανοί πού μας ήλθαν άπό τή Λαμία ώργίασαν και αύτοί κυριολεκτικώς. Στό Κρίκελλο διήρπασαν δ,τι είχε άπομείνει άπό τούς Ιταλούς και συνέλαβαν τό Γιώργο Τραγή πού έχει άπό τότε έξαφανισθή. Στό Μεγάλο χωριό, Μικρό χωριό και Κλαψί έκαναν έπίσης διαρπαγές και συνέλαβαν τούς Χρΐστον Σιαμανήν άπό τό Μεγάλο χώριό, Δημήτριον Τζαμάραν άπό τό Κλαψί κι’ ένα καλόγηρο τής Μονής Προυσσου, τό Νικόδημο, τούς όποιους και έξετέλεσαν στό Καρπενήσι. Στό χωριό Καλεσμένο έκαμαν έπίσης διαρπσγές και στό χωριό Λάσπη σ’ άκόμη μεγαλείτερη έκτασι, άρκεϊ ν’ άναφέρω πώς πήραν όλα σχεδόν τά γελάδια τών κατοίκων και τά μετέφεραν στή Λαμία. Όλόκληρα έπίσης ποίμνια άπό πρόβατα καί γίδια διήρπασαν στήν περιφέρεια τής Μυρίκης καθώς καί σ’ όλη τήν περιφέρεια άπό τή Ράχη έως τό Καρπενήσι πού ήταν γεμάτη άπό σκηνίτες κτηνοτρόφους. Στή Ράχη συνέλαβαν τόν σκηνίτη Σεραφ. Γαλανό μέ τά δυό παιδιά του, τόν Παναγιώτη καί τόν Κώστα καί τούς έξετέλεσαν στό Καρπενήσι.
Άλλά πρό πάντων στό Καρπενήσι. έδρασαν μέ άκόμη μεγαλύτερη μανία. Έλεηλάτησαν κάμποσα σπίτια καί τήν άγορά. Διήρπασαν έβδομήντα χιλιάδες όκάδες άλευρα του Ερυθρού Σταυρού,τά φόρτωσαν στ’ αύτοκίνητα καί τά μετέφεραν στή Λαμία. Άνετίναξαν τό Γυμνάσιο, τά τρία τουριστικά ξενοδοχεία «Τυμφρηστό», «Εύρώπη» καί «Νέα Υόρκη» κι’ έκαψαν δεκαεπτά άκόμη σπίτια κι’ όλόκληρη σχεδόν τήν άγορά. Σκότωσαν τό σωφέρ Νικ. Τσουκαλά καί τό κοριτσάκι του βιβλιοπώλη Κ. Κοτοπούλη, τή Ρωξάνη. Τό πειό άποτρόπαιο άπ’ όλα τους τά κατορθώματα κατά τήν έπιδρομή αύτή του Νοεμβρίου 1943 ήταν ό μαρτυρικός θάνατος του Ί. Ψιλλοπούλου μαζύ μέ τή γυναίκα του καί τό κοριτσάκι τους τή Ντία, ένδεκα μόλις χρονών. Τούς έκαψαν ζωντανούς μέσα στό σπίτι τους πού τό έπυρπόλησαν. Αύτοί οί δυστυχισμένοι δέν ήθελαν νά βγουν έξω μέ τήν άφελή σκέψι πώς οί Γερμανοί στό τέλος δέν θάβαζαν φωτιά στό σπίτι τους γιά νά μή τούς κάψουν μέσα ζωντανούς, κι’έτσι τήν έπαθαν.
Στό τέλος του ιδίου μηνός Νοεμβρίου τοΰ 1943 ξεκίνησε άπό τήν Καρδίτσα Γερμανικό άπόσπασμα τό όποιο προχώρησε στήν Ευρυτανία κι’ έφτασε ώς τό χωριό Καρύτσα Δολόπων, δπου σκόρπισε τήν καταστροφή και τό θάνατο. Συνέλαβε τόν Πρόεδρο τοϋ χωριου Ηλία Τσιλίκα και τόν έξετέλεσε. Εκαψε όλα τά σπίτια έκτος άπό τέσσερα, σ’ ένα άπό τά όποια έγκατέλειψε μιά βόμβα ή όποια έσκασε κι’ έσκότωσε τή Σταυρούλα Κοντοχρήστου είκοσι χρονών και τόν άδελφό της Χαράλαμπο Κοντοχρήστο δεκαέξη χρονών.

Η ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΒΟΛΗ

Βουτηγμένη στό πένθος ή Ευρυτανία, άπογυμνωμένη, έξακολουθουσε νά βρίσκεται σ’ άποκλεισμό, καθώς έμπαινε ό χειμώνας του 1943 1944. Κατάπινε τά δάκρυά της έγκαρτερούσα στήν πείνα της και τήν κατάντια της. ‘Αλλά ζοϋσε άκόμη μέ τό διαρκή έφιάλτη καινούργιων καταστροφών. Και οί φόβοι της άπεδείχθη πώς δέν ήσαν άδικαιολόγητοι.
Τόν Αύγουστο του 1944 δέχτηκε τήν τελειωτική, τή χαριστική πρέπει νά πούμε βολή. Οί Οδννοι πού καταλάβαιναν πλέον πώς ήσαν χαμένοι και γρήγορα 0άφευγαν άπό τήν Ελλάδα, άντί νά γίνουν κάπως έφεκτικώτεροι, εΐχαν άντιθέτως άποθηριωθή, εισέβαλαν καί πάλιν στήν Εύρυτανία στις 9 Αύγούστου 1944 μέ τρεις φάλαγγες στρατού πού συνεποσουντο σέ 4.000 5.000 άνδρες. Οί δύο άπό τις φάλανγες αύτές ένισχυμένες καί μέ δυνάμεις τών Ταγμάτων άσφαλείας ξεκίνησαν άπό τό Αγρίνιο. Ή μία άκολούθησε τό δρόμο του Κεφαλοβρύσου, έφτασε στόν Προυσσό Εύρυτανίας καί άπ’ έκεΐ ένα τμήμα της έως τό χωριό Δερμάτι. Ή άλλη άκολούθησε τό δρόμο Άγιου Βλασίου Σιδήρων τής Εύρυτανιας έφτασε στήν Επισκοπή καί άπ’ έκεΐ προχώρησε στή Δυτική καί Ανατολική Φραγκίστα καί τέλος στή Βίνιανη. Ή τρίτη φάλαγξ ήταν μηχανοκίνητη καί ξεκίνησε άπό τή Λαμία. Οταν έφτασε στή ‘Ράχη, (δπου τά δρια Φθιώτιδος Ευρυτανίας), τμήμα της προχώρησε πρός τό Κρίκελλο καί άλλο άπό πεζούς γιά τό χωριό Μυρίκη. Τέλος ό κύριος όγκος της πέρασε άπό τά χωριό Λάσπη καί κατέληξε στό Καρπενήσι. ‘Από τό Καρπενήσι τμήματα διάφορα έπέδραμαν σ’ όλα τά γύρω χωριά, Γοργιανάδες, Κορυσχάδες, Βουτύρου, Νόστιμον, Μικρό χωριό, Μεγάλο χωριό, Κλαψί, Μιάρα, Μυρίκη καί Καλεσμένον.
Οί κάτοικοι μόλις τήν τελευταία στιγμή έμαθαν πώς οί Γερμανικές δυνάμεις έχουν πλησιάσει στά δρια τής Εύρυτανίας. Επεκράτησε στά χωριά καί στό Καρπενήσι άφάνταστη σύγχυσι, γιατί ουτε τόν καιρό, άλλά τό σπουδαιότερο, ουτε καί τά μέσα είχαν πλέον ν’ άδειάσουν τά σπίτια των, νά μεταφέρουν καί άποκρύψουν τά πράγματά των. Κι’ αύτό γιατί οί άντάρτες πού είχαν έγκαίρως πληροφορηθή τήν έπικειμένη έπιδρομή είχαν έπιτάξει όλα τά φορτηγά ζώα γιά τις άνάγκες τους καί Ιδίως γιά τή μετακίνησί τους πρός τήν άπομακρυσμένη όρεινή περιοχή τών Αγράφων. Τι νά έκαναν λοιπόν ; ‘Ετοποθετουσαν τά πράγματά των μέσα σέ πρόχειρους λάκκους πού τούς άνοιγαν στις αύλές καί τούς κήπους. Αλλοι καθώς είπαμε τάφηναν έξω άπό τά σπίτια τους. Ετσι έγκατέλειψαν οί περισσότεροι τά πάντα στή τύχη καί σκόρπισαν στά γύρω βουνά γιά νά σώσουν τή ζωή τους. Οί Γερμανοί φυσικά δέν άφησαν λίθον επί λίθου. Σκότωσαν ή καί έκαψαν ζωντανούς δσους βρήκαν μπροστά των, έλεηλάτησαν καί διήρπασαν, έκαψαν καί άνετίναξαν έκκλησίες, μοναστήρια, σχολεία, σπίτια, όλόκληρο τό Καρπενήσι, όλόκληρα χωριά, κατέστρεψαν, ισοπέδωσαν τά πάντα. Εσπειραν δπου πέρασαν άλάτι. Φανήκανε άντάξιοι τών παλαιών προγόνων τους, τών Αλαμανών πού τό όνομά τους είχε προκαλέσει τέτοια φρίκη ώστε νά διαιωνισθή ή άνάμνησίς τους μέχρι τής έποχής μας καί νά λέμε γιά τις πολύ κακές γυναίκες* «αύτή άμα σέ περιλάβη είναι ικανή νά σέ άλαμανίση*.

ΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΟ
Ακούστε τώρα καί τό συνοπτικό άπολογισμό τής τελευταίας αύτής έπιδρομής τών Γερμανών στήν Εύρυτανία.
Στό Κρίκελλο σκότωσαν τήν Αγγελική ‘Αλεξ. Συγγούνη κι’ έκαψαν άπάνω άπό έκατό σπίτια καί τριάντα άχυρώνες.
Τή Δομνίστα, πού είναι άπέναντι άπό τό Κρίκελλο, τήν κανονιοβόλησαν κι’ έκτος άπό τις άλλες ζημιές πού προξένησαν, σκότωσαν τόν Νικ. I. Παπαδημητρίου καί τραυμάτισαν τις δυό θυγατέρες τοΰ Γεωργ. Αγγελή, τή Νίτσα I. Πανάγου, τήν Αναστασία χήρα ‘Ανδρ. Παπαγεωργίου, τά δυό παιδιά τοΰ ‘ΑΘ. Σταμάτη καί τή Λούλα Ήλ. Παπαγεωργίου.
Στή Μυρίκη έκαψαν ζωντανό τόν Αλέξη I. Παπαδόπουλο έκατοχρονίτη καί σκότωσαν τό Γιάννη Λ. Σακκά έβδομήντα χρονών καί τήν Αλεξάνδρα χήρα Εύαγ. Καντλή έξήντα χρονών. Κατώρθωοαν νά διαφύγουν ώς έκ θαύματος άπό τά χέρια των σχεδόν οί Εύθύμιος Κ. Χινόπωρος καί Γιάννης Γ. Βούλγαρης. Εκαψαν έξ άλλου έξήντα σπίτια, έκατό άχυρώνες μ’ όλο τό περιεχόμενο τους κι’ όλες τις θημωνιές τής πρώιμης έσοόείας. Εβαλαν φωτιά καί στήν ένοριακή Εκκλησία «Αγιος Γεώργιος» άλλ’ εύτυχώς σταμάτησε ή πυρκαϊά καί σώθηκε.
ΤΗταν γραφτό τό άγαπημένο μου χωριό Μυρίκη,. πού άπέχει μιάμιση ώρα άπό τό Καρπενήσι, νά ρημωθή γιά δεύτερη φορά. Τό είχαν κάψει στήν Έπανάστασι του 1821, όπως καί άλλα γειτονικά χωριά, οί Τούρκοι. Ώνομάζονταν τότε «Μικρό—Καστράκι» καί είχε πάνω άπό διακόσιες οικογένειες πού ζούσαν άπό τήν κτηνοτροφία καί τή μετανάστευσι στή Βλαχία καί τήν Κωνσταντινούπολη Υστερα άπό τήν πρώτη καταστροφή πολύ λίγες άπό τις άρχικές οικογένειες πήγαν καί πάλι νά έγκατασταθουν στό χωριό. Οί περισσότερες άπό τις σημερινές οικογένειες προέρχονται κυρίως άπό βλαχοποιμένες σκηνίτες. Στά πρώτα χρόνια μετά τήν άπελευθέρωσι πήρε τόνομα Μύρίση, πού του τόδωκε ό τότε Δεσπότης, πού σέ κάποια έπίσκεψί του στό χωριό ε’ίχε καταμαγευτή άπό τά ώμορφα καί πυκνά έλατοδάση πού τό στεφάνωναν καί τό περιτριγύριζαν, άπό τά πάμπολλα όπωροφόρα δένδρα καί πρό πάντων τις μοσχομηλιές κι’ άπ’ τις άφθονες μυρικιές (άγριοτριανταφυλλιές) πού στόλιζαν τις πλαγιές. Άπό ολο αύτό τό φυσικό κόσμο έβγαινερ:ένα έξαίσιο μεθυστικό άρωμα κι’ έτσι ό Δεσπότης ένεπνεύσθη τό ποιητικό όνομα Μυρίση, πού τό διετήρησε τό χωριό μου ώς τά τελευταία χρόνια. Μέ Διάταγμα του 1927 μετωνομάσθηκε σέ Μυρίκη, άπό τ’ δνομα που σημαίνει ευώδης θάμνος (άγριοτριανταφυλλιά).
Στή Μιάρα, πού κάθε χρόνο στις 29 Αύγούστου τελείται μιά άπό τις ώραιότερες καί πολυπληθέστερες θρησκευτικές πανηγύρεις, έκαψαν οί Γερμανοί τή νεόκτιστη έκκλησία «Αγιος Ιωάννης». Ή εικόνα της είναι θαυματουργός καί οί κάτοικοι τή διέσωσαν. Οταν έφευγαν είχαν τήν πρόνοια νά τήν πάρουν μαζί των. Εκαψαν όλα τά σπίτια, έκτός άπό πέντε, τις άχυρώνες καί τις θημωνιές. Κάηκαν άκόμη καί οί περισσότερες άπό τις άφθονες μωρηές πού στόλιζαν τό ώμορφο αύτό χωριουδάκι.
Στή Λάσπη σκότωσαν τόν Γιάννη Σιαφάκα ή Μακαρέζο, όγδόντα χρονών, καί τήν Παρασκευή χήρα Κ. Μαυροειδή, έκαψαν τήν έπιβλητική ένοριακή έκκλησία «Αγιος Νικόλαος», τό Δημοτικό Σχολείο (άπό τά κτίρια πού κτίσθηκαν μέ τό κληροδότημα του Μεγάλου Εθνικού Εύεργέτου ‘Ανδρ. Συγγρού) καί όλα τά σπίτια του χωριού, έκατόν πενήντα καί πλέον, δπως καί όλες τις άχυρώνες, Τά πάντα δηλαδή μεταβλήθηκαν σέ στάχτη καί έρείπια.
Στό Κλαψί, όπου τό άρχαΐον Κάλλιον, έκαψαν όγδόντα σπίτια—τά περισσότερα άπ’ αύτά άνήκαν σέ φιλοπροόδους μετανάστες κι’ ήσαν κτισμένα μέτή σύγχρονη τέχνη—κι’ άρκετές άχυρώνες.
Στό Μεγάλο Χωριό έκαψαν ζωντανή μέσα ατό σπίτι της τή Μαρία χήρα Κ. Σκοτίδα, όγδόντα χρονών, κι’ όγδονταπέντε σπίτια—πολλά άπ’ αύτά ήσαν μεγάλα καί συγχρονισμένα—τριάντα περίπου άχυρώνες κι’ όλόκληρη τήν άγορά, καθώς καί τό κοινοτικό κατάστημα.
Στό Μικρό χωριό έκαψαν όγδόντα σπίτια, άπό τά καλύτερα καί μεγαλείτερα—άληθινό καμάρι του χωριού—πού χάρις στό φιλοπρόοδο πνεύμα τών ξενητεμένων κατοίκων, βρίσκονταν σέ άρκετη άκμή, κι’ έτσι ύστερα άπ’ δσα διέπραξαν οί Ιταλοί τό Δεκέμβριο του 1942 συμπληρώθηκε ή καταστροφή. Τό Μικρό χωριό ήταν ένα σωστό στολίδι στήν περιοχή τής όνομαστής Ποταμιάς, τήν έφάμιλλη σέ όμορφιά καί φυσικό πλοΰτα γιά να μή πούμε κι’ άνώτερη κι’ άπ’ αύτά τά θεσσαλικά Τέμπη.
Στό Νόστιμο έκαψαν πενήντα περίπου σπίτια κι’ άρκετές άχυρώνες.
Στό Βουτύρου σκότωσαν τό συνταξιούχο δημοδιδάσκσλο Χαράλ. Παπαθανασίου έκατό χρονών γέροντα, πού άποτελοΰσε λσμπρό παράδειγμα στοργικού πατέρα γιατί κατώρθωσε μέ τό γλίσχρο μισθό νά δώση στήν κοινωνία τέσσερις έκλεκτούς επιστήμονας γυιούς. Σκότωσαν έπίσης τή Μαρία Φιλ. Κοντογιάννη όγδόντα χρονών κι’ έκαψαν καί στό ώμορφο αύτό χωριό τής Ποταμιάς έξήντα καί πλέον σπίτια.
Ανέβηκαν καί στή Μονή Κουμάσια δπου έκαψαν καί άνετίναξαν τήν έκκλησία καί τά κελλιά.
Στις Γοργιανάδες σκότωσαν τή Βασιλική χήρα Άνδρ. Ρικοπούλου όγδόντα χρονών πού είχε καταφύγει έκεΐ άπό τό Καρπενήσι γιά νά σωθή κι’ έκαψαν τό Σχολείο, σαρανταπέντε σπίτια καί τις άχυρώνες.
Στό χωριό Κορυσχάδες έκαψαν τό σπίτι μόνο του συμπαθεστάτου δημοδιδασκάλου Παντελή Κσναβοΰ. θά άπορήαητε βέβαια πώς φέρθηκαν στό χωριό αυτό μέ άσυνήθιστη έπιείκεια. Μιά μικρή ιστορία δίνει τήν έξήγησι. Πρό ένός έτους είχε καταφύγει στούς άντάρτες ένας Γερμανός στρατιώτης, προσποιούμενος πώς ήταν άντιχιτλερικός. Οί άντάρτες έδωκαν πίστι καί τόν προσέλαβαν στό σώμα τους καί τόν χρησιμοποιούσαν, ώς έκ τής ειδικότητος πού δήλωσε ότι είχε, στό συνεργείο κατασκευής καί έπισκευής όπλισμοΰ πού λειτουργούσε στις Κορυσχάδες. Δούλευε άφοσιωμένα καί μέ έξαιρετική άπόδοσι, έβριζε τό χιτλερικό καθεστώς κι’ έτσι κανείς δέν τόν ύποπτευότανε. Αλλωστε μέ τόν ϊδιο τρόπο εϊχανε μπή καί πολλοί άλλοι στις τάξεις τών άνταρτών τοΰ ΕΑΜ, Γερμανοί, Ιταλοί, Βούλγαροι καί δέν ξέρω άπό ποιές άλλες φυλές, πού παρουσιάζονταν ώς έχθροί τοΰ φασισμού καί φίλοι τής έλευθερίας. Κάποτε ό Γερμανός αύτός άρρώστησε γιά κάμποσο διάστημα καί οί κάτοικοι τοΰ χωριοΰ πού διακρίνονται γιά τή φιλοξενία τους — δπως καί όλοι κατά κανόνα οί Εύρυτάνες — ιόν περιποιήθηκαν έως δτου έγινε τελείως καλά. Οταν έγινε γνωστό στό χωριό, δτι βάδιζε πρός τό Καρπενήσι Γερμανική φάλαγξ έφυγε κι’ αύτός μαζύ μ’ άλλους τοΰ συνεργείου πρός τό έπάνω άπό τις Κορυσχάδες βουνό. Παραδόξως δμως δταν τμήματα τής φάλαγγος ένεφανίσθησαν στήν περιοχή έκείνη καί σέ άπόστασι όχι μεγαλείτερη τών τριών τετάρτων τής ώρας, άπό τό βουνό στό όποιο είχε καταφύγει, έξηφανίσθη καί δέν χωρεί καμμιά άμφιβολία δτι πήγε στή φάλαγγα. Τό πιθανότερο λοιπόν είναι δτι έπρόκειτο περί κατασκόπου Γερμανοΰ Αξιωματικου, ό όποιος θέλησε νά προστατεύση τό χωριό καί υπέδειξε νά καή μόνο τό σπίτι του Καναβοΰ, γιατί καθώς λέγεται είχε λόγους νά είναι δυσαρεστημένος άπ’ αύτόν. Πρέπει δμως νά προσθέσουμε δτι δέν άφησε νά καή τό υπόλοιπο χωριό, όχι τόσο άπό ευγνωμοσύνη πρός τούς κατοίκους, δσο άπό ύπέρμετρο έγωϊσμό.Γιά ν’ άποδείξη δτι ήταν κατάσκοπος καί δτι σάν τέτοιος, ήξερε νά έξυπηρετεΐ τήν πατρίδα του.
Στό Καλεσμένο γλύτωσε ό συνοικισμός Μοναστηράκι στόν όποΐο δέν πήγαν, στούς δυό άλλους δμως συνοικισμούς έκαψαν άπάνω άπό έξήντα σπίτια καί λεηλάτησαν ό,τι βρήκαν.

Ο ΧΑΛΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ
Καί τώρα άς μιλήσουμε γιά τό Καρπενήσι τήν πρωτεύουσα τής Εύρυτανίας, δπου οί καταραμένοι αύτοί Γερμανό Ούννοι δέν άφησαν τίποτε δρθιο. ‘Από τά χίλια περίπου σπίτια καί άλλα κτίρια πού είχαν άπομείνει μετά τήν προηγούμενη έπιδρομή τοΰ Νοεμβρίου 1943, μόνον όκτώ (8) ! διεσώθησαν. Ολα τά άλλα κάηκαν ή άνατινάχθηκαν. Έπί τέσσαρες ήμέρες (10—13 Αύγούστου τοΰ 1944) ειδικά συνεργεία τους έκαιγαν κι’ άνατίναζαν τά κτίρια κι’ έρευνοΰσαν γιά ν’ άρπάζουν ή νά καταστρέφουν, πάν δ,τι είχε κρυβή σε λάκκους ή σέ άλλες κρύπτες. Μέ μιά λέξι τό Καρπενήσι μεταβλήθηκε σέ μιά άληθινή Πομπηία. Οσοι τών κατοίκων δέν μπόρεσαν νά φύγουν ή ένόμισαν δτι δέν έπρεπε νά έγκαταλείψουν τά σπίτια των, βρήκαν οικτρό θάι/ατο. Ό άείμνηστος Αλέξανδρος Φαρμάκης (Φαρμακίδης), άπόστρατος άρχίατρος ένενήντα χρονών, ό όποιος έπί τεσσαρακονταετία όλόκληρη προσέφερε μέ άνιδιοτέλεια τις υπηρεσίες του καί τις γνώσεις του σέ κάθε φτωχό, καθώς καί ή σύζυγος του Ανδρομάχη Άλεξ. Φαρμάκη όγδόντα χρονών κάηκαν ζωντανοί μέσα στό σπίτι των. Ό Άνδρ. Κουσόπουλος, άπόστρατος άξιωματικός άπό του 1895, έκατό χρονών, κάηκε κι’ αύτός ζωντανός. Επίσης ή Ελένη χήρα Άθ. Λιάπη, όγδόντα χρονών καί ή Αγγελική Γιαταγάνα όγδόντα χρονών κάηκαν ζωντανές. Οί Άναστ. ‘Ράτζος όγδόντα χρονών, Γεωρ. Τσαβαλιάς πενήντα χρονών, Μάρθα χήρα Γεωρ. Κλειτσάκη έβδομήντα χρονών, Φωτεινή χήρα Άνδρ. Μαμαλιου έβδομήντα χρονών καί Δημ. Γκούβας τριάντα χρονών έφονεύθησαν.

ΚΕΦΑΛΑ10Ν ΣΤ’.
Η ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ
Άπό τό άλλο μέρος ή φάλαγξ που ξεκίνησε άπό τό Αγρίνιο κι’ έπέδραμε στό δήμο Άρακυνθίων, έκαψε στόν Προυσσό πέντε σπίτια, στήν Καστανιά δύο και στόν Ασπρόπυργο (Άνδράνοβα), τρία. Συγχρόνως έκαμε καί διαρπαγές σέ μικρή δμως κλίμακα. Άλλά τί τό όφελος ! Ή καταστροφή πού έπροξένησε στήν Ιστορική Μονή Προυσσού είναι άπό τις φοβερότερες.
Εκαψε όλα τά μεγαλοπρεπή κτίρια πού χρησίμευαν γιά ξενώνες, στις χιλιάδες τών προσκυνητών πού συνέρρεαν κάθε χρόνο, άπ’ όλα τά μέρη, όλα τά άλλα βοηθητικά κτίρια, μαζί μέ όλατά ύπάρχοντά των, έπιπλα καί παντός είδους άντικείμενα. Άπό τήν ιστορική βιβλιοθήκη τής Μονής καί τά σπάνια καί ιστορικής άξίας κειμήλιά της τίποτε δέν περιεσώθη—έκτός άπ’ τό ιερό έκκλησάκι τής Παναγίας τό κτισμένο μέσα στό βράχο. Άλλά έδώ άλλάζει άρκετά ή σκηνογραφία καί πρέπει να μιλήσουμε μέ περισσότερες λεπτομέρειες.
Ό Προυσσός—πατρίδα του Αναστασίου Άγαθίδου πού διεκρίθη κατόπιν μεταξύ τών Ελλήνων τοΰ Λονδίνου καί χρημάτισε διδάσκαλος τοΰ άειμνήστου Χαριλάου Τρικούπη, πατρίδα άκόμα τοΰ Κώστα Γουβέλη, τοΰ Στρατηγοΰ καί τοΰ Γεωρ. Κονδύλη, πού ξεκίνησε άπό λοχίας τών ευζώνων κι’ έγινε Στρατηγός, Πρωθυπουργός κι’ Άντιβασιλεύς—είναι μιά άξιόλογη κωμόπολη τής Εύρυτανίας—έρχεται πρώτη στόν πληθυσμό μετά τό Καρπενήσι. Άλλά ή δόξα της— ή μεγάλη δόξα της—είναι άλλη. Εχει τήν όμώνυμη Μονή, δπου φυλάσσεται ή θαυματουργός Είκών τής Θεοτόκου. Ή Μονή κτίστηκε στήν έποχή του Θεοφίλου του είκονομάχου, τό 840 άπάνω κάτω μ.χ. καθώς υπολογίζουν οί ιστορικοί της. Υπάρχει δηλαδή άπό χίλια έκατό χρόνια. Καί θεμελιώθηκε όχι κατά τρόπο συνηθισμένο άλλά μ’ένα μεγάλο θαύμα.
Είχε φτάσει στήν Ελλάδα άπό τήν Προΰσσα τής Μικράς Ασίας ό γυιός ένός μεγάλου άρχοντα του τόπου έκείνου μέ τή θαυματουργό εικόνα—έργο κατά τήν παράδοσι του Αποστόλου Λουκά, πού ζωγράφισε έβδομήντα τό όλο εικόνες τής θεομήτορος. Ό θεοσεβής αύτός νέος πήρε τήν εικόνα άπ’ τή Μητρόπολι τής Προύσσης καί κατέφυγε στή Καλλίπολι γιά νά τή σώση. Άλλά έκεΐ ή εικόνα χάθηκε. Τί νά κάμη τότε ; άποφάσισε νά μή έπιστρέψη στή Προυσσα καί κατέληξε στή Νέα Πάτρα—τή σημερινή Υπάτη. Έκεΐ έφτασε κάποτε στ’ αύτιά του, πώς στ’ άπρόσιτα βράχια τής Εύρυτανίας βρέθηκε άπ’ τούς τσοπάνους μιά σπουδαία εικόνα τής Θεοτόκου. Χωρίς νά χάση καιρό ξεκίνησε νά πάη νά έξακριβώση τό πράγμα. Κι’ άπό μονοπάτι σέ μονοπάτι καί κρημνό σέ κρημνό, έφθασε κάποτε έκεΐ πού είναι σήμερα ό Προυσσός. Στήν κορφή ένός φοβερού βαράθρου σέ μιά μικρή σπηλιά εΐχε πραγματικά βρεθή ή Εικόνα. Τήν άνεγνώρισε άμέσως, τήν παρέλαβε μαζύ μέ τόν ύπηρέτη πού τόν συνώδευε κι’ έφυγε πάλι γιά τήν Υπάτη. Άλλά έκεΐ πού κοιμήθηκε στό δρόμο, χάθηκε γιά δεύτερη φορά ή εικόνα.

Εβαλε στό νου του τότε πώς οί ποιμένες πού τήν είχαν βρή, πήγαν και του τήν κλέψανε τή νύχτα καί ξεκίνησε πάλι γιά τήν Εύρυτανία. Οταν όμως έφτασε στά σύνορά της, άκουσε μιά φωνή νά τοΰ λέη πώς ή εικόνα βρίσκεται στήν ίδια θέσι πού άνακαλύφτηκε τήν πρώτη φορά καί νά πάη κι’ αύτός νά μείνη έκεΐ. Υπάκουσε στή μυστηριώδη αύτή φωνή κι’ δταν έφτασε κάποτε στή σπηλιά, έκάρησαν κι’ αύτός κι’ ό ύπηρέτης του μοναχοί, κι’ ό ένας ώνομάστηκε Διονύσιος κι’ ό άλλος Τιμόθεος. Αύτοί οί δύο ήσαν οί πρώτοι ίδρυταί τής Μονής Προυσσοΰ. Ή Μονή άναπτύχτηκε, άπόχτησε κτίρια κτισμένα άπάνω στούς βράχους, έγινε ξακουστή σ’ όλη τήν περιφέρεια γιά τά θαύματα τής θεομήτορος. Στά χρόνια τής σκλαβιάς, κατά τήν έποχή τής Τουρκοκρατίας ήταν ένα άπό τά κρυφά σχολεία τής έλληνικής νεολαίας, πού έξελίχτηκε μάλιστα καί σ’ άνώτερο εκπαιδευτήριο. Στήν έπανάστασι ήταν τό καταφύγιο τοΰ Καραϊσκάκη. Καί κάθε χρόνο στις 23 Αύγούστου γιορτάζεται ή Χάρι Της καί φτάνουν στόν Προυσσό χιλιάδες πιστοί άπ’ όλα τά μέρη τής Ελλάδος. Τελευταία έδώ καί είκοσι χρόνια είχε άποκτήσει ένα μεγαλοπρεπέστατο κτίριο μέ πλήθος άπό κελιά γιά τούς ξένους προσκυνητάς.

ΑΝΤΑΡΤΟΦΩΛΗΑ
Οί άντάρτες μολαταΰτατοΰ Βελουχιώτη τή βρήκαν κατάλληλη γιά στρατόπεδο συγκεντρώσεως τών όμήρων των. Κρατούσαν έκεΐ πολύ κόσμο καί μαζύ μ’ άλλους καί έβδομήντα Εύέλπιδες. Στρατοπεδάρχης ήταν ένας παληός καί φανατικός κομμουνιστής άπ’ τό Καρπενήσι, ό καπετάν Αγησίλαος. Ο καπετάνιος αύτός, θεωρούνταν ένα άπό τά άκαμπτα κι’ άδυσώπητα όργανα τοΰ άγώνα τοΰ ΕΑΜ. Καί μιά μέρα έλαβε τήν τρομερή διαταγή νά έκτελέση τούς έβδομήντα Εύέλπιδας. Τί θάκανε ; Οί σύντροφοι του περίμεναν πώς θάβρισκαν δουλειά. Άλλά αύτός διέψευσε τις προσδοκίες τους. Πήρε τούς έβδομήντα εύέλπιδες—τούς ώδήγησε σ’ ένα άπόμερο μονοπάτι—τά καϋμένα αύτά παιδιά πίστεψαν πώς είχεν έλθει ή τελευταία τους ώρα !—καί άπ’έκεΐ τούς έδιωξε—τούς φυγάδεψε—καί τούς έσωσε.
Οί Γερμανοί, άκολουθώντας τό σύστημά τους, έπρεπε δταν έφτασαν στόν Προυσσό, νά σκοτώσουν έκείνους πού θάβρισκαν στό δρόμο τους καί νά τά κάψουν όλα, δπως έκαμαν παντοΰ. Μολαταΰτα ό Προυσσός καί τό Μοναστήρι του άποτέλεσαν έξαίρεσι καί δέν μεταβλήθηκαν σέ τόπο Γολγοθά.Αρκετοί άπό τούς κακοίκους έμειναν στό χωριό τους κι’ ύποδέχτηκαν τούς Γερμανούς καί τούς περιποιήθηκαν. Κανένας δέν έπαθε. Κάηκαν πέντε σπίτια άνταρτών. Καί δέν σημειώθηκαν παρά μερικές μικρολεηλασίες.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕ ΑΡΜ !
Υστερα οί Γερμανοί πήγαν στό Μοναστήρι. Ό Διοικητής είπε στούς κατοίκους πού μαζεύτηκαν γιά νά τόν παρακαλέσουν γιά τή Μεγαλόχαρη, πώς είχε ρητή διαταγή νά κάψη τό Μοναστήρι καί δέν μπορούσε νά κάμη άλλοιώς. Τούς έπέτρεψε δμως νά βγάλουν τή θαυματουργό εικόνα άπ’ τό εκκλησάκι της, ποΰταν κτισμένο μέσα στό βράχο γιά νά μή πάθη, άν καί δέν θάβαζε, δπως είπε, φωτιά στήν έκκλησία. Τούς έπέτρεψε άκόμη νά πάρουν καί δ,τι άλλα πολύτιμα ύπήρχαν στήν έκκλησία. Κι’ δταν οί κάτοικοι παρέλαβαν τήν εικόνα καί τήν μετέφεραν, αύτός διέταξε ένα άπόσπασμα πού ήταν παραταγμένο άπέξω στήν έκκλησία καί παρουσίασε δπλα στή Μεγαλόχαρη. Κι’ άκόμη τήν ώρα πού περνούσε ή θαυματουργός εικόνα μπροστά του τόν είδαν μερικοί νά χύνη δάκρυα.
Παρόμοιες έκδηλώσεις μεγαλοψυχίας καί ψυχικής εύγενείας τών Γερμανών δέν έχουμε νά σημειώσουμε πολλές. Ούτε λίγες ϊσως. Πρόκειται για μιά έξαίρεσι έξαιρέσεων ; Γιά μιά άπλή καί τυχαία σύμπτωσι ; Γιά ένα περιστατικό πού πρέπει ν’άποδοθή στήν έξυπνάδα τών κατοίκων ; Η μήπως. … Η μήπως στή θεία χάρι—τή χάρι τής θεομήτορος στήν προκειμένη περίπτωσι—πού μπορεί κι’ αύτά τά άγρια θηρία νά τά ήμερώση ; Μήπως τό ϊδιο δέν συνέβη καί μέ τούς Ιταλούς κατά τήν έπιδρομή του Δεκεμβρίου του 1942 ;
Καθένας άς σκεφθή δπως θέλει. Έμεΐς στό βιβλίο αύτό δέν κάνουμε καμμιά προπαγάνδα, ουτε θρησκευτική ουτε κανενός άλλου είδους. Αναφέρουμε τά περιστατικά δπως άκριβώς συνέβησαν. Ό άναγνώστης άς βγάλη τά συμπεράσματά του.

ΤΕΦΡΑ ΚΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ

Καί τέλος οί Γερμανοί πού εισέβαλαν άπό τόν Αγιο Βλάση στήν Εύρυτανία έκαμαν τέρατα καί σημεία Μόλις βγήκαν άπό τό Αγρίνιο άρχισαν νά καίουν καί νά σφάζουν.
Στό χωριό τή Σαργιάδα, έκτος άπό τά σπίτια πού έπυρπόλησαν, έκαψαν ζωντανή μιά γυναίκα καί τό άνηψάκι της, γιατί ό δυστυχισμένος ό άνδρας της—Π Γουρνάρη τό λένε καί είναι άπ’ τούς καλύτερους νοικοκυραίους του χωριού—μυρίστηκε πώς έπωφθαλμιούσαν αέ άνηθίκους σκοπούς τά κορίτσια του, τά φυγάδευσε κι’ υστέρα κρύφτηκε κι’ ό ϊδιος.
Στόν Κυπάρισσο (Τέροβα) βρήκαν μονάχα ένα γέροντα, τό θ. Ζαφείρη, πού πλησίαζε τά ένενήντσ. Ή μορφή του μέ τήν κάτασπρη γενειάδα του, θύμιζε βυζαντινή άγιογραφία. Τίποτε άπ’ αύτά δμως δέν σταμάτησε τά θηρία του βορρά. Τόν τοποθέτησαν άπάνω στά ξύλα, τόν σκέπασαν μέ πλάκες καί τόν έκαψαν ζωντανό.
Γέμισαν άκόμα οί Γερμανοί τόν τόπο άπό νάρκες καί σκοτώθηκαν πολλοί.
Στόν Αγιο Βλάση έκαψαν όλα τά σπίτια, δέν έμεινε λιθάρι άπάνω σέ λιθάρι, ουτε Εκκλησιά, οϋτε Σχολείο, ουτε τίποτε.
Ή Γερμανική αύτή φάλαγξ έφτασε ώς τή Βίνιανη, σκορπίζοντας τή φρίκη καί τόν όλεθρο. Εκαψε τά Σιδηρά, τό Μαυριά, δπου σκότωσε τήν Καλλιρρόη Β. Καλογερά έξήντα χρονών, τό Παληοχώρι, τό Χαράτσι καί τόν Αη Γιώργη. Τό ιστορικό Σοβολάκου (ό σημερινός Ψηλόβραχος) καί ό ‘Αγαλιανός σώθηκαν κατά περίεργο τρόπο, πού θυμίζει τις κωμικές παρενθέσεις στά δράματα τού Σαίξπηρ. Τόν Ψηλόβραχο πήγαν νά τόν κάψουν δυο Γερμανοί σίρατιώτες. Διέκριναν όμως μακρυά δυό ώπλισμένους χωρικούς πού τούς πέρασαν γιά άντάρτες έμπροσθοφυλακής σώματος. Τούς πυροβόλησαν καί έτράπησαν εις φυγήν. Άπό τό άλλο μέρος οί άντάρτες πυροβόλησαν κι’ έτράπησαν κι’ αύτοί εις φυγήν. Αύτός δέ ό άμφοτεροβαρής πανικός έσωσε τό χωριό καθώς καί τόν Άγαλιανό, πού θάρχότανε άμέσως ύστερα ή σειρά του,
Πρέπει νά σημειώσω έδώ άκόμη δτι σέ πολλά χωριά οί κάτοικοι δταν έφευγαν προνοούσαν κι’ έβγαζαν τά πράγματά τους άπό τά σπίτια, έστω κι’ άν δέν πρόφταιναν νά τά κρύψουν, μέ τήν έλπίδα πώς οί Γερμανοί θάκαιγαν τά σπίτια καί θά λυποΰνταν τά πράγματα. Άλλά ή έλπίδα τους αύτή πού στηρίζονταν στά άνθρώπινα αισθήματα τών Γερμανών, δέν βγήκε ποτέ σχεδόν σωστή, γιατί οί Γερμανοί δέν είχαν άνθρώπινα αισθήματα.
Άπ’ έκεΐ, στήν Επισκοπή, έκαψε πάνω άπό σαράντα σπίτια.
Στή Δυτική Φραγκίστα—πού ήταν κι’ αύτή ένα άπό τά ώμορφότερα καί πλουσιώτερα χωριά τής Εύρυτανίας—έκαψε όλα σχεδόν τά σπίτια, πάνω άπό έκατόν πενήντα καί τό σχολείο.
Στήν Ανατολική Φραγκίστα, άπό τά καλύτερα καί πλουσιώτερα κι’ αύτή, χωριά τής Εύρυτανίας, έκαψε πάνω άπό όγδόντα σπίτια, τήν ένοριακή έκκλησία «Αγιοι Απόστολοι» καί τό Σχολείο, (κτίστηκε μέ κληροδότημα του Άθ. Παπαδοπούλου πού ήταν ντόπιος καί είχε ζήσει καί πλουτίσει στήν Κων)πολι κι’ είχε άφήσει όλη τή μεγάλη του περιουσία γιά άγαθοεργούς σκοπούς).
Στή Βίνιανη, χωριό άληθινά ύπέροχο—οπως τά περισσότερα χωριά τής Εύρυτανίας χάρις στούς πολιτισμένους μετανάστες τους—έκαψε άπό τά άπομείναντα άπ’ τούς Ιταλούς πού έπέδραμαν τό Δεκέμ βριο του 1942, σαρανταπέντε σπίτια, τό Σχολείο καί δώδεκα άχυρώνες.
Σ’ όλα τά χωριά πού άναφέραμε οί Γερμανοί άνακάλυψαν δσα πράγματα είχαν κρύψει οί κάτοικοι καί άλλα έκαψαν, κατέστρεψαν, άλλα—τά πολυτιμότερα τά κουβάλησαν μαζί τους στή Λαμία καί στό Αγρίνιο. Ετσι λοιπόν τό πολυτραγουδημένο Καρπενήσι καί τά ώμορφότερα χωριά τής Εύρυτανίας πού ήταν τό στόλισμά της καί τό καμάρι της, μέ τά ώμορφα, τά πλούσια καί χαριτωμένα σπίτια τους καί τό μαγευτικό φυσικό τους περιβάλλον, είναι τώρα σωροί άπό στάχτη καί ερείπια. Οί μόχθοι καί οί ιδρώτες γενεών όλοκλήρων έξανεμίστηκαν.

ΕΠΗΡΑΝ ΤΑ ΒΟΥΝΑ
Ή έπιδρομή αύτή, του Αύγούστου 1944 τών Γερμανών βάσταξε 8-10 μέρες. Ολο αύτό τό διάστημα οί κάτοικοι τής Εύρυτανίας βρήκαν καταφύγιο στά γύρω βουνά, χωρίς νά μπορέσουν οί περισσότεροι νά πάρουν μαζύ τους ουτε άκόμα καί τό άπαραίτητο ψωμί. Οσοι πάλι έτυχε να έχουν άλεύρι καί τό πήραν μαζί τους, δέν τολμούσαν ν’ άνάψουν φωτιά γιά νά ψήσουν ψωμί ή κάποιο πρόχειρο φαγητό άπ’ τό φόβο νά μή τούς καταλάβουν οί Γερμανοί καί τούς κτυπήσουν μέ τό πυροβολικό τους, τούς ολμους καί τά πολυβόλα, πού δούλευαν νύχτα μέρα. Υστερα άπό τή δεύτερη, τήν τρίτη τό πολύ μέρα, άρχισε φυσικά νά τόν θερίζει τόν κόσμο ή πείνα. Σ’ όλα τά πρόσωπα ήταν ζωγραφισμένη ή άπελπισία. Ό φόβος, ή κούρασι, ή άϋπνία, οί στερήσεις έξουθένωναν καί τούς πιο δυνατούς. Προ πάντων τά μικρά παιδιά σου ράγιζαν τήν καρδιά. Εμοιαζεν όλος αύτός ό κόσμος, μάλλον μέ φαντάσματα πού ξεπήδησαν άπό κανένα κοιμητήριο.
Εκτός άπ’ αύτά, οί διαρκείς μετακινήσεις τούς σκόρπισαν κι’ είχε χάσει ή μάννα τό παιδί καί τό παιδί τή μάννα. Πολλές φορές μέλη τής ϊδιας οικογενείας άκολουθούσαν διαφορετικές κατευθύνσεις καί δέρνονταν παντέρημα μέσα σέ πλαγιές, σέ χαράδρες καί σέ δάση μέ συντροφιά τούς λύκους καί τά τσακάλια. Οσοι πάλι είχαν γιδοπρόβατα, τ’ άφησαν στήν τύχη τους κι’ έτσι άδέσποτα πολλά χάθηκαν καί τό πιό χειρότερο, κατάστρεψαν ένα μεγάλο μέρος άπ’τήν όψιμη καλλιέργεια.
Ήταν εύτύχημα πού σ’ όλο αύτό τό διάστημα καί γιά πολλές μέρες μετά τήν έπιδρομή, έπεκράτησε καλοκαιρία, γιατί άλλοιώς τά θύματα θά ήταν πολύ περισσότερα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ’.
ΑΙΩΝΙΑ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ

Σάν έφυγαν οί γερμανικές φάλαγγες οί κάτοικοι γύριζαν στά ρημαγμένα χωριά, στό Καρπενήσι, κι’ άντίκρυζαν μέ βουβό πόνο τά έρείπια. Τά σπίτια τους καί τό κάθε τι πού είχαν, μέ τά όποΐα τούς συνέδεαν άναμνήσεις, κόποι, οικονομίες, χαρές, λύπες, όλόκληρη ζωή, είχαν γίνει πειά στάχτη. Στόν Αγιο Βλάση ένας άληθινά χριστιανός, ό γερο-Στράτος ό Χασανιάς δταν άντίκρυσε τά έρείπια τής έκκλτισίας τοΰ Κάτω Αγιου Βλάση έπεσε κάτω άπό συγκοπή καί ξεψύχησε.
Πολλοί περισσότεροι άπό δέκα χιλιάδες άνθρωποι είχαν καταδικασθή νά ζήσουν πειά άστεγοι, γυμνοί, ξυπόλυτοι καί νηστικοί, σάν άληθινοί τρωγλοδύτες. Τό κρΰο δέν τούς άφηνε πουθενά νά σταθοΰν. Οί άρρώστειες άρχισαν νά πριονίζουν άλύπητα τήν ΰπαρξί τους—ποΰ νά βροΰν γιατρούς καί φάρμακα;
Ή βάσιμη έλπίδα πώς θά συντριβή πειά διά παντός ή μεγάλη δύναμις τοΰ Γερμανού κατακτητοΰ, μπροστά στήν άκαμπτη δύναμι τών Συμμάχων, μπροστά στόν άκατάβλητο ήρωϊσμό τών Αγγλων, στή χειμαρρώδη προέλασι τών Ρώσσων καί στή μοναδική όρμή τής περίλαμπρης Αμερικανικής Δημοκρατίας— στόν Κολοσσό αυτόν ισχύος καί Τιτάνα φιλελευθέρου πνεύματος—καί πώς ή Ελλάδα γλήγορα θά έλευθερώνονταν, κρατοϋσε άσβεοτο τό κανδύλι τής ζωής, τής βυθισμένης στό πένθος και τή δυστυχία και τήν άποκαρτέρησι Ευρυτανίας. Δύο στρατιωτικές άποστολές μία Αγγλική καί μία Αμερικανική έφτασαν υστέρα άπό λίγες μέρες κι’ έδωκαν «χείρα βοηθείας».
Οί Εύρυτανες χρεωστούμε αιώνια εύγνωμοσύνη στούς μεγάλους μας συμμάχους, τούς Αμερικανούς καί τούς Αγγλους. Χωρίς τή βοήθειά τους ένα σωρό κόσμος θά ύπέκυπτε. Εφεραν προ πάντων μέ τά άεροπλάνα τους φάρμακα. Καί διέθεσαν πολλές λίρες γιά νά προμηθευτούμε σιτάρι, έργαλεΐα ύλοτομίας κ.λ.π. Ιδρυσαν παιδικά συσσίτια καί προσωρινό νοσοκομείο, στό χωριό Μουζήλου κι’ άργότερα στό Μαραθιά καθώς καί ιατρεία.
‘Αλλά   Πώς μπορεί νά λείψη άπ’ τόν τόπο μας τό άλλά; Πρέπει νά τό όμολογήσουμε ; γιά ντροπή μας, βέβαια, μά νά τό όμολογήσουμε, γιατί δέν ώφελεΐ σέ τίποτε νά κρυβόμαστε άπ’ τόν έαυτό μας—οι άλλοι μας ξέρουν πολύ καλά. Οί λίρες πού έδωκαν οί άποστολές γιά τό σιτάρι καί τά έργαλεΐα, έκαμαν οί περισσότερες φτερά. Τίποτε σοβαρό δέν έγινε. Κι’ ό κόσμος μέσα στό κρύο καί τά χιόνια έμεινε 5οτΐ5 Ιει βεΐΐθ έίιοίΐε, καθώς λένε οί Γάλλοι—μέ μπάτσες στρώματα καί σκέπασμα τόν ούρανό κατά τό δημοτικό μας τραγούδι.
Γι’ αύτό άπό τις πρώτες μέρες τοΰ χειμώνα 1944— 1945 δσοι δέν είχανε ποΰ τήν κεφαλήν κλΐναι, σχημάτισαν καραβάνια πού ξεχύθηκαν στή Λαμία, στό Αγρίνιο, στήν ‘Αθήνα. Γνωστοί νοικοκυραίοι, οικογένειες παληές καί σεβάσμιες κατάντησαν σάν άθίγγανοι πού χτυπάνε τις ξένες πόρτες και ζητάνε σε πολιτείες και σέ χωριά βοήθεια.’Αλλά οί ξένες πόρτες δέν άνοίγουν εύκολα «δταν ή χρεία τις κρουταλεΐ», καθώς τό λέει κι’ ό έθνικός μας ποιητής. Τό Εύρυτανικό δράμα συνεχίζεται. Τό Κράτος δέν μπόρεσε νά κάμη εως τώρα τίποτε τό άξιόλογο. Κι’ άν έλειπε ό Ερυθρός Σταυρός κι’ άν έλειπαν άκόμα—δοκιμάζω μεγάλη ευτυχία πού μου δίνεται ή ευκαιρία νά τό διακηρύξω έδώ—οί Εύρυτάνες της Αμερικής και γενικά οί Ελληνες τής Αμερικής» πού έδωκαν τό σύνθημα τής συνεισφοράς γιά τή βοήθεια πού μάς ήρθε άπ’ έξω και στάθηκαν άπ’ τήν άρχή ώςτό τέλος άκούραστη και άνεξάντλητη πηγή τής βοήθειας πού μάς έρχονταν άπ’ εξω, ή Ευρυτανία δέν θά υπήρχε ‘ίσως πειά, θ’ άποτελοΟσε σήμερα μιά άπλή γεωγραφική έκφρασι.
Βέβαια πολλά άπ’ δσα έχουν σταλή δέν έφτασαν στόν προορισμό τους. Εκείνοι πού έβαλαν βέβηλο χέρι σέ πράγματα ή σέ χρήματα, πού προορίζονταν ή προορίζονται ν’ άνακουφίσουν μιά τέτοια δυστυχία θά έχουν τήν κατάρα του θεού και τής Πατρίδος — κατάρα τήν όποια θ’ άπαγγείλη κι’ ή φωνή του νόμου κι’ ή φωνή των τάφων — και θά εμπνέουν ένόσω ζουν, τον άποτροπιασμό σέ κάθε τίμιο Εύρυτάνα—σέ κάθε τίμιο άνθρωπο.
Οπωσδήποτε ή Ευρυτανία ζή — ύπάρχει. Τά τέκνα της θά δείξουν και στά έργα τής ειρήνης τήν ϊδια άοάμαστη καρτερία, τήν ϊδια κι’ άπαράλλακτη ήρωϊκή διάθεσι πού έδειξαν και στήν ώρα του κινδύνου, στό Μέτωπο κι’ υστέρα στούς σκοτεινούς χρόνους τής δοκιμασίας.

ΚΑΛΛΙΤΕΡΑ ΜΙΑΣ ΩΡΑΣ .. .
Εντολοδόχοι τών τριακοσίων του Λεωνίδα και τών τριακοσίων του Μάρκου Μπότσαρη και συνεχισταί της ιστορίας αυτών, οι άπαράμιλλοι τσολιάδες της Ευρυτανίας ώρμησαν τόν Όκτώβριο του 1940 στό άκουσμα του Εθνικού της Πατρίδος σαλπίσματος προς τό θάνατο. Ή Ελλάδα μας, ή αιώνια αυτή κοιτίδα του πολιτισμού άπό την όποία πανύψηλο έβλάστησε τό δένδρο της έλευθερίας διεκήρυξε στόν κόσμο όλόκληρο δτι «θέλει νά ζήση και θά ζήση». Κι’ έπεσαν μέχρι τά τέλη Απριλίου του 1941 στόν έξάμηνο άνισο άγώνα της Ελλάδος τών έπτά έκατομμυρίων και τών Ίταλο Γερμανο-Βουλγάρων τών έκατόν πενήντα έκατομμυρίων δεκάδες χιλιάδες Ελληνες, οί όποιοι προσέφεραν έαυτούς ολοκαύτωμα στόν ιερό βωμό τοΰ προς τήν Πατρίδα, Ελευθερία, και τόν πολιτισμό καθήκοντος. Δεν ηύτύχησαν οί άθάνατοι αυτοί ήρωες νά ϊδουν τόν ήλιο της τελειωτικής νίκης και έλευθερίας άνατέλλοντα και διαλύοντα, τά πυκνά και έρεβώδη της σκλαβιάς νέφη και τις σιδηρένιες άλυσίδες του τυραννικοί) ζυγου θραυόμενες. Εσπειραν πρώτοι μέ τό αίμα των τόν γλυκύ τής έλευθερίας σπόρο, άλλά δεν επέζησαν νά ϊδουν τούς θαλερούς καρπούς των, άναβλαστάνοντας και τό φοίνικα άπό τή στάχτη άναγεννώμενο. Μαζί μέ τούς τελευταίους πεσόντας ήρωϊκώς Ελληνας πολεμιστάς, πέφτει, ύποδουλώνεται μπροστά στήν κτηνώδη υπεροχή, ισχύ και βία τών Ουνων όλόκληρη ή Ελλάδα. Γονατίσαμε κάτω άπό τό βάναυσο πέλμα τών χειρότερων βαρβάρων τυράννων, άπ’ όσους άναφέρει ή παγκόσμια ιστορία. Ή ζοφερή νύχτα τής δουλείας σκέπασε όλόκληρη τήν Ελληνική γή. Σφαγαί, τουφεκισμοί, λιμοί, διωγμοί, στρατόπεδα καί κάθε είδους ταπεινώσεις κι’ έξευτελισμοί, ήσαν ή τροφή του Ελληνικού λαοΰ πού ύποδουλώθηκε. Κάτω άπό τό σκότος δμως τής δουλείας έφεγγε άκοίμητο τό έλληνικό πνεύμα, ή έλληνική ψυχή. Εζη μέ τή πίστι δτι «πάλι μέ χρόνια μέ καιρούς, πάλι δικά μας θάναι». Καί στήν πραγματοποίησι τοΰ ώραίου τούτου ίδανικοΰ, άκατάβλητος ό Ελληνικός λαός, συγκέντρωσε όλες τις προσπάθειές του καί συνέχισε τόν άγώνα άντιστάσεως κατά τών κατακτητών, ένα άγώνα τραχύ καί σκληρό. Στό έρεβος τής δουλείας καί τής κάθε είδους πρ οπαγάνδας καί τρομοκρατίας, έβλεπε μέ τά μάτια τής ψυχής του, όλόφωτο τόν πολιτικό άστέρα τής νίκης. Τό φλογερό αίσθημα, τήν άσβεστη δίψα γιά τήν άπόκτησι τής έλευθερίας ένεσάρκωνε καί πάλι, στό παλλόμενο άπό πατριωτισμό θούριο τοΰ Ρήγα:
«Καλύτερα μιας ώρας έλεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά καί φυλακή».
Βροντοφώνησε ό Ελληνικός λαός στά πέρατα τής οικουμένης, τό έρρέτω ή Ελλάδα σέ συντρίμματα καί τέφρα παρά νά καταντήση ζώσα σ’ έξουθένωσι. Παρά νά κύπτη δειλή καί νά σφογγίζη τις Γερμανοϊταλοβουλγαρικές λόγχες γιά ν’ άποπλύνη αύτές, άπό αίμα έλληνικό. Παρά νά κρατή ταπεινή ίκέτις τά κράσπεδα τοΰ μανδύα τοΰ Γερμανοΰ δεσπότου, δούλη, εύτελής κι’ άνελεύθερη, δούλη τών δούλων αύτοΰ Ιταλών καί Βουλγάρων. Δέν θά έκυπτε ουτε θά κύψη ποτέ ή Ελλάς σ’ έκεΐνους πού χλευάζουν τήν ισοπολιτεία καί δίκαιοσύνη Σ’έκείνους πού λείχουν τά χείλη των λαίμαργα, γιά τόν καταβροχθισμό παντός ο,τι λέγεται δίκαιο καί έλευθερία. Δικαιοσύνη άνάμεσα στούς λαούς ζητεί ή Ελλάς καί ύπέρ τής δικαιοσύνης θά μάχεται πάντοτε. Σέ τέτοιους άγώνες ούδέποτε πτοήθηκε άπό τούς καπνούς τών πυροβόλων καί τις λάμψεις τών λογχών. Άνάμεσα στούς καπνούς άναγεννήθηκε πάντοτε καί ή λάμψι τών λογχών ύπήρξε τό άκτινωτόν αύτής. Άνάμεσα στούς καπνούς καί τις λόγχες πέρασε, ύψουμένη, πίπτουσα κι’ άνεγειρομένη, πάντοτε παλαίουσα, πάντοτε άδάμαστη, ήρωϊκή, μικροτέρα στή δύναμι τών όπλων, ύπερτέρα στή δύναμι τής ψυχής, σ’ εύγένεια ιδέας. Σέ φαράγγια, σέ βουνά, σ’ αιθέρες καί σέ θάλασσες άκούστηκαν πάντοτε παιάνες νικών καί θριάμβωνΤό σύνολο της είναι πνεύμα, θάμβος, ήρωϊσμός, τόνος γλυκύς στήν όλη άρμονία τοΰ κόσμου. Ή γέννησί της αύγή προόδου τής άνθρωπότητος, ό μακραίων βίος της πάλη ύπέρ τοΰ άγαθοΰ, ύπέρ τοΰ καλοΰ, ύπέρ τοΰ δικαίου. Καί τά συντρίμματα τών πτώσεών της, πολιτισμού άστέρες κι’ αύτά. Γέννημά της ό πολιτισμός, γέννημα καί θρέμμα της ή έλευθερία. Τρόπαια ήρωϊσμών τά βουνά της, κάτοπτρον θριάμβων τά πελάγη της. Καί τών δασών της ή μουσική καί τών κυμάτων της ό φλοίσβος, ύμνος πρός τήν ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ καί τή ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.

 

ΕΚΚΑ Κατασταση μελών

Συνταγματάρχης Ψαρρός Δημ.

Αντισυνταγματάρχης Ιωαννίδης Πετ.

Ταγματάρχης Δημητριάδης Χ.

Λοχαγός Σαγιάς Σπ.

Λοχαγός Λιβέρης Γεώργ.

Λοχαγός Ευσταθίου Π.

Υπολοχαγός Πατυχάκης Αρισ.

Υπολοχαγός Κουκουτιανός Αντ.

Υπολοχαγός Βάσος Περ.

Υπολοχαγός Κουτριάρης Λουκάς

Ανθυπολοχαγός Παπαδήμος Λουκ.

Εφ. Ανθυπολοχαγός Πριγγής Ευαγ.

Εφ. Ανθυπολοχαγός Παπαγεωργίου Σωτ.

Εφ. Ανθυπολοχαγός Αλεξόπουλος Ιωαν.

Εφ. Ανθυπολοχαγός Σκατζής Αθ.

Ανθυπασπιστής Ευαγγελόπουλος

Ενωμοτάρχης Κουτβός Ιωαν.

Υπενωμοτάρχης   Πλατάς Παν.

Υπενωμοτάρχης Σκοτίδας Δημ.

Υπενωμοτάρχης Κοντός Δημ.

Υπενωμοτάρχης. Πρεσβύτης Χρ.

Υπενωμοτάρχης Συνάπης Στ.

Υπενωμοτάρχης Σταθόπουλος Κ.

Υπενωμοτάρχης Μέτουλας Υ.

Υπενωμοτάρχης Κατσάνος Γ.

Υπενωμοτάρχης Σιτογεωργόπουλος

Υπενωμοτάρχης Μπακογιώργος Α.

Υπενωμοτάρχης Ζελιώτης Γ.

Υπενωμοτάρχης Κωνσταντινίδης Γ.

Υπενωμοτάρχης Γερολάνος Σπυρ.

Επισμηνίας Λιακάκος Λυκ.

Λοχίας Λιάτσος Παν.

Λοχίας Γιανναράς Ι.

Λοχίας Ανδρίτσος Δημ.

Πυροσβέστης Φωτόπουλος Γ.

Αντάρτης Λουκόπουλος Ευθ.

Αvτάρτης Κορτέσης Γ.

Αvτάρτης Πετρόπουλος Ι.

Αvτάρτης Αποστολόπουλος

Αvτάρτης Φούvτας Γαρ.

Αvτάρτης Καμπάσης Περ.

Αvτάρτης Χριστόπουλος Χρ.

Αvτάρτης Σταυρόπουλος Χρ.

Αvτάρτης Αλεξάκης Σπυρ.

Αvτάρτης ΒρεΠός Δημ.

Αvτάρτης Νικολούλιας Ν.

Αvτάρτης Δασκαλόπουλος Γ.

Αvτάρτης Πολύζος Στ.

Αvτάρτης Τσέλος Χρ.

Αvτάρτης Σαραvταένας Γ.

Αvτάρτης Σκουφάκης Αγγ.,

Αvτάρτης Καvτάς Παν.

Αvτάρτης Καραμπέτσος Αθ.

Αvτάρτης Ανδριτσόπουλος Ν.

Αvτάρτης Κοτρίκας Γεώρ.

Αvτάρτης Κουτσομίχος Χρ.

Αvτάρτης Μαρδάκης Αθ.

Αvτάρτης Παρασκευάς Ηλ.

Αvτάρτης Παρασκευάς Γεωρ.

Αvτάρτης Καραλιώτης Κ.

Αvτάρτης Νάκος Χρ.

Αvτάρτης Παναγόπουλος Θ.

Αvτάρτης Φασούλης Ευάγ.

Αvτάρτης Μιχαλόπουλος Χρ.

Αvτάρτης Παπαϊωάννου Ιω.

Αvτάρτης Παπάς Ευθ.

Αvτάρτης Κουλελής Ιωάν.

Αντιστασιακές οργανώσεις

Πέρα από τις μεγάλες και αρκετά γνωστές στο ευρύ κοινό ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις της Κατοχής (όπως ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα, η ΕΚΚΑ του Δημήτριου Ψαρρού, το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη, ), υπήρχαν και διάφορες μικρές οργανώσεις, των οποίων η δράση εναντίον των κατακτητών δεν αναφέρεται συχνά.

Ορισμένες από τις ηρωικότερες σελίδες της Εθνικής Αντίστασης γράφτηκαν από τους αγωνιστές των πόλεων. Σε συνθήκες απόλυτης παρανομίας και δρώντας κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των Γερμανών, Ιταλών, Αστυνομίας, Χωροφυλακής και Ταγματων Ασφαλείας  (σ.σ: ένοπλες αντικομουνιστικές ομάδες που  δημιουργήθηκαν στα τέλη του 1943 ως αποτέλεσμα της κομμουνιστικής βίας στην ύπαιθρο) γεννήθηκε και ανδρώθηκε μια στρατιά από παράτολμους Έλληνες (πατριώτες και αντιφασίστες) που με ποικίλους τρόπους (παράνομες προκηρύξεις, κατασκοπεία, προκηρύξεις, δολιοφθορές, αντάρτικο πόλεων) πολέμησαν με πάθος τους κατακτητές. Όλοι αυτοί οι αγωνιστές που ρίσκαραν την ίδια τους τη ζωή και κάποιοι από αυτούς την έχασαν, αξίζει να έχουν μια θέση στην ιστορία μας και στη μνήμη μας.

Ο αντάρτης Φαίδωνας Μαηδώνης είχε πει σχετικά με τις δυσκολίες του αντάρτικου πόλεων τα εξής : «Ο αγώνας έγινε και γίνεται στα πεζοδρόμια της Αθήνας… Δεν ξέρει κανένας από αυτούς που είνναι στο βουνό τι θα πει να γυρνάς με το πιστόλι στην τσέπη μες στην Αθήνα, τι θα πει κατοχή, Γκεστάπο, Feldgendarmerie, τριτοβάθμια ανάκριση SS, καραμπινιερία, πεζοδρόμιο, διαδήλωση, μοίρασμα προκηρύξεων, βάψιμο, νυχτερινές επιχειρήσεις, γερμανική περίπολος με πολιτικά» . Οι περισσότερες από τις οργανώσεις που θα αναφέρουμε έδρασαν κυρίως στον τομέα της κατασκοπείας, στις δολιοφθορές (σαμποτάζ) και τις φυγαδεύσεις, σε συντονισμό με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Μ.Α.).

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς (1941), ο τομέας των πληροφοριών έγινε ο πλέον σημαντικός για τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες που επιδίωκαν να αποκαταστήσουν τη επικοινωνία με τα κατεχόμενα εδάφη, ώστε στη συνέχεια να αναπτύξουν σχέσεις με αντιστασιακά κινήματα που θα αναλάμβαναν να πραγματοποιήσουν διάφορα σαμποτάζ κατά του Άξονα. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων (S.O.E.) του βρετανικού υπουργείου Πολέμου. Ο πόλεμος των «ασυρμάτων» άρχισε γρήγορα να παίρνει διαστάσεις. Η συνεισφορά των κατασκοπευτικών οργανώσεων στη μάχη κατά του Άξονα ήταν πολύτιμη. Με τις απόρρητες πληροφορίες που συγκέντρωσαν, συνέβαλαν στη βύθιση πολυάριθμων γερμανοϊταλικών πλοίων στη Μεσόγειο.

Προμηθέας Ι και Προμηθέας ΙΙ

Η οργάνωση «Προμηθέας» θεωρείται από πολλούς ως το πρώτο δίκτυο πληροφοριών στην Ελλάδα. Επικεφαλής του Προμηθέα Ι ήταν ο «κόκκινος συνταγματάρχης» Ευρυπίδης Μπακιρτζής, βενιζελικός, αντιβασιλικός, απότακτος του κινήματος του 1935. Στις 10 Απριλίου του 1941 ο Μπακιρτζής κάλεσε τους παλαιούς του φίλους Δημήτριο Μπαρδόπουλο, Χ. Κουτσογιανόπουλο, και Παναγιώτη Ευαγγελινό, και τους ανακοίνωσε την πρόταση που του έκαναν παράγοντες της «Μ.Ο.4», να συγκροτήσει μια οργάνωση κατασκοπείας, της οποίας ο ρόλος θα ήταν η διοχέτευση πληροφοριών στη Μέση Ανατολή και η διενέργεια σαμποτάζ κατά των Γερμανών. Όλοι τους όντες μαχητικοί τύποι απλώς περίμεναν να τους γίνει τέτοιου είδους πρόταση για να την αποδεχθούν. Αμέσως ο Μπακιρτζής τους οδήγησε σε ένα σπίτι της οδού Λυκαβηττού, όπου έμεναν κάποιοι Βρετανοί αξιωματικοί για να διευθετήσουν τις λεπτομέρειες. Έτσι συγκροτήθηκε η οργάνωση με την ονομασία «Προμηθεύς» έχοντας ως αρχηγό τον Ευριπίδη Μπακιρτζή. Το ψευδώνυμο που είχε ο ίδιος ήταν ο αριθμός «333».

Μια ημέρα πριν από τη φυγή του από την Ελλάδα ο ιστορικός Nicolas Hammond, και συνάμα επικεφαλής μιας βρετανικής ομάδας τεσσάρων καταδρομών, που είχαν εμπλακεί σε αποστολές «καμένης γης», διέταξε του ομοεθνείς του Ian Pirie και David Pawson να καταστρέψουν τα τελευταία ίχνη δράσεως της ΜΙR και να συλλέξουν όλο το χρήσιμο υλικό. Ο Ian Pirie έδωσε τότε δύο ασύρματους στην ομάδα του «Προμηθέα». Επιπλέον η οργάνωση έλαβε και 8 τενεκέδες με εκρηκτικές ύλες, με τις οποίες τα μέλη της έκαναν μερικές δοκιμές στη λίμνη του Μαραθώνα. Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα στην οργάνωση «Προμηθέας» προσχώρησαν οι απότακτοι αξιωματικοί του ναυτικού Καλιμπάσερης, Ψαλιδάκης, Ντεληγιάννης, Αναστασόπουλος, Καλιανέσης και ο κελευστής ασυρματιστής Παπαγιάννης. Τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν πως η επαφή τους με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Μ.Α) θα διεκπεραιωνόταν τόσο με τους δύο ασυρμάτους, όσο και με κάποιον σύνδεσμο ονόματι Γεράσιμο, ο οποίος αναχώρησε με τους υποχωρούντες Βρετανούς στρατιώτες, για να γυρίσει επτά μήνες μετά με οδηγίες και κάποια χρήματα. Η κύρια εργασία γινόταν από τον Κουτσογιανόπουλο, αφού τα μηνύματα έφταναν σε εκείνον, μέσω του σταθμού αναμετάδοσης που βρισκόταν στην Τουρκία. Ο Μπακιρτζής όμως εγκατέλειψε πολύ γρήγορα τους συναγωνιστές του, για να ασχοληθεί με ποικίλες δραστηριότητες. Οι λιγοστοί συνεργάτες του συνέχισαν με μεγάλη προσήλωση να εφαρμόζουν τις επιταγές που προέβλεπε η διεξαγωγή του συμμαχικού αγώνα.

Α.Α.Α. (Αγών – Ανόρθωσις – Απελευθέρωσις.)

Πρώτη οργάνωση με την οποία ο Μπακιρτζής ήρθε σε επαφή δεν ήταν άλλη από την οργάνωση «Α.Α.Α.» (Αγών – Ανόρθωσις – Απελευθέρωσις.), που συγκρότησε ο γηραιός κεντροαριστερός Αντιστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης. Η οργάνωση Α.Α.Α. είχε έντονο αντιβασιλικό προσανατολισμό και ο Μπακιρτζής, που διατηρούσε από χρόνια φιλικές σχέσεις με τον Γρηγοριάδη, προσχώρησε αμέσως σε αυτή. Όντας καταζητούμενος από τους Γερμανούς και του Ιταλούς, ο συνταγματάρχης κατέφυγε στην Αίγυπτο, μετά από μια σύντομη παραμονή στην Κωνσταντινούπολη, στις 12 Οκτωβρίου του 1942. Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1943 ο Ευριπίδης Μπακιρτζής επιβαίνοντας σε μια Ντακότα επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα μετά από περίπου ένα έτος απουσίας.

Το Νοέμβριο του 1941 ο Προμηθέας λειτουργούσε με επικεφαλής το Χαράλαμπο Κουτσογιαννόπουλο (καθώς ο Μπακιρτζής τελικά αποχώρησε) και αποτελούσε για μεγάλο διάστημα τη σημαντικότερη επαφή που είχε το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) με την κατεχόμενη Ελλάδα. Την περίοδο της αρχηγίας του Κουτσογιαννόπουλου η οργάνωση λεγόταν «Προμηθέας ΙΙ».

Στις 20 Νοεμβρίου 1941 η οργάνωση «Προμηθέας ΙΙ» κατάφερε να λειτουργήσει τον ασύρματο που είχε λάβει από τη βρετανική SOE. Έτσι, άρχισε να μεταδίδει στη SOE διάφορες πολύτιμες πληροφορίες, με ειδικότερο προσανατολισμό στις ναυτικές πληροφορίες, μια που οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Αφρική βρίσκονταν σε εξέλιξη. Πέρα όμως από αυτό, η οργάνωση ξεκίνησε και μια σειρά από δολιοφθορές σε ναυτικούς και αεροπορικούς στόχους, στο πλαίσιο της αποκοπής του ανεφοδιασμού του εχθρού. Παράλληλα, ήρθε σε επαφή με ομάδες ενόπλων αντιστασιακών και εξασφάλισε γι’ αυτές τις πρώτες αποστολές εφοδίων από τον αέρα. Στην Αθήνα, ο «Προμηθέας ΙΙ» ανέλαβε να ενισχύσει τον ΕΔΕΣ. Μερικά από τα πιο γνωστά μέλη του «Προμηθέα ΙΙ» ήταν ο Δ. Μπαρδόπουλος και ο Π. Ευαγγελινός.

Το Μάρτιο του 1942, ο «Προμηθέας ΙΙ» έλαβε ένα σήμα, το οποίο υπονοούσε συγκεκαλυμμένα ότι πλέον ο βρετανικός παράγοντας επιδίωκε τη συγκρότηση ένοπλων ανταρτικών ομάδων στην κατεχόμενη Ελλάδα, που θα διευκόλυναν τις επικείμενες επιχειρήσεις στο αφρικανικό μέτωπο με τη διενέργεια σαμποτάζ που θα εμπόδιζε τον ανεφοδιασμό των δυνάμεων του Άξονα. Περίπου έναν μήνα αργότερα έφτασε στην Ελλάδα με μυστική αποστολή ο παλαιός λαθρέμπορος, και μετέπειτα δραστήριος σύνδεσμος των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών Γεράσιμος Αλεξάτος (με το ψευδώνυμο «Οδυσσέας»), με εντολή τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για τη συγκρότηση ανταρτοομάδων. Επιχειρήματά του το πλούσιο πολεμικό υλικό και ένα σημαντικό ποσό χρυσών λιρών που θα διευκόλυναν τους ενδιαφερομένους να πειστούν για τη διενέργεια του εγχειρήματος.

Χάρη στον Προμηθέα ΙΙ εξασφαλίστηκε η επικοινωνία με όλες σχεδόν τις αντιστασιακές οργανώσεις της Αθήνας, επιτεύχθηκε η ενίσχυση των πρώτων ανταρτών και η άφιξη των πρώτων Βρετανών συνδέσμων στα βουνά. Ο πομπός λειτουργούσε καθημερινά ως τις 3 Φεβρουαρίου 1943, μέρα που οι Γερμανοί κατάφεραν να τον εντοπίσουν και να εξαρθρώσουν το δίκτυο του «Προμηθέα ΙΙ». Ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος και όλα σχεδόν τα μέλη του συνελήφθησαν.

Χαράλαμπος Χρ. Κουτσογιαννόπουλος (1909 – 1995)

Στο σημείο αυτό θα αναφέρουμε λίγες πληροφορίες για τον αρχηγό της ομάδας «Προμηθέας ΙΙ». Ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος γεννήθηκε στη Συκέα Λακωνίας στις 21 Δεκεμβρίου 1909. Το 1925 μπήκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από όπου αποφοίτησε το 1928 ως μάχιμος σημαιοφόρος. Εκπαιδεύτηκε σε πλοίο του Βρετανικού Ναυτικού (1931 – 1932) ενώ το 1933 προήχθη σε ανθυποπλοίαρχο. Συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα του 1935. Στις 11 Μαϊου του 1935, έχοντας διαφύγει στη Νάπολη της Ιταλίας, καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια δεσμά και στρατιωτική καθαίρεση. Όμως, στις 1 Δεκεμβρίου 1935 του απονεμήθηκε χάρη και στις 16 Ιουλίου 1936 ακυρώθηκε η στέρηση βαθμού του. Λογίστηκε σε αποστρατεία από τις 11 Ιουλίου 1935 ως ανθυποπλοίαρχος ε.α.

Τον Απρίλιο του 1941 ιδρύθηκε η αντιστασιακή οργάνωση «Προμηθέας». Αρχηγός της ήταν στην αρχή ο Μπακιρτζής και στη συνέχεια ο Χ. Κουτσογιαννόπουλος. Η οργάνωση «Προμηθέας ΙΙ» πραγματοποίησε μεταξύ άλλων και δολιοφθορές μικρής έκτασης σε γερμανικά πλοία στον Πειραιά. Ένας από τους κυριότερους σαμποτέρ της ήταν ο Αντώνης Κουτσογιαννόπουλος (από τα Πάκια Λακωνίας) που συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 28 Νοεμβρίου 1942. Τον Αύγουστο του 1941 πραγματοποιήθηκε (από τον Αντώνη Κουτσογιαννόπουλο) σαμποτάζ στα γερμανικά καύσιμα στην Ελιά. Ο «Προμηθέας ΙΙ» κατάφερε να βυθίσει ένα ιταλικό μεταφορικό πλοίο 7.000 τόνων και να προξενήσει ζημιές σε γερμανικό πετρελαιοφόρο, σ ένα γερμανικό μεταφορικό λποίο και σε ένα ελληνικό ταχυδρομικό πλοίο. Επίσης παρείχε στη SOE λεπτομερείς πληροφορίες για την κίνηση των νηοπομπών του Άξονα στην περιοχή του Αιγαίου. Ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος ήρθε σε ρήξη με τον αρχηγό του ΕΔΕΣ Ναπολέοντα Ζέρβα όταν, παρά τη συνεχή οικονομική ενίσχυση που είχε λάβει από τους Βρετανούς (πολλές χιλιάδες λίρες), καθυστερούσε τη δημιουργία ένοπλων τμημάτων.

Το Φεβρουάριο του 1943 οι Γερμανοί εντόπισαν τον ασύρματο του «Προμηθέα ΙΙ» και συνέλαβαν τα μέλη του. Ο Κουτσογιαννόπουλος κατάφερε να βγει από τη φυλακή χάρη στην παρέμβαση του Πελτέκη, ο οποίος δωροδόκησε ένα φύλακα. Σχετικά με την αποφυλάκιση του Κουτσογιαννόπουλου, ο Κρις Γουντχαουζ έγραψε τα εξής : «… ήρωας του εγχειρήματος ήταν ο Ιωάννης Πελτέκης… Όπως φαίνεται είχε δωροδοκήσει με πολλές χρυσές λίρες ένα Γερμανό γραφιά, που έφτιαξε μια διαταγή για την αποφυλάκιση του Κουτσογιαννόπουλου και την έχωσε ανάμεσα σε άλλα έγγραφα προς υπογραφήν από τον αρμόδιο ανώτερο Γερμανό αξιωματικό. (…) Ωστόσο το κατόρθωμα εκείνο δεν ήταν παρά η αρχή της εκπληκτικής σταδιοδρομίας του Πελτέκη, που έμελλε με την κατοπινή παράνομη δραστηριότητά του στην κατεχόμενη Ελλάδα, να αναδειχθή ένας από τους κορυφαίους μυστικούς πράκτορες όλου του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.» .

Έτσι, στις 7 Μαϊου 1943 ο Κουτσογιαννόπουλος αποφυλακίστηκε, ενώ οι άλλοι δύο συνεργάτες του δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στις 18 Ιουνίου 1943 στην Καισαριανή. Ο Κουτσογιαννόπουλος έμεινε ένα μήνα στην Αθήνα και μετά διέφυγε στη Μέση Ανατολή. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1943, επανήλθε στη μόνιμη υπηρεσία προαγόμενος σε πλωτάρχη. Αποστρατεύτηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1945. Μετά τον πόλεμο, εντάχθηκε στην αριστερά και υπήρξε πολιτευτής της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά). Πέθανε το 1995.

Η οργάνωση «Υβόννη» και ο Ιωάννης Πελτέκης («Απόλλων»)

Παρότι ο Χαράλαμπος Κουτσογιαννόπουλος συνελήφθη από τους Γερμανούς, κατάφερε να γλυτώσει από το εκτελεστικό απόσπασμα. Τον διέσωσε ένας πολύτιμος συνεργάτης του «Προμηθέα ΙΙ» που λεγόταν Ιωάννης Πελτέκης. Ο Ιωάννης Πελτέκης γεννήθηκε το 1904 στην Αλεξανδρούπολη, φοίτησε στη Μαράσλειο και αργότερα σε κολλέγια της Ελβετίας και της Γαλλίας. Πήρε μέρος στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο του 1940 και μετά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου απέκτησε επαφή με τη βρετανική SOE. Το Μάιο του 1943 ήρθε στην Ελλάδα με την αποστολή να ανασυγκροτήσει τα κλιμάκια πληροφοριών και δολιοφθορών που μετά το θάνατο του Τσιγάντε, αρχηγού της ομάδας «Μίδας 614» τον Ιανουάριο του 1943,και τη σύλληψη του Κουτσογιαννόπουλου (Φεβρουάριος 1943) είχαν διαλυθεί. Αφού πρώτα κατόρθωσε να επιτύχει τη δραπέτευση του Χαράλαμπου Κουτσογιαννόπουλου, ο Πελτέκης (με το κωδικό όνομα «Απόλλων») δημιούργησε μια κατασκοπευτική οργάνωση με το όνομα «Υβόννη» που έμελλε να αποτελέσει την πιο αξιόμαχη κατασκοπευτική ομάδα στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα η οργάνωση «Υβόννη» αναπτύχθηκε ταχύτατα και έφθασε να διαθέτει εκατοντάδες συνεργάτες. Ο συνολικός αριθμός, που κυμαίνεται από 350 έως 700 μέλη, δεν μπορεί να εξακριβωθεί, γιατί η οργάνωση χωριζόταν σε πολλές επιμέρους ομάδες, υποομάδες και δίκτυα που διέθεταν οργανωτική αυτοτέλεια για λόγους ασφαλείας και που το καθένα υπαγόταν σε αντίστοιχη υπηρεσία : σαμποτάζ, διαβιβάσεων, πληροφοριών, διαφυγών κ.α. Το καθένα ήταν επιφορτισμένο με συγκεκριμένες αποστολές ανάλογα με τις δυνατότητες παρακολούθησης σε σημεία συγκέντρωσης εχθρικών στρατευμάτων και υλικού (λιμάνι Πειραιά, αεροδρόμια, αποθήκες κ.α.). Ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος αναφέρει τα ονόματα μερικών θρυλικών κατασκόπων της Υβόννης όπως π.χ. ο πλοίαρχος Πέτρος Δρακόπουλος, ο πλοίαρχος Αγησίλαος Λεοντακιανάκος, ο διερμηνέας Σταύρος Τσιώκος, ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης (εργάτης του ΟΛΠ), ο δικηγόρος Ιωάννης Θειακάκης, ο δικηγόρος Εμμανουήλ Κουτσογεωργίου, ο Γεώργιος Καλογερόπουλος και πολλοί άλλοι.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι από το Μάρτιο του 1943 έως την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι 4 ασύρματοι της Υβόννης έστειλαν στο Κάιρο περίπου 1.100 σήματα πληροφορώντας με μεγάλη ακρίβεια τις συμμαχικές δυνάμεις για τις κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων σκαφών και εφοδίων από και προς το λιμάνι του Πειραιά, σπάζοντας κρυπτογραφικούς κώδικες των Γερμανών, πραγματοποιώντας επισήμανση επίγειων στόχων, γραμμών ανεφοδιασμού, συντάσσοντας λεπτομερείς αναφορές της δραστηριότητας των 4 γερμανικών αεροδρομίων της Αττικής (Τατοϊου, Τανάγρας, Ελευσίνας, Χασανίου), αποκαλύπτοντας μυστικά όπλα, ναρκοπέδια κ.α. Πέρα από τη συλλογή και μετάδοση πληροφοριών για δολιοφθορές, οι πράκτορες της «Υβόννης» διενεργούσαν προπαγάνδα μέσω της διαρροής πληροφοριών και ειδήσεων στον Τύπο και δρούσαν ως δίκτυο φυγάδευσης Ελλήνων και Βρετανών προς τη Μέση Ανατολή. Η πραγματοποίηση δολιοφθορών ήταν μια αρκετά επικίνδυνη αποστολή. Τα συνολικά αποτελέσματα της δράσης της Υβόννης ήταν εντυπωσιακά. Οι Βρετανοί χαρακτήρισαν την «Υβόννη» ως το πιο αξιόλογο και αξιόπιστο δίκτυο πληροφοριών στην Ελλάδα, «του οποίου ο τομέας ναυτικών και αεροπορικών πληροφοριών επιτέλεσε ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο». Στο ενεργητικό της οργάνωσης συγκαταλέγεται η πρόκληση εκτεταμένων καταστροφών σε τουλάχιστον 58 σκάφη του Άξονα (ολοκληρωτικών σε 16 από αυτά) συνολικού βάρους 56.000 τόνων, η ανατίναξη πυρομαχικών σε αεροπορικές εγκαταστάσεις και την ευρύτερη ζώνη της Αθήνας, η συντριβή 27 ατμομηχανών και μιας ολόκληρης αμαξοστοιχίας με φορτίο πετρελαίου, η φυγάδευση από την Ελλάδα περίπου 69 ατόμων κ.α.

Στα τέλη Μαρτίου του 1944, όπως τηλεγράφησε ο Πελτέκης στη SOE, μετά από προδοσία ενός οργάνου της Ειδικής Ασφάλειας, το μεγαλύτερο τμήμα της Υβόννης βρέθηκε στα χέρια των SS, το πληροφοριακό δίκτυο εξαρθρώθηκε και το σύνολο των υπηρεσιών, των εγγράφων και των εγκαταστάσεων εντοπίστηκε και κατασχέθηκε. Μέσα σε λίγες μέρες, οι κατακτητές συνέλαβαν 47 μέλη της Υβόννης. Ανάμεσά τους ήταν ο Αλέξανδρος Ιωαννίδης, ο Ανδρέας Καλύβας, ο Γεώργιος Καζακόπουλος και άλλοι. Ακόμα 22 πράκτορες και συνεργάτες προστέθηκαν στον κατάλογο των συλληφθέντων τον Ιούλιο, μέσα στο νέο κύμα συλλήψεων που εξαπέλυσαν οι Γερμανοί. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και η στενή συνεργάτιδα της «Υβόννης» Λέλα Καραγιάννη, μια από τις θρυλικότερες γυναικείες μορφές της Εθνικής Αντίστασης.

Την ηγεσία της παραπαίουσας οργάνωσης ανέλαβαν οι Παναγής και Άλκης Δελμούζος και στις 26 Ιουλίου 1944, ο Ιωάννης Πελτέκης, καταδιωκόμενος και ο ίδιος, διέφυγε στη Μέση Ανατολή.

Ο Πελτέκης, προσπαθώντας να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ, δέχτηκε συκοφαντικές επιθέσεις από το βρετανικό υπουργείο εξωτερικών και από την ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής. Έτσι, ενώ στην Αθήνα οι Γερμανοί τον αναζητούσαν μανιωδώς, στη Μέση Ανατολή τον κατηγορούσαν στην αρχή για συνεργάτη των Γερμανών και στη συνέχεια για συνεργάτη του ΕΑΜ. Όμως στην πορεία αποδείχτηκε ότι οι κατηγορίες εις βάρος του ήταν ανυπόστατες. Όμως, ο αρνητικός αντίκτυπος και το κλίμα καχυποψίας ήταν αρκετά για να προκαλέσουν τη διακοπή της χρηματοδότησης της Υβόννης και την παραπομπή του Πελτέκη σε δίκη. Δικάστηκε από ειδικούς στρατιωτικούς ανακριτές και τελικά όχι μόνο αθωώθηκε, αλλά και του απονεμήθηκε το μετάλλιο διακεκριμένων πράξεων (DSO).

Οι Βρετανοί θορυβήθηκαν από την είδηση της σύλληψης μεγάλου αριθμού πρακτόρων της «Υβόννης» και εξέτασαν τη δυνατότητα εξαγοράς των δεσμωτών τους, αφού η καταδίκη τους σε θάνατο ήταν σίγουρη. Τελικά, οι πολυάριθμοι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στο δάσος Χαϊδαρίου, στις 8 Σεπτεμβρίου 1944. Ήταν ένα αιματοβαμμένο τέλος για τους ήρωες της «Υβόννης», 34 μόλις μέρες πριν το τέλος της κατοχής.

Όμηρος

Αρχικός πυρήνας της οργάνωσης «Όμηρος» ήταν η ΜΕΟ (Μυστική Εθνική Οργάνωση), στέλεχος της οποίας ήταν ο απότακτος αξιωματικός του βενιζελικού κινήματος του 1935 και συνεργάτης του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, Επαμεινώνδας Τσέλλος. Η ΜΕΟ είχε ιδρυθεί από τον Τσέλλο στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά και ανασυστάθηκε μετά την εισβολή των Γερμανών σαν αντιστασιακή οργάνωση κατασκοπείας. Ως ημερομηνία ίδρυσης του «Ομήρου» αναφέρεται ο Σεπτέμβριος του 1941.

Τον Ιούλιος του 1942, ο υπομοίραρχος Πέτρος Λώλας έφθασε από τη Μέση Ανατολή μεταφέροντας μια συσκευή ασυρμάτου. Έκτοτε η οργάνωση πήρε το όνομα «Όμηρος» και ανέπτυξε δράση στη συλλογή και μεταβίβαση πληροφοριών, θέσεων και κινήσεων των εχθρικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, την επικοινωνία με την ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής και το Συμμαχικό Στρατηγείο, τη διενέργεια δολιοφθορών κατά πλοίων και αποθηκών και τον ψυχολογικό πόλεμο. Οι επιχειρήσεις γίνονταν με αυτοσχέδια εκρηκτικά ή μαγνητικές νάρκες. Η δράση του Όμήρου επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς. Έφθασε να εκδίδει τη δικιά του εφημερίδα με τον τίτλο «Μαχόμενη Ελλάς», ίδρυσε την οργάνωση νεολαίας «Ιερά Ταξιαρχία» και συνεργάστηκε με όλες τις άλλες μυστικές οργανώσεις. Στο ενεργητικό του στγκαταλέγονται οι δολιοφθορές σε 7 πλοία ισπανικής κατασκευής που πραγματοποίησε στο λιμάνι του Πειραιά η συνεργαζόμενη «Μονάδα 309», η καταστροφή δύο γερμανικών αεροπλάνων από το αεροδρόμιο Χασανίου (Ελληνικού), η ανακάλυψη και εξόντωση του καταδότη (προδότη) των μελών της ΠΕΑΝ, η φυγάδευση περίπου 120 ατόμων με πλοιάρια στην Τουρκία κ.α. Στον εντοπισμό του καταδότη των μελών της ΠΕΑΝ έπαιξε σημαντικό ρόλο ο υπαρχηγός του Ομήρου Αγησίλαος (Άγις) Βλάχος (που υπήρξε δικηγόρος και στέλεχος του κόμματος ΕΕΚ του Π. Κανελλόπουλου). Άλλα γνωστά μέλη της οργάνωσης «Όμηρος» ήταν οι Στυλιανός Κιτριλάκης (συνταγματάρχης) και Κωνσταντίνος Δόβας (συνταγματάρχης), Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας (μετέπειτα βουλευτής, υπουργός και πρωθυπουργός), Μένιος Κουτσόγιωργας (μετέπειτα βουλευτής και υπουργός), Σπύρος Δαμασκηνός, Ελευθέριος Σιδηρουργός, Γεώργιος Καλλέτσης, Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, Γεώργιος Ανδρουλιδάκης, Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης, Α. Μυτιληναίος (που ήταν και μέλος της ΠΕΑΝ), Ελένη Γκίκα (που ήταν και μέλος της ΠΕΑΝ), Μιχ. Καλιγέρης, Γ. Παπαχρήστου κ.α.

Όταν ο Επαμεινώνδας Τσέλλος (που είχε το ψευδώνυμο «δάσκαλος») διέφυγε στη Μέση Ανατολή, τη διοίκηση της οργάνωσης ανέλαβαν οι Στυλιανός Κιτριλάκης και Κωνσταντίνος Δόβας.

Αγών – Ανόρθωσις – Αναγέννησις (Α.Α.Α.)

Η αντιστασιακή οργάνωση ΑΑΑ ιδρύθηκε στις αρχές Οκτωβρίου του 1942 και κατάφερε να συσπειρώσει αρκετούς δημοκρατικούς στρατιωτικούς , κυρίως οπαδούς του Πλαστήρα. Οι στρατιωτικοί αυτοί δεν εμπιστεύονταν ούτε το βασιλιά Γεώργιο (που εγκατέλειψε την Ελλάδα στα δόντια των Γερμανών) ούτε το Ναπολέοντα Ζέρβα που άλλαζε συχνα πολιτικό στρατόπεδο για να ικανοποιήσει τις προσωπικές του φιλοδοξίες και επιδιώξεις. [Θυμίζουμε ότι ο αυτοχαρακτηριζόμενος ως «αντιβασιλικός» Ζέρβας, το Μάρτιο του 1942 έσπευσε να απευθύνει «προσωπική δήλωση νομιμοφροσύνης» προς το βασιλιά Γεώργιο Β’ και έδειξε έντονη δουλοπρέπεια προς το πρόσωπό του.] .

Στην οργάνωση Α.Α.Α. εντάχθηκε για ένα διάστημα ο αντιβασιλικός αξιωματικός Ευρυπίδης Μπακιρτζής, μετά την αποχώρησή του από την ΕΚΚΑ και πριν την προσχώρησή του στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Άλλα γνωστά μέλη της Α.Α.Α. ήταν οι Νεόκοσμος Γρηγοριάδης (φιλοαριστερός υποστράτηγος και αργότερα στέλεχος του ΕΑΜ –ΕΛΑΣ και της ΕΔΑ), Σταμάτης Χατζήμπεης (κεντροαριστερός βουλευτής και πολεμιστής της Μικράς Ασίας), Κωνσταντίνος Μανέτας (βενιζελικός και αντιμεταξικός αντιστράτηγος), Στέφανος Σαράφης, Ιωάννης Πανόπουλος, Δ. Φλούλης. Σύμφωνα με διάφορους ιστορικούς, αρχηγός της οργάνωσης ήταν ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης (1878 – 1967).

«Αθανάσιος Διάκος» και «Οδυσσέας Ανδρούτσος»

Στα τέλη Ιουνίου του 1941 η οργάνωση Λάρισας του ΚΚΕ έδωσε εντολή στους καταδιωκόμενους κομμουνιστές του Αλμυρού Θεσσαλίας, με επικεφαλής τον Μήτσο Τσαρδάκα, να οργανωθούν σε ανταρτοομάδες και να συγκεντρωθούν στην Οθρη. Τον Ιούλη του 1941 με απόφαση του Γραφείου Μακεδονίας – Θράκης του ΚΚΕ συγκροτείται στην περιφέρεια της Νιγρίτας η ανταρτοομάδα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» με επικεφαλής τον κομμουνιστή δάσκαλο και έφεδρο αξιωματικό Θανάση Γκένιο (καπετάν Λασάνη) και στην περιφέρεια του Κιλκίς η ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» με επικεφαλής τον έφεδρο αξιωματικό Χρήστο Μόσχο (καπετάν Πέτρο). Το ίδιο διάστημα εμφανίστηκαν αντάρτικες ομάδες στη Δυτική Μακεδονία με το όνομα «Ομάδες Ελευθερίας». Επίσης στα μέσα Ιούλιου με πρωτοβουλία του ΚΚΕ οργανώθηκαν οι πρώτες ομάδες ενόπλων της οργάνωσης «Πατριωτικό Μέτωπο» στην Ήπειρο (επαρχία Παραμυθιάς – Ηγουμενίτσας) και το Νοέμβριο στην περιφέρεια της Άρτας οργανώθηκε ένα στρατιωτικό τμήμα του ΕΑΜ από αξιωματικούς και πολιτικά στελέχη, με στόχο την οργάνωση του αντάρτικου στην περιοχή. Η ομάδα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» το Σεπτέμβριο του 1941 αφόπλισε τους σταθμούς χωροφυλακής στα χωριά Μαυροθάλασσα και Ευκαρπία ανατολικά της Νιγρίτας. Η ομάδα «Αθανάσιος Διάκος» ανατίναξε τη σιδηροδρομική γραμμή Μουριών.

Στην ίδρυσή της ανταρτοομάδας «Αθανάσιος Διάκος» πρωτοστάτησαν διάφορα μέλη της ΟΚΝΕ, του ΚΚΕ και διάφοροι έφεδροι αξιωματικοί. Ορισμένα μέλη της ήταν οι εξής : Χρήστος Μόσχος, Πέτρος Λαζαρίδης, Σωκράτης Λαζαρίδης, Νικόλαος Κιμισκίδης, Βασίλειος Γρηγοριάδης, Νίκος Νικητίδης, Νίκος Αλχατζίδης, Στάθης Σουμελίδης κ.α. Τα μέλη του «Αθανάσιου Διάκου» ανέπτυξαν αξιόλογη αντιστασιακή δράση (σαμποτάζ, επιθέσεις σε κλιμάκια των κατοχικών στρατευμάτων, επιθέσεις και αφοπλισμοί σε σταθμούς χωροφυλακής κ.α.). Το 1942 ο «Αθανάσιος Διάκος» και ο «Οδυσσέας Ανδρούτσος» προσχώρησαν στην αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Αλίκη

Αντιστασιακή οργάνωση της οποίας αρχηγός ήταν ο πλοίαρχος Ευγένιος Βαλασάκης. Ο Βαλασάκης αργότερα αντικαταστάθηκε από τον αντιπλοίαρχο Κωνσταντίνο Χασιώτη.

Απελευθερωτική Γερμανικής Κατοχής Οργάνωση Νέων (Α.Γ.Κ.Ο.Ν. ή Α.Γ.Κ.Ω.Ν.)

Ήταν μια αντιστασιακή οργάνωση που ιδρύθηκε στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1941. Αρχηγός της ήταν ο νεαρός δικηγόρος Σπυρίδων Γραμμένος. Μερικά γνωστά μέλη της ΑΓΚΟΝ ήταν οι Γεώργιος Γραμμένος, Νικόλαος Γραμμένος, Διονύσιος Γραμμένος, Κώστας Μπούρας, Σωτήρης Κουβάς, Αποστόλης Λέτσος και Θανάσης Καραϊνδρος. Έδρα στρατολόγησης μελών ήταν το κατάστημα του Διονυσίου Γραμμένου στην συμβολή των οδών Ψαρών και Δεληγιάννη. Αργότερα οι αδελφοί Γραμμένου μεταπήδησαν στην οργάνωση ΕΔΕΣ του Ζέρβα. Τελικά ενσωματώθηκαν σ’ αυτήν μαζί με άλλα μέλη της ΑΓΚΟΝ, όπως ο εικοσιενάχρονος τότε, Κερκυραίος αστυνομικός Σωτήρης Κουβάς (κατοπινός Υπαρχηγός Α.Π.).
Ο Κώστας Μπούρας, μετά από προδοσία του Βασάτη, συνελήφθη από τους Γερμανούς, βασανίστηκε και εκτελέστηκε στις 19-6-1943 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Το 1944 εκτελέστηκε στη Ζάκυνθο ο 31χρονος Σπύρος Γραμμένος (11-8-1944) και στο Χαϊδάρι ο 28χρονος Γιώργος Γραμμένος (1-7-1944).

Δημοκράτης

Στις αρχές Μαΐου του 1941, με προτροπή του Δημήτρη Γληνού (ο οποίος ήταν εκπαιδευτικός και στέλεχος του ΚΚΕ), η αντιφασιστική ομάδα η οποία είχε δημιουργηθεί με παρότρυνση του κομμουνιστή Νίκου Πλουμπίδη στο νοσοκομείο «Σωτηρία» μετεξελίχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση «Δημοκράτης» με επικεφαλής τον υφηγητή του Πανεπιστημίου γιατρό Ιφικράτη Χατζηεμμανουήλ και άμεσο βοηθό τον αρχινοσοκόμο της «Σωτηρίας» Σπύρο Βλαχούλη. Με την οργάνωση συνδέθηκε αμέσως μια ομάδα υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας με επικεφαλής τον σοσιαλιστή Τάκη Πετρίδη. Στις 15 Μαΐου 1941 ο «Δημοκράτης» κυκλοφορεί την πρώτη στην Ελλάδα τυπογραφημένη εθνικοαπελευθερωτική προκήρυξη, η οποία καλούσε τους Έλληνες πατριώτες να οργανωθούν και να αγωνιστούν εναντίον των κατακτητών. Αργότερα τύπωσε και κυκλοφόρησε μυστικά την εφημερίδα «Δημοκράτης». Η αντιστασιακή αυτή οργάνωση έδρασε κυρίως ανάμεσα στους διανοούμενους. Μαζί της συνδέθηκε ο Σπύρος Κωτσάκης (ο θρυλικός «Νέστορας» που διετέλεσε Καπετάνιος του Α’ Σώματος Στρατού του Ε.Λ.Α.Σ.), ο οποίος είχε δραπετεύσει από τις φυλακές του Σανατόριου στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης. Τον Ιανουάριο του 1942 ο «Δημοκράτης» προσχώρησε στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), με εκπροσώπους τον Ιφικράτη Χατζηεμμανουήλ και τον Τάκη Πετρίδη.

Εθνική Αλληλεγγύη

Στις 28 Μαΐου 1941 ιδρύεται η «Εθνική Αλληλεγγύη», η πρώτη πανελλαδικής μορφής αντιστασιακή οργάνωση. Την απόφαση για την ίδρυσή της πήραν με δική τους πρωτοβουλία, σε μια σύσκεψη στον Κολωνό, οι δραπέτες από τα νησιά της εξορίας Παντελής Καραγκίτσης (μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ), Λευτέρης Αποστόλου (ηγετικό στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΕΑΜ) και Αριστοτέλης Μπούρας (μέλος του ΚΚΕ) και ανέθεσαν στον Παντελή Καραγκίτση την υλοποίηση της απόφασης.

Στις 28 Μαΐου 1941, στο δασύλλιο πίσω από τη «Σωτηρία» συνήλθαν οι: Κλέωνας Παπαλοΐζος (ο οποίος εκλέχτηκε και γραμματέας), Βασ. Μαρκεζίνης, Διονυσία Παπαδομιχελάκη, Νίκος Δρέσιος, Γεώργιος Βασιλόπουλος και Σπύρος Αντύπας και την ίδρυσαν.

Μετά την ίδρυση του ΕΑΜ η «Εθνική Αλληλεγγύη» συμμετείχε σ’ αυτό, ως ιδρυτικό μέλος. Όπως αναφέρει και ο τίτλος, ο κύριος στόχος της αντιστασιακής αυτής οργάνωσης υπήρξε η αλληλεγγύη μεταξύ των Ελλήνων για να επιβιώσουν και πρώτ’ απ’ όλα των αγωνιστών που βρίσκονταν εξορία ή καταδιώκονταν. Στην πορεία, η οργάνωση αυτή έγινε πανελλαδική και απέκτησε αξιόλογο αριθμό μελών.

Εθνική Δημοκρατική Ένωση Ελληνοπαίδων (ΕΔΕΕ)

Για την οργάνωση ΕΔΕΕ υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι τα μέλη της μερικές φορές έμπαιναν κρυφά μέσα σε γερμανικές αποθήκες, έκλεβαν υλικό και το παρέδιδαν στους αντάρτες.

Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ)

Στην Κρήτη, λίγο καιρό μετά την «Μάχη της Κρήτης» εξοπλίστηκαν οι πρώτες ομάδες ανταρτών : του Μανώλη Μπαντουβά στους Άνω Ασίτες Ηρακλείου, του Αντώνη Γρηγοράκη (Καπετάν Σατανάς), του Γιάννη Δραμουντάνη στα Ανώγεια, του Πέτρου Παπαδοπετράκη, του Γιώργου Πετράκη ή «Πετρακογιώργη» στο Ηράκλειο κ.α. Το 1942 ιδρύθηκε η Εθνική Οργάνωση Κρήτης (ΕΟΚ). Απαρτιζόταν από άτομα βενιζελικών απόψεων. Οι δύο ηγέτες της οργάνωσης ήταν ο Μανώλης Φουντουλάκης και ο Μανώλης Μπαντουβάς.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι το Σεπτέμβριο του 1943, αντάρτικες ομάδες υπό την ηγεσία των Μπαντουβά και Αδάμη Κρασανάκη πέτυχαν μια αρκετά σπουδαία νίκη εις βάρος των γερμανικών δυνάμεων στην περιοχή Σύμης, της επαρχίας Βιάννου, προξενώντας στους αντιπάλους τους μεγάλες απώλειες. Στις 1 Νοεμβρίου 1943 ο επικηρυγμένος Μανώλης Μπαντουβάς φεύγει από το νησί και καταφεύγει στην Αίγυπτο. Αντικαταστάτης του γίνεται ο Γιάννης Μπαντουβάς.

Ελευθερία

Πολλοί αγνοούν ότι ο (βενιζελικός – κεντροαριστερός) συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός διατηρούσε φιλική σχέση με άτομα της αριστεράς και σε ορισμένες περιπτώσεις συνεργάστηκε μαζί τους. Το 1941 συνεργάστηκε με διάφορους αριστερούς στη Θεσσαλονίκη, μεταξύ των οποίων και μέλη του ΚΚΕ, για να φτιάξουν έναν από τους πρώτους πυρήνες αντίστασης. Στις 15 Μαΐου του 1941 ίδρυσαν στη Θεσσαλονίκη την αντιστασιακή οργάνωση «Ελευθερία». Το ιδρυτικό της πρωτόκολλο (στις 15 Μαΐου 1941), είχε γραμματέα τον Π. Μπάρμπα και το υπέγραφαν οι Απόστολος Τζανής (μέλος του ΠΓ Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης), Γιάννης Πασαλίδης (μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και αργότερα πρόεδρος του αριστερού κόμματος της ΕΔΑ), Σίμος Κερασίδης (μέλος του ΠΓ Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης), Θανάσης Φείδας (μέλος του Αγροτικού Κόμματος), Γιάννης Ευθυμιάδης (μέλος της Δημοκρατικής Ένωσης) και Δημήτρης Ψαρρός. Η οργάνωση «Ελευθερία» ανέπτυξε σοβαρή οργανωτική δράση και ίδρυσε «δεκαρχίες» στην ύπαιθρο. Ορισμένες ομάδες της οργάνωσης εμφανίστηκαν σε διάφορα κέντρα και χωριά της Μακεδονίας.

Ο Ψαρρός καταδιώχθηκε από τα κατοχικά στρατεύματα και αναγκάστηκε να καταφύγει μεταμφιεσμένος στην Αθήνα, όπου μαζί με άλλες προσωπικότητες (όπως π.χ. ο κεντροαριστερός Γεώργιος Καρτάλης) ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση Ε.Κ.Κ.Α. (Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση).

Ελληνική Πατριωτική Εταιρεία (ΕΠΕ) (γνωστή και ως Υπηρεσία 5-16-5)

Η ΕΠΕ ιδρύθηκε ως οργάνωση πληροφοριών στα τέλη του 1942. Ιδρυτής και αρχηγός της ήταν ο κοινωνιολόγος Ρήγας Ρηγόπουλος, παιδί βενιζελικής οικογένειας, ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και τραπεζικός υπάλληλος. Αρχικά είχε μια συνάντηση με τον Κώστα Περρίκο, ο οποίος του πρότεινε να ενταχθεί στην αντιστασιακή οργάνωση ΣΣΝ. Αργότερα (Απρίλιος 1942) είχε και δεύτερη συνάντηση με τον Περρίκο και ενημερώθηκε για την ύπαρξη της ΠΕΑΝ.

Έχοντας ως στόχο να οργανώσει ένα κατασκοπευτικό δίκτυο που θα ερχόταν σε επαφή με τη Μέση Ανατολή, ο Ρηγόπουλος απευθύνθηκε στους πιο έμπιστους ανθρώπους του φιλικού του περιβάλλοντος, οι οποίοι αποτέλεσαν τον βασικό πυρήνα της οργάνωσης. Ήταν οι εξής : Σταύρος Βραχνός, Αλέξανδρος Καϊρης (διερμηνέας σε γερμανική υπηρεσία), Δημήτριος Ρεδιάδης. Μέσω του Ρεδιάδη, προσώρησαν στην ΕΠΕ και οι ακόλουθοι : Αντώνιος Μπαχάς, Δημήτριος Σαμαντζόπουλος, Μανώλης Κουτσουδάκης κ.α.

Αφού κατάφερε να αποκτήσει έναν από τους ασυρμάτους της αποδιοργανωμένης αποστολής του Τσιγάντε, ο Ρηγόπουλος επικοινώνησε με τη Μέση Ανατολή στέλνοντας το κωδικοποιημένο όνομα «5-16-5», δηλαδή τους αριθμούς που αντιστοιχούσαν με τα αρχικά της ΕΠΕ και κατέστρωσε ένα σχέδιο δημιουργίας 4 τμημάτων που ήταν τα εξής : Α) Τμήμα Διοίκησης : Αρχηγός Ρήγας Ρηγόπουλος. Υπαρχηγός Δημήτριος Ρεδιάδης. Σε αυτό το τμήμα υπάγονταν οι σύνδεσμοι εσωτερικού και οι ασυρματιστές. Β) Τμήμα Λιμένος Πειραιώς : Αρχηγός Μανώλης Κουτσουδάκης. Το τμήμα αυτό είχε την εντονότερη δραστηριότητα. Ασχολήθηκε με τη συλλογή πληροφοριών για τον απόπλου, τον κατάπλου και την πορεία πορεία των εχθρικών πλοίων, τις νηοπομπές, τις παράκτιες οχυρώσεις στην Αττική και στα νησιά, τις βάσεις αντιαεροπορικής άμυνας στο λιμάνι του Πειραιά και στα νησιά του Σαρωνικού κ.α. Γ) Τμήμα Γερμανικού Στρατηγείου : Μοναδικό μέλος του τμήματος αυτού ήταν ο Αλέξανδρος Καϊρης. Ήταν ο άνθρωπος που αποσπούσε από τα γραφεία της γερμανικής διοίκηση πολύτιμες πληροφορίες που αφορούσαν οποιαδήποτε μελλοντική κίνηση των γερμανικών στρατευμάτων σε ξηρά και θάλασσα. Δ) Τμήμα Γενικών Πληροφοριών : Αρχηγός Σταύρος Βραχνός. Μέλη του τμήματος αυτού ήταν μια ομάδα μηχανικών και τεχνικών. Αποστολή τους ήταν τα σχεδιαγράμματα οχυρωματικών έργων, ναρκοπεδίων, επάκτιας άμυνας και θέσεων αποθηκευμένου υλικού και καυσίμων.

Αργότερα σχηματίστηκαν άλλα δύο τμήματα : το Ε’ (Τμήμα Συνεργατών) και το ΣΤ’ (Τμήμα Επαφής με Οργανώσεις Αντιστάσεως) που ανέλαβε τη σύνδεση με άλλες αντιστασιακές οργανώσεις (ΠΕΑΝ, Υβόννη, Ιερά Ταξιαρχία, Ελληνικό Αίμα, ΕΑΜ κ.α.). Τα αποτελέσματα της δράσης της ΕΠΕ ήταν αρκετά αξιόλογα. Ο Ρηγόπουλος, στα απομνημονεύματά του παραθέτει έναν κατάλογο με τα ονόματα 55 σκαφών του Άξονα που επλήγησαν από το Βρετανικό Ναυτικό και την Αεροπορία χάρη χάρισε στις πληροφορίες που συνέλεγε και μετέδιδε η οργάνωσή του.

Στις 22 Απριλίου 1943 ο Νίκος Παλιατσεάς συναντάει το Ρήγα Ρηγόπουλο στα Εξάρχεια και τον ενημερώνει ότι οι Γερμανοί μπήκαν στο σπίτι που βρισκόταν ο ασύρματος, στη Νέα Σμύρνη και ότι ο ίδιος κατάφερε να διαφύγει περνώντας από μερικές μάντρες, αφού πρώτα κατέστρεψε τον ασύρματο. Όμως, ο Μενεγάτος έπεσε τα χέρια των Γερμανών.

Τελικά, έξι συνεργάτες της ΕΠΕ συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και εκτελέστηκαν : ο πλοηγός Πέτρος Δρακόπουλος (που ήταν παράλληλα και μέλος της Υβόνης), ο 23χρονος ασυρματιστής Νίκος Παλιατσέας, ο Νίκος Μενεγάτος, ο Σωκράτης Τσελέντης, ο Σταμάτης Τσότρας και ο Αλέξανδρος Καϊρης (που αποσπούσε σημαντικές πληροφορίες μέσα από τα αρχεία της γερμανικής διοίκησης). Οι τέσσερις πρώτοι εκτελέστηκαν στην Καισαριανή στις 29-5-1943. Μετά τη διάλυση της ΕΠΕ και την ανακάλυψη των ασυρμάτων (1943), ο Ρηγόπουλος διέφυγε στη Μέση Ανατολή ύστερα από τρίμηνη καταδίωξη. Εντάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό της Μέσης Ανατολής, εκπαιδεύτηκε ως καταδρομέας, αλεξιπτωτιστής και κυβερνήτης εξοπλισμένου σκάφους και συμμετείχε στις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου.

Αλέξανδρος Καϊρης

Σημαντική φυσιογνωμία στην ιστορία του αντιστασιακού αγώνα. Άνθρωπος καλλιεργημένος, ανιδιοτελής και πιστός στο καθήκον. Αφοσιώθηκε ολόψυχα στον αντιστασιακό αγώνα, χωρίς να υπολογίσει ποτέ το κόστος. Υπήρξε στενός φίλος του Ρήγα Ρηγόπουλου. Σπούδασε νομική, γνώριζε άπταιστα γερμανικά και βρισκόταν μέσα στη φωλιά του λύκου, όπου αποσπούσε πολύτιμες πληροφορίες από τα αρχεία της γερμανικής διοίκησης και τα έστελνε στην οργάνωση ΕΠΕ, της οποίας ήταν μέλος. Συνελήφθη από τους Γερμανούς αξιωματικούς της GFP στις 27 Απριλίου 1943. Οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ και μετά στον Πειραιά για ανάκριση. Βασανίστηκε σκληρά από τους Γερμανούς για τέσσερα ημερόνυχτα. Όμως δεν λύγισε και δεν αποκάλυψε τίποτα για την αντιστασιακή οργάνωση που υπηρετούσε. Τελικά, βλέποντας την απίστευτη αντοχή του στα βασανιστήρια και την άρνησή του να αποκαλύψει πληροφορίες, τον έστειλαν πίσω στις φυλακές Αβέρωφ σε ένα κελί, σε αυστηρή απομόνωση.

Στις 18 Οκτωβρίου 1943 κηρύχτηκε ένοχος για κατασκοπεία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Στις 2 Νοεμβρίου 1943, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής εκτελείται ο αλύγιστος αντιστασιακός, ο οποίος διενεργούσε κατασκοπεία στο Γερμανικό Αρχηγείο Νότιας Ελλάδας. Ένιωσε ευτυχής που πολλά εχθρικά πλοία βυθίστηκαν εξαιτίας των απόρρητων πληροφοριών που είχε συλλέξει. Δύο από τους Γερμανούς εκτελεστές του, τον έδεσαν σε ένα πασσαλό, τον χτύπησαν και του έσπασαν τα γυαλιά που φορούσε, όταν ενοχλήθηκαν από αυτά που τους είπε. Μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα παρέμεινε θαρραλέος και αλύγιστος. Φώναξε (και στη γερμανική και στην ελληνική γλώσσα) στους εκτελεστές του τα εξής : «Είσαστε άτιμοι και άνανδροι διαφθορείς της ελευθερίας των λαών. Σύντομα οι Έλληνες θα εκδικηθούν τον θάνατό μας, απαγχονίζοντας τους ενόχους στις κεντρικές πλατείες της Γερμανίας. Εμείς πεθαίνουμε για να ζήσει η Ελλάς. Εσείς πεθαίνετε σαν άτομα και σαν λαός, ακολουθώντας τυφλά τον Χίτλερ, ένα παράφρονα εγκληματία, στο δρόμο της καταστροφής.» .

Ρήγας Ρηγόπουλος (1914-2012)
Κοινωνιολόγος, ιδρυτής και αρχηγός της οργάνωσης ΕΠΕ (Ελληνική Πατριωτική Εταιρεία). Γεννήθηκε στην Αθήνα. Παιδί βενιζελικής οικογένειας, ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και τραπεζικός υπάλληλος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1914. Σπούδασε στην ΑΣΟΕΕ. Κατά την κατοχή δραστηριοποιήθηκε μέσα από την οργάνωση ΕΠΕ. Όταν οι Γερμανοί εντόπισαν τον ασύρματο της οργάνωσης, ο Ρηγόπουλος αναγκάστηκε να διαφύγει στη Μέση Ανατολή. Κατατάχτηκε στον Ιερό Λόχο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, εκπαιδεύτηκε ως καταδρομέας και έπεσε με αλεξίπτωτο στη Σάμο. Έγινε κυβερνήτης εξοπλισμένου καϊκιου, που έκανε σαμποτάζ στο Αιγαίο. Το 1947-1948 ως Νομάρχης Ιωαννίνων σταμάτησε τις εκτοπίσεις από το νομό του. Τιμήθηκε με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Μυστικός Πόλεμος. Ελλάδα – Μέση Ανατολή 1940 – 1945», με μετάλλια Εθνικής Αντίστασης κ.α. Πέθανε στις 6 Απριλίου 2012.

Ελληνικόν Αίμα

Στις αρχές Μαΐου 1941, ιδρύθηκε στην Αθήνα από τους δημοσιογράφους Κωνστ. Βοβολίνη, Ιωάννη Μήλιο και Λάζαρο Πηνιάτογλου η αντιστασιακή οργάνωση «Ελληνικόν Αίμα». «Ως σκοπός της οργανώσεως ετάχθη η διά της εντύπου προπαγάνδας αφ’ ενός μεν τόνωσις του φρονήματος των προσκαίρως υποδουλωθέντων Ελλήνων, αφ’ ετέρου δε η καταπολέμησις των τριών εισβολέων: Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Προς τούτο και μέχρι της εκδόσεως του «Ελληνικού Αίματος», ως εντύπου εφημερίδος εξετυπώθησαν εις πολυγράφους και γραφομηχανάς διάφοροι προκηρύξεις εθνικού και πατριωτικού περιεχομένου αίτινες εκυκλοφόρησαν κατά εκατοντάδας εις καταλλήλους περιστάσεις και ιδιαιτέρως κατά την 28 Οκτωβρίου 1941 και κατά την 25 Μαρτίου 1942. Από της 1ης Ιουνίου 1942 οι Γ. Αρχηγοί της Οργανώσεως, Λ. Πηνιάτογλου, Κ. Βοβολίνης και Ι. Μήλιος, ίδρυσαν, εξέδωσαν και διηύθυναν τη μυστική εφημερίδα «Ελληνικόν Αίμα» και τας εκδόσεις, υπό τα στοιχεία ΕΕΑ» (Εκδόσεις «Ελληνικού Αίματος»). Η εφημερίδα «Ελληνικόν Αίμα» άρχισε να κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 1942. Ο Κωνσταντίνος Βοβολίνης (1913 – 1970), γνωστός για τις φιλοβασιλικές του απόψεις, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ασχολήθηκε με την πολιτική. Εκλέχτηκε βουλευτής με το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού του Παπάγου και με το κόμμα του Σπύρου Μαρκεζίνη και την περίοδο 1968 – 1970 διετέλεσε Υφυπουργός Προεδρίας.

Ελληνικός Στρατός (Ε.Σ.)

Η οργάνωση Ε.Σ. (Ελληνικός Στρατός) ιδρύθηκε και έδρασε στην Πελοπόννησο. Οι περιοχές δράσεις της ήταν οι εξής : 1) ορεινή Τριφυλία – Ολυμπία με αρχηγούς το λοχαγό Γεώργιο Καραχάλιο και τον ταγματάρχη Κοκκώνη, 2) Ταϋγετος με αρχηγό το Συνταγματάρχη Αθανάσιο Γιαννακόπουλο, 3) Λακωνία με αρχηγό τον ίλαρχο Τηλέμαχο Βρεττάκο, 4) Ηλεία – Αρκαδία με αρχηγό τον ταγματάρχη Χρήστο Καραχάλιο, 5) Γορτυνία με αρχηγό τον ανθυπολοχαγό Ιωάννη Κασιώτη, 6) Αργολίδα – Κορινθία με αρχηγό τον ταγματάρχη Βαζαίο και 7) Αχαϊα με αρχηγούς το λοχαγό Σεβαστάκη και τον υπολοχαγό Δροσόπουλο.

Ο Ε.Σ. Αχαϊας με αιφνιδιαστική ενέργεια αφόπλισε την ιταλική φρουρά του Ψαθόπυργου. Σταδιακά δημιουργήθηκαν σχέσεις αντιπαλότητας και ένοπλης αντιπαράθεσης με τον ΕΛΑΣ, οργάνωση μαζικότερη και ισχυρότερη από τον ΕΣ. Τον Ιούλιο του 1943 έφθασε από την Αθήνα στη Μεσσηνία μια ομάδα 48 αξιωματικών με επιθυμία την ένταξη στον ΕΣ. Ανάμεσά τους ήταν ο ταγματάρχης Κοκκώνης (μετέπειτα δωσίλογος και διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Πύργου), ο Θεοχαρόπουλος, ο Γαλατόπουλος, ο Κρίβας και άλλοι.

Η αντιπαλότητα μεταξύ του ΕΣ και του ΕΛΑΣ αυξανόταν όλο και περισσότερο. Ας μην ξεχνάμε ότι η πλειοψηφία των αξιωματικών του ΕΣ είναι φανατικοί βασιλόφρονες. Από αυτούς, οι δύο πιο γνωστοί είναι ο Διονύσιος Παπαδόγγονας (ηγετικό στέλεχος του ΕΣ και μετέπειτα επικεφαλής των προδοτικών Ταγμάτων Ασφαλείας) και ο ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος (δεδηλωμένος βασιλόφρονας από τη Λακωνία). Για να μπορέσει ο ΕΣ να κρύψει το φιλοβασιλικό του προσανατολισμό και να στρατολογήσει αντάρτες και από το βενιζελικό κομμάτι της κοινωνίας, αποφασίζει να κάνει μια έξυπνη κίνηση : ανέθεσε τη θέση του αρχηγού στο συνταγματάρχη Αθανάσιο Γιαννακόπουλο, που ήταν μετριοπαθής βενιζελικός.

Η πορεία των πραγμάτων έδειχνε ότι σύντομα θα έφθανε η ώρα του ξεκαθαρίσματος των λογαρισμών. Στις 6-8-1943 ο ΕΣ και ο ΕΛΑΣ συγκρούονται στο πεδίο της μάχης και «τα αίματα ανάβουν». Ο Γιαννακόπουλος (αρχηγός του ΕΣ) καταγγέλει δημόσια το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, χρησιμοποιώντας βαρύτατους χαρακτηρισμούς. Το ΕΑΜ θα απαντήσει με μια κίνηση – ματ. Στις 18 Αυγούστου 1943 η εφημερίδα του ΕΑΜ Μεσσηνίας δημοσιεύει το κείμενο μιας κατάπτυστης συμφωνίας. Πρόκειται για το (προδοτικό) σύμφωνο Παπαδόγγονα – Ντόρια Ντομένικο. Στις 20 Ιουλίου 1943 ο Ντόρια Ντομένικο, διοικητής του 64ου Ιταλικού Συντάγματος Πεζικού υπέγραψε μυστική συμφωνία με τον Διονύσιο Παπαδδόγγονα (ηγετικό στέλεχος του ΕΣ). Η συμφωνία αφορούσε : «Την παροχήν οποιασδήποτε βοηθείας [εκ μέρους των Ιταλών] εις τον Συνταγματάρχην Παπαδόγκωναν Διονύσιον […] . Ούτος (ο Παπαδόγκωνας) δεσμεύεται με τον λόγον της τιμής του διά συνεργασίαν μετά του υπογεγραμμένου (Ιταλού Συνταγματάρχου) προς εξαφανισμός των εν Μεσσηνία δρώντων οργανώσεων. » . Η συμφωνία όριζε επίσης τη δημιουργία ένοπλων (ελληνικών) αποσπασμάτων με αποκλειστικό σκοπό τη διάλυση της οργάνωσης ΕΑΜ –ΕΛΑΣ, «συνεργαζόμενος μετά πλήρους συναδελφωσύνης μετά των στρατευμάτων κατοχής».

Η είδηση της υπογραφής του συμφώνου γίνεται γνωστή μέσω των εφημερίδων και προκαλεί αναταράξεις.

Το επόμενο διάστημα ο Παπαδόγκωνας ζητάει από τους Γερμανούς να τον εξοπλίσουν με 2.000 τουφέκια για να χτυπήσει το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Το 1944 η κατοχική – δοσιλογική κυβέρνηση Ράλλη, έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό του, του αναθέτει τη θέση του Διοικητή των (προδοτικών) Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου.

Διάφοροι αξιωματικοί του ΕΣ διαχωρίζουν τη θέση τους από τον Παπαδόγκωνα και κατακρίνουν την απόφασή του να υπογράψει το προδοτικό σύμφωνο. Ο Γιαννακόπουλος εξοργισμένος, δηλώνει ότι αποδοκιμάζει το περιεχόμενο του συμφώνου Παπαδόγκωνα – Ντόρια Ντομένικο και το χαρακτηρίζει προδοτικό.

Στις αρχές Αυγούστου του 1943 υπογράφτηκε μεταξύ ΕΣ και ΕΛΑΣ συμφωνία κοινής δράσης. Παρόλα αυτά, η μεταξύ τους διαμάχη συνεχίστηκε και υπήρξαν και αρκετά θύματα. Στις 17-8-1943 ο ΕΣ χτυπάει μια ομάδα του ΕΛΑΣ στην Αλαγωνία, αλλά ο ΕΛΑΣ αρχίζει μια σφοδρή αντεπίθεση. Οι αντάρτες του ΕΣ απωθούνται στο Δυράχι, όπου και πολιορκούνται. Ο Γιαννακόπουλος αποφασίζει να δώσει ένα τέλος στην αιματοχυσία. Οι εκπρόσωποι του ΕΣ (Αθανάσιος Γιαννακόπουλος, Σταύρος Νικολόπουλος) και του ΕΛΑΣ (καπετάν «Ωρίων» και Ιωάννης Φράγκος) υπογράφουν μια ιστορική συμφωνία. Συγκεκριμένα, καταγγέλλουν και αποκηρύσσουν το προδοτικό σύμφωνο Παπαδόγκωνα – Ντόρια Ντομένικο, συναποφασίζουν ότι η στρατολογία ανταρτών θα πραγματοποιείται μόνο μέσω του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, συναποφασίζουν την συγχώνευση του ΕΣ και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και συναποφασίζουν επίσης τη συγκρότηση τριμελούς Γενικού Αρχηγείου, του οποίου Στρατιωτικός Αρχηγός θα είναι ο Αθανάσιος Γιαννακόπουλος.

Ο ίλαρχος Βρεττάκος και μια μερίδα αδιάλλακτων ανδρών του ΕΣ αντιδρούν έντονα στη συμφωνία που υπογράφτηκε με τον ΕΛΑΣ. Ο Γιαννακόπουλος, βλέποντας ότι δημιουργείται κλίμα εμφυλίου πολέμου, αποτραβιέται από το προσκήνιο, φεύγει και πάει στην Καλαμάτα. Κάποιοι αξιωματικοί του ΕΣ προσχωρούν στον ΕΛΑΣ (π.χ. Κ. Μπασακίδης, Κ. Παναγόπουλος, Α. Καρδάσης, Ι. Μητσάκος κ.α.).

Ο ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος τράβηξε τον δικό του δρόμο. Αξίζει όμως στο σημείο αυτό να παραθέσουμε μερικές πληροφορίες για αυτό το στέλεχος του ΕΣ. Από την αρχή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έπαιξε βρώμικο παιχνίδι. Αρχικά ο Βρεττάκος εντάχθηκε στο ΕΑΜ Λακωνίας και προσποιήθηκε ότι συμφωνεί απόλυτα με τις θέσεις της οργάνωσης. Η ενέργειά του ήταν αρκετά ύπουλη και τα πραγματικά κίνητρά του αποκαλύφθηκαν σύντομα. Όπως αποκάλυψε σε ένα άτομο της εμπιστοσύνης του, εντάχθηκε στο ΕΑΜ μόνο και μόνο για να παρακολουθεί από κοντά τις κινήσεις του και να μάθει ποια είναι η πραγματική του δύναμη, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να το χτυπήσει. Ξαφνικά, τον Ιούλιο του 1943 εγκαταλείπει το ΕΑΜ και καταφεύγει στον Ταϋγετο με ένα τμήμα της οργάνωσης ΕΣ. Σκοπός του είναι η συντριβή του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Για την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού είναι πρόθυμος να συνεργαστεί ακόμα και με τους κατακτητές της Ελλάδας. Αργότερα αποκηρύσσει το σύμφωνο ΕΣ – ΕΛΑΣ (που υπογράφτηκε από το Γιαννακόπουλο) και δηλώνει (με υπερβολική αυτοπεποίθηση και υπερβολική άγνοια της πραγματικότητας) ότι μπορεί να «σαρώσει» τον (κατά πολύ ισχυρότερο) ΕΛΑΣ «διά μιας εξορμήσεως».

Τον Οκτώβριο του 1943, συναντά τυχαία ένα μικρό γερμανικό απόσπασμα στη Βυτίνα. Μολονότι οι αντάρτες του έχουν μεγάλη αριθμητική υπεροχή έναντι των Γερμανών, ο Βρεττάκος παραδίδει με μεγάλη προθυμία το περίστροφό του στο Γερμανό αξιωματικό, λέγοντας ότι σκοπός της ομάδας του είναι η εξόντωση των κομμουνιστών.

Στις 3-10-1943 ένα τμήμα του Βρεττάκου πάει στο χωριό Βάγγου Μεγαλόπολης και ξυλοκοπεί τον Ξηνταβελώνη (υπεύθυνο του ΕΑΜ) και τους μάγειρες που ετοιμάζονταν να τους προσφέρουν φαγητό. Πάει στην Αρκαδία και ενώνεται με ένα τμήμα του Χρήστου Καραχάλιου που είχε ξεκινήσει από την Ηλεία. Οι δύο άνδρες οργανώνουν το τάγμα Καραχάλιου – Βρεττάκου, αποτελούμενο από περίπου 700-800 άνδρες. Έρχονται σε σύγκρουση με το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και ο Καραχάλιος αιχμαλωτίζεται. Ο Βρεττάκος καταφεύγει στην παραλία της Μεσσηνιακής Μάνης. Οι Βρετανοί προσφέρουν απλόχερα στο Βρεττάκο 150 χρυσές λίρες για την ενοικίαση πλοίου που θα μετέφερε αυτόν και τους λιγοστούς άνδρες του στη Βόρεια Αφρική. Στην Παλιόχωρα όμως (κοντά στην Καλαμάτα) δέχθηκαν επίθεση από τις δυνάμεις του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και έπαθαν πανωλεθρία (Οκτώβριος 1943). Όσοι αιχμαλωτίστηκαν από το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ (μεταξύ αυτών και ο Βρεττάκος) οδηγήθηκαν στο μοναστήρι της Δίμιοβας, στον Ταύγετο. Ο Βρεττάκος εκτελείται.

Ελληνικός Στρατός Απελευθερωτικής Προσπάθειας (Ε.Σ.Α.Π.)

Τον Ιούλιο του 1942 ο απότακτος ταγματάρχης πεζικού Γεώργιος Κωστόπουλος μαζί με τον Αθανάσιο Δερβέναγα και το Θεόδωρο Σαράντη ιδρύει στη Θεσσαλία μια αντιστασιακή οργάνωση με το όνομα Ε.Σ.Α.Π. με σκοπό την αντάρτικη δράση κατά των κατακτητών.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1942, σε μια σπηλιά του νομού Τρικάλων, ο Κωστόπουλος συγκεντρώνει τους πρώτους 30 αντάρτες της οργάνωσής του. Τον Οκτώβριο του 1942 τα συμμαχικά αεροπλάνα έριξαν όπλα και πυρομαχικά στο Νεραϊδοχώρι Τρικάλων, τα οποία συνέλεξαν οι αντάρτες της οργάνωσης. Στις αρχές Νοεμβρίου του ίδιου έτους, η δύναμη της οργάνωσης έφθασε τους 60 αντάρτες. Σε μια περιπολία τους γύρω από τα Τρίκαλα, οι αντάρτες συνέλαβαν έναν κάτοικο ντυμένο με στολή καραμπινιέρου, συνεργάτη των Ιταλών και τον εκτέλεσαν. Στα τέλη Δεκεμβρίου παρουσιάστηκε στον Κωστόπουλο μια ομάδα 15 ανταρτών με επικεφαλής τον Κωστορίζο, πρώην αντάρτη του ΕΛΑΣ. Στις 4 Ιανουαρίου 1943, οι αντάρτες του Κωστόπουλου, μετά από συμπλοκή με τους Ιταλούς στην Παλαιά Κατσούφλιανη, συνέλαβαν 4 Ιταλούς οπλίτες και δύο Ρουμάνους καθηγητές. Στις 12 Ιανουαρίου 1943 μπήκαν στην Καλαμπάκα και επιτέθηκαν στην ιταλική φρουρά, με αποτέλεσμα 4 Ιταλούς τραυματίες, 1 Γερμανό νεκρό και έναν Ιταλό στρατιώτη αιχμάλωτο.

Το Φεβρουάριο του 1943 ο ΕΛΑΣ συνέλαβε τον ταγματάρχη Αντωνόπουλο, φίλο του Κωστόπουλου και τον οδήγησε κρατούμενο σε ένα χωριό της Καρδίτσας. Το βράδυ της 2ης Μαρτίου 1943, ο ΕΛΑΣ αφοπλίζει και συλλαμβάνει τον Κωστόπουλο, το Στέφανο Σαράφη, το Βιλαέτη, τον Κωστορίζο κ.α. Ο Κωστορίζος, ο Βιλαέτης και άλλοι τρεις εκτελούνται από άνδρες του ΕΛΑΣ. Οι Σαράφης – Κωστόπουλος οδηγούνται στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ. “Η φωνή του Ε.Α.Μ”, όργανο της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Καρδίτσας, δημοσιεύει στις 29 Μαρτίου 1943 κείμενο με τίτλο : “Φως στην καταχθόνια δράση των προδοτών του αγωνιζόμενου λαού Σαράφη, Κωστόπουλου, Σαράντη και Σία”. Ο αιχμάλωτος Σαράφης μετά από τη σύλληψή του, αποφασίζει τελικά να ενταχθεί στον ΕΛΑΣ. Στις 7 Απριλίου 1943 οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, του ανακοινώνουν ότι είναι πλέον ελεύθερος. Από τους περίπου 250 αντάρτες του Κωστόπουλου, κατατάχθηκαν στον ΕΛΑΣ περίπου 25, μεταξύ των οποίων και ο Κατσαντώνης. Ο Κωστόπουλος αφέθηκε ελεύθερος από τους ελασίτες στις 1-5-1943 και έπειτα έφυγε για τη Μέση Ανατολή. Στις 7-9-1943 έφθασε στο Κάιρο.

Το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1943 σημειώθηκαν πολλές μάχες μεταξύ του ΕΣΑΠ και του ΕΛΑΣ. Άλλα γνωστά στελέχη του ΕΣΑΠ ήταν ο λοχαγός Θωμάς Καραμπέκος, ο λοχαγός Στέφανος Τίγκας, ο λοχαγός Κ. Μπαρούτας, ο ταγματάρχης Κ. Παπαθανασίου (που αργότερα εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ), ο ταγματάρχης Βασίλειος Βλάχος (που αργότερα εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ), ο υπολοχαγός Απόστολος Ροκάς κ.α.

ΕΠΟΝ

Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) ιδρύθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1943 με την αυτοδιάλυση και συγχώνευση σε αυτήν των εξής εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων της Νεολαίας της Αριστεράς:

1) Αγροτική Νεολαία Ελλάδας – ΑΝΕ, 2) Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία – ΕΕΕΝ, 3) Ενιαία Μαθητική Νεολαία – ΕΜΝ, 4) Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης – ΕΝΑΡ, 5) Θεσσαλικός Ιερός Λόχος – ΘΙΛ, 6) Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία – ΛΕΝ, 7) Λεύτερη Νέα – Λ.Ν., 8) Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας – ΟΚΝΕ, 9) Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδας – ΣΕΠΕ, 10) Φιλική Εταιρία Νέων – ΦΕΝ.

Την πρωτοβουλία για την ίδρυση της ΕΠΟΝ είχε το ΕΑΜ Νέων, το οποίο αυτοδιαλύθηκε και δημιουργήθηκε η ΕΠΟΝ. Η ΕΠΟΝ έγραψε ιστορία στο χώρο της νεολαιίστικης αντίστασης και αποτέλεσε την νεολαιίστικη οργάνωση του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), το οποίο είχε ιδρυθεί το Σεπτέμβριο του 1941 με κοινή απόφαση τεσσάρων αριστερών κομμάτων (ΚΚΕ, ΑΚΕ, ΣΚΕ, ΕΛΔ).

Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας

Στην Καρδίτσα στη διάρκεια του Πολέμου 1940-41 δημιουργήθηκε από τους κομμουνιστές Βαγγέλη Κορκότζελο και Σωτήρη Καραμαγκιόλα η αντιφασιστική οργάνωση «Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας» με στόχο την αντιμετώπιση του εισβολέα. Με την κατάρρευση, ανέλαβε την εξουσία στην πόλη και όταν την κατέλαβαν οι Γερμανοί, παρέμεινε ως μυστική αντιστασιακή οργάνωση.

Ζευς

Ο «Ζευς» ήταν κατασκοπευτική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, εξαρτημένη από τη βρετανική υπηρεσία ISLD. Δημιουργήθηκε από τον τέως αστυνομικό Γεώργιο Μαργέτη, που μέχρι το τέλος ήταν ο επικεφαλής. Από το Σεπτέμβριο του 1942 οι δύο ασύρματοι της οργάνωσης έστελναν περίπου 800 κωδικοποιημένα μηνύματα στις βρετανικές υπηρεσίες της Σμύρνης, αναφέροντας με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις πλοίων, στρατευμάτων και εφοδίων από το σιδηροδρομικό σταθμό και το λιμάνι της πόλης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της οργάνωσης, στο «Δία» ανήκαν 133 πράκτορες. Το φθινόπωρο του 1943, τρία μέλη του «Δία» (Δημήτριος Γαλανάκης, Δημήτριος Μιχάλας, Αστέριος Σιάπκας) εκτελέστηκαν έξω από το στρατόπεδο του Παύλου Μελά.

Θέρος

Αντιστασιακή οργάνωση που απαρτιζόταν από 6 συνταγματάρχες (Π. Σπηλιωτόπουλος, Στ. Κιτριλάκης, Ευστ. Λιότης, Αγαμ. Φιλιππίδης, Θρασ. Τσακαλώτος, Κ. Δόβας).

Ιερά Ταξιαρχία

Η Ιερά Ταξιαρχία (Ι.Τ.) ιδρύθηκε με προτροπή του κεντρώου πολιτικού Παναγιώτη Κανελλόπουλου ύστερα από πρόταση του αεροπόρου Κώστα Περρίκου, τον Ιούνιο του 1941. Εμφανίστηκε όμως επίσημα τον Αύγουστο του 1942 (μετά από απόφαση της οργάνωσης «Όμηρος») και είχε στενή συνεργασία με την ΠΕΑΝ και με την οργάνωση «Όμηρος». Στις τάξεις της εντάχθηκαν πολλοί μαθητές και φοιτητές, αλλά και διάφοροι εργαζόμενοι. Τη Διοικούσα Επιτροπή της Ι.Τ. αποτελούσαν οι : Βασίλης Ε. Λαμπίρης, Κώστας Δ. Καζολέας, Χριστόδουλος Χ. Κουρούκλης, Νίκος Ε. Λέρτας, Δημήτρης Π. Μαρινόπουλος, Αλίκη Κ. Μοίρη, Τάσος Μ. Παναγιωτόπουλος, Λουκάς Π. Πάτρας, Σόλων Ν. Σπυράτος, Μαρία Παναγιωτοπούλου. Εξέδωσε τη μυστική εφημερίδα «Ελληνικά Νειάτα» (Οκτώβριος 1942), η οποία κατόρθωσε να κυκλοφορεί κάθε μήνα σε 3.000 φύλλα. Εξέδωσε επίσης την πολυγραφημένη «Συμμαχικά Νέα», το «Ελληνόπουλο» και τη δεκαπενθήμερη εφημερίδα «Η μαχόμενη Ελλάς». Πήρε ενεργό μέρος εναντίον της Πολιτικής Επιστράτευσης. Τον Αύγουστο του 1942 εκτύπωσε αντιφασιστική προκήρυξη, γραμμένη στα ιταλικά, για τους Ιταλούς στρατιώτες που θα πήγαιναν στην Αφρική. Επακόλουθο της προκήρυξης ήταν η εκδήλωση στάσης σε ιταλικό οπλιταγωγό στον Άγιο Γεώργιο Κερατσινίου από σύνταγμα Βερσαλλιέρων και να ματαιωθεί η αποστολή τους στη Λιβύη. Στις 8 Ιανουαρίου 1943 συνελήφθησαν από τους Ιταλούς 14 φοιτητές και 2 φοιτήτριες της Ι.Τ. και φυλακίστηκαν. Τον Ιούνιο του 1943 η Ιερά Ταξιαρχία αποφάσισε μαζί με την ΠΕΑΝ (που είχε για αρχηγό της τον Κ. Περρίκο) «να συνενώσουν τις δυνάμεις τους για την εντονότερη και αποτελεσματικότερη συνέχιση του αγώνα».

Κόδρος

Το δίκτυο πληροφοριών «Κόδρος» ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1942 από τον απόστρατο πλωτάρχη Παναγιώτη Λυκουρέζο και ελεγχόταν από την MI6 (Intelligence Service). Άλλα γνωστά στελέχη του Κόδρου ήταν ο αντισμήναρχος Ανδρέας Κυριακίδης, ο γεννημένος στην Αθήνα το 1919 λογοτέχνης Γιώργος Κιτσόπουλος, ο Μιχαήλ Αβέρωφ, ο Κ. Παναγιωτόπουλος, Ανδρέας Κυριακίδης κ.α. Μετά την απόκτηση ασυρμάτου, η οργάνωση δημιούργησε τμήματα στρατιωτικών, ναυτικών, αεροπορικών και πολιτικών πληροφοριών. Τον Απρίλιο του 1944 ανέλαβε να βοηθήσει στη μεταφορά πολιτικών προσώπων που θα συμμετείχαν στο Συνέδριο του Λιβάνου.

Ηρώ Κωνσταντοπούλου (1927 – 1944)

Μοναχοκόρη μιας οικογένειας από τη Σπάρτη και ηρωϊκή μορφή της Εθνικής Αντίστασης. Γεννήθηκε στις 16 Ιουλίου 1927 στην Αθήνα. Στα μαθητικά της χρόνια πήρε την απόφαση να ενταχθεί στην οργάνωση ΕΠΟΝ και να αφοσιωθεί ολόψυχα στον αντιστασιακό αγώνα. Όταν συλλαμβάνεται από τις κατοχικές αρχές για πρώτη φορά, ο εύπορος πατέρας της καταφέρνει να την ελευθερώσει (μέσω δωροδοκίας). Λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, η Ηρώ συμμετέχει στην ανατίναξη ενός τρένου που μετέφερε πυρομαχικά και συλλαμβάνεται ξανά στις 31 Ιουλίου 1944. Εκείνη τη μέρα είχε τελειώσει τις απολυτήριες εξετάσεις του Γυμνασίου. Επί τέσσερα μερόνυχτα τη βασάνιζαν οι Γερμανοί (στην οδό Μέρλιν) για να μαρτυρήσει τους συνεργάτες της. Αλλά ούτε τα βασανιστήρια ούτε οι δελεαστικές προτάσεις που τις έκαναν απέδωσαν. Η ανήλικη Ηρώ παρέμεινε θαρραλέα και αλύγιστη και έβριζε τους βασανιστές της. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1944, μαζί με άλλους 49 κρατούμενους, οδηγήθηκε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκτελέστηκε σε ηλικία 17 ετών. Η ζωή της έγινε ταινία το 1981 με τίτλο «17 σφαίρες για έναν άγγελο, η αληθινή ιστορία της Ηρώς Κωνσταντοπούλου»

Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας (ΜΕΣ)

Στις 5 Απριλίου 1941 η Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ Ανατολικής Μακεδονίας και Δυτικής Θράκης αποφασίζει τη δημιουργία οργάνωσης Εθνικής Αντίστασης με την επωνυμία ΜΕΣ (Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας), και ο γραμματέας της Λευτέρης Γαλεάδης (Οδυσσέας) σε συγκέντρωση στην πλατεία της Ξάνθης εξηγεί την ανάγκη της εθνικής ενότητας και τους σκοπούς του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας για την επιβίωση του λαού και την οργάνωση της ένοπλης αντίστασης εναντίον του εισβολέα.

Ευριπίδης Μπακιρτζής (1895-1947)

Ο Ευριπίδης Μπακιρτζής ήταν αντιβασιλικός στρατιωτικός και ηγετικό στέλεχος της Εθνικής Αντίστασης. Γεννήθηκε στη Μακεδονία το 1895 και έγινε αξιωματικός του στρατού. Το 1908 εισήχθη στην Σχολή Ευελπίδων και λίγα χρόνια αργότερα συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912–1913 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Ήταν υποστηρικτής του Βενιζέλου και το 1916 συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Αργότερα πολέμησε στην Μικρά Ασία. Το 1922, ενώ είχε ήδη φτάσει στον βαθμό του ταγματάρχη, συμμετείχε στην Επαναστατική Επιτροπή του Νικολάου Πλαστήρα που ανέτρεψε τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ μετά την Μικρασιατική καταστροφή.

Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου συμμετείχε σε διάφορες παράνομες στρατιωτικές οργανώσεις. Το 1926, όντας αντισυνταγματάρχης, καταδικάστηκε σε θάνατο, γιατί ήταν από τους πρωτεργάτες του στρατιωτικού κινήματος Τζαβέλα – Μπακιρτζή, αλλά δεν εκτελέστηκε. Το 1928, επανήλθε στο στράτευμα και το 1935, συνταγματάρχης Πυροβολικού πλέον, έλαβε μέρος στο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα (όπως ο Ψαρρός, ο Σαράφης, ο Τσιγάντες κ.α.). Συνελήφθη και καταδικάστηκε για δεύτερη φορά σε θάνατο, για την συμμετοχή του στο κίνημα, αλλά η ποινή του τελικά μετατράπηκε σε απόταξη από το στράτευμα και εξορία στον Άγιο Ευστράτιο. Το 1937, η δικτατορία του Μεταξά τον άφησε ελεύθερο υπό τον όρο όμως να φύγει αμέσως στο εξωτερικό. Ο Μπακιρτζής έφυγε στην Ρουμανία, από όπου επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1941.

Την περίοδο της Κατοχής (1941-1944), ήταν ένα από τα ιδρυτικά στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ (Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση) του Ψαρρού. Λίγο καιρό μετά, εγκατέλειψε αυτή την οργάνωση για να προσχωρήσει στην αντιστασιακή οργάνωση ΑΑΑ (Αγών – Ανόρθωσις – Ανεξαρτησία) του Στέφανου Σαράφη, και από εκεί στις τάξεις της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΑΜ–ΕΛΑΣ. Στις 20 Οκτωβρίου 1943 εγκατέλειψε την ΕΚΚΑ και αναχώρησε για το Γενικό Στρατηγείο του Ε.Λ.Α.Σ., αφήνοντας πίσω του ένα γράμμα, στο οποίο εξέφραζε την άποψη πως η Ε.Κ.Κ.Α. θα έπρεπε να προσχωρήσει στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Στη συνέχεια έγινε διοικητής της ομάδας μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ. Όταν ιδρύθηκε η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) στις 10 Μαρτίου του 1944, ανέλαβε προσωρινός της Πρόεδρος (δηλαδή Πρωθυπουργός στην Κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας). Στις 18 Απριλίου του ίδιου έτους, παραχώρησε την θέση του στο σοσιαλιστή Αλέξανδρο Σβώλο και ο ίδιος ανέλαβε αντιπρόεδρος και γραμματέας επισιτισμού μέχρι την διάλυση της ΠΕΕΑ στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944.

Στο χώρο της αριστεράς ο Μπακιρτζής ήταν γνωστός ως «κόκκινος συνταγματάρχης», επειδή αρθρογραφούσε στον Ριζοσπάστη μ’ αυτό το ψευδώνυμο. Το Σεπτέμβριο του 1946 κι ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο Εμφύλιος Πόλεμος, ο Μπακιρτζής συνελήφθη ως αριστερός και εξορίστηκε στον Άγιο Κήρυκο Ικαρίας και αργότερα στους Φούρνους Ικαρίας. Τον Φεβρουάριο του 1947, η ελληνική κυβέρνηση τού επέτρεψε να καταθέσει στην επιτροπή του ΟΗΕ που ερευνούσε την κατάσταση στην εμφυλιοπολεμική Ελλάδα. Επέστρεψε στην εξορία και λίγο καιρό αργότερα βρέθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες νεκρός στο δωμάτιό του, με μία σφαίρα στην καρδιά (9 Μαΐου 1947). Τα αίτια του θανάτου του παραμένουν ανεξιχνίαστα.

Μίδας 614

Ο «Μίδας 614» ήταν οργάνωση που δημιουργήθηκε με εντολή του ΣΜΑ και ενισχύθηκε από τους Βρετανούς. Το ΣΜΑ ζήτησε από τον πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο να στείλει το βενιζελικό (αντιβασιλικό) αξιωματικό Ιωάννη Τσιγάντε στην κατεχόμενη Ελλάδα για να δημιουργήσει ένα συντονιστικό όργανο της Αντίστασης.
Η βρετανική SOE ήθελε να καταστρέψει καίρια σημεία του ελληνικού συγκοινωνιακού δικτύου για να δημιουργήσει προβλήματα στους Γερμανούς. Οργάνωσε λοιπόν μια αποστολή δολιοφθορέων στην Ελλάδα υπό τον Ιωάννη Τσιγάντε με βασικό σκοπό την καταστροφή της γέφυρας του Ισθμού της Κορίνθου. Τελικά συγκροτήθηκε μια 9μελής ομάδα ριψοκίνδυνων ανδρών. Οι 9 άνδρες ήταν ο (γεννημένος στη Ρουμανία) ταγματάρχης Ιωάννης Τσιγάντες (1897-1943) που ορίστηκε επικεφαλής της αποστολής, ο Μιλτ. Γιαννακόπουλος, ο Λοχαγός Πεζικού Παν. Ρογκάκος, ο ανθυπίλαρχος Βας. Ζακυνθινός, ο ανθυπολοχαγός Φώτης Μανωλόπουλος, ο ανθυπασπιστής Δημ. Γυφτόπουλος, ο ανθυπασπιστής Σπύρος Κώτσης, ο σμηνίτης ασυρματιστής Κωνσταντίνος Ρούσος και ο σμηνίτης ασυρματιστής Ιωάννης Μωραϊτης. Η 9μελής αποστολή αναχώρησε για την Βηρυτό. Στη συνέχεια μπήκαν μέσα σε ένα αγγλικό υποβρύχιο με το όνομα «Πρωτεύς». Αφού πήραν μαζί τους άφθονο υλικό βάρους 2 περίπου τόνων (εκρηκτικά, ασυρμάτους, όπλα κτλ) και 12.000 χρυσές λίρες Αγγλίας, ξεκίνησαν για το μεγάλο ταξίδι. Αποφεύγοντας αρκετές εχθρικές νηοπομπές, κατάφεραν τελικά να φθάσουν στον προορισμό τους. Τη νύχτα της 1ης Αυγούστου του 1942 το υποβρύχιο αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο, στην ακτή Κότρωνα της Μάνης. Μέσα στο σκοτάδι, οι 9 άνδρες μετέφεραν τα εφόδιά τους και τα έκρυψαν μέσα σε μια σπηλιά. Στην συγκεκριμένη περιοχή παρέμειναν για περίπου 10 μέρες, μεταφερόμενοι από σπηλιά σε σπηλιά. Στη συνέχεια κατάφεραν να βρουν ένα βενζινοκίνητο σκάφος και ένα ιστιοφόρο και με αυτά αναχώρησαν για τον Πειραιά στις 11 Αυγούστου 1942.
Ο Τσιγάντες στην Αθήνα φιλοξενήθηκε αρχικά στο σπίτι του αντιβασιλικού αξιωματικού (και ιδρυτή της ΕΚΚΑ) Δημήτριου Ψαρρού, του οποίου ήταν σύγαμπρος. Πραγματοποίησε πολλές επαφές με γνωστούς του αξιωματικούς, αλλά και ιδιώτες. Στα τέλη Αυγούστου εγκαταστάθηκε σε ένα σπίτι στην οδό Μεταξά στα Εξάρχεια. Πολλές φορές, το φως της ημέρας έβρισκε τον Τσιγάντε να γράφει ακατάπαυστα και τα διάφορα χαρτιά του να είναι όλα σκορπισμένα σε ένα τραπέζι. Ο ακούραστος ταγματάρχης απέστειλε πολλές εκθέσεις του στη Μέση Ανατολή καθώς και εκατοντάδες τηλεγραφήματα μέσω ασυρμάτου, τα οποία περιείχαν υψίστης σημασίας πληροφορίες. Χωρίς καθυστέρηση, έδωσε αμέσως προτεραιότητα στην πραγματοποίηση των παρακάτω ενεργειών : ανατίναξη της Γέφυρας των Καρυών (βόρεια της Λαμίας), επικοινωνία με το στρατηγό Ζυγούρη, εκτέλεση σοβαρών σαμποτάζ στο λιμάνι του Πειραιά, απόφραξη του Ισθμού της Κορίνθου και ίδρυση μυστικών βάσεων στα ανατολικά παράλια της Εύβοιας. Στο Σπύρο Κώτση ανέθεσε την αποστολή της ανατίναξης της γέφυρας Καρυών και της επικοινωνίας με το στρατηγό Ζυγούρη. Ο Κώτσης αναχώρησε για Λαμία στις 20 Αυγούστου 1942, εφοδιασμένος με μια πλαστή ταυτότητα μέλους της Ο.Ε.Δ.Ε. (χιτλερική οργάνωση). Τελικά, το σχέδιο ανατίναξης της γέφυρας Καρυών εγκαταλείφθηκε και η υιοθετήθηκε η ιδέα της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοπόταμου. Ο Τσιγάντες επικοινώνησε με το ΣΜΑ και πέτυχε την έγκριση της αλλαγής του σχεδίου.
Όπως είπαμε και πιο πριν, συναντήθηκε με διάφορα πρόσωπα, όπως π.χ. με τον Δ. Ψαρρό (με τον οποίο είχε στενή συνεργασία), με το Στέφανο Σαράφη (με σκοπό τη δημιουργία ενόπλων ανταρτικών ομάδων στην περιοχή Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας) κ.α. Οι προσπάθειές του όμως δεν είχαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα καθώς από τη μια διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις θεωρούσαν ότι η αποστολή του Τσιγάντε είχε γίνει γνωστή στις αρχές κατοχής και υπήρχε κίνδυνος να αποκαλυφθούν και από την άλλη προκαλούσε ο τρόπος που ορισμένοι συνεργάτες του ξόδευαν τις λίρες που είχαν φέρει μαζί τους. Επίσης και ο ίδιος, δεν ελάμβανε πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Ο ριψοκίνδυνος και εμφανίσιμος Ταγματάρχης, με τις πολλές κατακτήσεις στο γυναικείο φύλο, δεν πρόλαβε τελικά να ολοκληρώσει το έργο που είχε αναλάβει γιατί τον πρόλαβε … ο θάνατος. Στις 14 Ιανουαρίου του 1943, μετά από ένα ανώνυμο τηλεφώνημα, ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις περικύκλωσαν το κρησφύγετο του, σε υπόγειο διαμέρισμα πολυκατοικίας επί της οδού Πατησίων, στο κέντρο της Αθήνας. Ο Τσιγάντες υποδύθηκε τον αξιωματικό της αστυνομίας πόλεων και παρουσίασε πλαστή ταυτότητα αστυνομικού, χωρίς όμως να πείσει τους Ιταλούς. Τελικά, και αφού προηγουμένως έκαψε βιαστικά τα αρχεία του, συνεπλάκη μαζί τους και σκοτώθηκε ηρωικά αν και πρόλαβε να σκοτώσει δύο καραμπινιέρους και να τραυματίσει άλλους τρεις. Ορισμένοι φανατικοί βασιλόφρονες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το θάνατο του Τσιγάντε. Μετά θάνατο προβιβάστηκε σε αντισυνταγματάρχη ως «πεσών επί του πεδίου της μάχης». Στο κτίριο όπου δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Τσιγάντες τοποθετήθηκε αναμνηστική πλάκα το 1984.

Υπήρχε ένας μυστηριώδης προδότης στην ιστορία του Τσιγάντε, ο οποίος τηλεφωνούσε κάθε φορά στις κατοχικές αρχές και υποδείκνυε τα κρησφύγετά του, όμως ο Τσιγάντες πάντοτε κατάφερνε να ξεφύγει, εκτός της μοιραίας στιγμής στο διαμέρισμα της Πατησίων. Αν και έγιναν διάφορες έρευνες μεταπολεμικώς, δεν στάθηκε δυνατό μέχρι σήμερα να εξακριβωθεί ποιος πρόδωσε τον Τσιγάντε.

Στις 26 Ιανουαρίου 1943 και μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι, ο Βρετανός Κρις Γουντχαουζ φθάνει στην Αθήνα όπου πληροφορείται το φόνο του Τσιγάντε. Συναντάει τους 6 συνταγματάρχες της οργάνωσης «Θέρος» (Π. Σπηλιωτόπουλος, Στ. Κιτριλάκης, Θρ. Τσακαλώτος, Ευστ. Λιώσης, Αγ. Φιλιππίδης, Δ. Δόβας), αλλά απογοητεύεται γιατί αντιλαμβάνεται ότι οι 6 συνταγματάρχες δεν επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στο αντάρτικο. Στις 4 Φεβρουαρίου ο Γουντχαουζ εγκαταλείπει την Αθήνα για να επιστρέψει στο βουνό με τη βοήθεια του ΕΑΜ.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Σπύρος Κώτσης, αρχηγός για ένα διάστημα της οργάνωσης “Μίδας 614’’, όταν σκοτώθηκε ο Γιάννης Τσιγάντες, ήταν συνεργάτης της Λέλας Καραγιάννη. Κυκλοφορούσε με μια πλαστή ταυτότητα ως υπαστυνόμος, με το όνομα Γιάννης Καραχάλιος και έδρασε σε όλους τους τομείς: πληροφορίες, διαβιβάσεις, εξουδετερώσεις προδοτών και διασώσεις πατριωτών.

Μπουμπουλίνα

Στις 10 Μαΐου 1941, στην Αθήνα η ηρωϊκή Λέλα Καραγιάννη (1898 – 1944) ιδρύει αντιστασιακή ομάδα, με δική της πρωτοβουλία, την οποία ονομάζει «Μπουμπουλίνα». Την απόφασή της ανακοινώνει στην οικογένειά της, της οποίας τα μέλη ως ιδρυτές αποτελούν και τα πρώτα στελέχη. Ο σύζυγός της Νίκος Καραγιάννης (έμπορος φαρμάκων) και τα παιδιά τους Ιωάννα, Ηλέκτρα, Γιώργος, Βύρων, Νέλσων, Νεφέλη, Ελένη. Στην πορεία, στην Μπουμπουλίνα συμμετείχαν 140 άτομα. Η Λέλα Καραγιάννη οργανώνει ολόκληρο δίκτυο απόκρυψης, περίθαλψης και φυγάδευσης Αγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών, οι οποίοι είχαν ξεφύγει από την αιχμαλωσία. Περιέθαλψε γύρω στους 140 συμμάχους και νοίκιασε τρία σπίτια στα οποία τους έκρυβε. Πολλοί ταλαιπωρημένοι στρατιώτες βρήκαν περίθαλψη και τροφή στο σπίτι της οικογένειας.

Η θρυλική αυτή γυναίκα της Αντίστασης κατορθώνει επίσης να οργανώσει αποδράσεις αιχμαλώτων από το Στρατόπεδο Άγγλων αιχμαλώτων της Κοκκινιάς.

Για τη φυγάδευσή τους στη Μ. Ανατολή αγοράζει καΐκι, που με καπετάνιο τον Ηλία Χρυσίνη μεταφέρονται οι στρατιώτες στην Αίγυπτο. Από κει το καΐκι φέρνει στην Ελλάδα ασυρμάτους και άλλα εφόδια. Σε λίγο προστέθηκαν άλλα δύο καΐκια, με καπετάνιους, στο ένα τον Κρητικό Μαμαλάκη και στο άλλο τον Καπετάν Γιαννούλο. Στενοί επίσης συνεργάτες της Λέλας Καραγιάννη ήταν η Νίκη Χωμενίδου, ο φούρναρης της Κοκκινιάς Παπαβασιλείου, ο υπολοχαγός Κουτρουμπέλης και ο Ηλίας Σκηνίτης.

Όταν ήρθε σε επαφή με το ΣΜΑ (Στρατηγείο Μέσης Ανατολής), η Λέλα Καραγιάννη δημιούργησε ένα ολόκληρο δίκτυο πληροφοριών για τις θέσεις των κατακτητών, τις οποίες αξιοποιούσαν οι Άγγλοι για να τις βομβαρδίσουν και να τις ανατινάξουν. Η ίδια παίρνει μέρος σε ανατίναξη αποθήκης με βενζίνες στο Χασάνι.

Στις συλλήψεις των Εβραίων κατορθώνει να φυγαδεύσει 80 προς την Τουρκία. Χρησιμοποιεί επίσης αντιφασίστες και αντιναζιστές που υπηρετούσαν μέσα στις υπηρεσίες των στρατευμάτων των κατακτητών για να της δίνουν πολύτιμες πληροφορίες. Μερικοί από τους πολυάριθμους συνεργάτες της ήταν η Μάριχεν Γκλόκερ του γερμανικού Ναυαρχείου, ο Τόμαν της Γκεστάπο, ο Φριντς Λίντερ της Κομαντατούρ, ο Τζιμ Καλάρα (Ιταλός υπολοχαγός), η Γκρέτα Ζαφειροπούλου (Γερμανίδα εγκατεστημένη στην Ελλάδα) κ.α. Δημιουργεί δίκτυα πρακτόρων μέσα σε γερμανικές μονάδες. Ένας σπουδαίος κατάσκοπος και συνεργάτης της Λέλας Καραγιάννη ήταν ο Ζήσιμος Παρτίδος, ο οποίος κατατάχθηκε στη Βέρμαχτ με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών απευθείας από το στρατόπεδο του εχθρού. Η Μάριχεν Γκλόκερ είχε το ψευδώνυμο «Σπίθα» και εργαζόταν στο γερμανικό Ναυαρχείο την περίοδο 1943 – 1944. Έδινε στη Λέλα Καραγιάννη πολύτιμες πληροφορίες για πολλά εχθρικά πλοία. Αργότερα, αποσπάστηκε για ένα διάστημα στο αεροδρόμιο Τατοϊου, όπου έμαθε τις υπόγειες κρύπτες καυσίμων και τις θέσεις όπου έκρυβαν οι Γερμανοί τα αεροπλάνα τους και έφτιαξε διάγραμα για αυτά. Παρέδωσε το διάγραμμα στη Λέλα Καραγιάννη στις 2 Ιανουαρίου 1944 και μετά από λίγες μέρες οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν αεροπορικώς το συγκεκριμένο αεροδρόμιο, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στους Γερμανούς. Επίσης παρέδωσε λεπτομερές σχέδιο του αεροδρομίου Ελευσίνας.
Ορισμένα από τα μέλη της οργάνωσης «Μπουμπουλίνα» ήταν τα εξής : Νίκη Χωμενίδου, Ιπποκράτης Διάμεσης, Σπύρος Κρασσάς, Μαρία Γκίκα, Ευάγγελος Σαρμάς, Ευδοκία Βαρυπάτη, Ελευθέριος Βαρυπάτης, Καλιρρόη Πρωτοψάλτου, Γεώργιος Μανουσέλης, Ιωάννης Χούπης, Κυριάκος Γραφόπουλος, Μάριχεν Γκλόκερ, Γεώργιος Μαμαλάκης κ.α.
Ο πρώτος άνθρωπος που περιέθαλψε η Λέλα Καραγιάννη, ο Αυστραλός Τζον Ουίλσον, συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς μεθυσμένος και καταδίδει τρία παιδιά της Καραγιάννη : την Ιωάννα, την Ηλέκτρα και τον Γιώργο. Οι Γερμανοί τα συλλαμβάνουν όπως και τη Λέλα. Όταν ξεμέθυσε ο Ουίλσον αρνείται ό,τι τους είπε παρά τα βασανιστήρια που τον υπέβαλαν. Έτσι ελευθερώθηκαν.
Η Καραγιάννη προσφέρει όλα όσα έχει στον αντιστασιακό αγώνα και λειτουργεί αθόρυβα κάτω από τη μύτη των Γερμανών. Η προσφορά της στον αγώνα είναι ανιδιοτελής και αξιοθαύμαστη. Το 1943 απέκρυψε και φυγάδευσε Ιταλούς αξιωματικούς που κινδύνευαν να συλληφθούν από τους Γερμανούς και να εκτελεστούν.

Στις 23 Οκτωβρίου 1941 η Καραγιάννη συλλαμβάνεται από τις ιταλικές αρχές. Προδόθηκε από έναν Έλληνα δάσκαλο και έναν Άγγλο λοχία. Ταυτόχρονα, συλλαμβάνεται και ο σύζυγός της (Νίκος Καραγιάννης) και οδηγείται στις Φυλακές Αβέρωφ, απ’ τις οποίες απελευθερώνεται με βούλευμα στις 6 Δεκεμβρίου 1941. Μετά την αποφυλάκισή του, ο Νίκος Καραγιάννης γνωρίστηκε με τρεις αντιφασίστες Ιταλούς αξιωματικούς, οι οποίοι συνέβαλαν στην αποφυλάκιση της Λέλας Καραγιάννη.

Ύστερα από κράτηση 6 μηνών, η Λέλα απελευθερώνεται (Απρίλιος 1942) και συνεχίζει και πάλι τη δράση της. Ήρθε σε επαφή με διάφορα κατασκοπευτικά δίκτυα και συνέλεξε πολύτιμες πληροφορίες για τα κατοχικά στρατεύματα, τις οποίες διαβίβασε στη Μέση Ανατολή.

Η αρχή του τέλους για την οργάνωση «Μπουμπουλίνα» ήρθε το Μάρτιο του 1944, μετά από κάποιες συλλήψεις πρακτόρων της οργάνωσης «Υβόννη». Οι Γερμανοί έψαξαν το αρχείο του Καζακόπουλου (που ήταν πράκτορας της «Υβόννης») και εντόπισαν ένα έγγραφο που περιείχε πληροφορίες για τη δράση της Καραγιάννη.

Οι Γερμανοί έφθασαν στα ίχνη της. Αφού συνέλαβαν όλα τα παιδιά της (εκτός από το Γιώργο), συνέλαβαν και την ίδια στις 11 Ιουλίου του 1944 στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού όπου νοσηλευόταν λόγω κάποιας ασθένειας. Οδηγήθηκε σε ένα ανακριτικό γραφείο του Τμήματος Αντικατασκοπείας, στην οδό Μέρλιν. Μετά από απάνθρωπα βασανιστήρια που δεν απέδωσαν τίποτα, η κρατούμενη μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο των SS στο Χαϊδάρι. Και εκεί όμως, η θρυλική ηρωϊδα έδειξε το ίδιο θάρρος μπροστά στα βασανιστήρια. Όχι μόνο δεν αποκάλυψε τα ονόματα των συνεργατών της, αλλά άρχισε και να βρίζει τους Γερμανούς ανακριτές και διερμηνείς. Οι Γερμανοί την απειλούν ότι θα εκτελέσουν το γιο της, Νέλσωνα, αν δεν τους αποκαλύψει τις πράξεις της και τα ονόματα των συνεργατών της. Και πάλι όμως δεν καταφέρνουν τίποτα, γιατί η Καραγιάννη τους απαντάει : «Ζητάτε από μια Ελληνίδα μάνα να προδώσει τους συνεργάτες της και την πατρίδα της, με την απειλή του τουφεκισμού των παιδιών της. Ε, λοιπόν μάθετε ότι τα παιδιά μου ανήκουν στην Ελλάδα !» .

Αυτή η αξιοθαύμαστη γυναίκα εκτελείται στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, μαζί με άλλες 6 γυναίκες και 60 άνδρες στο δάσος του Χαϊδαρίου. Τα παιδιά και ο σύζυγός της σώθηκαν. Η πλειοψηφία των εκτελεσθέντων ήταν αντιστασιακοί της οργάνωσης «Υβόννη».

Νέα Φιλική Εταιρεία (ΝΦΕ)
Τον Ιούλιο του 1941 ιδρύθηκε η οργάνωση ΝΦΕ (Νέα Φιλική Εταιρεία) με δύο τμήματα : στην πεδινή και στην ορεινή Τριφυλία. Πρώτοι οργανωτές της ΝΦΕ στην πεδινή Τριφυλία ήταν οι Σωτήρης Κανελλόπουλος, Παύλος Παπαδόπουλος ή Μαρινάκης και Τάσος Δεληκιγιώτης. Η ΝΦΕ της ορεινής Τριφυλίας ιδρύθηκε σε σύσκεψη που έγινε στις 27 Ιουλίου 1941 στο Κοπανάκι. Ιδρυτικά μέλη ήταν ο Γιάννης Χρ. Παπαδόπουλος από το Βασιλικό, ο Αντώνης Δάρας από το Ψάρι, ο Γιάννης Τζαμουράνης από τον Αετό, ο Χρήστος Αντωνόπουλος από το Πιτσά και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος από τον Αυλώνα. Σύμφωνα με τη διακήρυξή της οι στόχοι της ΝΦΕ ήταν απελευθερωτικοί, μακριά από κομματικές και πολιτικές πεποιθήσεις. Στη συνέχεια η ΝΦΕ προσχώρησε στο ΕΑΜ.

Ο.Α.Γ. και Γιέρζυ Ιβάνωφ
Η Ο.Α.Γ (Οργάνωση Αντίστασης Γένους) ιδρύθηκε το 1941. Ιδρυτικά της μέλη ήταν ο Ιωάννης Μπομποτίνος, ο Δημήτρης Γιαννάτος και ο Κώστας Γιαννάτος. Σκοπός της η συλλογή και μετάδοση πληροφοριών προς το Συμμαχικό Στρατηγείο και η πραγματοποίηση δολιοφθορών. Με την οργάνωση αυτή συνεργάστηκε στενά ο θρυλικός σαμποτέρ Γιέρζυ Ιβάνωφ.
Το πρωινό της 4ης Ιανουαρίου 1943 ένα γερμανικό καμιόνι μεταφέρει μελλοθάνατους από τις φυλακές Αβέρωφ στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Πρόκειται για 3 πρόσωπα που θα βρεθούν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Είναι ο Γιέρζυ (Γεώργιος) Ιβάνωφ, ο Βασίλης Μαλιόπουλος και ο Γιάννης Κοντόπουλος.
Ο Γιέρζυ Ιβάνοφ, ο ηρωϊκός αντιστασιακός, θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να κάνει ένα σάλτο προς την ελευθερία. Αιφνιδίασε τους φρουρούς του και με χέρια δεμένα με τις χειροπέδες πήδηξε από το καμιόνι. Οι φρουροί τον πυροβόλησαν. Σε κακή κατάσταση τον μετέφεραν στον τόπο της εκτέλεσης με τους συνεργάτες του. Λίγο πριν πεθάνει φώναξε : «Ζήτω η Πολωνία, ζήτω η Ελλάδα».
Κάπως έτσι έγραψε τον επίλογο στη ζωή του στα 32 του χρόνια ο Γιέρζυ Ιβάνοφ, ο πρώην ποδοσφαιριστής του Ηρακλή, πρώην πρωταθλητής Ελλάδος στη κολύμβηση και άνθρωπος σύμβολο στην Πολωνία, αλλά και στην Ελλάδα. Άλλωστε το γήπεδο της ομάδας του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, το «Ιβανόφειο» φέρει το όνομά του. Η ομάδα του Γηραιού έχει φτιάξει και προτομή του.
Ο θρυλικός Πολωνός σαμποτέρ Γιέρζυ Ιβάνοφ (Jerzy Iwanow Szajnowitz) ήταν ο καρπός του έρωτα της Πολωνέζας Λεονάρτα Σαϊνοβιτς και του Ρώσου αξιωματικού Βλαντιμίρ Ιβάνοφ. Γεννήθηκε στη Βαρσοβία στις 14 Δεκεμβρίου 1911. Σε ηλικία περίπου 10 ετών εγκαταστάθηκε μαζί με τη μητέρα του στη Θεσσαλονίκη. Εκεί η Λεονάρντα παντρεύτηκε τον Γιάννη Λαμπριανίδη που είχε δύο γιούς από προηγούμενο γάμο, τον Αντώνη και τον Αλέξανδρο. Ο μικρός Ιβάνωφ έδειξε μεγάλη αγάπη για τον αθλητισμό (ποδόσφαιρο, κολυμβήση) και μάλιστα είχε εξαιρετικές επιδόσεις. Το 1928 γράφτηκε στο ιστορικό αθλητικό σωματείο του Ηρακλή. Έγινε ποδοσφαιριστής του Γηραιού, αλλά η μεγάλη αδυναμία του ήταν το κολύμπι. Το 1934 αναδείχθηκε Πρωταθλητής Ελλάδας στα 100 μέτρα ελεύθερο. Παράλληλα έπαιζε και στην ομάδα πόλο του Ηρακλή. Το 1935 πήρε την Πολωνική υπηκοότητα. Μετά το τέλος των σπουδών του στο Βέλγιο το 1938, μιλούσε άπταιστα ελληνικά, πολωνικά, ρώσικα, αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά.
Το Μάιο του 1941, βλέποντας με θλίψη την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, ο Ιβάνωφ καταφεύγει στην Παλαιστίνη και πιάνει δουλειά στις πολωνικές μυστικές υπηρεσίες. Εκαπαιδεύεται στα εκρηκτικά, στο χειρισμό ασυρμάτου και στη δημιουργία αντιστασιακών ομάδων. Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες του Καϊρου συμπληρώνουν την εκπαίδευσή του πάνω στον ανορθόδοξο πόλεμο.
Στις 13 Αυγούστου 1941 μπαίνει στο βρετανικό υποβρύχιο Thunderbοlt και επιστρέφει στο ελληνικό έδαφος. Μαζί με τον Γιάννη Αμπάδη, έφεδρο υποπλοίαρχο αποβιβάζονται στον Μαραθώνα. Ο Κώστας Γιαννάτος διαπρεπής γιατρός της εποχής του και ο αδελφός του Δημήτρης Γιαννάτος, ιδρυτής του τμήματος μπάσκετ του Παναθηναϊκού (Π.Α.Ο.), ανέλαβαν να φιλοξενήσουν τον Ιβάνωφ και να τον εφοδιάσουν με πλαστή ταυτότητα.
Ο Δημήτρης Γιαννάτος μάλιστα ήταν παντρεμένος με την Πολωνέζα Μαριάνα Μπάλτσερ η οποία είχε χάσει όλη την οικογένειά της από τη γερμανική εισβολή στη Πολωνία και γνώριζε καλά τον συμπατριώτη της. Ο Ιβάνωφ με τα πλαστά χαρτιά έγινε…Νίκος Τσενόγλου, πήρε το ψευδώνυμο «Άθως» και τον κωδικό 003Β. Από το σημείο αυτό ξεκινάει η αντιστασιακή του δράση. Με την βοήθεια της κυρίας Γιαννάτου ο Ιβάνοφ εγκατέστησε και ασύρματο κι απέκτησε επαφή με τη Μέση Ανατολή.
Όμως το Νοέμβριο του 1941 συνάντησε τυχαία στο δρόμο ένα παιδικό του φίλο, τον Θάνο Πάντο. Είπαν τα τυπικά και χώρισαν. Στη συνέχεια, οι Γερμανοί κάνουν έφοδο στο σπίτι της οικογένειας Γιαννάτου και συλλαμβάνουν τον ιδιοκτήτη του σπιτιού Βασίλη Αποστολίδη που υποβάλλεται σε βασανιστήρια για να αποκαλύψει τι πραγματικά συμβαίνει. Ο Αποστολίδης δεν μίλησε, αλλά ο Ιβάνοφ ήταν βέβαιος ότι ο Πάντος ήταν καταδότης. Παρ’ όλα αυτά στις 19 Δεκεμβρίου 1941 δίνουν νέο ραντεβού στο Πεδίον του Άρεως και οι Γερμανοί τον συλλαμβάνουν. Η Γκεστάπο είχε στα χέρια της έναν κατάσκοπο, αλλά το αγνοούσε. Περισσότερο έψαχνε να βρει τι γίνεται σ’ αυτή την ιστορία. Και τα μέτρα ασφαλείας ήταν χαλαρά. Ο Ιβάνοφ βρήκε την ευκαιρία κάποια στιγμή. Μπήκε ο φρουρός στο κελί του, αυτός προσποιήθηκε ότι ήταν ο συγκρατούμενός του ο οποίος εκείνη τη στιγμή κοιμόταν. Ο φρουρός πείστηκε κι ανέλαβε να μεταφέρει τον κρατούμενο. Όμως ο ριψοκίνδυνος Ιβάνοφ στο ύψος της Γ’ Σεπτεμβρίου και παρά τα δεμένα χέρια εξουδετέρωσε τον φρουρό, πήδηξε από το αυτοκίνητο και χάθηκε στα στενά!
Οι Γερμανοί τον επικήρυξαν για 500.000 δραχμές, ποσό ιδιαίτερα μεγάλο για την εποχή. Στις 29 Δεκεμβρίου γεμίζουν όλη την Αθήνα με φωτογραφίες του. Με επιπλέον δυσκολίες ο Ιβάνοφ αναζητά νέους συνεργάτες. Είναι ο υποπλοίαρχος Γιάννης Κοντόπουλος και ο έφεδρος σημαιοφόρος Βασίλης Μαλιόπουλος, ενώ γνωρίζει και τη φοιτήτρια Χημείας, Γαβριέλλα Μυλωνοπούλου – Τζαβάρα (γεννηθείσα το 1925) που γίνεται η στενότερη συνεργάτιδά του.
Οι πληροφορίες που στέλνουν στη Μέση Ανατολή για τις εχθρικές νηοπομπές είναι ζωτικής σημασίας. Όμως ο Ιβάνωφ μαθαίνει ότι έχει εντοπιστεί ο ασύρματός του από ραδιογωνιόμετρο των Γερμανών. Με τη βοήθεια της Λέλας Καραγιάννη βρίσκει νέο κρησφύγετο. Το πρόβλημα είναι πως θα μεταφερθεί ο ογκώδης ασύρματος. Κι ο Ιβάνοφ σκέπτεται ένα απλό, αλλά μακάβριο τέχνασμα. Βάζει τη φίλη του Γαβριέλλα σ’ ένα φέρετρο. Μαζί με τη Γαβριέλλα στο φέρετρο είναι ο ασύρματος.
Με ένα μικρό φορτηγό που οδηγεί ο ίδιος, τους μεταφέρει όλους στο κρησφύγετο της οδού Λήμνου στα Πατήσια και παραδίδει τον ασύρματο στη Λέλα Καραγιάννη. Τώρα ο Ιβάνοφ αποφασίζει να δράσει πιο αποτελεσματικά. Βάζει στόχο το εργαστάσιο πυρομαχικών των αδελφών Μαλτσινιώτη (που μετά τον πόλεμο μετονομάστηκε σε ΠΥΡΚΑΛ). Μαζί με τον Δημήτρη Περρίκο και τον Αντώνη Μυτιληναίο μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ (η οποία ανατίναξε αργότερα την γερμανόφιλη – χιτλερική οργάνωση ΕΣΠΟ στην οδό Πατησίων), καταφέρνουν να πείσουν τους υπαλλήλους του εργοστασίου να κατασκευάζουν ελαττωματικά πυρομαχικά.
Επόμενος στόχος του τα γερμανικά υποβρύχια που βύθιζαν τα αγγλικά πολεμικά στη Μεσόγειο. Οι Γερμανοί είχαν δημιουργήσει βάση υποβρυχίων στη Σαλαμίνα και χρησιμοποιούσαν τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά για τη συντήρησή τους. Αφήνοντας γένια για να μην αναγνωριστεί, ο Ιβάνωφ καταφέρνει να πιάσει δουλειά στα ναυπηγεία. Ήταν απόγευμα της 14ης Μαρτίου 1942 όταν το υποβρύχιο U-133 λίγο έξω από τη Σαλαμίνα κι ενώ έπλεε στην επιφάνεια της θάλασσας βυθίστηκε με τα 45 μέλη του πληρώματός του! Οι Γερμανοί υπέθεσαν ότι χτυπήθηκε από νάρκη. Την αλήθεια όμως την ήξεραν μόνο ο Ιβάνοφ και οι συνεργάτες του. Το υποβρύχιο το είχε παγιδεύσει με εκρηκτικά ο ίδιος από το Σκαραμαγκά. Ως δεινός κολυμβητής είχε εγκαταστήσει ωρολογιακούς εκρηκτικούς μηχανισμούς κι όλα τα άλλα ήταν θέμα χρόνου. Τον Μάιο του 1942 βύθισε πάλι με τον ίδιο τρόπο μέσα στο λιμάνι του Πειραιά το ισπανικό ατμόπλοιο «San Isidore» που έκανε λαθρεμπόριο για λογαριασμό των Γερμανών. Στις 4 Απριλίου 1943 βύθισε το ελληνικό υποβρύχιο «Κατσώνης». Επόμενος στόχος στη Πάτρα όπου ο Γιέρζυ με τη Γαβριέλα βύθισαν δύο ακόμη πλοία που μετέφεραν πολεμοφόδια στη Βόρεια Αφρική. Το ένα μάλιστα είχε τα διακριτικά νοσοκομειακού για να μην εντοπίζεται από τα συμμαχικά αεροπλάνα.
Στη συνέχεια ο θρυλικός σαμποτέρ επιστρέφει στην Αθήνα με ένα εντυπωσιακό σαμποτάζ στο αεροδρόμιο του Ελληνικού που τότε ήταν στρατιωτικό, ενώ η περιοχή ονομαζόταν Χασάνι. Το σχέδιο παράτολμο. Μεταμφιεσμένος σε Γερμανό στρατιώτη μπήκε στο αεροδρόμιο , μαζί με τη Γαβριέλλα και κόβοντας τα συρματοπλέγματα έριξε σε αεροπλάνα και βαρέλια καυσίμων εκρηκτική σκόνη. Στη συνέχεια πυροδότησε με ειδικό μηχανισμό καταστρέφοντας τα πάντα! Σχετικά με το συγκεκριμένο σαμποτάζ, η Γαβριέλα Μυλωνοπούλου – Τζαβάρα ανέφερε τα εξής : « […] βοήθησα τον Ιβάνωφ να πυρπολήσει αρκετά αεροπλάνα στο αεροδρόμιο του Χασανίου. Αφού είχαμε κόψει τα συρματοπλέγματα, μπήκα μέσα στο αεροδρόμιο κρατώντας μια μικρή δερμάτινη βαλίτσα όπου μέσα υπήρχε εκρηκτική σκόνη. Με σταθερούς βηματισμούς άφησα να πέφτει η σκόνη από μια μικρή γωνία της βαλίτσας και όταν τελείωσα, ο Ιβάνωφ πυροδότησε την εκρηκτική ύλη. Η νύχτα έγινε ημέρα, οι εκρήξεις συγκλόνισαν όλη την Αθήνα. Η ζημιά για τους Γερμανούς και Ιταλούς ήταν μεγάλη» .
Παρόμοιο σαμποτάζπραγματοποιεί και στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας, καταστρέφοντας πολυάριθμα αεροπλάνα. Το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) για λόγους ασφαλείας του ζήτησε να επιστρέψει στο Κάϊρο. Ήξερε ότι είχε γίνει πλέον στόχος. Όμως ο Ιβάνοφ δεν τους άκουσε. Πήγε στη Πάρο και ανατίναξε μερικά πλοία στο λιμάνι της Πάρου, με τη βοήθεια του Γιάννη Μπομποτίνου.
Ο Σεπτέμβριος του 1943 τον βρίσκει στην Αθήνα στο σπίτι του φίλου και συνεργάτη του Γιάννη Κοντόπουλου στην οδό Κιουτάχειας. Ήταν 8 Σεπτεμβρίου όταν οι Ιταλοί περικύκλωσαν το σπίτι και συνέλαβαν τον Κοντόπουλο με την σύζυγό του και τον Ιβάνοφ. Λίγο αργότερα αρχίζουν να συλλαμβάνονται και οι συνεργάτες τους. Οι Κώστας και Δημήτρης Γιαννάτος, η γυναίκα του δεύτερου Μαρία Μπάλτσερ και ο Μιχάλης Παπάζογλου. Η δίκη ήταν μια παρωδία. Οι Ιβάνοφ, Μαλιόπουλος, Κοντόπουλος, Παπάζογλου και τα αδέλφια Γιαννάτου καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Οι Ιβάνοφ, Β. Μαλιόπουλος και Ιωάννης Κοντόπουλος εκτελέστηκαν στη Καισαριανή, ο Σπύρος Γιαννάτος στο Χαϊδάρι, ενώ η Πολωνέζα σύζυγός του Μαρία Μπάλτσερ μεταφέρθηκε στο ναζιστικό στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ κι απαγχονίστηκε από τους ναζί στις 28 Δεκεμβρίου 1943.
Ο Μιχάλης Παπάζογλου κατάφερε να γλυτώσει το θάνατο. Του επιβλήθηκε ποινή 13 χρόνων σε καταναγκαστικά έργα στην Αίγινα. Μετά τον πόλεμο έγινε γενικός γραμματέας του Παναθηναϊκού (Π.Α.Ο.), ενώ πριν τον πόλεμο ήταν από τους στενότερους συνεργάτες του Απόστολου Νικολαίδη (αθλητή του Άρη και του ΠΑΟ) και φίλος του από τα χρόνια που έμεναν και οι δύο στη Κωνσταντινούπολη.
Ο γιατρός Κώστας Γιαννάτος για να μην εκτελεστεί αποφάσισε να προσποιηθεί τον τρελό. Κλείστηκε στο «Αιγινίτειο» και κατάφερε να πείσει τους Γερμανούς γιατρούς ότι είναι τρελός. Μάλιστα κατάφερε να πείσει και τον γερμανό κατάσκοπο που κλείστηκε μαζί του στο ίδιο κελί για να διαπιστώσει εάν όντως έχει τρελαθεί. Επέστρεψε στη φυσιολογική ζωή μετά τον πόλεμο.
Ο Γιάννης Μπομποτίνος που είχε βοηθήσει τον Ιβάνοφ στο σαμποτάζ στην Πάρο ήταν αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Πέθανε το 1962.
Τον Γιέρζυ Ιβάνοφ πρόδωσε στις κατοχικές αρχές ένας αστυνομικός, ο Παντελής Λαμπρινόπουλος, ο οποίος εισέπραξε και το ποσό – ρεκόρ των 2 εκατομμυρίων δραχμών ως αμοιβή. Η σύλληψη του Ιβάνωφ έγινε στις 8 Σεπτεμβρίου 1942 από Ιταλούς καραμπινιέρους.
Το 1969 ο Στανισλάβ Στριούμφ Βοϊτκιέβιτς κυκλοφόρησε το βιβλίο «Agent No 1» στο οποίο στηρίχτηκε και η κινηματογραφική ταινία «Ιβάνοφ, μυστικός πράκτωρ υπ’ αριθ.1» η οποία γυρίστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της στη Ελλάδα με Πολωνούς ηθοποιούς και προβλήθηκε στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης

ΠΕΑΝ

Η ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων) ήταν μια από τις πιο γνωστές αντιστασιακές οργανώσεις την περίοδο της κατοχής. Πολλοί θεωρούν ότι είναι η τέταρτη σπουδαιότερη οργάνωση, μετά από το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ. Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1941 από τον κεντρώο αντιβασιλικό αξιωματικό της αεροπορίας Κώστα Περρίκο. Στην ιδρυτική ομάδα συμμετείχαν επίσης οι Ι. Κατεβάτης, Γ. Αλεξιάδης, Δ. Παπαβασιλόπουλος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν η τέταρτη σημαντικότερη αντιστασιακή οργάνωση της Ελλάδας, μετά από το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ. Η δραστηριότητά της ήταν στην Αθήνα, στην Καλλιθέα και στον Πειραιά και περιελάμβανε δολιοφθορές, παροχή πληροφοριών στους Συμμάχους και διαφώτιση του λαού με την εφημερίδα «Δόξα» που το πρώτο φύλλο της εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1942.
Ανώτατο όργανό της ΠΕΑΝ ήταν η Διοικούσα Επιτροπή (ΔΕ). Εφημερίδα της οργάνωσης ήταν η «Δόξα». Αρχηγός της ΠΕΑΝ και επικεφαλής του Ουλαμού Καταστροφών της οργάνωσης ήταν ο Κ. Περρίκος. Ο Γεώργιος Αλεξιάδης είχε τη θέση του Γενικού Γραμματέα και του υπεύθυνου Τύπου και Προπαγάνδας. Ο Ουλαμός Καταστροφών (ΟΚ) της ΠΕΑΝ αποτελείτο από τους ακόλουθους : Κώστας Περρίκος, Αντώνης Μυτιληναίος, Σπύρος Γαλάτης, Παναγιώτης Μιχαηλίδης, Νικόλαος Μούρτος, Νικόλαος Λάζαρης, Σπυρίδωνας Στανωτάς, Ιουλία Μπίμπα, Αικατερίνη Μπέση, Αντώνης Χανιώτης, Ιωάννης Νικολόπουλος, Γεώργιος Παπαγιάννης, Αντώνης Κουμινέας.

Η ΠΕΑΝ κατάφερε να διακριθεί στις δολιοφθορές (σαμποτάζ) και να γράψει το όνομά της με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Αντίστασης. Συγκεκριμένα, η οργάνωση κατόρθωσε να πραγματοποιήσει πολύ αξιόλογες αντιστασιακές ενέργειες και να επιφέρει ισχυρότατα πλήγματα σε ελληνικές ναζιστικές οργανώσεις που συνεργάζονταν με τους κατακτητές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανατίναξη των γραφείων της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, στην Αθήνα. Η χιτλεροφασιστική ΕΣΠΟ επιδίωκε να σχηματίσει ελληνική λεγεώνα φιλοναζιστών που θα πολεμούσε στο Ανατολικό μέτωπο στο πλευρό των Γερμανών. Στην προετοιμασία και πραγματοποίηση του χτυπήματος εναντίον της ΕΣΠΟ συμμετείχαν εκτός από τον Περρίκο και οι ακόλουθοι : Α. Μυτιληναίος, Τ. Μιχαηλίδης, Ν. Μούρτος, Ν. Λάζαρης, Σ. Στανωτάς, Σ. Γαλάτης, Αικατερίνη Μπέση και η Ιουλία Μπίμπα. Η ΕΣΠΟ υπέστη βαρύτατο πλήγμα και βυθίστηκε στην παρακμή.

Η προδοτική – ναζιστική ΕΣΠΟ είχε γραφεία επί της οδού Πατησίων. Κατείχε τον πρώτο και το δεύτερο όροφο ενός μεγάλου κτιρίου. Στα μεγάλα μπαλκόνια κυμάτιζε η γερμανική, η ελληνική, η ιταλική και η ιαπωνική σημαία. Στον τρίτο όροφο βρίσκονταν τα στελέχη της γερμανικής GFP (Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία). Το κτίριο διέθετε επίσης και ημιώροφο με είσοδο από τη Γλάδστωνος. Στη σκάλα υπήρχε φρουρός που ζητούσε από τους εισερχόμενους ταυτότητες.

Ο Μυτιληναίος και ο Γαλάτης παρακολούθησαν προσεκτικά το κτίριο και διαπίστωσαν ότι στον ημιώροφο τα μέτρα προστασίας ήταν ελλειπή. Το ιστορικό κτύπημα κατά της ΕΣΠΟ έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, ημέρα Κυριακή. Η Κυριακή επιλέχτηκε γιατί το πρωί θα γινόταν η εβδομαδιαία συγκέντρωση Γερμανών και μελών της ΕΣΠΟ.
Η βόμβα που ετοίμασε η ΠΕΑΝ ήταν ένα δέμα αποτελούμενο από φυσίγγια δυναμίτιδας βάρους 10 οκάδων, τυλιγμένο με πισσόχαρτο. Έξω από το πισσόχαρτο ήταν τυλιγμένα 6 μέτρα βραδύκαυστο φυτίλι και στην άκρη δύο καψούλια, τοποθετημένα στο κέντρο του δυναμίτη. Η άλλη άκρη του φυτιλιού ήταν ελεύθερη απ’ έξω για να πυροδοτηθεί. Το δέμα τοποθετήθηκε σε μια πάνινη σακούλα και σκεπάστηκε από πάνω με χόρτα.

Ιδού τι είπε ο Αντώνης Μυτιληναίος, τρία χρόνια πριν πεθάνει:
« Τη βόμβα την φτιάξαμε στο σπίτι της Ιουλίας Μπίμπα (…) . Την έφερε η Ιουλία μέσα σε ταγάρι σκαπασμένη με ραδίκια από την Κάνιγγος και την παρέδωσε σε μένα και τον Γαλάτη. Την τοποθετήσαμε κάτω από το κλιμακοστάσιο, ανάψαμε τα δύο φυτίλια και βγήκαμε στην Πατησίων. Άναψα ένα τσιγάρο που ήταν το σύνθημα ότι όλα πήγαν καλά και έφυγα στο Αστόρια. Η ώρα ήταν 12 και 5΄ όταν ακούστηκε μια δυνατή έκρηξη που συγκλόνισε όλη την περιοχή. Εκείνη τη στιγμή πετάχτηκε από τη χαρά της η Ιουλία μ’ αγκάλισε και με φίλησε…. Αν μας έπαιρναν είδηση οι Γερμανοί θα μας εκτελούσαν επι τόπου.»

Από την έκρηξη το κτίριο της ΕΣΠΟ σωριάζεται και ένα άσπρο πυκνό σύννεφο σκόνης απλώνεται στην Πατησίων. Ο θόρυβος είναι εκκωφαντικός. Κάποιοι περίεργοι, μαζεύονται στα πεζοδρόμια και παρακολουθούν. Οι Γερμανοί τρέχουν ουρλιάζοντας και βρίζοντας. Νόμισαν πως επρόκειτο περί αεροπορικής επιδρομής και σήμαναν συναγερμό.
Κάτω απο τα ερείπια του κτιρίου ετάφησαν 29 μέλη της ΕΣΠΟ ανάμεσά τους και ο αρχηγός της Σπύρος Στεροδήμος και 43 Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες αφού στον 3ο όροφο εστεγάζοντο υπηρεσίες της Λουφτβάφε. Τραυματίστηκαν επίσης πέντε Γερμανοί στρατιωτικοί και 27 μέλη της ΕΣΠΟ. Επί πέτνε μέρες η Πυροσβεστική ανέσυρα πτώματα από τα ερείπια. Οι ξένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί ανέφεραν ότι ήταν το μεγαλύτερο σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Πριν από την ΕΣΠΟ, η ΠΕΑΝ είχε ανατινάξει τα γραφεία της ναζιστικής ελληνικής οργάνωσης ΟΕΔΕ στην πλατεία Κάνιγγος. Η έκρηξη έγινε τον Αύγουστο του 1942 και το εσωτερικό του κτιρίου της ΟΕΔΕ καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι συμμετέχοντες στη βομβιστική επίθεση ήταν οι : Μυτιληναίος, Μιχαηλίδης και Μούρτος.
Μετά το χτύπημα στα γραφεία της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, οι Γερμανοί έφθασαν στα ίχνη της ΠΕΑΝ χάρη στη βοήθεια που τους πρόσφερε ένας καταδότης (ρουφιάνος). Ο προδότης που κατέδωσε τα μέλη της ΠΕΑΝ ήταν ο χωροφύλακας Πολύκαρπος Νταλιάνης. Εκτελούσε χρέη συνδέσμου της ΠΕΑΝ με την κατασκοπευτική οργάνωση «Όμηρος». Ο «Όμηρος» είχε συνεχή επαφή με το Βρετανικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής μέσω ασυρμάτου. Ο Νταλιάνης ανακαλύφθηκε από τον Άγη Βλάχο και τους συναγωνιστές του, στελέχη του «Ομήρου».
Το αποτέλεσμα της προδοσίας ήταν να συληφθούν από τους Γερμανούς στις 11-11-1942 οι εξής : Περρίκος, Μυτιληναίος, Μπίμπα, Δ. Παπαδόπουλος και Κ. Γιαννάτος. Στη συνέχεια συνέλαβαν στις κατοικίες τους τους : Θ. Σκούρα, Γιάννη, Διονύσιο και Γεράσιμο Κατεβάτη¸ Δ. Παπαβασιλόπουλο, Ν. Αιλιανό, Δημήτρη και Πέτρο Λόη, Αικατερίνη Μπέση και Σ. Γαλάτη .

Ο Κ. Περρίκος δικάστηκε από γερμανικό στρατοδικείο και ανέλαβε όλη την ευθύνη για το εντυπωσιακό σαμποτάζ. Καταδικάστηκε δις εις θάνατον και 15 χρόνια φυλάκιση. Υπέστη φρικτά βασανιστήρια, αλλά δεν κατέδωσε κανέναν από τους συναγωνιστές του. Μέσα από τις φυλακές Αβέρωφ όπου βρισκόταν ως μελλοθάνατος, έγραψε ένα σημείωμα προς το γιο του : «Δούλεψε για να σταματήσουν οι πόλεμοι, να ευημερήσουν όλοι οι άνθρωποι, να ενωθούν τα κράτη της Ευρώπης, να ειρηνεύσει και να ευτυχήσει ο κόσμος. Δούλεψε για να καταργηθούν οι τεχνητοί φραγμοί που παρεμποδίζουν και σε άπειρες περιπτώσεις ματαιώνουν την πρόοδο των αξιών. Δούλεψε για την επικράτηση της Δημοκρατίας. Αφιέρωσε τη ζωή σου στην Ελλάδα και στην ανθρωπότητα.» . Εκτελέστηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1943 στην Καισαριανή.

Η Ιουλία Μπίμπα καταδικάστηκε δις εις θάνατον και 15 χρόνια φυλάκιση και εκτελέστηκε δια πελέκεως, πιθανόν στη Γερμανία.

Ο Σπύρος Γαλάτης καταδικάστηκε σε θάνατο και 15ετή φυλάκιση, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε 19 χρόνια καταναγκαστικά έργα. Το Φεβρουάριο του 1944 μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συσκέντρωσης στη Γερμανία και παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Αντώνης Μυτιληναίος κατόρθωσε και δραπέτευσε με μυθιστορηματικό τρόπο από τα κρατητήρια της Γκεστάπο Πειραιά και οι Γερμανοί τον επικήρυξαν με το ποσό των 500.000 δραχμών. Στην προσπάθειά του να διαφύγει στη Μέση Ανατολή συνελήφθη από τους Ιταλούς. Κατόρθωσε όμως να δραπετεύσει κατά τη μεταφορά του στις φυλακές Αβέρωφ. Τελικά έφθασε στη Μέση Ανατολή.

Η Αικατερίνη Μπέση συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 5 χρόνια κάθειρξη. Παρά τα βασανιστήρια που υπέστη, δεν είπε τίποτα. Κρατήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Πέθανε το 1979.

Ο Νίκος Λάζαρης έφυγε για το βουνό όπου κατατάχθηκε στον ΕΔΕΣ. Το Δεκέμβρη του 1944 συνελήφθη από την ΟΠΛΑ και εκτελέστηκε.

Ο Νίκος Μούρτος συνελήφθη από τους Γερμανούς στα τέλη του 1943, βασανίστηκε και φυλακίστηκε. Στη συνέχεια πήγε στη Μέση Ανατολή.

Ο προδότης Νταλιάνης που κατέδωσε διάφορα μέλη της ΠΕΑΝ στους Γερμανούς δεν έμεινε ατιμώρητος. Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1942 συγκροτήθηκε έκτακτο στρατοδικείο με μέλη του τον Κιτριλάκη, το Δόβα και το Βλάχο. Βρήκαν ότι υπήρχαν πολλά και σοβαρά ενοχοποιητικά στοιχεία για τον Νταλιάνη και αποφάσισαν να του επιβάλουν την θανατική ποινή, καθώς συνιστούσε απειλή για τον «Όμηρο» και τα υπόλοιπα μέλη της ΠΕΑΝ. Μάλιστα είχε υποσχεθεί στους Γερμανούς ότι θα τους οδηγούσε στην εκ νέου σύλληψη του Μυτιληναίου. Στις 17 Δεκεμβρίου 1942 κάλεσαν τον Νταλιάνη σε ένα υπόγειο καταφύγιο του «Ομήρου» στον οδό Παμίσου. Ο προδότης Νταλιάνης πήγε ανυποψίαστος. Τον περίμεναν ο Βλάχος και διάφορα μέλη του «Ομήρου» (Γιαννακλάρης, Τσούλος, Τζούρος) και τον ανέκριναν. Ο Νταλιάνης ομολόγησε ότι αυτός κατέδωσε τα μέλη της ΠΕΑΝ. Ύστερα από αυτό, οι αντιστασιακοί τον σκότωσαν χτυπώντας τον επανειλημμένα στο κεφάλι με ένα βαρύ σφυρί. Απ’ έξω περίμενε ένα αυτοκίνητο με οδηγό τον Δημήτρη Κτενά, μέλος του «Ομήρου». Έβαλαν το πτώμα στο πορτ μπαγκάζ, το μετέφεραν στη Νέα Σμύρνη και το πέταξαν σε έναν αγωγό αποχέτευσης. Το πτώμα δεν βρέθηκε ποτέ.
Ο αγώνας της ΠΕΑΝ συνεχίστηκε. Από τις 8 Ιανουαρίου 1943 μέχρι τις 12 Μαρτίου 1945, η ΔΕ της ΠΕΑΝ αποτελείτο από τους : Γεώργιο Αλεξιάδη, Διονύσιο Παπαβασιλόπουλο, Θ. Μπαγλανέα, Κ. Ελευθεριάδη, Π. Καρακώστα, Γ. Σταμόπουλο, Π. Λιαρούτσο, Σ. Χούλη, Α. Μίχα, Α. Παναγιωτόπουλο, Κ. Καραμάνο και Ν. Ρηγόπουλο.

Η ΠΕΑΝ ήταν υπέρμαχος της συνεργασίας με τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Πάνω απ’ όλα έθετε τη μάχη εναντίον των κατακτητών και θεωρούσε αναγκαία την ενότητα του αντιστασιακού αγώνα. Από πολύ νωρίς, ήδη από το φθινόπωρο του 1942, άρχισε να δέχεται συκοφαντικές επιθέσεις από το ΕΑΜ, την ΟΚΝΕ (νεολαία του ΚΚΕ) και το ΚΚΕ. Το εντυπωσιακό σαμποτάζ εις βάρος της ΕΣΠΟ, η ΟΚΝΕ το χαρακτήρισε «προβοκάτσια της Γκεστάπο στην οδό Πατησίων» ! Το 1943 η ΟΚΝΕ έφθασε στο εξωφρενικό σημείο να μιλήσει για «δήθεν» σύλληψη του Περρίκου από τους Γερμανούς ! Φυσικά παρέβλεψε να αναφέρει ότι αρκετά ηγετικά στελέχη της ΠΕΑΝ, μεταξύ των οποίων και ο Περρίκος, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς. Βαρύτατους και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς χρησιμοποίησαν και στις επιθέσεις τους εναντίον της «Δόξας» (εφημερίδα της ΠΕΑΝ). Η Κομμουνιστική Επιθεώρηση (τεύχος 25, Απρίλιος 1944) έγραψε : «Η ‘‘Δόξα’’ σαν όργανο των χορτάτων, δείχνει όλη την αναλγησία της πλουτοκρατίας, μπρος στο δράμα της πείνας του Ελληνικού λαού, όλο τον τομαρισμό των μαυραγοριτών …» . Όμως η πιο απαράδεκτη και ύπουλη ενέργεια του ΚΚΕ ήταν ότι αποκάλυψε σε έντυπα, ονόματα στελεχών της ΠΕΑΝ. Τα έντυπα αυτά έπεσαν στα χέρια των Γερμανών και έτσι οι Θ. Μπαγλανέας, Γ. Ιωαννίδης, Σ. Γουρδομιχάλης και άλλοι αναγκάστηκαν να κρυφτούν και μετά να φύγουν για τα βουνά ή τη Μέση Ανατολή. Παρόλα αυτά, η ΠΕΑΝ συνέχισε να κρατάει ενωτική γραμμή. Η ΕΠΟΝ (νεολαία του ΕΑΜ), σε προκήρυξή της το φθινόπωρο του 1943, ανέφερε ότι «η ΠΕΑΝ έχει βρωμερό αντιλαϊκό χαρακτήρα».

Αξίζει να αναφέρουμε ότι η ΠΕΑΝ φρόντισε να δώσει ένα μάθημα και στους μαυραγορίτες. Στη Στοά Πεσματζόγλου, διάφοροι μαυραγορίτες υπέστησαν άγριο ξυλοδαρμό από μέλη της ΠΕΑΝ με επικεφαλής τον Νίκο Λάζαρη.

Στις 3 Νοεμβρίου 1943, το Τμήμα Αθηνών του Ουλαμού Καταστροφών της ΠΕΑΝ διενήργησε μεγάλο σαμποτάζ στο Πυριτιδοποιείο. Το σαμποτάζ σχεδιάστηκε από το Χρήστο Μαυρομμάτη και εκτελέστηκε με επιτυχία από την ομάδα του Αντώνη Κουμινέα, αν και ο ίδιος σκοτώθηκε.

Αντιστασιακή δραστηριότητα είχε όμως και το τμήμα Πειραιά του Ουλαμού Καταστροφών της ΠΕΑΝ. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η ολοκληρωτική καταστροφή του φορτηγού πλοίου «Λούτσε», που είχε αγκυροβολήσει έξω από το λιμάνι του Πειραιά τον Μάρτιο του 1942 και μετέφερε πολεμικό υλικό.

Η ΠΕΑΝ έδρασε καθ’όλη τη διάρκεια της κατοχής. Διαλύθηκε στις 12 Μαρτίου 1945 μετά από απόφαση των μελών της.

ΡΑΝ

Μια από τις πιο σημαντικές, στρατιωτικά δομημένες οργανώσεις ήταν η ΡΑΝ που ιδρύθηκε στις αρχές του 1943. Ιδρυτές της ήταν οι συνταγματάρχες Κωνσταντίνος Βεντήρης, Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, Δημήτρης Ζαγκλής και Ανδρέας Μπαλοδήμος. Ο τίτλος της ήταν τα αρχικά των λέξεων «Ρωμυλία», «Αυλών», «Νήσοι». Ήταν ένας τίτλος που υποδήλωνε τις μεταπολεμικές διεκδικήσεις της Ελλάδας. Μεταξύ των σκοπών της οργάνωσης ήταν η υποβοήθηση του συμμαχικού αγώνα μέσω της συλλογής πληροφοριών, η διαφώτιση του λαού μέσα από παράνομο έντυπο υλικό και η εκπαίδευση και οργάνωση ένοπλων τμημάτων για την αντιμετώπιση των κατακτητών. Η ΡΑΝ κατάφερε να συσπειρώσει σημαντικό αριθμό αξιωματικών, ιδίως απότακτων του βενιζελικού κινήματος του 1935 και έφθασε στην ακμή της να έχει συνολικά 1.200 οργανωμένα μέλη. Το καλοκαίρι του 1944 διέθετε Τμήμα Συλλογής Πληροφοριών, Τμήμα Διαφώτισης, Φοιτητικό Τμήμα και 22 «Λόχους» στην Αθήνα. Τα μέλη της ΡΑΝ έκαναν ασκήσεις βολής σε ανοιχτά μέρη στην περιοχή Κοκκιναράς της Κηφισιάς και στον Κόκκινο Μύλο. Παρά το στρατιωτικό της χαρακτήρα, η ΡΑΝ δεν ανέλαβε ένοπλη δράση εναντίον των Γερμανών κατακτητών. Τον Αύγουστο του 1944, διατάχτηκε από την ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου, να συμπήξει τους λόχους της σε ένα Σύνταγμα. Σκοπός της κυβέρνησης του Καϊρου ήταν να χρησιμοποιήσει τη ΡΑΝ σε μια ενδεχόμενη μάχη εναντίον των ανταρτών του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, αν προέκυπτε τέτοια ανάγκη. Παράλληλα, ο Αρχηγός της ΡΑΝ Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος προήχθη σε υποστράτηγο και μετά τη Συμφωνία της Καζέρτας, ανέλαβε Στρατιωτικός Διοικητής Αθηνών για το μεταβατικό διάστημα του Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου του 1944, μέχρι δηλαδή την άφιξη της ελληνικής κυβέρνησης από την Αίγυπτο. Τελικά, με πυρήνα την οργάνωση ΡΑΝ σχηματίστηκε το 2ο Σύνταγμα Πεζικού υπό τον αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Μαρκόπουλο. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, δυνάμεις του Συντάγματος κατέλαβαν θέσεις στο Κολωνάκι και στο Λυκαβηττό και στις αρχές Δεκεμβρίου του 1944 ο οπλισμός του παραδόθηκε στη Σχολή Ευελπίδων.

Στέφανος Σαράφης (1890-1957)

Γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 26 Οκτωβρίου 1890. Έγινε στρατιωτικός και αργότερα πολιτικός. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Στην αρχή ήταν οπαδός του Βενιζέλου. Συμμετείχε στο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα του 1935, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και στρατιωτική καθαίρεση. Μετά από τη χορήγηση γενικής αμνηστίας, αποφυλακίστηκε έχοντας παραμείνει στη φυλακή σχεδόν 9 μήνες. Το 1936 εκτοπίστηκε από τη δικτατορία του Μεταξά. Tο Σεπτέμβριο του 1937 εξορίστηκε στη Μήλο.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, ο Στέφανος Σαράφης ήταν στέλεχος της αντιστασιακής οργάνωσης Α.Α.Α. («Αγών – Ανόρθωσις – Ανεξαρτησία»), της οποίας ως αρχηγός εφέρετο ο φιλοαριστερός Υποστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, ο οποίος αργότερα έγινε μέλος της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Τα πέντε ηγετικά στελέχη της οργάνωσης Α.Α.Α. ήταν οι εξής : Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, Σταμ. Χατζήμπεης, Kωνστ. Μανέτας, Στέφανος Σαράφης, Ιωάννης Πανόπουλος. Στην ΑΑΑ προσχώρησε και ο συνταγματάρχης Ευριπίδης Μπακιρτζής

Ο βενιζελικός απότακτος αξιωματικός Ιωάννης Τσιγάντες που ήρθε από τη Μέση Ανατολή στην Αθήνα τον Αύγουστο του 1942, επεδίωξε τη δημιουργία ενόπλων ανταρτικών ομάδων, στην περιοχή Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας, υπό τον Στέφανο Σαράφη. Ο αστυνόμος Σπύρος Κώτσης, στο βιβλίο του «Μίδας 614″, περιγράφει τις επαφές Ι. Τσιγάντε – Σ. Σαράφη ως εξής :
«Ο Τσιγάντες επί δίμηνον περίπου από της σφίξεώς του εκ. Μέσης Ανατολής επεδίωκε συνάντησιν μετά του Συνταγματάρχου Στεφάνου Σαράφη. την οποίαν ούτος απέφευγε, παρά τους δεσμούς και την φιλίαν που τους συνέδεεν. Ο Σαράφης, ο οποίος εκινείτο προς δημιουργίαν πάνδημο κρατικής πολιτικοστρατιωτικής οργανώσεως, χωρίς ν’ αποκλείη την συνεργασίαν με το Ε.Α.Μ-, εδικαιολόγει την άρνησίν του, επειδή εχαρακτήριζε τον Τσιγάντε ως πουλημένον εις τους Άγγλους και την Ελεύθερον Ελληνικήν Κυβέρνησιν. Ητο εποχή (Οκτώβριος 1942) που επραγματοποιούντο αι σοβαρώτεραι Δημοκρατικοί πολιτικοστρατιωτικαί ζυμώσεις διά την συγκρότησιν πανδημοκρατικής Οργανώσεως, με πρωταγωνιστάς τους Συνταγματάρχας Στέφ. Σαράφην, Νεόκοσμον Γρηγοριάδην, Σταμ. Χατζήμπεην, Κων. Βεντήρην, Σίμον Βλάχον. Δημ. Ψαρρόν. Πλοιάρχους Τζένην (Ευγένιον) Βαλασάκην, Αθαν. Ζάγκαν, Αστυν. Διευθυντήν Ιωάννην Πανόπουλον και Στρατηγόν Κων. Μανέταν. Ο Τσιγάντες ενήμερος των κινήσεων και επιδιώξεων του Σαράφη, αι οποίαι εδυσχέραινον το έργον του, απογοητευθείς εκ της επιμόνου αρνήσεως του προς συνάντησιν, κατάστρωσε σχέδιον, με αποτέλεσμα να πραγματοποίηση συνάντησιν μετ’ αυτού, βοηθούμενος υπό του συγγάμβρου του Δημ. Ψαρρού. » .

Τελικά, όπως αναφέρει ο Κώτσης, ο Ι. Τσιγάντες κατάφερε να συναντήσει τον Σαράφη χάρη στη μεσολάβηση του Δ. Ψαρρού. Ο συγγραφέας συνεχίζει γράφοντας :
«Εκτοτε ο Σαράφης επεσκέφθη κατ’ επανάληψιν τον Τσιγάντε και προσεπάθουν να εύρουν τρόπον συνεργασίας. «Εις επιμονήν του Τσιγάντε και παροτρύνσεις των Δ. Ψαρρού και Γ. Αγγελίδη, όπως μεταβή εις Θεσσαλίαν προς προετοιμασίαν του αγώνος, ο Σαράφης επεφυλάχθη να απάντηση, ζητήσας πίστωσιν χρόνου, ίνα επικοινωνήση μετά των συνεργατών του και ζητήση την γνώμην ωρισμένων πολιτικών. Εάν ούτοι συνεφώναυν, θα εδέχετο να μεταβή εις Θεσσαλίαν. προς συγκρότησιν ανταρτικού Σώματος. με την διαφοράν ότι δεν θα ανεγνώριζε την Κυβέρνησιν Εξωτερικού και τον Βασιλέα και θα εξετέλει μόνον τας διαταγάς του Συμ. Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Ο Σαράφης επεκοινώνησε με τους πολιτικοστρατιωτικούς φίλους του, οι οποίοι ενέκριναν αδιστάκτως την μετάβασήν του εις Θεσσαλίαν. Και ακολούθως, αφού ο Συνταγματάρχης Γεώρ. Αγγελίδης τον εφοδίασε – κατόπιν εντολής του Τσιγάντε – με ιματισμόν. υπόδυσιν κλπ. καθώς και με ένα σεβαστόν χρηματικόν ποσόν, το οποίον με την αξίαν των ειδών ιματισμού κ.λ.π. θα πρέπει να ανήρχετο εις 500-525 χρυσάς λίρας Αγγλίας, μετέβη εις Θεσσαλίαν. Ήλθεν εις επαφήν με τους προαναφερθέντες Κωστόπουλον, Αντωνόπουλον, καπετανέους του Ε.Λ.Α.Σ. εις Θεσσαλίαν και μετέβη εις Ήπειρον όπου συνηντήθη με τον Ζέρβαν. «Κατά την επιστροφήν του εξ Ηπείρου, ο Ε.Λ.Α.Σ. που εύρισκε την δημιουργίαν του αντάρτικου υπό τας προϋποθέσεις που ήθελεν ο Σαράφης εμπόδιον εις τας επιδιώξεις του, τον συνέλαβε καθώς και τους Αντωνόπουλον και Κωστόπουλον και αφού τους εκράτησεν επί εν τρίμηνον περίπου, τους αφήκεν ελευθέρους. «Ο Σαράφης, ο οποίος ως φαίνεται, καθ’ όλον αυτό το χρονικόν διάστημα ήτο ψυχικά συνδεδεμένος με τον Ε.Λ.Α.Σ., δεν άργησε να προσχώρηση εις αυτόν και ν’ αναλάβη την στρατιωτικήν ηγεσίαν, (…)».

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι την περίοδο εκείνη υπήρχε και μια αντιστασιακή οργάνωση (Ε.Σ.Α.Π.) με επικεφαλής τον απότακτο ταγματάρχη Γεώργιο Κωστόπουλο, ο οποίος είχε αποχωρήσει από τον ΕΛΑΣ. Για να καταφέρει να δημιουργήσει αντάρτικη ομάδα ο Στέφανος Σαράφης, ήρθε σε επαφή με διάφορους απότακτους αξιωματικούς των κινημάτων του 1933 και του 1935, ορισμένοι από τους οποίους συνεργάζονταν με τις Βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου 1943 έφυγε από την Αθήνα με προορισμό τη Θεσσαλία, όπου βρισκόταν ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κωστόπουλος.

Ο Στέφανος Σαράφης αφού πληροφορήθηκε το θάνατο του Ιωάννη Τσιγάντε, αναχώρησε την 3ην Φεβρουαρίου 1943 για την ‘Ηπειρο, συνοδευόμενος από τον κομμουνιστή εφέδρο Υπολοχαγό Ιωάννη Κατσαντώνη, συγγενή και υπασπιστή του Γεωργίου Κωστοπούλου, προκειμένου να συναντήσει τον αρχηγό του Ε.Δ.Ε.Σ. Ναπολέοντα Ζέρβα. Πράγματι τον συνάντησε και συζήτησε μαζί του και μαζί με τον Κομνηνό Πυρομάγλου και τον Αρχηγό της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής Έντυ Μάγιερς.

Λίγο αργότερα, ακολούθησε η σύλληψη των Σαράφη – Κωστόπουλου από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Στις 10 Μαρτίου του 1943, αντάρτες του ΕΛΑΣ έφεραν στη Σπερχειάδα αιχμαλώτους τους Σαράφη, Κωστόπουλο, Ν. Κωστορίζο –όλοι τους άτομα που δραστηριοποιούνταν στο χώρο της αντίστασης. Την άλλη μέρα οι Σαράφης – Κωστόπουλος οδηγήθηκαν στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ, ενώ ο αεροπόρος Κωστορίζος (πρώην μέλος του ΕΛΑΣ) με 3 συντρόφους του παραπέμφθηκαν σε δίκη. Εναντίον των Σαράφη – Κωστόπουλου το ΕΑΜ επιτίθεται χρησιμοποιώντας βαρύτατους και ανυπόστατους χαρακτηρισμούς («προδότες του αγωνιζόμενου λαού», «υπηρέτες των συμφερόντων των κατακτητών» κ.α.). “Η φωνή του Ε.Α.Μ”, όργανο της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Καρδίτσας, δημοσιεύει στις 29 Μαρτίου 1943 κείμενο με τίτλο : “Φως στην καταχθόνια δράση των προδοτών του αγωνιζόμενου λαού Σαράφη, Κωστόπουλου, Σαράντη και Σία”.

Ο αιχμάλωτος Σαράφης μετά από τη σύλληψή του, αποφασίζει τελικά να ενταχθεί στον ΕΛΑΣ. Στις 7 Απριλίου 1943 οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, του ανακοινώνουν ότι είναι πλέον ελεύθερος. Στη συνέχεια, ο Σαράφης πάει στην Αθήνα για να συναντήσει την ΚΕ του ΕΑΜ. Στις 19 Μάη 1943, φθάνει στην Καλοσκοπή Ρούμελης, όπου τον περίμενε ο Άρης Βελουχιώτης.

Η ανάπτυξη του αντιστασιακού αγώνα στην περίοδο που ακολούθησε ως την απελευθέρωση, βρήκε τον ΕΛΑΣ (χωρίς να υπολογίζονται οι δυνάμεις Αθήνας, Σάμου και Μυτιλήνης) με 43.700 οπλίτες και 5.240 αξιωματικούς. Από τους τελευταίους οι 2.300 προέρχονταν από τις τάξεις του Ελληνικού Στρατού.

Το 1943 λοιπόν ο Σαράφης προσχώρησε στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και ανέλαβε την αρχηγία του ΕΛΑΣ, σε συνεργασία με τον Άρη Βελουχιώτη. Εκπροσώπησε τον ΕΛΑΣ στην κρίσιμη συνδιάσκεψη της Καζέρτας το Σεπτέμβριο του 1944. Το 1946 εκτοπίστηκε ως αριστερός στη Σέριφο και τη Μακρόνησο και το 1950 στον Άγιο Ευστράτιο. Αργότερα, ο Σαράφης εντάχθηκε στην ΕΔΑ (δηλαδή το μόνο νόμιμο αριστερό κόμμα) και ήταν υποψήφιός της. Στις εκλογές του 1951, αν και ήταν ακόμα εξόριστος, εκλέχτηκε βουλευτής της ΕΔΑ. Το Δεκέμβριο του 1951 όμως, το Εκλογοδικείο ακύρωσε την εκλογή του. Το 1956 εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ. Σκοτώθηκε σε μυστηριώδες τροχαίο δυστύχημα στην Αθήνα στις 31 Μαΐου 1957. Χτυπήθηκε στην παραλιακή λεωφόρο Αλίμου από αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας Αμερικανός υποσμηνίας. Αυτό το περιστατικό προκάλεσε την αγανάκτηση πολλών αριστερών που έκαναν λόγο για δολοφονία. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε η ΕΔΑ, αναφερόταν ότι «…ο τιμημένος αρχηγός του ΕΛΑΣ εφονεύθη από αμερικανικό αυτοκίνητο και η σύζυγός του τραυματίστηκε…». Ο Σαράφης είχε φύγει από το σπίτι του και πήγαινε με τα πόδια στη θάλασσα, μαζί με τη σύζυγό του. Εκείνη την ώρα χτυπήθηκε από το αυτοκίνητο του Αμερικανού υποσμηνία, ο οποίος είχε αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα. Το αποτέλεσμα ήταν να υποστεί πολτοποίηση του εγκεφάλου του, θλάση της σπονδυλικής του στήλης κ.α. και να ξεψυχήσει λίγο αργότερα.

Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών

Η Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών (ΣΣΝ) ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1941 και πρωτοεμφανίστηκε με προκήρυξή της στις 28 Οκτωβρίου 1941. Οι ιδρυτές της ήταν ο Κωνσταντίνος Περρίκος, απότακτος αξιωματικός της Αεροπορίας, και οι Ανδρέας Γυφτάκης και Νικόλαος Μυλωνάς, οικονομικοί έφοροι. Η πρώτη της διακήρυξη τυπώθηκε και κυκλοφόρησε στις 22 Νοεμβρίου 1941 και το έντυπο δημοσιογραφικό της όργανο «Μεγάλη Ελλάς» το Δεκέμβριο του 1942.

Τάγμα 122

Πρόκειται για μια από τις πιο άγνωστες σελίδες στην ιστορία της Αντίστασης. Το Ελληνοαμερικάνικο Τάγμα 122 δημιουργήθηκε από ομογενείς. Η ονομασία του προήλθε από το γεγονός ότι ιδρύθηκε 122 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ο Πήτερ Δημοσθένης Κλένος, ο πρώτος Ελληνικής καταγωγής απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής Γουέστ Πόιντ, ανέλαβε τη διοίκηση του Τάγματος και την αποστολή να συγκρουστεί με τα γερμανικά στρατεύματα.
Οι επιτυχίες του Τάγματος 122 περιγράφονται λεπτομερώς σε αρχείο που σφραγίστηκε και παρέμεινε άκρως απόρρητο για πολλές δεκαετίες.

Κατά τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα, σύμφωνα με έγγραφα του Αμερικανικού Υπουργείου Πολέμου εκείνης της εποχής, έδρασαν 12 Ελληνοαμερικανοί αξιωματικοί και 130 υπαξιωματικοί, καταδρομείς. Σκοτώθηκαν 3 και τραυματίσθηκαν 23, κατά την διάρκεια 76 καταδρομικών ενεργειών. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν :
Α) 14 προσβολές σιδηροδρομικών συρμών εκ των οποίων 11 μηχανές και 32 βαγόνια καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Β) Ενεδρευτικές προσβολές σε 5 φάλαγγες οχημάτων εφοδιασμού και 61 φορτηγά αυτοκίνητα καταστράφηκαν.
Γ) Καταστροφές σε 15 γέφυρες διαφόρων τύπων και σε 9 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών.

Φιλική Εταιρία Νέων

Στις 4 Μαΐου 1941 ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρία Νέων (ΦΕΝ) από φοιτητές. Μέσα από το ιδρυτικό καταστατικό της παρουσιάζεται ως «εθνική απελευθερωτική οργάνωση πάλης της νεολαίας ενάντια στους χιτλεροφασίστες καταχτητές και τους προδότες». «Καλούσε στις γραμμές της κάθε νέο πατριώτη που ήθελε ν’ αγωνιστεί για την Απελευθέρωση της Ελλάδας, ανεξάρτητα από κοινωνική προέλευση, ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση». Η ΦΕΝ ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Σταύρου Γιαννακόπουλου («Πέτρος Ανταίος»), του Πέτρου Πατρέλλη και του Λ.Π. Με πρωτόγονο πολύγραφο τύπωνε προκηρύξεις κι έγραφε τα συνθήματα στους τοίχους «Λευτεριά ή Θάνατος». Με την ίδρυση του ΕΑΜ Νέων προσχωρεί σ’ αυτό και ο Σταύρος Γιαννακόπουλος («Πέτρος Ανταίος») και γίνεται γραμματέας της Κεντρικής του Επιτροπής. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ στις 23 Φεβρουαρίου 1943 η οργάνωση αυτοδιαλύεται. Πρόεδρός της ήταν τότε ο Βενιζέλος Προδρόμου και γραμματέας ο Κώστας Λιναρδάτος.

Ψευδής η ιστορία της αντίστασης που διδάσκεται σήμερα στην Ελλάδα, Εντυ Μάγιερσ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1995 σελις 145

Ο αρχηγός της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα κατά την κατοχή Αποκαλύπτει στον ΓΕΡΑΣΙΜΟ -ΑΠΟΣΤΟΛΑΤΟ ότι-σχεδόν όλα όσα γράφονται 50 χρόνια μετά την απελευθέρωση απεικονίζουν αποκλειστίκά τα συμβάντα με βάση τη διαστρεβλωμένη άποψη των κομμουνιστών

Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ των 50 χρονών από την Απελευθέ-ρωση της χώρας και ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου μας παρέχει την ευκαιρία να αναζητήσουμε τους επιζώντες πρωταγωνιστές εκείνης της ηρωικής αλλά και τραγικής περιόδου και να επιζητήσουμε με την νηφαλιότητα και την απόσταση που μας παρέχει ο χρόνος να επαναφέρουμε μερικά από τα γεγονότα της εποχής και να ζητήσουμε υπεύθυνα απάντηση για τις πραγματικές τους διαστάσεις.
Συνομιλητής μας είναι ο ταξίαρχος ε.α. Έντυ Μάγιερς που έφθασε στην Ελλάδα ως αρχηγός της Ομάδας Σαμποτέρ τον Σεπτέμβριο τοϋ 1942 για την ανατίναξη της γέφυρας τοϋ Γοργοττοτά-μου και αμέσως κατόπιν ορίσθηκε ως αρχηγός της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής στην κατεχόμενη τότε χώρα μας.
Ο Ταξίαρχος Μάγιερς σε πολύ προχωρημένη τώρα ηλικία, αλλά πάντα με ζωηρή μνήμη και απόλυτα καθαρό μυαλό μας θυμίζει την τελευταία παράγραφο του βιβλίου που έγραψε από τις Αναμνήσεις του εκείνης της περιόδου με τίτλο: «Η Ελληνική περιπλοκή – Οι Βρεταννοί στην κατεχόμενη Ελλάδα» (σημ.: το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Εξάντας»).

Εκθεση Χρονικού ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΛΕΣΧΗΣ, 1-6-1992

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΛΕΣΧΗ
Λεωφ.Ελευθ.Βενιζέλου 11

Εν Αθήναις τη 1η Ιουνίου 1992
Τηλ. 3242.611,2,3,4 105 64

ΠΡΟΣ: Γ.Ε.Σ./Δνσιν Ιστορίας Στρατού
Σχετ: Φ.200/6/3242961/21.5.92
Εις απάντησιν του ανωτέρω σχετικού, έχομεν την τιμήν να σας αποστείλωμεν απόσπασμα εκ του Χρονικού της Αθηναϊκής Λέσχης αναφερομένου εις την περίοδον Κατοχής (1941-45) εις το οποίον περιλαμβάνεται και το λαβόν χώραν θλιβερόν επεισόδιον που εστοίχισεν την ζωήν εις τον αείμνηστον Στρατηγόν Κομνηνόν Μηλιώτην.

Μετά τιμής
ο
Γραμματεύς
(Τ.Υ)
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΛΟΥΠΑΣ

Στην περίοδον αυτή του μεσοπολέμου την έδρα του Προέδρου της Αθηναϊκής Λέσχης κατέλαβον οι ακόλουθοι: ο Αναστ.Κούπας (1926-1929). ο Α.Μεταξάς (1930-1931), ο Στρατηγός Πιερράκος Μαυρομιχάλης (1932-1937) και ο Στρατηγός Βασίλειος Μελάς (1938-1942).

Εκθεση Δράσεως Οργάνωσης ΕΘΝΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ (Ε.Ε)

ΠΡΟΣ
ΤΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ/Γ.Ε.Σ.
Εχομεν την τιμήν να υποβάλλωμεν υμίν αντίγραφον εκθέσεως επί της δράσεως της μυστικής οργανώσεως αντιστάσεως ΕΘΝΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ “Ε.Ε.” κατά την περίοδον της εχθρικής κατοχής, κατόπιν προφορικής αιτήσεως υμών, προς υμετέραν χρήσιν.

Αθήναι τη 10/6/1963
Μετά τιμής
(Τ.Υ)

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΑΚΕΑΣ
τέως Νομάρχης

Συνέντευξη Υπίλαρχου Σαρίκα Θεόφιλου, Αρχηγoύ Μυστικών Οργανώσεων Δ. Στερεάς & Ζακύνθου, 9-12-1961

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Ι Σ

 Ληφθείσα εις το Κατάστημα της ΔΙΣ του ΓΕΣ, την 9 Δεκ. 1961, υπό του Συνταγματάρχου Πεζικού Γιαννοπούλου Ιωάννου από τον Έφεδρον Υπίλαρχον Σαρίκαν Θεόφιλον, Αρχηγόν των Μυστικών Οργανώσεων της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος και της Ζακύνθου, με τα κάτωθι ερωτήματα:

 1. ΕΡΩΤΗΣΙΣ
Ποια είναι περιληπτικώς η βιογραφία σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ
Εξ Αθηνών. Έτος γεννήσεως 1916. Από Μαρτίου έως 28ης Οκτωβρίου 1940 εις την Δύναμιν των Μαθητών της Σχολής Εφαρμογής Ιππικού (Τμήμα Εκπαιδεύσεως Εφέδρων Αξ/κών Ιππικού) εν Λαρίσση. Από 28ης Οκτωβρίου 1940 έως Φεβρουαρίου 1941 εφ.Ανθυπασπιστής εις Α’ Ομάδα Αναγνωρίσεως (Διοικητής Συν/ρχης Κ.Ασημάκης), από δε Φεβρουαρίου έως Μαϊου 1941 εφ.Ανθυπασπιστής εις το 192 Σύνταγμα της Μηχανοκινήτου Μεραρχίας (Διοικητής Συν/ρχης Κ.Ασημάκης). Από Ιουνίου 1941 έως Ιουνίου 1942 εφ. Ανθυπίλαρχος εις 1ην Ελληνικήν Ταξιαρχίαν εν Μέση Ανατολή (Αϊγυπτος, Παλαιστίνη). Από Ιουνίου 1942 έως Μαρτίου 1945 εις την Δύναμιν του Βρεττανικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, ήτοι μέχρι Φεβρουαρίου 1943 Σχολαί Κατασκοπείας, Δολιοφθορών, Ασυρμάτου, Αλεξιπτωτιστών και “Κομμάντος”, από Φεβρουαρίου 1943 και εφεξής εις Ειδικάς Αποστολάς εις κατεχομένην Δυτικήν Στερεάν Ελλάδα, Ζάκυνθον και θαλασσίας αυτών περιοχάς. Βαθμός Λοχαγού Αγγλ.Στρατού 1946 απόλυσις εκ του Στρατού. Έκτοτε Δικηγόρος Αθηνών και Νομικός Σύμβουλος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών.

Ηθικές αμοιβές στις Πολεμικές Σημαίες της Οργανώσεως ΕΔΕΣ – Ν.Ζέρβα, ΓΕΣ/6 Οκτ 1960

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ
ΓΕΝ.ΕΠΙΤΕΛ.ΣΤΡΑΤΟΥ
ΔΝΣΙΣ ΚΟΙΝΩΝ.ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΙΥ
ΑΡΙΘ.Φ.442.23/507732
Αριθ.Εγκυκλ.108
ΒΣΤ 902 τη 6-10-1960

ΠΡΟΣ: Απάσας τας Στρατιωτικάς Αρχάς, Αρχάς Βασιλικής Χωροφυλακής (μέχρι Σταθμού Χωροφυλακής) και Αστυνομίας Πόλεων.
ΚΟΙΝ: ΔΚΠ/ΙV/ΓΕΣ (αντίτ.10)

ΘΕΜΑ: Κοινοποίησις Β.Δ. “περί απονομής ηθικών αμοιβών εις Πολεμικάς Σημαίας Εθνικής Αντιστάσεως της Οργανώσεως ΕΔΕΣ – Ν.Ζέρβα”
Κοινοποιείται κατωτέρω, ως έχει το από 18-8-60 Β.Δ. περί του εν θέματι αντικειμένου, δημοσιευθέν εις το υπ’ αριθ.145/17-9-60 Φ Ε Κ Τεύχος Α΄.

                         ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΣ

                       Υποστράτηγος-Β΄.Β.Α./ΓΕΣ
Ακριβές αντίγραφον
Χρ.Μιχαλακέας
Αντχης ΙΥ/ΔΚΠ/ΓΕΣ

Συνέντευξη αντισυνταγματάρχη Χωροφυλακής ε.α Νικ. Σκουλά, 20 Μαί 1958

Ιστορική συνέντευξις Αν/ρχου ε.α Χωρ/κης Σκουλά Νικόλαου (τέως Δημάρχου και Νομάρχου) και ιστοριογράφου της Δ.Ι.Σ/Γ.Ε.Σ Αν/ρχου Ζιώγα Κων/νου, λαβούσα χώραν εν Χανίοις και εις την οικίαν του πρώτου την 20 Μαΐου 1958 καθ’ ην ο Αν/ρχης Σκουλάς επέδειξεν εις τον Αν/ρχην Ζιώγαν και το ατομικόν αρχείον αυτού της κατοχικής περιόδου.
Αν/ρχης Σκουλάς.

Μετά την κατάληψιν της Νήσου, οι Γερμανοί μένεα πνέοντες κατά του πληθυσμού επειδή ούτος έλαβε μέρος εις την μάχην Κρήτης, επεδόθησαν μετά λύσης εις την εξόντωσιν του άρρενος πληθυσμού κατόπιν διαταγής ως φαίνεται του Γκαίριγκ στηριζόμενη εις φανταστικάς πληροφορίας των εν Κρήτη οργάνων αυτού. Εξαμελής Επιτροπή απαρτιζομένη από τον Επίσκοπον Αγαθάγγελον Ξηρουχάκην, βιομήχανον Χαραλ. Πολογεώργην, ιατρόν Παΐζην Ιωάννην, Πρόεδρον εφετόν Εμμανουήλ Πανηγυράκην, δικηγόρον Κυριάκον Μητσοτάκην και του υποφαινομένου Σκουλά Νικόλ. δήμαρχον τότε Χανίων, διεμαρτυρήθη τότε τόσον εις τους Γερμανούς όσον και εις τον Πρόεδρον Κυβερνήσεως Τσολάκογλου όστις απέστειλεν εις Χανιά ως γενικόν Διοικητήν τον Εμμανουήλ Λουλακάκην δικηγόρον και ακολούθως τον αντιπρόεδρον Λογοθετόπουλον. Θέλομεν να πιστεύομεν ότι εις τας ενεργειάς μας ταύτας οφείλεται η μετά ταύτα χορηγηθείσα αμνηστία του Κρητικού Λαού και η μετατροπή των εκτάκτων Στρατοδικείων εις τακτικά, οπότε επήλθε σχετική βελτείωσις της καταστάσεως.

Δολοφονημένοι κληρικοί 1941-1949

Εις μνημόσυνον αιώνιον
ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΣΤΗΛΗ * *
ΤΩΝ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ (1941-1949)

1) Αρχιμ. Αναστ.Θ. Κρητικός Εφημέριος Αγ.Ανδρέου Κάτω Πατησίων. Εσφάγη υπό των Ελασιτών την 24.12.1944

2) Αρχιμ. Βασίλειος Λυμπρίτης ,Εφημέριος Αγ. Αναργύρων Ν. Ιωνίας. Εξετελέσθη κατόπιν βασάνων υπό των Ελασιτών την 24.12.1944

3) Χαράλ. Παναγιωτόπουλος Εφημέριος Κοιμ. Θεοτόκου Κυνοσάργους. Εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών την 22-12-44

4) Σαράντης Μεσάδος Ιερεύς Εφημέριος Αρχιεπ. Αθηνών. Εσφάγη υπό των κομμουνιστών την 6.12.1944

5) Γερμανός Σπαχής  Ιερεύς Εφημέριος Αρχιεπ.Αθηνών. Εβασανίσθη και εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών τον Δεκέμβριον 1944

6) Δημήτριος Τομαράς Εφημέριος Χορτιάτι. Εκάη εντός κλιβάνου υπό των Γερμανών την 2.9.1944

7) Γαβριήλ Διονυσιάδης Μοναχός. Ετυφεκίσθη υπό των Γερμανών τον Δεκέμβριον 1941

8) Χρήστος Παπαδόπουλος Εφημέριος Ναού Σταυρουπόλεως. Εξετελέσθη υπό των Γερμανών 10.9.1944.

9) Αγαθάγγελος Καλλινικίδης Εφημέριος Ασσήρου. Εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών κρεουργηθείς 28.10.1944

10) Γεώργιος Παπανικολάου ΕφημέριοςΕλαιοχωρίου. Εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών 11.9.1944.

Εκθεση Δράσεως Ανταρτικών ομάδων Ε.Σ. (Τριφυλίας – Ολυμπίας)

ΠΡΟΣ: ΓΕΣ/ΔΙΣ

ΚΟΙΝ: Ταξ. Καραχάλιον Ταξίαρχος Καραχάλιος Γεώργ.
Αριθ. Α.Φ. 1
Χαλκίς 11 Ιανουαρίου 1958

ΘΕΜΑ: Ιστορική έκθεσις δράσεως Ανταρτικών ομάδων Ε.Σ. (Τριφυλίας – Ολυμπίας)
ΣΧΕΤ: Φ.69/31/387704/9.10.57/ΓΕΣ/ΔΙΣ/ΙΥ/Γ

1.

2. Εις εκτέλεσιν ύπερθεν υμετέρας σχετικής υποβάλλεται Ιστορική έκθεσις δράσεως των υπό τας διαταγάς μου ανταρτικών ομάδων Ελληνικός Στρατός (ΕΣ) Τριφυλίας – Ολυμπίας κατά την περίοδον 1943.
Επί τούτοις παρέχονται διευκρινίσεις επί των εν τη αυτή Δ/γή διαλαμβανομένων ως κάτωθι ζητημάτων:

Εκθεση Δράσης Οργάνωσης ΖΑΓΚΛΗ

ΕΚΘΕΣΙΣ
Περί της δράσεως του Υποστρατήγου ε.α. Ζάγκλη Δημητρίου κατά την προαπελευθερωτικήν περίοδον, κατόπιν της υπ’ αριθ.Φ.69/36/387865/ 25-10-57 εντολής ΓΕΣ (Γραφ.ΙV/Γ)
—————-
Από του Ιουλίου του 1941, λόγω διαφόρων ενεργειών μου ετέθην υπό δίωξιν εκ μέρους των Ιταλών, κατόπιν προδοσίας, πράγμα το οποίον με εξηνάγκασε να καταφύγω εις Λοκρίδα μετά της 8μελούς οικογενείας μου (6 τέκνα ων το μικρότερον 30 ημερών) δεχθείς εκεί προσφερθείσαν θέσιν προϊσταμένου ενός Λιγνιτορυχείου (Άγναντην). Παρέμεινα εις την περιοχήν ταύτην μέχρι του Νοεμβρίου του 1942 οπότε υπό πράκτορος μας εις το Ιταλικόν Φρουραρχείων Αταλάντης ειδοποιήθην ότι επίκειται η σύλληψις μου, υπό των Ιταλών. Αφ’ ου εξεποίησα τα πάντα επέβην φορτηγού αυτοκινήτου μετά της οικογενείας μου την επομένην, αφίχθην την νύκτα εις Αθήνας και εγκατεστάθην εις συγγενικήν μου οικογένειαν εις τα Κάτω Πετράλωνα. Την επομένην Ιταλοί χωροφύλακες με ανεζήτουν εις το αρτοποιείον της συνοικίας. Κατόπιν τούτου ηλλαξα κατ’ επανάλειψιν κατοικίαν και τέλος εγκατεστάθην εις ημιερειπομένον κτίριον επί της οδού Δεινοκράτους 46.

Εκθεση δράσης EOEA-ΕΔΕΣ Βάλτου, ΣΤΥΛ. ΧΟΥΤΑΣ/23 Αυγ 1956

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ της 30ης Ιουλίου 1956

ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ Θ. ΧΟΥΤΑ

Τ. ΑΡΧΗΓΟΥ ΕΘΝ. ΑΝΤ. ΟΜ. ΒΑΛΤΟΥ

(κατοίκου Αμαρουσίου οδός Μεταξά αρθ.10)

“Περί ιστορίας των Εθνικών Ανταρτικών ομάδων Περιφερείας Βάλτου από Ιουνίου 1942 ότε επισήμως συνεκροτήθησαν μέχρι 12 Φεβρουαρίου 1945 ότε διελήθησαν”.-ΑΠΕΣΤΡΑΤΕΥΘΗΣΑΝ.-

Ι.   Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Η Επαρχία Βάλτου, εις την οποίαν ανεπτύχθησαν και έδρασαν κατά την περίοδον της κατοχής αι υπ’ εμέ Εθνικαί ανταρτικαί ομάδες αποτελεί, ως γνωστόν, ιδιαιτέραν στρατηγικήν θέσιν. Καθ΄ότι μέσω της Επαρχίας αυτής και δη της στενωπού του Μακρυνόρους Βάλτου, διέρχεται η μοναδική οδική αρτηρία από Αθηνών – Δυτικής Στερεάς Ελλάδος προς Ήπειρον – Αλβανίαν. Κατά τον πόλεμον 1940 – 41 η οδός αυτή απετέλεσε μίαν εκ των κυριωτέρων οδών εφοδιασμού των εν Αλβανία μαχομένων τότε Ελληνικών δυνάμεων, αλλά και υποχωρήσεως τούτων μετά την κατάρευσίν των τον Απρίλιο του 1941.

Η γεωλογική διαμόρφωσις της περιοχής, περιοχή ορεινή και δασώδης προσεφέρετο αρκούντως εις δράσιν ατάκτων ενόπλων σωμάτων εναντίον των δυνάμεων των κατακτητών και ιδία των Ιταλών κινουμένων επί της εν λόγω οδού. Εκτός του εδάφους και ο ανυπότακτος και φιλελεύθερος χαρακτήρ των ορεισιβίων κατοίκων της περιοχής συνέβαλεν εις την δημιουργίαν κινήσεως αντιστάσεως. Υποχωρούντες άλλωστε οι στρατιώτες του Αλβανικού μετώπου τον Απρίλιο του 1941 εγκατέλειψαν εις τους κατοίκους ποσότητας τινας όπλων και πυρομαχικών.

Εκθεση δράσης ΕΔΕΣ Βάλτου, υποστράτηγος ε.α ΜΕΝ. ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ/20 Απρ 1956

Ε Κ Θ Ε Σ Ι Σ

(Μετά σχεδιαγράμματος)

Υποστρατήγου ε.α. ΜΕΝΕΛΑΟΥ Γ. ΠΑΝΤΕΛΙΔΟΥ

Επί των κυριωτέρων επιχειρήσεων εναντίον Ιταλογερμανών κατά την περίοδον από Μαΐου 1943 μέχρι τέλους Οκτωβρίου 1943 εις ας προσωπικώς συμμετέσχον ως Σχης Διοικητής του Ανταρτικού Συν/τος ΒΑΛΤΟΥ του Αρχηγείου ΒΑΛΤΟΥ ούτινος Αρχηγός ετύγχανε ο ιατρός κ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΧΟΥΤΑΣ.

Αρχάς Μαΐου 1943 απεχθανόμενος την υπό τους ιταλογερμανούς δουλείαν και αφού ειργάσθην εντός των Αθηνών συνομωτικώς εις την οργάνωσιν ΜΗΔΑΣ του Ιωάννου ΤΣΙΓΑΝΤΕ, ολίγον μετά τον φόνον τούτου υπό των Ιταλών, διέφυγα εξ Αθηνών υπό ψευδόνυμον και ανελθών εις τα βουνά παρουσιάσθην εις τον Γενικόν Αρχηγόν των Ε.Ο.Ε.Α.(ΕΔΕΣ) Στρατηγόν Ζέρβαν Ν. και ανέλαβον την Διοίκησιν του 1ου Ανταρτικού Συν/τος ΒΑΛΤΟΥ, ούτινος συνεπλήρωσα την συγκρότησιν και οργάνωσιν και όπερ υπήγετο εις το Αρχηγείον ΒΑΛΤΟΥ υπό τον ιατρόν Στ.ΧΟΥΤΑ, είχε δε ορμητήρια τας περιοχάς “ΧΑΛΚΙΟΠΟΥΛΟΙ” και ΤΡΙΚΛΙΝΟΝ.

Εκθεση Δράσης Οργάνωσης ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ

 Ενώ ευρίσκετο ακόμη το Σώμα των Αξιωματικών υπό την κατάπληξιν της εισβολής των Γερμανών και της εν Αλβανία συνθηκολογήσεως, ετίθετο παραλλήλως, μεταξύ πολλών αξιωματικών, σαφές το περί του πρακτέου ερώτημα, από της απόψεως του υπολειπομένου καθήκοντος προς την πατρίδα, εν όψει των εξελίξεων του πολέμου. Ούτε το φάσμα της πείνης, λόγω της υπό της κατοχής καταβαραθρώσεως της οικονομίας του τόπου, ούτε το ενδεχόμενον της συλλήψεως και της εις στρατόπεδα εγκλείσεως των Αξιωματικών ηδυνήθησαν να καταπνίξωσιν την πηγαίαν και εδραίαν έφεσιν αυτήν προς μελέτην και έμπρακτον εκδήλωσιν του υπολοιπομένου τούτου καθήκοντος.

Εκθεση Δράσης Οργάνωσης Χ, Φεβ 1955

Γ.Ε.Σ./Δ.Ι.Σ.
1) Έκθεσις Αντ/ρχου ε.α. ΓΡΙΒΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ επί της δράσεως της Οργανώσεως Εθνικής Αντιστάσεως “Χ”.
2) Δελτία πληροφοριών οργανώσεως “Χ” κατά την περίοδον της Κατοχής (Συμμαχικαί ειδήσεις και πληροφορίαι εσωτερικού.

Φεβρουάριος 1955
Ο
Αρχηγός της τέως Εθνικής οργανώσεως “Χ”
Αντ/ρχης ε.α. Γρίβας Γεώργιος
Προς
Το Υπουργείον Στρατιωτικών
Ενταύθα
Αναγνώρισις των υπηρεσιών ας προσέφερεν εις τον Συμμαχικών αγώνα η υπ’ εμέ οργάνωσις συμφώνως τω Α.Ν. 844/48
Λαμβάνω την τιμήν να υποβάλλω δικαιολογητικά εξ ων εμφαίνεται το ότι η υπ εμέ οργάνωσις Έθνικής αντιστάσεως “Χ” ειργάσθη Εθνικώς και συνέβαλεν εις την διεξαγωγήν του Συμμαχικού αγώνος κατά την διάρκειαν της Κατοχής, παρακαλώ διά την υπαγωγήν της οργανώσεως εις τας διατάξεις του ως άνω υπαριθ.844/48 Αναγκ.Νόμου (Αριθ.9/1949 Ε.Δ.Υ.Σ.) Λεπτομερεστάτην έκθεσιν με πληθύν συγκεκριμμένων περιπτώσεων δράσεως, ως και ονομαστικάς καταστάσεις των μελών κ.λ.π. θέλω υποβάλει υμίν συμφώνως τω πνεύματι του ως άνω αναγκαστικού Νόμου μετά την επίσημον αναγνώρισιν.

Εκθεση Δράσης Οργάνωσης ΑΓΝΩΣΤΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ Χ, 30 Νοε 1953

Ο
Υποστράτηγος ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΣΤ.

ΘΕΜΑ: Πληροφορίαι περί οργανώσεως Αριθ.Δ.Υ. ΛΑΒΔΑ – ΒΡΑΧΝΟΥ

Β.Σ.Τ.904 τη 30-11-1953

ΠΡΟΣ: Ιην Στρατιάν
Σχετ.626648 ΓΕΣ/Β4/Υ/23-11-53
Αναφέρω τα κάτωθι εις εκτέλεσιν της ως είρηται επισυναπτομένης υμετέρας.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Μετά την κατάρρευσιν του μετώπου και των αλλεπαλλήλων νικών του Γερμανικού Στρατού, το μέλλον της Ελλάδος διεγράφετο σκοτεινόν και αβέβαιον.
Εν μέσω της δυσμενεστάτης ταύτης διά την Ελλάδα περίοδου και της επικρατούσης εσωτερικής ταραχής λόγω υποδουλώσεως της χώρας μας, οι Έλληνες αξ/κοί δεν θα ηνείχοντο μοιρολατρικώς την κατάστασιν ταύτην, δι’ ο πρωτοβουλία του αειμνήστου τέως Δ/τού της τέως ΙΙ Μεραρχίας Υποστρατήγου ΛΑΒΔΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, κατά την 20 Ιουλίου 1941 απεφασίσθη υπ’ αυτού η σύμπτυξις οργανώσεως, υπό την επωνυμίαν “Η ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑ Χ” ανταποκριμένη εις την τέως ΙΙ Μεραρχίαν, δι’ ο και προς τον άνω σκοπόν υπεγράφη και σχετικόν πρακτικόν υπό μελών της.

Εκθεση δράσης Οργάνωσης ΜΙΔΑΣ 614, 27 Φεβ 1953

ΜΙΔΑΣ 614

Φ.Ε.Κ. 40

Τεύχος Αον της 27-2-1953

Προερχόμενοι εκ Μέσης Ανατολής απεβιβάσθησαν εκ του υποβρυχίου εις λιμένα της Λακωνίας την 2.8.1942 οι κάτωθι αποτελούντες την ανωτέρω οργάνωσιν διά κατασκοπείαν, σαμποτάζ κλπ.
(1) Τσιγάντε ή Σβορώνος Ιωάννης Αρχηγός
(2) Κώτσης Σπυρίδων
(3) Ρογκάκος Παν.
(4) Γιαννακόπουλος Μιλτ. ή Αριστείδης
(5) Μανωλόπουλος Φώτιος
(6) Γυφτόπουλος Δημ.
(7) Ανδρόνικος Ματθαίος
(8) Μαρασλής Αφεντάριος ή Μαράκης
(9) Λιάκος Θεόδωρος ετυφεκίσθη ασυρματιστής
(10) Ρούσσος Κων/νος ετυφεκίσθη ασυρματιστής
(11) Μωραϊτης Ιωάννης
(12) Ζακυνθινός Βασίλειος ή Μίκης.
Την 15.8.1942 αφίχθησαν εν Αθήναις και ήρχισαν εργαζόμενοι. Μεθ’ εαυτών έφερον 15 χιλιάδας χρυσάς λίρας, τρεις ασυρμάτους αγγλικής κατασκευής και ποικίλον πολεμικόν υλικόν.