Δολοφονημένοι από το Κ.Κ.Ε. (Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ. – Ο.Π.Λ.Α.) Αχαία, Αρκαδία, Ηλεία, 1942-1946

ΟΝΟΜΑ	ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΟΧΗ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ	ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ	ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Λαμπρόπουλος Ιωάννης	Καμίνια	Αχαΐα	Γεωργός	Συγγούνι	1944-08-01
Λαμπρόπουλος Νικόλαος	Κάτω Αχαγιά	Αχαΐα	Γεωργός	Δροσιά	1944-06-15
Αγγελετόπουλος Παναγ.	Αιγείρα	Αχαΐα	Κτηματίας	Φενεός	1944-06-17
Αγγελόπουλος Θεόδ.	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Αγγελόπουλος Κων/νος	Ριόβολος	Αχαΐα	Γεωργός	Μητόπολις	1942-02-01
Αδαμόπουλος Λάμπρος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Λέλος Παναγιώτης	Λειβάρζι	Αχαΐα	Γεωργός	Λειβάρζι	1944-05-01
Αθανασίου Γεώργιος	Ακράτα	Αχαΐα	Δημ. Εισπράκτ.	Φενεός	1944-05-10
Αθανασόπουλος Ιωάννης	Σελιανίτικα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Αθανασόπουλος Χρήστος	Κάτω Αχαγιά	Αχαΐα	Γεωργός	Τσάϊλο	1944-12-22
Αλεξόπουλος Γεώργιος	Αιγείρα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καλαμόβρυση	1944-07-17
Αναμάη Διαμάντω	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Οικοκυρά	Αγ. Γεώργιος	1944-07-20
Αναμάη Μαρία	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Οικοκυρά	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Αιμίλιος	Σιλίβαινα <	Αχαΐα	Μαθητής	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Αντώνιος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καμαρόβρυση	1944-06-15
Αναμάης Αντώνιος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καλαμόβρυση	1944-06-15
Αναμάης Νικόλαος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Φοιτητής	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Σπυρίδων	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Βαλκουβίνα	1944-07-10
Αναμάης Χαράλαμπος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Μαθητής	Φενεός	1944-07-16

Επιθέσεις κομμουνιστών εναντίον Χωροφυλακής 1941-1944

Παραλείπονται οι μεμονωμένες δολοφονίες και οι κατά τον 2ο Γύρο (Δεκέμβριο 1944) επιθέσεις

Ημερομηνία	Προσβληθεΐσαι Υπηρεσίαι	Τοποθεσία	Αποτέλεσμα
Ίαν. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Πύργων Κοζάνης	Άφωπλίσθη δύναμις
Φεβρ. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Αγ. Παρασκευής Ακαρνανίας	Άφωπλίσθη δύναμις
3/3/1942	Έδρα Δ.Χ	Λεβαδείας	Κατελύθησαν υπηρεσίαι
Άπρίλ. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Πύργων Κοζάνης	Σύλληψις δυνάμεως
28/7/1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Βαρθολομιού	Έφόνευσαν σκοπό
26/9/1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Υπάτης	Άφωπλίσθη δύναμις
Σεπτ. 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Ευκαρπίας Σερρών	Ένεπρήσθη οίκημα
3/12/1942	Φυλάκιο Χωροφυλακής	Σιδ. Σταθ. Γουμενίτσης	Άπήχθη δύναμις
6/12/1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Φυτειών Ξηρομέρου	Aπoκρούσθηκε
23/12/1942	Υ.Χ.	Δεσκάτης	Κατελύθη ύπηρ. είς νεκρός
τέλος 1942	Σταθμός Χωροφυλακής	Καμορών Πατρών	Έξετελέσθη Σταθμάρχης
24/1/1943	Φυλάκιο Χωροφυλακής	Στεφανούσιακα Τρικάλων	Άφωπλίσθη δύναμις

Η τακτική του ΕΛΑΣ, Κώστας Καραγιώργης (Διευθυντής ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, «Στρατηγός» του ΕΛΑΣ)

«Κατά πρώτο λόγο η γενική τακτική είναι,  να υποχωρούμε μπροστά στον προελαύνοντα εχθρό,  μη λυπόμενοι το έδαφος,  που χάνουμε.  Να διατηρούμε τις δυνάμεις μας ακέραιες για τους μελλοντικούς σκοπούς μας. Αυτά μας διατύπωσε ο Σιάντος.  Στην νοοτροπία ο ΕΛΑΣ πρέπει να κινείται πάνω στο παλιό καραβανάδικο πνεύμα (ο Κατσαβρός τα θυμάται),  ραχάτι,  καλοπέραση πολιτικολογία και πολεμικός  συμβιβασμός στην ουσία με τον κατακτητή. Κώστας Καραγιώργης (Διευθυντής ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, «Στρατηγός» του ΕΛΑΣ

Εθνική αντίσταση και ΚΚΕ, Κ. Καλαμπαλίκης

«Το ΚΚΕ ΔΕΝ τόλμησε να βάλει στην ονομασία του ΕΛΑΣ και τους ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΠΟΥ ΕΠΕΔΙΩΚΕ ΕΥΘΥΣ ΕΞ – ΑΡΧΗΣ π. χ.  «Κομμουνιστικός ή Σοσιαλιστικός Απελευθερωτικός Στρατός».

Οι πολιτικοί σκοποί του ΕΑΜ κυκλοφόρησαν στους μη κομμουνιστές μετά το 44.  Δεν τόλμησαν να τους κυκλοφορήσουν κατά το διάστημα της κατοχής μεταξύ των Εθνικοφρόνων ΕΑΜιτών».  Ε.  Καλαμπαλίκης (διοικητής X Μεραρχίας του ΕΛΑΣ), Η Εθνική Αντίσταση 1940-1944 ζητά δικαίωσιν

Βρετάκος Τηλέμαχος, Ιλαρχος

Ο Ίλαρχος Βρετάκος Τηλέμαχος εγεννήθη στο Γύθειον Λακωνίας το έτος 1907. Εφοίτησε στο Δημοτικόν, Ελληνικόν και Γυμνάσιον Γυθείου και απεφοίτησε από αυτό το έτος 1925. Το έτος 1925 ενεγράφη στην Νομικήν Σχολήν του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το έτος 1926 εισήλθε στην Σχολήν Ευελπίδων και εξήλθε το έτος 1929, ως Ανθυπίλαρχος.

Υπηρέτησε εις διαφόρους φρουράς διακριθείς διά την επιμέλειάν του. Κατά το έτος 1938 υπηρέτησε εις το Μηχανοκίνητον Σύνταγμα Ιππικού και εστάλη στην Αγγλίαν διά την προμήθειαν υλικού μηχανοκινήτων οχημάτων. Μετά την έκρηξιν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939 η προμήθεια ματαιώθη.

Κατά τον Ελληνοϊταλικόν Πόλεμον υπηρέτησε στην Μεραρχίαν Ιππικού διακριθείς διά τον ηρωισμόν και την ευψυχίαν του. Μετά την κατάληψιν της Ελλάδος υπό των Γερμανών το 1941 απεσύρθη εις το αγρόκτη­μά του, στο Γύθειον.

Εθνική αντίστασις, Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας, 1982

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΑΒΕΡΩΦ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 17ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1982

«Τιμούμε την αφανή αλλά πραγματική κατοχική αντίσταση όλων των Ελλήνων και όχι εκείνων πού έστρεψαν τα όπλα εναντίον συμπατριωτών μας»

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας

 

Όταν το βράδυ της 12ης Αυγούστου ανακοινώθηκε ξαφνικά ότι στις 17 του μηνός θα γινόταν συζήτηση για το κυβερνητικό νομοσχέδιο περί Αναγνωρίσεως της Εθνικής Αντιστάσεως, πληροφορήθηκα από καλή πηγή ότι, παρά τις ρητές διατάξεις του Συντάγματος και του κανονισμού της Βουλής, πρώτος θα μιλούσε ο κ. Πρωθυπουργός. Ή διάρκεια της ομιλίας του, κατά τις πληροφορίες μου, θα διαρκούσε 35 έως 45 λεπτά της ώρας και ότι μετά θα μιλούσαν εκείνοι πού έπρεπε να μιλήσουν πρώτοι, δηλ. οι εισηγητές του νομοσχεδίου.

Ζήτησα αμέσως αναβολή της συζητήσεως τουλάχιστον για 48 ώρες και το αίτημα μου δεν έγινε δεκτό. Ζήτησα, αφού ήδη γινόταν μια παρατυπία να μιλήσω αμέσως μετά τον Πρωθυπουργό και αυτό έγινε δεκτό.

Επειδή το θέμα ήταν εθνικά εξαιρετικά σοβαρό, επειδή ήταν απόλυτα αναγκαίο ο Ελληνικός Λαός και ιδίως ή νεολαία, να μάθει έστω σε γενικές γραμμές, τις πολλές πλευρές του θέματος, ετοίμασα μια ομιλία ίσης περίπου διάρκειας μ’ εκείνη της Πρωθυπουργικής ομιλίας.

Άλλα το απόγευμα της 17ης στη Βουλή, ο κ. Πρωθυπουργός πρόβαλε περισσότερο συναισθηματική συνθηματολογία παρά λογική επιχειρηματολογία και μίλησε επί 20 περίπου λεπτά. Δεν νόμισα ότι ήταν σωστό να αγορεύσω τον διπλό χρόνο από εκείνον. Έτσι τα επιχειρήματα μου, δεν παρουσιάστηκαν όλα στη Βουλή, ούτε στην τηλεόραση, ούτε στον Τύπο.

Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ:Αχαΐα

1. Στρατόπεδα Μπούμπα, Κούμανι, Φλώκα, σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Εδώ η επιτροπή ΕΑΜ Αχαΐας εγκατέστησε στρατόπεδα που ενέκλειε τους συλλαμβανόμενους από την περιοχή Αχαΐας, καθώς και ανθρώπους που φιλοξένησαν συμμάχους Άγγλους από τις περιφέρειες Ηλείας και Καλαβρύτων. Αλίμονο σε όποιον τύχαινε να είναι σπιτονοικοκύρης Άγγλου στρατιωτικού. Η κατηγορία «εχθρός του λαού» και «πράχτορας» ήταν αρκετή για εγκλεισμό στο στρατόπεδο, βασανιστήρια και εκτέλεση. Λέγεται ότι στα τρία στρατόπεδα δολοφονήθηκαν 300(!!!) άτομα, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Πολίνης, δικηγόρος Πατρών, και τα δυο αδέρφια Παναγ. και Κων/νος Φλογερός που είχαν μύλο. Στρατοπεδάρχες υπηρέτησαν κατά καιρούς ο Ζαχαρίας Ζαχαριάδης από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας με βοηθούς εκτελεστές τον Απόστολο Συνούρη. Παναγιώτη Σπυρόπουλο, Καλυβωκά και μερικούς άλλους. Γενικός ανακριτής και ανώτερος επόπτης των τριών αυτών στρατοπέδων ήταν ο Βρασίδας Μακρής από τα Λαγκάδια Γορτυνίας.
   Τόσες βαρβαρότητες και φόνοι έγιναν, ώστε το ΚΚΕ διέγραψε τον Βρασίδα Μακρή και τον Παναγιώτη Σπυρόπουλο για εγκληματική διαστρέβλωση της κομματικής γραμμής. Ιδού το κείμενο της διαγραφής όπως δημοσιεύθηκε σε κομματικό έντυπο της 22-10-1944:
   «Ο Βρασ. Μακρής, σαν πρώτος Γραμματέας της Περιφερειακής επιτροπής Αχαΐας, ήλθε σε αντίθεση με την κομματική γραμμή, χρησιμοποίησε εναντίον των πολιτών μέθοδες, που όχι μόνον δεν έχουν σχέση με την ηθική και την συμπεριφορά τον κομμουνιστή, μα είναι τελείως αντίθετες με το πνεύμα τον κομμουνιστικού κόμματος, αν και οι περισσότεροι από τους πολίτες ήταν ανακατεμένοι  με προδοτικές πράξεις. Η συμπεριφορά τον Βρασίδα Μακρή παρουσίασε το κόμμα μας σαν αποτελούμενο από βαρβάρους. Ο Παναγιώτης Σπυρόπουλος, που αντιπροσώπευσε την κομματική επιτροπή της περιοχής Πελοποννήσου ΚΕΠΠ στο Νομό Αχαΐας, όχι μόνο δεν πήρε αμέσως τα απαραίτητα μετρά δια το σταμάτημα αυτών των μεθόδων, μα τις ενέκρινε και δεν ενημέρωσε την ΚΕΠΠ».
   Εν συνεχεία λέει η απόφασης της διαγραφής των από το κόμμα: «Το κομμουνιστικό κόμμα, πρωτοπόρο κόμμα τον λαού αποτελείται από επαναστάτες, που μάχονται με αυτοθυσία κατά του κατακτητή και της αντίδρασης και δεν παρασέρνεται από μεθόδους του εχθρού. Η ΚΕΠΠ εφιστά την προσοχή όλων των μελών της κομματικής οργάνωσης περιοχής Πελοποννήσου δια την καλή συμπεριφορά τους στον κόσμο. Ο κομμουνιστής δεν πρέπει να ξεχνά πως σε κάθε του ενεργεία εμφανίζει το κόμμα. Ακόμα καθίστα προσεκτικούς όλους τους συντρόφους στη σωστή εφαρμογή της κομματικής γραμμής και τους καλεί να αγρυπνούν δια κάθε διαστρέβλωση αυτής της γραμμής, η καθαρότητα της εφαρμογής της γραμμής τον κομμουνιστικού κόμματος της Ελλάδος είναι καθήκον όλων των μελών και οπαδών τον κόμματος».
   Ο δε Κώστας Καραλής στο βιβλίο του (σελ. 231-33) γράφει :
   «…Δια τα αποτρόπαια αυτά εγκλήματα, που διεπράχθησαν εις τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως Μπούμπα, Κούμανι, Φλώκα εις βάρος εθνικοφρόνων Ελλήνων εξ Αχαΐας, δια τις συλλήψεις και βασανιστήρια προσώπων ανηκόντων εις την υπηρεσία της εις Πελοπόννησο δρώσας κατά του εχθρού Διασυμμαχικής Αποστολής και γενικώς δια τις πράξεις βίας εις βάρος Ελλήνων ένεκα της δράσεως των κατά τον εχθρού) παραπέμφθηκαν εις ειδικό δικαστήριο κυρώσεων Συντακτικής πράξεως 6/45 και καταδικάσθηκαν από τον ειδικό δικαστήριο δοσιλόγων εν Πάτρας οι κάτωθι: 1) Θρασ. Κωνσταντίνου, ιατρός, γεν. γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής τον ΕΑΜ Αχαΐας, ή οποία αποτελούσε την σπουδαιότερη πολιτική εξουσία – της εν λόγω οργανώσεως. Ο Κωνσταντίνου υπήρξε δυναμικός παράγοντας και σημαίνον στέλεχος τον ΚΚΕ, υπηρέτησε συνάμα και ως Καπετάνιος του 12ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και μετέπειτα εκλέχτηκε Εθνοσύμβουλος. καταδικάστηκε τον Ιανουάριο τον 1950 εις την ποινή των πρόσκαιρων δεσμών, ως υπεύθυνος δια τα διαπραχθέντα εις τη Αχαΐα εγκλήματα. Εκτός τούτου καταδικάσθηκαν και οι κάτωθι: Ο Σμήναρχος Μίχας, Νικόλαος Τριάντης, Αμαλία Γιαννόπουλου, «η μάνα τον Λαού» από το Μαζαράκι Φαρών, Αλκιβιάδης Καλυβωκάς, Νικόλαος Καρανασόπουλος Βρασίδας Μακρής, Ζαχαρίας Ζαχαριάδης, Απόστολος Συνούρης, Βασίλειος Ροδόπουλος και άλλοι,.. »
2. Το Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου στον Φενεό. Tο ονόμασαν «Ματωμένο Μοναστήρι» εξαιτίας των όσων συνέβησαν εκεί .Βρίσκεται επί του όρους Χελμού, κοντά στο βάραθρο του Φενεού. Εδώ συγκεντρώνονταν οι αντιφρονούντες Αργολίδος και Κορινθίας. Άρχισε να λειτουργεί κατ αρχήν ως φυλακή όταν το κατέλαβε η ΟΠΛΑ στις 10 Μαρτίου 1943 και το «απελευθέρωσε» από τους μοναχούς, εκτελώντας τους μαζί με τον ηγούμενο τους, εκτός από ελάχιστους. Τους κρατούμενους, οι δολοφόνοι μετά 2-3 ημερών κράτηση τους οδηγούσαν στο βάραθρο: Τρύπα Φενεού, 6 χιλιόμετρα από το μοναστήρι, και άλλους μεν τους εκτελούσαν χτυπώντας τους στο κεφάλι με τον κωδωνοκρούστη (γλωσσίδι της καμπάνας), άλλους τους έσφαζαν και τους έριχναν στο βάραθρο. Κάποιοι ριφθήκανε ημιθανείς! Οι ντόπιοι κάτοικοι μιλούν για κάποιον σφαγέα Πρόβα ο οποίος παρηγορούσε τα θύματα του ότι «είναι καλό μαχαίρι και δεν θα καταλάβουν τίποτα»!, πρόσταζε δε να πάρουν τέτοια θέση ώστε να μην λερωθεί από τα αίματα τους!! Δεν κατόρθωσα να διασταυρώσω από άλλες πηγές την πληροφορία αυτή. Αδυνατεί άνθρωπος να πιστέψει τον αριθμό των εκτελεσμένων εκεί. Μεταξύ αυτών ο ιερέας Χαρλαύτης με τα δύο παιδιά του, ο ιατρός Αριστείδης Παπαδημητρίου, η Στάικου Βασίλω 30 ετών από το Βαλτέτσι με τα 4 κορίτσια της, 11 έως 18 ετών. Κάθε χρόνο γίνεται από τους συγγενείς μνημόσυνο των νεκρών και πρέπει να παρευρίσκεται το επίσημο κράτος. Οι δολοφόνοι τους κατηγορούν για «εορτές μίσους» την στιγμή που αυτοί κάνουν μνημόσυνα σε ήρωες τους υπεύθυνους για τόσους φόνους: Δυστυχώς είναι πολύ προκλητικοί και αυτοί εμποδίζουν την λήθη. Στρατοπεδάρχης, αρχικά ήταν κάποιος Καπετάν Χανιώτης, μετά ο αξιωματικός του ΕΛΑΣ Καπετάν Σερμπένης με βοηθούς εκτελεστές τους Καπετάν Σίμο, Σπουργίτη κ.τ.λ. Υπεύθυνος για τις εκκαθαρίσεις «αντιδραστικών» της Αργολιδοκορινθίας, που τους έστελνε στο στρατόπεδο αυτό ήταν ο Βαγγέλης Ζέγκος, γνωστός ως «Τριαντάφυλλος». Η ΟΠΛΑ επί των ημερών του συνελάμβανε συνέχεια «αντιδραστικούς», δεν δίστασε μάλιστα να στείλει στο εκτελεστικό απόσπασμα ακόμα και μέλη του ΚΚΕ με την κατηγορία ότι είχαν «συμβιβαστικές τάσεις με την αντίδραση». Πάντως μετά τις δολοφονίες, το ΚΚΕ θεώρησε μόνο αυτόν υπεύθυνο και του επέβαλε την «σοβαρή» ποινή …της διαγραφής από το κόμμα αλλά τον έστειλε στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας για να επανέλθει δριμύτερος να «απελευθερώσει.» την Ελλάδα από τον «μοναρχοφασισμό».Τα γεγονότα δείχνουν ότι οι εκτελεστές στον Φενεό, όπως και άλλοι, είχαν σαν διασκέδαση τις δολοφονίες!!! (Καραλής σ. 235).Για τις  δολοφονίες στον Φενεό υπάρχει η κατάθεση ενός σφαγές ΕΑΜίτη του Σαμαρτζή.
3. Στρατόπεδο Βαλιμής Αχαΐας, κοντά στον Φενεό. Μικρό στρατόπεδο προσωρινής κρατήσεως.  Απο εκεί οι κρατούμενοι μεταφέρονταν σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή για εκέλεση. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι του Ανδρέα (25 ετών) και της Αμαλίας (17 ετών) Αναγνωστοπούλου από το Μεσορρούγι Καλαβρύτων. Συνελήφθησαν επειδή ο ΕΑΜίτης αδερφός τους λιποτάκτησε από το ΕΑΜ και κατετάγη στην Χωροφυλακή!! Τους συνέλαβαν και τους έκλεισαν στο στρατόπεδο Βαλιμής. Μετά από δύο μηνών περιπέτεια όπου τους μετέφεραν από χωριό σε χωριό, βιάζοντας κατά τις ορέξεις τους την κοπέλα, τελικά μετά από κάποιον βιασμό την έσφαξαν και όλα αυτά μπροστά στον αδερφό της. Αυτόν τον αποτελείωσαν στις 26-7-1944. Ο καπετάν Τάσος (Αναστάσιος Ζερβός) το 1946 για τις δολοφονίες που διέπραξε καταδικάστηκε δις εις θάνατον στην Πάτρα και εξετελέσθη για να περάσει στο πάνθεον των «ηρώων» του ΚΚΕ και του «λαϊκού κινήματος» («Με το φωτοστέφανο του Μαρτυρίου», σ. 42).
4. Στρατόπεδο Σιγουνίου – Λαγοβουνίου – Σουδενών, περιοχής 20 χλμ, νοτίως των Καλαβρύτων.Στρατοπεδάρχες ο Δ. Αργυρόπουλος και ο Καπετάν Σίμος. Φαίνεται ότι ο Σίμος πήρε προαγωγή διότι τον είδαμε στο Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου Φενεού ως βοηθό του Καπετάν Σερμπένη (Κων. Γληνού). Αυτά τα στρατόπεδα με 200 περίπου ομήρους μετακινήθηκαν με ισχυρή φρουρά της ΟΠΛΑ προς τις ανηφοριές του Αφροδισίου όρους διότι τα Τάγματα Ασφαλείας Πατρών πλησίαζαν προς την περιοχή. Ο δρόμος δύσκολος και όσοι βραδυπορούσαν τουφεκιζόντουσαν ή σπρωχνόμενοι έπεφταν σε παρακείμενο βάραθρο. Τελικά έφθασαν στον πυθμένα της βαθιάς χαράδρας Σωληναρίου και διετάχθησαν να ξεκουραστούν. Οι δήμιοι όμως έστησαν τα πολυβόλα και τους δολοφόνησαν όλους, συνολικά 72 άτομα!!! Μεταξύ αυτών ήταν και 43 νέοι αστυφύλακες, εικοσάχρονα παιδιά που μόλις είχαν βγει από τη σχολή Αθηνών και πήγαιναν να αναλάβουν υπηρεσία στην Πάτρα και στην Κέρκυρα. Δεν είχαν προλάβει να κάνουν καμιά πράξη εναντίον του ΕΛΑΣ έστω και με τα κριτήρια τα δικά του. Το τραίνο που τους μετέφερε το εκτροχίασαν οι αντάρτες την 5-4-1944 στο Δερβένι. (Αλήθεια πόσα τραίνα με Γερμανοϊταλούς εκτροχίασαν οι αντάρτες στην Πελοπόννησο; Στους συναδέλφους τον φονευθέντων έστειλαν οι δολοφόνοι επιστολή που έγραψαν δήθεν οι αστυφύλακες: «Σας στέλνουμε τους συναδελφικούς χαιρετισμούς από την Ελεύθερη Ελλάδα». Η βαρβαρότητα δεν είχε όρια. Μεταξύ των δολοφονημένων ήταν και η Πούλια Χρυσόγελου που είχε αρραβωνιασθεί με κάποιον ο οποίος κατετάγη στα Τάγματα Ασφαλείας Πατρών. Το έγκλημα έγινε στις 16 Απριλίου 1944 (Πάσχα). Φαίνεται ότι εκείνες τις ημέρες τον ΕΛΑΣ τον είχε πιάσει ΑΜΟΚ δολοφονιών διότι εξόντωσε (17-4-44) το σύνταγμα 5/42 του Ψαρρού με πολλούς δολοφονημένους και τον ίδιο τον Ψαρρό βέβαια.

Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ: Λακωνία

Στρατόπεδο Γεωργιτσίου. Εγκλειστοι ήταν εκατό άτομα του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά «Λεωνίδας» καθώς και σημαίνοντες κάτοικοι της περιοχής Σπάρτης.  Στις 12-10-1944 παρεδόθησαν με τη συμφωνία ότι ο ΕΛΑΣ δεν θα πειράξει κανέναν. Παρά την συμφωνία οι ΕΛΑΣίτες μόλις τους αφόπλισαν ΕΣΦΑΞΑΝ ΑΜΕΣΩΣ τον επί του φορείου ευρισκόμενο τραυματία υπολοχαγό Αλέκο Δριβάκη ενώ τους άλλους τριάντα της διμοιρίας Αγίου Ιωάννου Μιστρά αφού πρώτα τους απογύμνωσαν, τους βασάνισαν και μετά τους τουφέκισαν. Αρχηγός του εκτελεστικού αποσπάσματος  ο Ναπολέων Παπαγιαννόπουλος. Τους ανώτερους αξιωματικούς του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά τους έκλεισαν στην έπαυλη Σαρσάνη και ετοιμαζόταν να τους ρίξουν στον Καιάδα του Ταϋγέτου. Στάθηκαν τυχεροί διότι απελευθερώθηκαν στις 5-3-1945 απο  Αγγλική μηχανοκίνητη Μονάδα.  Οταν απελευθερώθηκαν πήγαν κατ ευθείαν στην Μητρόπολη Σπάρτης όπου χωροστατούντος του Μητροπολίτου έγινε δοξολογία ενώπιον χιλιάδων λαού.

Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ:Αρκαδία

1. Στρατόπεδο Χαράδρου Κυνουρίας, (κοντά στο Άστρος). Στεγαζόταν στο Δημοτικό σχολείο του χωριού και φιλοξενούσε 200 περίπου κρατουμένους της περιοχής Τριπόλεως, όλων των επαγγελμάτων και ηλικιών. Τα βασανιστήρια γίνονταν δημοσίως στο Δημοτικό Σχολείο και στη θέση ΓΟΥΡΝΑΚΙ, 300 μέτρα μακριά από το χωριό. Διοικητής ο Κων/νος Ζησιάδης, με ανταρτοδίκες-βασανιστές τον Καπετάν Παύλο (Μπουζάνη), Καπετάν Κυριάκο και Καπετάν Λέων. Ο Καπετάν Λέων έχει αναφερθεί, χωρίς να εξακριβωθεί, ότι δεν ήξερε καλά ελληνικά. Εδώ δολοφονήθηκαν πέντε άτομα, μεταξύ των οποίων και ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης, πατέρας της ηθοποιού Αλίκης Βουγιουκλάκη. Ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης συνελήφθηκε αρχές Δεκεμβρίου 1943 από την ΟΠΛΑ σε ένα χωριό της Κορινθίας όταν προσπαθούσε να ανταλλάξει ρούχα με λίγα τρόφιμα. Τον βασάνιζαν καθημερινά εντός του σχολείου και παρουσία όλων του έβγαλαν τα χρυσά δόντια με την τανάλια. Στις 31-12-1943 τον μετέφεραν δυο χιλιόμετρα έξω από το χωριό στη θέση ΔΙΑΣΕΛΑ και μαζί με τους Αναστάσιο Κανάβαρο, Σαράντο Πουρνάρα, Τάκη Κουγιούρα και Γεώργιο Τράκα τους έριξαν σε ένα λάκκο και τους δολοφόνησαν με λιθοβολισμό. Το στρατόπεδο μεταφέρθηκε τον Ιανουάριο 1944 στη Μονή Ορθοκωστάς (Εορτακουστής) και μετά στη Μαύρη Τρύπα, όπου τον Φεβρουάριο του 1944 Γερμανικό απόσπασμα ελευθέρωσε τους κρατουμένους και οι τελευαταίοι έπεσαν στο έδαφος και φίλησαν τα πόδια των Γερμανών. (Χρήστος Ζαλικώστας. «Χρονικό της Σκλαβιάς». σ. 178).

• Στρατόπεδο Αγίας Σωτήρας Βουρβούρων Αρκαδίας (Κυνουρία). Μεταξύ των κρατουμένων και ο ανθυπολοχαγός Κων/νος Σαραντόπουλος της ανταρτικής οργάνωσης «Ελληνικός Στρατός». Τον Ιανουάριο του 1944 τον δολοφόνησαν μαζί με 13 άλλους και τους έριξαν στην λίμνη Ντάκα Τριπόλεως.
• Στρατόπεδα Συρμπανίου, Σιγουνίου, Σουδενών Κυνουρίας. Οι κρατούμενοι απογυμνωνόντουσαν και μετά εκτελούνταν ή δια κτυπήματος στην κεφαλή με σίδηρο όργανο, ή δια κοψίματος καρωτίδας. Μετά οι δήμιοι της ΟΠΛΑ τους έριχναν στα βάραθρα του Αφροδισίου όρους. Στο βάραθρο «Απηδιά» ρίχτηκαν την 20-6-44 60 πτώματα ενω πολλά πτώματα σε αποσύνθεση βρέθηκαν και στο βάραθρο «Στρογγυλό χωριό». Επικεφαλής των δημίων ο Καπετάν Ατρόμητος (Δημήτριος Καπερώνης). Εχει αναφερθεί δε το εξής γεγονός: Ο ιατρός Αλκιβιάδης Κανελλόπουλος από την Κάτω Αχαΐα βλέποντας το μαρτύριο των άλλων εκτελεσμένων παρακάλεσε τον δήμιο τουλάχιστον να τον τουφεκίσει, για να λάβει από τον «λαϊκό αγωνιστή» Καπετάν Ατρόμητο την απάντηση, ότι το τομάρι του δεν αξίζει ούτε μία σφαίρα! Το μέλος του ΕΑΜ Τάκης Φλούδας σύνδεσμος του ΕΛΑΣ με την Διασυμμαχική Αποστολή Πελοποννήσου διαφώνησε με αυτές τις δολοφονίες σε συνέδριο του Εαμικού Κινήματος στις 2-8-43 παρουσία του «Παπούα». «Ωρίωνα» και άλλων. Έστειλε μάλιστα στην Εαμική ηγεσία Πελοποννήσου την παρακάτω επιστολή που τόνιζε: «Με την τρομοκρατία, φόνους, δολοφονίας αθώων πατριωτών, δεν κάμνετε τίποτε άλλο παρά να ωθείτε τους Έλληνας προς τους Γερμανούς και να δημιουργείτε ούτω ρεύμα συμπαθείας προς αυτούς. Μην απατάσθε, οι Έλληνες έχουν αισθητήριο και ορθή κρίσιν και αντιλαμβάνονται τόσον το δικό των συμφέρον, όσο και το συμφέρον των συμμάχων των. Εμείς ακόμη μία φορά τείνουμε χέρι αδελφικό και σας καλούμε στον αγώνα της ελευθερίας της Ελλάδος. Ελάτε ν’ αγκαλιαστούμε όλοι και, με την βοήθεια των συμμάχων και φίλων μας του εξωτερικού, να πάρουμε τα όπλα δια να διώξουμε τον κατακτητή, που θέλει να αφανίσει τον τόπον μας. Σεβόμεθα την ιδεολογία σας, έχουμε όμως την ιδίαν απαίτηση από σας, να σεβασθείτε και την δική μας ιδεολογία». (Κώστα Καραλής σ. 247). Απεχώρησε απο το ΕΑΜ και το ΚΚΕ τον έγραψε στους μελλοθανάτους του αλλά δεν πρόλαβε, τον δολοφόνησαν οι Γερμανοί.

1. Στρατόπεδο Βυτίνας. Εγκλειστοι ήταν εκατό άτομα του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά«Λεωνίδας» καθώς και σημαίνοντες κάτοικοι της περιοχής Σπάρτης.
2. Στρατόπεδο Βάχλιας Γορτυνίας.(κοντά στη Κοντοβάζαινα). Ένα από τα μεγαλύτερα και φημισμένα στρατόπεδα. Λειτούργησε τον Μάρτιο έως τον Μάιο 1944 στο σχολείο του χωριού οι αίθουσες του οποίου ήταν ασφυκτικά γεμάτες. Οι άνθρωποι της ΟΠΛΑ με επικεφαλείς τους Παπαπουλάκο (Δημήτριο Ανδρικόπουλο) και Αθανασιάδη (Γεώργιο Κουλόπουλο) συγκέντρωναν εκεί «κατά κοπάδια» τους «αντιδραστικούς». Υπεύθυνοι των συλλήψεων και εκτελέσεων ήταν τα μέη τους ΕΛΑΣ Γιώργος Σουλιμιώτης, Σουρής (Κυριάκος Σαραντίτης) και άλλοι (Καραλής σ. 237).Μετά από ολιγοήμερη παραμονή και βασανιστήρια οδηγούντο προς εκτέλεση στην χαράδρα της Κατσουλιάς, στα γειτονικά Τρόπαια. Το ποιοι θα εκτελεσθούν το αποφάσιζε ο Στρατοπεδάρχης Καπετάν Δήμος (Διονύσιος Ταλαγάνης). Μεγάλος και εδώ ο αριθμός των εκτελεσμένων, μεταξύ αυτών ο ιατρός Χαράλαμπος Γιαννόπουλος, ο Λεωνίδας Αποσκίτης, αδελφός βουλευτή και η δασκάλα Ναυσικά Πανταζοπούλου από την Κοντοβάζαινα στις 4-5-1944. Η περίπτωση αυτή είναι ενδιαφέρουσα. Μέλη τους ΕΛΑΣ δολοφόνησαν τον Οκτώβριο του 1943 τον πράκτορα της διασυμμαχικής αποστολής Γεώργιο Φλούδα και έφεραν το πτώμα του προς επίδειξη στην Κοντοβάζαινα απαγορεύοντας την ταφή του. Η δασκάλα Ναυσικά Πανταζοπούλου αψηφώντας τους το έθαψε χριστιανικώς. Μετά από μερικές μέρες έσβησε από τους τοίχους του σπιτιού της τα σφυροδρέπανα και τις προπαγανδιστικές επιγραφές που την νύχτα είχε γράψει η τοπική οργάνωση του ΕΑΜ. Το «έγκλημα» μεγάλο και η τύχη της περιγράφηκε ήδη. Ο αντισυνταγματάρχης Ματζουράνης, πρώην επιτελάρχης του ΕΛΑΣ, ήταν και αυτός κρατούμενος σ’ αυτό το στρατόπεδο και σε αναφορά του περιγράφει πολλές λεπτομέρειες για το τι ακριβώς γινόταν. Περιγράφει μάλιστα και βασανιστήρια με την προσωπική συμμετοχή του Άρη Βελουχιώτη.
3. Στρατόπεδο Βελημάχι Γορτυνίας. Προσωρινή φυλακή στο Δημοτικό σχολείο του χωριού. Μεταξύ των άλλων φυλακισμένοι και 35 εικοσάχρονοι Ταγματασφαλίτες. Άπαντες εκτελέσθηκαν την 15-4-1944 (Μεγάλο Σάββατο) στη θέση Παλιοσπηλιά, από τον Πάικο Πατρινό που εκτελούσε διαταγές των Γεωργίου Σουλιμιώτη, Π. Νικολαΐδη.

Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ:Ηλεία

• Στρατόπεδο Στόμιο Ολυμπίας. Μικρό προσωρινό στρατόπεδο.
• Στρατόπεδο Βαρβάσαινας Πύργου.  Ήταν στο δημοτικό σχολείο του χωριού. Μεταξύ των συλληφθέντων και ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Πύργου Δημήτριος Φωτόπουλος. Τον σκότωσε εν ψυχρώ στις 8-9-1944 με περίστροφο ο «λαϊκός αγωνιστής» Ηλίας Κονδύλης.
• Στρατόπεδο Πόθου και Άσπρων Σπιτιών Ηλείας.  Εδώ συγκεντρώνονταν «εχθροί του λαού» Ηλείας, όπου κατόπιν βασανιστηρίων εκτελούντο.
• Κοστομέρα Ολυμπίας. Μικρό προσωρινό στρατόπεδο

 

Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ:Μεσσηνία

1. Στρατόπεδο Χαλβάτσου (σημερινό Κεφαλόβρυσο) στην Κάτω Μεσσήνη και στρατόπεδο Γαράτζας (σημερινή Μέλπεια) στην Άνω Μεσσήνη που είχαν την ονομασία Νέα Μόσχα. Το χωριό Χαλβάτσου είναι ορεινό μεταξύ των επαρχιών Τριφυλίας-Μεσσήνης. Το στρατόπεδο βρισκόταν σε οροπέδιο έξω από το χωριό. Οι έγκλειστοι προέρχονταν κυρίως από την Καλαμάτα καθώς και αιχμάλωτοι της αντιστασιακής οργάνωσης «Ελληνικός Στρατός» από τον Αετό Τριφυλίας. Μετά τα βασανιστήρια τους δολοφονούσαν και τα πτώματα τα έριχναν σε ένα ασβεστοκάμινο. Μεταξύ των δολοφονημένων και ο ιερέας του χωριού Φλώκα, Ιωάννης Γαρατζιώτης. Την Μεγάλη Παρασκευή 1944 το Τάγμα Ασφαλείας Μελιγαλά με επικεφαλής τον ταγματάρχη Στούπα ελευθέρωσε 450 κρατουμένους μεταξύ των οποίων και μικρά παιδιά. Εκεί έμαθαν ότι στη θέση «Προφήτης Ηλίας» ήταν αρκετά άτομα φυλακισμένα μέσα σε ένα εξωκλήσι, που το ονόμαζαν «στρατόπεδο της Ποταμιάς», όπου τα ελευθέρωσαν και αυτά.
2. Στρατόπεδα Ι.Μ Βελανιδιάς και Δημιόβης στον Ταΰγετο, κοντά στην Καλαμάτα.  Μικρά στρατόπεδα όπου η ΟΠΛΑ συγκέντρωνε τους συλληφθέντες Καλαμάτας και γύρω περιοχών. Στη μονή Βελανιδιάς έδρευε το τάγμα  ΕΛΑΣ του Τάκη Αναστασόπουλου και στη Μονή Δημιόβης το τάγμα του Ηλία Καραμούζη. Πέριξ της I.M Δημιόβης βρέθηκαν 36 άταφα πτώματα. Στρατοπεδάρχης ο Τάκης Κώνστας από την Άρνα. Εδώ εγκλείσθηκαν και 50 αντάρτες του Ελληνικού Στρατού (σσ: Ανταρτικής οργανώσεως Πελοποννήσου) επί 20ήμερο, μετά τους μετέφεραν στη Βασιλική Ταϋγέτου όπου τους απελευθέρωσαν την 28-8-1943 μετά από συμφωνία για διάλυση του Ε.Σ. Τον Δεκέμβριο του 1943 μετακίνησε τους ομήρους του στην περιοχή Καστανιά Αγίου Νικολάου.  Νέος στρατοπεδάρχης ο Κων/νος Κίκηρας με βοηθό βασανιστή τον Μιχάλη Καψαλάκο. Χτυπούσαν τους κρατουμένους με αγκαθωτό σύρμα, και ξερίζωναν δόντια. Αρκετούς τους δολοφόνησαν με ξιφολόγχες στη θέση Πηγάδια Αλαγονίας Μεσσηνίας. 
   

   Οι δολοφόνοι καταδικάσθηκαν για τις δολοφονικές τους ενέργειες  (ο Καψαλάκος δις εις θάνατο) αλλά τελικά ευνοήθηκαν απο τα μέτρα επιείκειας.  (Τσελεσίλλα – Ιωαννίδου Λαμπέα, Με το φωτοστέφανο του Μαρτυρίου» , σελ.89).

3. Στρατόπεδo Μπεζεστένι Μελιγαλά. Προσωρινό στρατόπεδο. «Μπεζεστένι» σημαίνει «υπαίθριο παζάρι» και είναι ένας μαντρότοιχος δίπλα στο σιδηροδρομικό σταθμό Μελιγαλά όπου γινόντουσαν εμποροπανηγύρεις. Εκεί συγκεντρώθηκαν οι εναπομείναντες άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας Μελιγαλά και Καλαμάτας μετά την ήττα τους στη μάχη της Καλαμάτας, καθώς και πάρα πολλά άτομα που φοβούντο την δράση του ΕΛΑΣ και του Άρη Βελουχιώτη. Ο συνολικός αριθμός όλων των Ταγμάτων Ασφαλείας πριν την μάχη ήταν 800 άτομα. Ο Βελουχιώτης είχε εκδώσει την υπ’ αριθ. Ε.Π.Ε. 330/15-9-44 διαταγή «Πας συλλαμβανόμενος Ταγματασφαλίτης θα τουφεκίζεται επί τόπου», και οι ΕΛΑΣίτες πειθάρχησαν στην διαταγή του. Συνεπώς ο αριθμός ήταν πολύ λιγότερος από 800 άτομα λόγω απωλειών στη μάχη και της εκτελέσεως των αιχμαλώτων. Παρόλα αυτά στο Μπεζεστένι βρέθηκαν στοιβαγμένα 2.000 άτομα, όλων των ηλικιών, από μωρά μέχρι γέρους. Γι’ αυτό λοιπόν καταρτίστηκε μία επιτροπή από τα μέλη του ΕΑΜ Βασίλειο Μπράβο, Γιάννη Καραμούζη και άλλους για εκκαθάριση του στρατοπέδου. Πράγματι απελύθησαν πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία μόλις βγήκαν έξω απο το Μπεζεστένι σκοτώθηκαν από μέλη του  ΕΛΑΣ. Πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες των Ταγμάτων συγκεντρώθηκαν στο χωριό Μερόπη δίπλα στο Μελιγαλά στη μάντρα του «Κριμπά». Μεταξύ των κρατουμένων στο Μπεζεστένι και ο Περικλής Μπούτος με τα δύο του παιδιά, πατέρας του πολιτευτή Γιάννη Μπούτου, ενώ στη Μερόπη ήταν ο κατοχικός Νομάρχης Μεσσηνίας Περωτής. Ο Γιάννης Καραμούζης μαζί με τον Βασ. Μπράβο συγκρότησαν εκτελεστικά αποσπάσματα του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ υπό την διοίκηση του Μάτζαρη και του Ν. Μητροπούλου. Ο ίδιος ο Γιάννης Καραμούζης αναφέρει στο βιβλίο του «Πατριώτες και προδότες στο Μωριά!».
   «Ο Άρης με τον υπασπιστή τον Τζαβέλα και 4-5 μαυροσκούφηδες επεσκέφθη στο χωριό Μερόπη τους Ταγματασφαλίτες που δεν είχαν εκτελεσθεί. Τους έγδυσε και ο ίδιος προσωπικώς έδωσε το σύνθημα για άγριο ξυλοδαρμό μέχρι αίματος. Μόλις βράδιασε τους παρέδωσε στους μαυροσκούφηδες και με την βοήθεια και άλλων ανταρτών σφαγιάσθηκαν όλοι, λίγο έξω από την Μερόπη». (σελ. 74).  Κάποιος άλλος αναφέρει ότι ο Τζαβέλας σκότωσε μερικούς πατώντας τους στα κεφάλια με τις αρβύλες του!!!
   Ο ίδιος συνεχίζει:
   «Εθεωρείτο δείγμα αφοσιώσεως και πίστεως στο κόμμα η αυτοπρόσωπος εκτέλεση κρατουμένων ή η σύμπραξης και η συμβολή δια την’ εκτέλεση. Οι οργανωθείς είχαν διαπαιδαγωγηθεί σ’ αυτό το πνεύμα.  Πολλές οργανώσεις, για να φανούν «πρότυπα» καλών και πιοτών κομματικών οργανώσεων ζητούσαν και φυσικά έπαιρναν τους συγχωριανούς των να τους «δικάσουν» και να τους εκτελέσουν στα χωριά τους. Το παράδειγμα το έδωσε η οργάνωση Οιχαλίας και Μερόπης. Πήραν τους συγχωριανούς των και εκεί με πανηγύρια και χορούς τους εκτέλεσαν. Το παράδειγμα τους το μιμήθηκε και το Νησί (Μεσσήνη): Πήραν 13 από τον Μελιγαλά τους οδήγησαν στο κέντρο της πόλεως Μεσσήνης και εκεί με χορούς και τραγούδια τους εκτέλεσαν» (σελ.77).
   Δεκαοκτώ όμως άτομα εκτελέσθηκαν κατ’ άλλο τρόπο:
   «Μεταξύ των αιχμαλώτων του Μελιγαλά ήσαν πολλοί πολιτευτές και μερικοί αξιωματικοί Ήταν πρόσωπα που η εκτέλεση των υπό κάποια «μορφή νομιμότητας» δηλαδή δι’ ανταρτοδικείων αφού δεν είχαν εκτελεσθεί κατά την «μάχη», ίσως να δημιουργούσε ζητήματα στο κόμμα. Γι’ αυτό βρέθηκε τρόπος «ανεύθυνου» εκτελέσεως των. Κατά πρόταση τον Βασ. Μπράβου, που υιοθετήθηκε από τον Κουλαμπά, θα μεταφερόντουσαν στην Καλαμάτα. Εκεί θα είχε προετοιμασθεί «αγανακτισμένο» πλήθος και θα τους εκτελούσε. Πράγματι την 16 Σεπτεμβρίου ξεχωρίστηκαν 18 άτομα δια να μεταφερθούν στη Καλαμάτα. Η κομματική όμως οργάνωση της Καλαμάτας δεν μπόρεσε να οργανώσει καλά και να προετοιμάσει τους «αγανακτισμένους». Γι’ αυτό ειδοποίησε και ανεβλήθη, δια την επομένη, η μεταφορά των εις την Καλαμάτα.  Η ΕΑΜική εφημερίδα «Ελεύθερη Μεσσηνία» στις 17 Σεπτεμβρίου έγραφε την είδηση ότι πρόκειται το απόγευμα να μεταφερθούν στην Καλαμάτα οι αρχηγοί των Ταγμάτων. Οι κομματικές οργανώσεις κινητοποίησαν τα μέλη τους και τους οπαδούς των ώστε σε ορισμένη ώρα να ευρίσκονται σε καθορισμένο μέρος των Καλαμών δια να «υποδεχθούν» τους αρχηγούς των Ταγμάτων.
   Το απόγευμα της 17 Σεπτεμβρίου, 18 εκ των αιχμαλώτων, μεταξύ των οποίων οι Περικλής Μπούτος, πολιτευτής του κόμματος των φιλελευθέρων, Ταγματάρχης Χριστόφιλος, Ταγματάρχης Χωροφυλακής Φραγκουδάκης, Γαλόπουλος αντεισαγγελέας Καλαμών, Δημήτριος Περωτής Νομάρχης Μεσσηνίας, Μορφονιός Ταγματάρχης κ.λ.π. μεταφέρθηκαν δι’ αυτοκινήτου στην Καλαμάτα. Το αυτοκίνητο σταμάτησε στην κεντρική πλατεία. Εκεί είχε συγκεντρωθεί πολύς κόσμος και τα «χωνιά» του Ε.Α.Μ. από ενωρίς καλούσαν το «λαό» να είναι συγκεντρωμένος για την «υποδοχή».  Μόλις άρχισαν να τους κατεβάζουν από το αυτοκίνητο, τους επιτέθηκαν οι «αγανακτισμένοι» και με μαχαίρια και ραβδιά τους σκότωσαν, υπό τα αλλεπάλληλα συνθήματα των χωνιών του Ε.Α.Μ. Μετά την κατακρεούργηση των προς «τέρψη» του λαού κρεμάστηκαν στα φανάρια της κεντρικής πλατείας της πόλεως». Ο δολοφονηθείς Νομάρχης Μεσσηνίας Δημ. Περωτής επικεφαλής επιτροπής γλίτωσε στις 11-2-1944 από το Γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα τον μεγαλύτερο αριθμό από τους 1500 συλληφθέντες Καλαματιανούς στο Γερμανικό Στρατόπεδο συγκεντρώσεως «Παπαφλέσσας» στην Καλαμάτα. Δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα για 149 άτομα που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ως αντίποινα δια τον φόνο 2-3 Γερμανών από τους αντάρτες τους ΕΛΑΣ στο χωριό Άγιος Φλώρος Μεσσηνίας.  Ο δολοφονηθείς Ταγματάρχης Χωροφυλακής Φραγκουδάκης τον Μάιο του 1944 γλίτωσε την τελευταία στιγμή από το Γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα 50 ΕΑΜιτες της Καλαμάτας και αυτοί για ευγνωμοσύνη τον κατακρεούργησαν.  Όσοι απέμειναν στο Μπεζεστένι τουφεκίσθηκαν όλοι «δια να μη τους κάνει χωροφύλακες ο Παπανδρέου» και τα σώματα τους ρίφθηκαν στην περιβόητη Πηγάδα του Μελιγαλά. Τα θύματα περίπου 2.000.  Αυτό ήταν το τέλος του Στρατοπέδου συγκεντρώσεως Μελιγαλά.
4. Μανιάκι Μεσσηνίας. Στο στρατόπεδο Μανιακίου σκότωσαν τον Γιώργο Γιαννόπουλο από το Καραμανώλι (σημ. Γλυφάδα) και κάποιον γέρο 75 ετών επειδή έκανε το «μεγάλο» αδίκημα να πάρει ένα δεμάτι σιτάρι (θερισμένο) να το τρίψει να πάρει τον καρπό. Μετά απο εκκαθαριστική επιχείρηση των Ταγμάτων Ασφαλείας στη Χώρα Τριφυλίας το μετέφεραν στο Μαργέλι (σημ. Κοντογόνι).  Στο Μαργέλι οι κρατούμενοι ήταν 150 άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Υπεύθυνοι στρατοπέδου ήταν οι Ρουσέας Παναγιώτης, Ματζώρος και Λίβας.
5. Μινάγια Μεσσηνίας (σημ. Αμπελόκηποι).  Σκότωσαν τον Τάκη Καρβουνιάρη από την Πύλο.
6.  Αυλώνα Τριφυλίας. Μικρό προσωρινo στρατόπεδo όπου έγιναν βασανισμοί και δολοφονίες.

Αλεξάνδρου Ιωάννης (καπετάν Διαμαντής)

Ο Γιάννης Αλεξάνδρου γεννήθηκε το 1914 στην Κάτω Αγόριανη Φθιώτιδας (Λιλαία) από φτωχή αγροτική οικογένεια. Όταν ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Γυμνάσιο της Αμφίκλειας, μετέβη στη Θεσσαλονίκη για να σπουδάσει στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου. Στα φοιτητικά του χρόνια γίνεται μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας ΟΚΝΕ και έπειτα μέλος του ΚΚΕ. Υπηρέτησ τη θητεία στο 42 Σύνταγμα Ευζώνων στη Λαμία το 1935. Στην δικτατορία του Μεταξά υπέγραψε δήλωση μετανοίας στις 9/4/1940^. Πολέμησε ως λοχίας στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Διένης Νίκος (καπετάν Παπούας)

Ο Νίκος Διένης γεννήθηκε στα Καστέλλια της Ορεινής Φωκίδας το 1917. Στο Γυμνάσιο της Αμφίκλειας γνωρίζεται με τον Γιάννη Αλεξάνδρου, τον μετέπειτα Καπετάν Διαμαντή. Σπουδάζει στην Γυμναστική Ακαδημία Αθηνών όπου και οργανώνεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Τον Μάρτιο του 1938 συλλαμβάνεται αλλά υπογράφει δήλωση μετανοίας και αφήνεται ελεύθερος.

Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 πολεμάει στην Αλβανία με το 65ο Σύνταγμα Πεζικού. 

Το 1942 οργανώνεται στο ΕΑΜ, και μαζί με τους Φώτη Μπάρμπαρη (γεωπόνο στην Γραβιά) και Αλέκο Δρούγκα, προσπαθούν να οργανώσουν πυρήνες αντίστασης στην περιοχή της Ορεινής Φθιώτιδας, της Φωκίδας και της Παρνασσίδας. Σε μια από τις περιοδείες τους στα χωριά του Παρνασσού,  του κολλούν το παρατσούκλι «Παπούας», καθώς στις ομιλίες του μιλούσε συχνά για αυτήν την φυλή της Νέας Γουινέας και την έφερνε ως παράδειγμα.

Το 1943 του δίνεται η εντολή από τον Τζήμα (Σαμαρινιώτη), να περάσει στην Πελοπόννησο και να βοηθήσει τον Άρη Βελουχιώτη, στις προσπάθειες για την ενίσχυση του ΕΛΑΣ στον Μοριά. Περνά με 80 αντάρτες από τον Μαραθιά απέναντι στο Αίγιο .

Γίνεται καπετάνιος της ΙΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943 μαζί με το Τάγμα του Σφακιανού (Γιώργη Αρετάκη), επιτίθεται και διαλύει τις μη-κομμουνιστικές αντιστασιακές ομάδες των Δροσόπουλου, Καρπόζηλου, Μουτούση, Σκαρτσίλα και Νιγιάννη, στο Άνω Καστρίτσι της Αχαΐας.

Λίγο πριν την απελευθέρωση αναλαμβάνει Διοικητής της Επιμελητείας του Αντάρτη (ΕΤΑ). Με την Συμφωνία της Βάρκιζας, επιστρέφει πίσω στην Ρούμελη. Κρύβεται στα Βαρδούσια, καθώς η Κυβέρνηση Παπανδρέου τον έχει καταδικάσει με έκτακτο στρατοδικείο για τα γεγονότα στο  Καστρίτσι. Βρίσκει καταφύγιο σε μια στάνη, όπου βοηθά τον γέρο-τσοπάνη στις δουλείες του. Την άνοιξη του 1946 έρχεται σε επαφή με τον Διαμαντή και τον Καραλίβανο, στο Μαύρο Λιθάρι. Καθώς ο ΔΣΕ αρχίζει να συγκροτείται στον Παπούα ανατίθεται η οργάνωση του αντάρτικου στα βουνά της Δυτικής Στερεάς (Ευρυτανία, Ναυπακτία και Τριχωνίδα). Μαζί με τον Ολύμπιο (Κ.Πεντεδέκα από το Δαδί), προωθείται στον Προυσό όπου θα εγκατασταθεί το Αρχηγείο  Δυτικής Στερεάς του ΔΣΕ.

Στο βουνό  ο Παπούας γνωρίζει και παντρεύεται με πολιτικό γάμο (από τους πρώτους που έγιναν στην χώρα μας) την Μαριάνθη Αντωνοπούλου, αντάρτισσα από το Μικρό Χωριό.

Στις 12 Γενάρη του 1947 ο Παπούας συμμετέχει στην ομάδα του ΔΣΕ που υπό τον Διαμαντή χτύπησε το τρένο στον Μπράλο. Στις 18 Γενάρη του 1947 ιδρύθηκε επίσημα το Αρχηγείο Δυτικής Στερεάς με δύναμη 45 άνδρες, διοικητή τον Παπούα και υπαρχηγό τον Χρήστο Κορόζη (Κίτσο) από το Τροβάτο. Περιοχή δράσης από την Οξυά (Σαράνταινα) μέχρι τα Αραποκεφάλα και την Κυρα-Βγένα.

Την άνοιξη του 1947 ο Παπούας καταλαμβάνει τον Πλάτανο Ναυπακτίας. Στις 26-4-1947 καταλαμβάνει την Αρτοτίνα, τον Ιούλιο το Λιδωρίκι, τον Σεπτέμβρη του ’47 την Αράχωβα των Κραβάρων. Στις 17-1-48 επιτίθεται εναντίον της έδρας του 6ου Τάγματος Εθνοφρουράς στον Πλάτανο. Μεταξύ 26 Φεβρουαρίου και 4 Μαρτίου 1948 επιτίθεται στον Μακρύβαλτο και στην Μακριά Ράχη της Ναυπακτίας το 6ο Τάγμα Χωροφυλακής και την Β΄ Μοίρα Καταδρομών. Στις 21 Απριλίου 1948 επιτίθεται εναντίον του 10ου Τάγματος Εθνοφυλακής (Καπετσώνη) στη Γέφυρα της Τέμπλας. Συμμετέχει στην κατάληψη του Καρπενησίου στις αρχές του 1949. Γίνεται θρύλος στα βουνά της Νότιας Ευρυτανίας, της Τριχωνίδας και της Ναυπακτίας. 

Πιάνεται αιχμάλωτος στις 29 Μαΐου του 1949, μέσα σε μια καλύβα που λειτουργούσε ως πρόχειρο νοσοκομείο του ΔΣΕ, στον Προφήτη Ηλία, πάνω από τον Πανουργιά. Θα οδηγηθεί στο Νοσοκομείο της Λαμίας.Θα δικαστεί από το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαρίσης τον Ιούλιο του 1949 και θα καταδικαστεί πέντε φορές σε θάνατο, μαζί με την γυναίκα του Μαριάνθη Αντωνοπούλου. Η ποινή θα εκτελεστεί άμεσα.

Σταμπουλής Αδάμ

Οπλαρχηγος της ‘’Π.Α.Ο.’’ (Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση) .

Κατάγονταν από την Σησαμιά Σερρών, και ήταν αγρότης στο επάγγελμα. Εδρασε με την ομάδα του κατά των Βουλγάρων και Γερμανών, αλλά και κατά των κομμουνιστών στην περιοχή των Σερρών, όπου οι κομμουνιστές πολλάκις φορές προσπάθησαν να διαλύσουν την ομάδα του χωρίς να το επιτύχουν. Οι κομμουνιστές μη μπορώντας να δεχτούν το γεγονός πως η ομάδα του Σταμπουλή δεν ήταν εύκολη λεία, απήγαγαν τον 16χρονο γιο του και μετά από φρικτά βασανιστήρια τον σκότωσαν έξω από το χωριό Τριάδα των Σερρών. Ο Σταμπουλής θέλοντας να επιτύχει την απελευθέρωση του γιου του από τους κομμουνιστές προσφέρθηκε να παραδοθεί με τον όρο να απελευθερωθεί ο ανήλικος γιος του ο οποίος ήδη είχε δολοφονηθεί χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος. Οι κομμουνιστές εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι ο Σταμπουλής δεν γνώριζε για τον θάνατο του γιου του δέχτηκαν την δήθεν ανταλλαγή. Έτσι στην προκαθορισμένη συνάντηση που ορίστηκε εξαπατήθηκε ο Σταμπουλής διαπιστώνοντας εκ των υστέρων πως ο γιος του ήταν ήδη νεκρός, και ο ίδιος πλέον αιχμάλωτος των ‘ΕΛΑΣιτών’. Στην συνέχεια οδηγήθηκε ξυπόλητος και σιδηροδέσμιος στην τοποθεσία ‘’Τραπέζια’’ στην περιοχή της Τερπνής Σερρών δερνόμενος καθόλη την διαδρομή, όπου στο τέλος κατακρεουργήθηκε στην κυριολεξία με τον πιο φρικτό τρόπο.

Ο σπαραγμός της Ευρυτανίας 1943-1945, Κώστας Χινοπώρος

ΚΕΦΑΛΑΙΟΜ Δ’
Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΔΡΟΜΗ
Στις άρχές του Δεκέμβρη του 1942 Ιταλικό τμήμα—ώς 2.000 άνδρες—έφυγε άπό τ’ Αγρίνιο κι’ εφτασε στο Κερασοχώρι (Κεράσοβο). Έκεΐ συναντήθηκε μ’ άλλο τμήμα άπό 1.000 άνδρες πουχε ξεκινήσει άπ’ τό Καρπενήσι. Αλλο ενα τμήμα άπό 3.000 άνδρες ξεκίνησε άπ’ τήν Αμφιλοχία (Καρβασαρά) κι’ εφτασε στο χωριό Μοναστηράκι τών Αγράφων, δπου και παρέμεινε κάμποσες μέρες.
Οί δυο πρώτες φάλαγγες άπό τό Κερασοχώρι τράβηξαν γχα τό χωριό Χρύσου. Αλλά κάπου έκεΐ κοντά στο χωριό ή εμπροσθοφυλακή κτυπήθηκε άπ’ τους άντάρτες πούερριξαν μερικούς πυροβολισμούς κι’υστέρα έφυγαν πρός τά γειτονικά βουνά. Ή μικρή αυτή παρενόχλησι είχε σκληρές συνέπειες γιά τό Χρύσου, και τ’ άλλα γειτονικά χωριά και θάχε άκόμη σκληρότερες άν δεν στράβωνε ό θεός τούς Ιταλούς. Όλόκληρο τό χωριό Χρύσου κάηκε σάν πυροτέχνημα. Πάει και τό δημοτικό Σχολείο πού είχε κτισθή μέ κληροδότημα του έθνικου εύεργέτου Άνδρ. Συγγρού, πάνε κι’ οί δυο έκκλησίες, ό Αγιος Δημήτριος και ή Αγία Παρασκευή. Έπί πλέον έλεηλάτησαν και διήρπσσαν τά πάντα, ζώα, τρόφιμα, ρουχισμό, σκεύη κ.λ.π. Εύτυχώς οί κάτοικοι του χωρίου είχαν φύγει στά βουνά και σώθηκαν, πλην του Δημ. Χει/ ά τον όποιο έξετέλεσαν στή θέσι Λογκές Χρύσου, μαζί μέ τούς Μιχάλην Τριανταφυλλόπουλον τηλεγραφητήν, Βασίλην Γκαρίλλαν ταχυδρομικόν-άνάπηρον του Αλβανικού μετώπου πού τους συνέλαβαν στό Κερασοχώρι και τους Γεώρ. Β. Γκούβαν η Σούρην άπό τό Καρπενήσι, Γεωρ. Κ. Χόντον άπό τ’ Αγραφα και Δημ. Κακαβάν άπό τους Δομνιανούς πού τούς συνέλαβαν στήν περιοχή Χρύσου.
Άπό τό Χρύσου πήγαν στό χωριό Μάραθος (Μύριοι) όπου έκαψαν ένα σπίτι και τό Σχολείο και άπό έκεϊ στό χωριό Αγραφα, όπου στις 10 Δεκεμβρίου 1942 έκαψαν τό Σχολείο και πενηντα πέντε σπίτια. Μαζύ μέ τ’ άλλα και τό άπό τριακοσίων έτών σπίτι τής οικογενείας Χρηστίδου, πού είχε χαρακτηρισθή άπ’ τό Υπουργείο Παιδείας μέ Διάταγμα, ως άρχαιολογικής άξίας.
Οί δυό αύτές φάλλαγγες γύρισαν άπ’ τον ϊδιο δρόμο και προχώρησαν ή μία γιά τό Αγρίνιο και ή άλλη για τό Καρπενήσι. Ή τελευταία αύτή πέρασε άπ’ τό χωριό Βίνιανη στις 12 Δεκεμβρίου 1942 κι’ έκαψε ένδεκα σπίτια, δέκα άχυρώνες και τό χάνι στη θέσι Λειβάδια Βίνιανη του Τζώρτζη Καροπλεσίτη. Συγχρόνως έλεηλάτησε και πήρε μαζύ της άγελάδια, γιδοπρόβατα, τρόφιμα, ρουχισμό κ.λ.π. Πέρασε άκόμη άπ’ τό χωριό Καλεσμένο κι’ έκαψε κι’ εκεί δυό σπίτια, έλεηλάτηοε και έπί πλέον συνέλαβε πολλούς άπ’ τούς κατοίκους και τούς ώδήγησε στό Καρπενήσι, δπου ύπεχρέωσε τούς περισσότερους νά πληρώσουν λύτρα και τότε τούς άφησε έλεύθερους.Τούς Παναγιώτην Κατσούδαν όμως, Κ. Γαλλήν και Χρήστον Τσουγκρήν, τούς έξετέλεσαν οί Ιταλοί παρά τό Γυμνάσιο Καρπενησίου.

ΘΕΛΗΣΕ Ο ΘΕΟΣ…
Τό τρίτο τμήμα πού είχε σταματήσει., όπως είπαμε, στο Μοναστηράκι Αγράφων γύρισε στήν Αμφιλοχία. Άλλά τό σπουδαιότερο είναι δτι καθ’ όλο τό χρόνο πού διαρκούσε ή Ιταλική αύτή έπιδρομή, άεροπλάνο παρακολουθούσε τις ένέργειές της άπό ψηλά. Και στή φάλαγγα πού είχε στρατοπεδεύσει στό Μοναστηράκι έρριξε κάποια μέρα μερικά σακκίδια. Τό £να άπό τά σακκίδια αύτά δέν τό βρήκαν οί Ιταλοί στρατιώτες δσο κι’ άν έφαγαν τόν τόπο ψάχνοντας. Βρέθηκε δμως τό δέμα αύτό άπό κάποιο τσοπανόπουλο κατά τύχην. Ειδοποιήθηκε άμέσως ό Πρόεδρος της Κοινότητος και πήγε καί τό παρέλαβε. Οταν κατόπιν τό άνοιξε καί μπόρεσαν νά μεταφράσουν τά έγγραφα πού ήταν μέσα, άνακάλυψαν μαζύ μέ τ’ άλλα καί μιά διαταγή τους στό Διοικητή της φάλαγγος, νά κάψη όλα τά χωριά τής περιοχής.
Ό Θεός θέλησε νά μή βρουν οί Ιταλοί τό σακκίδιο μέ τό τρομερό αύτό έγγραφο κι’ έτσι σώθηκαν ποιός ξέρει πόσες άνθρώπινες ύπάρξεις.

ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΥ
Πρίν άκόμη προλάβη νά συνέλθη ή Ευρυτανία άπό τό σπαραγμό πού τής προξένησε όλη αύτή ή τραγωδία, ξεκίνησε άπό τό Καρπενήσι στις 18 Δεκεμβρίου 1942 νέο Ιταλικό τμήμα στρατού άπό χίλιους άνδρες μέ κατεύθυνσι προς τό Μεγάλο χωριό καί τό Μικρό χωριό. Τό τμήμα αύτό, δταν μετά τρίωρο άπό τό Καρπένήσι πορεία έφτασε στη θέσι Γαύρος, άνάμεσα στα δυό χωριά, μοιράσθηκε στα δυο. Τό ένα προχώρησε προς τό Μικρό χωριό πού άπεΐχε είκοσι λεπτά της ώρας, τό άλλο πρός τό Μεγάλο χωριό πού άπεΐχε δέκα λεπτά της ώρας. Τό πρός τό Μεγάλο χωριό έφτασε στόν προορισμό του άνενόχλητα. Τό άλλο δμως δέχτηκε πυροβολισμούς άνταρτικής όμάδος μέ άποτέλεσμα τό φόνο και τραυματισμό ως δέκα Ιταλών. Οί συνέπειες ήσαν φυσικά θλιβερές και όλέθριες. Πιάσανε πολλούς άπ’ τούς κατοίκους των δυο χωριών κι’ έγινε γενική και συστηματική λεηλασία και διαρπαγή. Μερικούς άπό δσους συνελήφθησαν τούς άφησαν πάλι, άλλά τούς άλλους τούς ώδήγησαν στόν Προυσσό και στό δρόμο τούς έδερναν, τούς διεπόμπευαν, τούς ύπέβαλλαν σ’ άληθινά μαρτύρια. Στόν Προυσσό οί Ιταλοί συνέλαβαν τον Γερμανόν Σταθογιάννην Ήγούμενον τής εκεί Ιεράς Μονής τής Παναγίας κι’ υστέρα γύρισαν πάλιν στό Καρπενήσι. Όταν στις 24 Δεκεμβρίου 1942 πέρασαν πάλι άπ’ τό Μικρό και Μεγάλο χωριό συμπλήρωσαν τή δήωσι, έκαψαν σαράντα σπίτια στό Μικρό χωριό κι’ ένδεκα στό Μεγάλο χωριό. Άπ’ τούς κρατουμένους τών δυό χωριών πού έσερναν πάντοτε μαζί των, τούς Δημήτριον Βαστάκην έφημέριον Μεγάλου χωριού και Χαρίλαον Κατσίμπαν ένωμοτάρχην τοϋ Αστυνομικού Σταθμού του ίδιου χωρίου, τούς έκαψαν ζωντανούς στό Μικρό χωριό μέσα στό σπίτι τοΰ ϊατροΟ Εύαγ. Πιστιόλη, πού τό πυρπόλησαν. Τούς Χρΐστον Μέρμηγκαν άπόστρατον άρχίατρον, του όποιου προηγουμένως έβγαλαν τό ένα μάτι, Γιάννην Καρυοφύλλην δημοδιδάσκαλον, θεόδωρον Οικονόμου έπιχειρηματίαν, ΒασΙλην Παλιούραν παντοπώλην, Γιάννην Μεσίρην άνάπηρον, Άνδρέαν Σιταράν κτηματίαν, Δημ. Δασκαλάκην, κατοίκους Μεγάλου χωρίου καί Νικόλαον Γ. Κυρίτσην έμπορον καί Χρΐστον Φλέγκαν κτηματίαν κατοίκους Μικρού χωρίου, έξετέλεσαν στό άκρο του Μικρού χωρίου στη θέσι «Νικολό», όπου καί οί τάφοι των. Ό Ηγούμενος τής Ιεράς Μονής Προυσσου Γερμανός Σταθογιάννης πού έκρατεΐτο μαζί των καί παρηκολούθησε τά άνομολόγητα μαρτύριά των καί τήν έκτέλεσί των, διηγόταν άργότερα πώς οί Μνδεκα αύτοί μάρτυρες άντιμετώπισαν τό έκτελεστικό άπόσπασμα μέ ύπερηφάνεια καί άταραξία σάν άληθινοί Ελληνες.

Η ΦΡΙΚΗ
Στις άρχές Ιανουαρίου του 1943 πιάστηκα, άπό τούς Ιταλούς στό Καρπενήσι κι’ ώδηγήθηκα στή Καραμπινερία τους, πού ήταν στό σπίτι του Π. Μπλέτζα. Τό ύπόγειο του σπιτιού αύτοΰ χρησίμευε γιά κρατητήριο. Πριν μέ μπάσουν μέσα μέ ήρεύνησαν οί καραμπινιέροι καί μού πήραν, δ,τι είχα καί δέν είχα άπάνω μου. Έκεΐ στό κρατητήριο, πού ήταν σωστή Σιβηρία, άντίκρυσα μόλις μπήκα μέσα τό φίλο θύμιο Κατσαβό Ταγματάρχη—τον είχαν πιάσει λίγες ώρες προτήτερα —πολεμιστή άπό’τό 1915. Είχε λάβει μέρος στήν Ούκρανική καί Μικρασιατική έκστρατεία, τραυματίστηκε κατ’ έπανάληψι καί τελευταία στον ‘Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ό βαθμός του ήταν τό έπαθλο τών άνδραγαθημάτων του καί τών ηρωισμών του στά πεδία τών μαχών. Άλληλοκοιταχτήκαμε μέ σφιγμένη την ψυχή, χωρίς νά βγάλουμε λέξι, μόνο μέ τά μάτια μιλήσαμε κι’ είπαμε πώς σίγουρα προδόθηκε ή συνεργασία μας γιά τήν ϊδρυσι μιανής Εθνικής Όργανώσεως στήν Ευρυτανία. Δέν πρόλαβα νά γυρίσω τά μάτια μου, μέ πλησίασε ό ηγούμενος τής Μονής Προυσσοΰ Γερμανός Σταθογιάννης, πού κρατούνταν κι’ αύτός άπό πολλές μέρες και μέ άναφυλλητά άπό πόνο και συγκίνησι μέ χαιρέτισε. Δέν βάσταξα, μοΰφυγε τό πρώτο δάκρυ. Πιό πέρα σέ μιά γωνιά ήταν άλλοι τρεις κρατούμενοι ξαπλωμένοι χάμω άμίλητοι, γυμνοί σχεδόν, μέ άπλανή τά μάτια και καταφάνερα στό πρόσωαο τά σημάδια του βούρδουλα και του παιδεμού των. Τούς πλησίασα και τρόμαξα νά τούς γνωρίσω. ‘Ήταν οί Γ. Σταμούλης άπό τό Παυλόπουλο, I. Μαντέκας, άπό τήν Παπαδιά (Τέρνοβο) και Κ. Χειλάς άπό τήν Κουφάλα, δυο νέοι άνθρωποι. Άφοΰ τούς ψιθύρισα μέ άμηχανία μερικές μάταιες παρηγοριές, γύρισα τό κεφάλι κι’ έχυσα δάκρυα πικρά, γιατί σάν νά μουλεγε κάτι μέσα μου δτι κάποιο μεγάλο κακό τούς περίμενε. Αρχισε νά νυχτώνη. Οί Ιταλοί δέν έπέτρεψαν νά φέρουν οί δικοί μου τίποτε, ουτε φαγητό, ούτε κανένα σκέπασμα. Κοιμηθήκαμε—ή κουβέντα τό λέει—άπάνω σ’ ένα τομάρι βοδινό μαζί μέ τόν Κατσαβό άπό κείνα πού άρπαζαν του κοσμάκη κι3 έσφαζαν κι’ έτρωγαν οί Ιταλοί. Οταν κάποτε ξημέρωσε άνοιξαν οί καραμπινιέροι τήν πόρτα και πήραν τόν Κατσαβό. Πέρασαν ώρες πολλές δσο νά τόν ξαναφέρουν. Μοΰπε πώς σ’ όλο αύτό τό διάστημα τόν άνέκριναν, τόν άπειλουσαν και τούλεγαν νά πή τί συνεργασία έχουμε μαζί και μέ ποιούς άλλους.

Ό Κατσαβός άρνήθηκε τα πάντα. Ευτυχώς δέν είχαν τίποτε τό συγκεκριμένο στοιχείο στα χέρια τους οί Ίταλοί-
Τήν τρίτη μέρα τόν άφησαν ελεύθερο. Υστερα άπό μιά μέρα μας πήραν έμάς τούς άλλους όλους άπό τό κρατητήριο έκεΐνο καί μας μετέφεραν στό σπίτι του ιατρού Μαθέ. Έκεΐ χρησιμοποίησαν γιά κρατητήριο τό καμπινέ του ισογείου, δηλαδή £να καμαράκι μ’ ένα μικρό φεγγίτη. ΤΗταν βορεινό, κι’ άφάνταστα ύγρό, ή δέ λεκάνη του βουλωμένη. Τρέμαμε άπό τό κρύο καί λιποθυμούσαμε άπό τή βρώμα. Δέν έφταναν/ αύτά. Τις νυκτερινές δρες άνοιγαν τό κρατητήριο οί καραμπινιέροι καί πέρνανε τούς τρεις, τό Σταμούλη, τό Μαντέκα καί τό Χειλά, τούς ώδηγουσαν ατό Φρουραρχείο τους πού ήταν στήν άκρη του Καρπενησίου, τούς τσάκιζαν στό ξύλο, τούς κρεμούσαν μέ κάτω τό κεφάλι καί προτού ξημερώσει τούς ξαναφέρνανε καί τούς ρίχνανε στό κρατητήριο μισοπεθαμένους. Παρ’ όλα αύτά, ώχ! δέν έβγαζαν οί δυστυχισμένοι αύτοί άνθρωποι. Μέ στωϊκότητα άπίστευτη πού θυμίζει τήν ιστορία του Κατσαντώνη, ύπέφεραν τό μαρτύριο καί περίμεναν τό μοιραίο τέλος. ‘Εγώ ξενυχτούσα άπάνω σέ μιά καρέκλα ποΰχε τή μεγάλη καλωσύνη νά μοΰ φέρη ή κ. Ναταλία Χριστοδουλοπούλου—τής οικογενείας Άλεξ. Φαρμακίδου. Ετυχε νά έλθη μιά μέρα γιατί άντιπροσώπευε τό γαμπρό της τό γιατρό Μαθέ, τήν είχαν προσκαλέσει οί καραμπινιέροι νά συνεννοηθούν γιά μερικές έπιδιορθώσεις πού ήθελαν νά γίνουν στό σπίτι. Τής ζήτησαν μαζί μέ τ’ άλλα νά βρή τεχνίτη νά διόρθωση τή βουλωμένη λεκάνη.

Μέ τόν Ηγούμενο Γερμανό Σταθογιάννη φροντίζαμε νά δίνουμε άπό τό φαγητό που στέλνανε οί δικοί μου και στους Σταμούλη, Μαντέκα και Χειλά, που εϊχανε μπορεί νά πή κανείς πάψει νά αίσθάνωνται τήν άνάγκη του φαγητού.
Ενα μεσημέρι έκεΐ πού έπιμέναμε στό Σταμούλη νά φάη μας είπε μέ σβυσμένη φωνή. «Δέ μέ ρωτάτε μέ τί χέρια νά πιάσω νά φάω ;…» Νομίσαμε πώς ήταν πληγωμένα ή πρισμένα τά χέρια του, άλλ’ δταν τά έπιασα είδα πώς ήταν και τά δυό τσακισμένα ! !
Μετά άπό μερικές μέρες, έμένα υστέρα άπό άνακρίσεις βασανιστικές και κόντρα άνακρίσεις, μέ παρέπεμψαν στό Στρατοδικείο τους μέ διάφορες κατηγορίες. Απαλλάχτηκα δμως χάρις στις καταθέσεις κυρίως του παππά του χωρίου μου και δασκάλου μου στά πρώτα μαθητικά μου χρόνια Γιάννη Νούλα, του Διοικητού τής Ύποδιοικήσεως Χωροφυλακής Εύρυτα νιας ύπομοιράρχου κ. Τζαβέλλα και του μακαρίτη Διευθυντού του Ύπ]ματος Εθνικής Τραπέζης Π. Μαρίτσα. Μέ ύπέβαλαν δμως σέ άστυνομική έπιτήρησι κι’ υποχρεώθηκα έπί άρκετό διάστημα νά δίνω κάθε μέρα τό παρόν στήν Καραμπινερίσ. Περιττόν νά πώ, πώς δέν ήμουνα ό μόνος. Και πολλοί άλλοι Καρπενησιώτες έδιναν σάν έμένα τό παρόν, δπως οί Δημ. Καρράς και Σταύρος Λάππας δικηγόροι, πού είχαν κι’ αύτοί συλληφθή και κρατηθή πολλές μέρες.

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΤΩΝ ΑΘΛΟΙ

Κατά τά τέλη Ιανουαρίου 1943 τό Ιταλικό Σύνταγμα πού είχεν έδρα του τό Καρπενήσι, μετεστάθμευσε στό Αγρίνιο. Στό δρόμο του κει κοντά στη θέσι Πσληόλσκκα—Βοϊλάδος τουφέκισε τούς Γ. Σταμούλην, Κ. Χειλάν καί I. Μαντέκαν ττού τούς είχε πάρει μαζύ του. Μέ τά δυστυχισμένα αύτά θύματα περάσαμε μαζύ κάμποσα τραγικά ήμερόνυχτα στό κρατητήριο του Καρπενησίου καθώς θυμάται ό άναγνώστης κι’ έγινε λόγος γιά τά άπίστευτα βασανιστήρια πού δοκίμασαν. Τόν Ηγούμενο τής Μονής Προυσσου τον ώδήγησαν ώς τό Αγρίνιο, δπου υστέρα άπό κάμποσες μέρες τόν άφησαν έλεύθερο.
Στό Καρπενήσι ήλθε τότε άλλο Ιταλικό Σύν]γμα άπό τή Λαμία ν’ άντικαταστήση αύτό πού έφυγε. Μείνανε οί Ιταλοί ώς τό τέλος Απριλίου 1943, δταν έπί τέλους άπάλλαξαν όριστικά τήν Εύρυτανία άπό τήν παρουσία τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε’.
ΤΑ ΑΛΛΑ ΣΑΡΚΟΒΟΡΑ ΘΗΡΙΑ….
‘Αλλά κι’ άν έφυγαν οί Ιταλοί, δέ χαρήκαμε τή λύτρωσί μας. Ζούσαμε μέ τό διαρκή φόβο και τήν άγωνία Γερμανικής έπιδρομής,—άφήνω τις άλλες δοκιμασίες μας και λαχτάρες μας άπ’ τούς άναρχικούς. Και πραγματικά στις άρχές Νοεμβρίουτοΰ 1943 έφτασαν τά νέα αυτά σαρκοβόρα και αιμοδιψή θηρία πού σκόρπιζαν γύρω των τή φρίκη και τήν άπελπισία. Προχώρησαν στήν Εύρυτανία διηρημένοι σέ δυό φάλαγγες.
Ή μία άπό τις φάλαγγες αυτές ξεκίνησε άπό τό Αγρίνιο κι’ έφτασε στόν Αγιο Βλάση. ‘Αλλά οί κάτοικοι τής παληάς αύτής Εύρυτανικής πολίχνης έιίμησαν τήν πολεμική τους παράδοσι. Και δπως στήν Έπανάστασι τοΰ 1821 έδωκαν μέ τόν Καραϊσκάκη και τόν Πεσλή τήν ένδοξη μάχη τής Κορομηλιάς και χτύπησαν τούς Τούρκους, έτσι και τώρα έπρόταξαν τά στήθη τους στόν άγριο κατακτητή: Στό χωριό ήταν λίγοι άντάρτες τοΰ ΕΑΜ—οί άλλοι είχαν περάσει στό Βάλτο νά χτυπήσουν τις άνταρτικές όμάδες τοΰ Στρατηγοΰ Ζέρβα.
‘Αλλά μαζί μέ τούς λίγους αύτούς άντάρτες μπήκαν στή γραμμή τής μάχης και οί βετεράνοι τών παλαιοτέρων ένδόξων πολέμων μας—τοΰ Μπιζανιοΰ και τοΰ Σαρανταπόρου, τής Κρέσνας και τής Τζουμαγιάς και τής ‘Αλμυράς έρήμου. Χτύπησαν τούς Γερμανούς έξω άπ’ τό χωριό πέρα άπ’ τόν Αϊ—Γιάννη. Δέν λογάριασαν οϋτε τά τάνκς οΰτε τό πυροβολικό τους. Τούς κράτησαν 3—4 ωρες. Σκότωσαν μερικούς. Και θά τούς κρατούσαν περισσότερο άν δέν τούς άπειλοΰσαν μέ μιά πλάγια κίνησι, μέ ύπερφαλάγγισι. Εχασαν δύο νεκρούς. Τόν Εύριπίδη Μάλαινο, έναν έξηντάρη γεμάτο πατριωτική φλόγα πού πολέμησε όρθιος καί κάποιο Ιταλό βαθμοφόρο πού βρέθηκε μαζύ των, άπ’ αύτούς πού είχαν σκορπίσει στά χωριά μετά τή συνθηκολόγησι τής Ιταλίας. Οί Γερμανοί περιέργως δέν κατέστρεψαν τότε τόν Αγιο Βλάση—’ίσως γιατί άναγνώρισαν δτι τούς χτύπησαν άντρίκια καί χωρίς μπαμπεσιά. Εκαψαν μόνο τέσσερα σπίτια πού ήταν καταλύματα άνταρτών. Καί σκότωσαν τόν τσοπάνη Κ. Σκάνδαλο γιατί του φώναξαν νά πάη κοντά των κι’ αυτός δοκίμασε νά φύγη. Βρέθηκε άκόμα σκοτωμένος στήν άκρη του χωριού—στό Λαπατόρεμα—κι’ ό Φίλιππας Καραμούζης ένας γέρος έπάνω άπό έβδομήντα χρονών.
Στή Χούνη, τό πρώτο χωριό πού άπάντησαν μετά τόν Αγιο Βλάση, έκαμαν περισσότερα. Σκότωσαν μαζί μέ τ’ άλλα, 4—5 γέρους, τό Σπύρο Μανώλη—πατέρα του έπιθεωρητου Μέσης έκπαιδεύσεως, Γεωρ. Εμμανουήλ—που είχε έπάνω άπό όγδόντα χρόνια καί ήταν έπί πλέον τυφλός, τό γέροντα δάσκαλο Κώστα Πολύχρονη, τόν έπίσης γέροντα καί μονόφθαλμο Λ. Κούρτη καί τόν ύπέργηρο Β. Παπαϊωάννου. Σκότωσαν άκόμα στόν Άγαλιανό ένα καλό παλληκάρι τόν ύλοτόμο Τσινιά, πού τόν είχαν πάρει γιά όδηγό καί τόν ύπέβαλαν σέ βασανιστήρια γιά νά προδώσητούς άντάρτες. Αυτός άποφασισμένος δπως ήταν νά μή βγάλη λέξι άπό τό στόμα του άποπειράθηκε νά τούς ξεφύγη καθώς προχωρούσαν γιά νά γλυτώση άπ’ τά μαρτύρια. Τόν έπυροβόλησαν και τον σκότωσαν.
Τό Γερμανικό αύτό τμήμα έφτασε ώς τό Μαραθιά, δπου έκαψε τέσσερα σπίτια, όπως έκαψε και μερικά σπίτια στά Σίδηρα. Είναι περιττόν νά προστεθή πώς δ,τι εύρισκαν μπροστά των οί Γερμανοί, άγροτικά προϊόντα, ζωα, άκόμη και έπιπλα τ’ άρπαζαν ή τά έκαιγαν.

Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ

Ή άλλη φάλαγξ ξεκίνησε άπό τή Λαμία, έφτασε στό Καρπενήσι και άπ’ έκεΐ τμήματά της προχώρησαν έως τό Κρίκελλο, τό Μεγάλο χωριό και τό Καλεσμένο. Οί περισσότεροι άπ’ τούς κατοίκους, σάν άοπλοι πού ήταν, μόλις έπληροφορήθηκαν τήν κίνησι τών φαλάγγων αυτών πρός τήν Εύρυτανία, έτράπησαν πρός τά όρη και έζησαν έκεΐ πολλές μέρες ύπό βροχήν και δριμύ ψύχος, νηστικοί και σέ κακά χάλια. Οί Γερμανοί πού μας ήλθαν άπό τή Λαμία ώργίασαν και αύτοί κυριολεκτικώς. Στό Κρίκελλο διήρπασαν δ,τι είχε άπομείνει άπό τούς Ιταλούς και συνέλαβαν τό Γιώργο Τραγή πού έχει άπό τότε έξαφανισθή. Στό Μεγάλο χωριό, Μικρό χωριό και Κλαψί έκαναν έπίσης διαρπαγές και συνέλαβαν τούς Χρΐστον Σιαμανήν άπό τό Μεγάλο χώριό, Δημήτριον Τζαμάραν άπό τό Κλαψί κι’ ένα καλόγηρο τής Μονής Προυσσου, τό Νικόδημο, τούς όποιους και έξετέλεσαν στό Καρπενήσι. Στό χωριό Καλεσμένο έκαμαν έπίσης διαρπσγές και στό χωριό Λάσπη σ’ άκόμη μεγαλείτερη έκτασι, άρκεϊ ν’ άναφέρω πώς πήραν όλα σχεδόν τά γελάδια τών κατοίκων και τά μετέφεραν στή Λαμία. Όλόκληρα έπίσης ποίμνια άπό πρόβατα καί γίδια διήρπασαν στήν περιφέρεια τής Μυρίκης καθώς καί σ’ όλη τήν περιφέρεια άπό τή Ράχη έως τό Καρπενήσι πού ήταν γεμάτη άπό σκηνίτες κτηνοτρόφους. Στή Ράχη συνέλαβαν τόν σκηνίτη Σεραφ. Γαλανό μέ τά δυό παιδιά του, τόν Παναγιώτη καί τόν Κώστα καί τούς έξετέλεσαν στό Καρπενήσι.
Άλλά πρό πάντων στό Καρπενήσι. έδρασαν μέ άκόμη μεγαλύτερη μανία. Έλεηλάτησαν κάμποσα σπίτια καί τήν άγορά. Διήρπασαν έβδομήντα χιλιάδες όκάδες άλευρα του Ερυθρού Σταυρού,τά φόρτωσαν στ’ αύτοκίνητα καί τά μετέφεραν στή Λαμία. Άνετίναξαν τό Γυμνάσιο, τά τρία τουριστικά ξενοδοχεία «Τυμφρηστό», «Εύρώπη» καί «Νέα Υόρκη» κι’ έκαψαν δεκαεπτά άκόμη σπίτια κι’ όλόκληρη σχεδόν τήν άγορά. Σκότωσαν τό σωφέρ Νικ. Τσουκαλά καί τό κοριτσάκι του βιβλιοπώλη Κ. Κοτοπούλη, τή Ρωξάνη. Τό πειό άποτρόπαιο άπ’ όλα τους τά κατορθώματα κατά τήν έπιδρομή αύτή του Νοεμβρίου 1943 ήταν ό μαρτυρικός θάνατος του Ί. Ψιλλοπούλου μαζύ μέ τή γυναίκα του καί τό κοριτσάκι τους τή Ντία, ένδεκα μόλις χρονών. Τούς έκαψαν ζωντανούς μέσα στό σπίτι τους πού τό έπυρπόλησαν. Αύτοί οί δυστυχισμένοι δέν ήθελαν νά βγουν έξω μέ τήν άφελή σκέψι πώς οί Γερμανοί στό τέλος δέν θάβαζαν φωτιά στό σπίτι τους γιά νά μή τούς κάψουν μέσα ζωντανούς, κι’έτσι τήν έπαθαν.
Στό τέλος του ιδίου μηνός Νοεμβρίου τοΰ 1943 ξεκίνησε άπό τήν Καρδίτσα Γερμανικό άπόσπασμα τό όποιο προχώρησε στήν Ευρυτανία κι’ έφτασε ώς τό χωριό Καρύτσα Δολόπων, δπου σκόρπισε τήν καταστροφή και τό θάνατο. Συνέλαβε τόν Πρόεδρο τοϋ χωριου Ηλία Τσιλίκα και τόν έξετέλεσε. Εκαψε όλα τά σπίτια έκτος άπό τέσσερα, σ’ ένα άπό τά όποια έγκατέλειψε μιά βόμβα ή όποια έσκασε κι’ έσκότωσε τή Σταυρούλα Κοντοχρήστου είκοσι χρονών και τόν άδελφό της Χαράλαμπο Κοντοχρήστο δεκαέξη χρονών.

Η ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΒΟΛΗ

Βουτηγμένη στό πένθος ή Ευρυτανία, άπογυμνωμένη, έξακολουθουσε νά βρίσκεται σ’ άποκλεισμό, καθώς έμπαινε ό χειμώνας του 1943 1944. Κατάπινε τά δάκρυά της έγκαρτερούσα στήν πείνα της και τήν κατάντια της. ‘Αλλά ζοϋσε άκόμη μέ τό διαρκή έφιάλτη καινούργιων καταστροφών. Και οί φόβοι της άπεδείχθη πώς δέν ήσαν άδικαιολόγητοι.
Τόν Αύγουστο του 1944 δέχτηκε τήν τελειωτική, τή χαριστική πρέπει νά πούμε βολή. Οί Οδννοι πού καταλάβαιναν πλέον πώς ήσαν χαμένοι και γρήγορα 0άφευγαν άπό τήν Ελλάδα, άντί νά γίνουν κάπως έφεκτικώτεροι, εΐχαν άντιθέτως άποθηριωθή, εισέβαλαν καί πάλιν στήν Εύρυτανία στις 9 Αύγούστου 1944 μέ τρεις φάλαγγες στρατού πού συνεποσουντο σέ 4.000 5.000 άνδρες. Οί δύο άπό τις φάλανγες αύτές ένισχυμένες καί μέ δυνάμεις τών Ταγμάτων άσφαλείας ξεκίνησαν άπό τό Αγρίνιο. Ή μία άκολούθησε τό δρόμο του Κεφαλοβρύσου, έφτασε στόν Προυσσό Εύρυτανίας καί άπ’ έκεΐ ένα τμήμα της έως τό χωριό Δερμάτι. Ή άλλη άκολούθησε τό δρόμο Άγιου Βλασίου Σιδήρων τής Εύρυτανιας έφτασε στήν Επισκοπή καί άπ’ έκεΐ προχώρησε στή Δυτική καί Ανατολική Φραγκίστα καί τέλος στή Βίνιανη. Ή τρίτη φάλαγξ ήταν μηχανοκίνητη καί ξεκίνησε άπό τή Λαμία. Οταν έφτασε στή ‘Ράχη, (δπου τά δρια Φθιώτιδος Ευρυτανίας), τμήμα της προχώρησε πρός τό Κρίκελλο καί άλλο άπό πεζούς γιά τό χωριό Μυρίκη. Τέλος ό κύριος όγκος της πέρασε άπό τά χωριό Λάσπη καί κατέληξε στό Καρπενήσι. ‘Από τό Καρπενήσι τμήματα διάφορα έπέδραμαν σ’ όλα τά γύρω χωριά, Γοργιανάδες, Κορυσχάδες, Βουτύρου, Νόστιμον, Μικρό χωριό, Μεγάλο χωριό, Κλαψί, Μιάρα, Μυρίκη καί Καλεσμένον.
Οί κάτοικοι μόλις τήν τελευταία στιγμή έμαθαν πώς οί Γερμανικές δυνάμεις έχουν πλησιάσει στά δρια τής Εύρυτανίας. Επεκράτησε στά χωριά καί στό Καρπενήσι άφάνταστη σύγχυσι, γιατί ουτε τόν καιρό, άλλά τό σπουδαιότερο, ουτε καί τά μέσα είχαν πλέον ν’ άδειάσουν τά σπίτια των, νά μεταφέρουν καί άποκρύψουν τά πράγματά των. Κι’ αύτό γιατί οί άντάρτες πού είχαν έγκαίρως πληροφορηθή τήν έπικειμένη έπιδρομή είχαν έπιτάξει όλα τά φορτηγά ζώα γιά τις άνάγκες τους καί Ιδίως γιά τή μετακίνησί τους πρός τήν άπομακρυσμένη όρεινή περιοχή τών Αγράφων. Τι νά έκαναν λοιπόν ; ‘Ετοποθετουσαν τά πράγματά των μέσα σέ πρόχειρους λάκκους πού τούς άνοιγαν στις αύλές καί τούς κήπους. Αλλοι καθώς είπαμε τάφηναν έξω άπό τά σπίτια τους. Ετσι έγκατέλειψαν οί περισσότεροι τά πάντα στή τύχη καί σκόρπισαν στά γύρω βουνά γιά νά σώσουν τή ζωή τους. Οί Γερμανοί φυσικά δέν άφησαν λίθον επί λίθου. Σκότωσαν ή καί έκαψαν ζωντανούς δσους βρήκαν μπροστά των, έλεηλάτησαν καί διήρπασαν, έκαψαν καί άνετίναξαν έκκλησίες, μοναστήρια, σχολεία, σπίτια, όλόκληρο τό Καρπενήσι, όλόκληρα χωριά, κατέστρεψαν, ισοπέδωσαν τά πάντα. Εσπειραν δπου πέρασαν άλάτι. Φανήκανε άντάξιοι τών παλαιών προγόνων τους, τών Αλαμανών πού τό όνομά τους είχε προκαλέσει τέτοια φρίκη ώστε νά διαιωνισθή ή άνάμνησίς τους μέχρι τής έποχής μας καί νά λέμε γιά τις πολύ κακές γυναίκες* «αύτή άμα σέ περιλάβη είναι ικανή νά σέ άλαμανίση*.

ΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΟ
Ακούστε τώρα καί τό συνοπτικό άπολογισμό τής τελευταίας αύτής έπιδρομής τών Γερμανών στήν Εύρυτανία.
Στό Κρίκελλο σκότωσαν τήν Αγγελική ‘Αλεξ. Συγγούνη κι’ έκαψαν άπάνω άπό έκατό σπίτια καί τριάντα άχυρώνες.
Τή Δομνίστα, πού είναι άπέναντι άπό τό Κρίκελλο, τήν κανονιοβόλησαν κι’ έκτος άπό τις άλλες ζημιές πού προξένησαν, σκότωσαν τόν Νικ. I. Παπαδημητρίου καί τραυμάτισαν τις δυό θυγατέρες τοΰ Γεωργ. Αγγελή, τή Νίτσα I. Πανάγου, τήν Αναστασία χήρα ‘Ανδρ. Παπαγεωργίου, τά δυό παιδιά τοΰ ‘ΑΘ. Σταμάτη καί τή Λούλα Ήλ. Παπαγεωργίου.
Στή Μυρίκη έκαψαν ζωντανό τόν Αλέξη I. Παπαδόπουλο έκατοχρονίτη καί σκότωσαν τό Γιάννη Λ. Σακκά έβδομήντα χρονών καί τήν Αλεξάνδρα χήρα Εύαγ. Καντλή έξήντα χρονών. Κατώρθωοαν νά διαφύγουν ώς έκ θαύματος άπό τά χέρια των σχεδόν οί Εύθύμιος Κ. Χινόπωρος καί Γιάννης Γ. Βούλγαρης. Εκαψαν έξ άλλου έξήντα σπίτια, έκατό άχυρώνες μ’ όλο τό περιεχόμενο τους κι’ όλες τις θημωνιές τής πρώιμης έσοόείας. Εβαλαν φωτιά καί στήν ένοριακή Εκκλησία «Αγιος Γεώργιος» άλλ’ εύτυχώς σταμάτησε ή πυρκαϊά καί σώθηκε.
ΤΗταν γραφτό τό άγαπημένο μου χωριό Μυρίκη,. πού άπέχει μιάμιση ώρα άπό τό Καρπενήσι, νά ρημωθή γιά δεύτερη φορά. Τό είχαν κάψει στήν Έπανάστασι του 1821, όπως καί άλλα γειτονικά χωριά, οί Τούρκοι. Ώνομάζονταν τότε «Μικρό—Καστράκι» καί είχε πάνω άπό διακόσιες οικογένειες πού ζούσαν άπό τήν κτηνοτροφία καί τή μετανάστευσι στή Βλαχία καί τήν Κωνσταντινούπολη Υστερα άπό τήν πρώτη καταστροφή πολύ λίγες άπό τις άρχικές οικογένειες πήγαν καί πάλι νά έγκατασταθουν στό χωριό. Οί περισσότερες άπό τις σημερινές οικογένειες προέρχονται κυρίως άπό βλαχοποιμένες σκηνίτες. Στά πρώτα χρόνια μετά τήν άπελευθέρωσι πήρε τόνομα Μύρίση, πού του τόδωκε ό τότε Δεσπότης, πού σέ κάποια έπίσκεψί του στό χωριό ε’ίχε καταμαγευτή άπό τά ώμορφα καί πυκνά έλατοδάση πού τό στεφάνωναν καί τό περιτριγύριζαν, άπό τά πάμπολλα όπωροφόρα δένδρα καί πρό πάντων τις μοσχομηλιές κι’ άπ’ τις άφθονες μυρικιές (άγριοτριανταφυλλιές) πού στόλιζαν τις πλαγιές. Άπό ολο αύτό τό φυσικό κόσμο έβγαινερ:ένα έξαίσιο μεθυστικό άρωμα κι’ έτσι ό Δεσπότης ένεπνεύσθη τό ποιητικό όνομα Μυρίση, πού τό διετήρησε τό χωριό μου ώς τά τελευταία χρόνια. Μέ Διάταγμα του 1927 μετωνομάσθηκε σέ Μυρίκη, άπό τ’ δνομα που σημαίνει ευώδης θάμνος (άγριοτριανταφυλλιά).
Στή Μιάρα, πού κάθε χρόνο στις 29 Αύγούστου τελείται μιά άπό τις ώραιότερες καί πολυπληθέστερες θρησκευτικές πανηγύρεις, έκαψαν οί Γερμανοί τή νεόκτιστη έκκλησία «Αγιος Ιωάννης». Ή εικόνα της είναι θαυματουργός καί οί κάτοικοι τή διέσωσαν. Οταν έφευγαν είχαν τήν πρόνοια νά τήν πάρουν μαζί των. Εκαψαν όλα τά σπίτια, έκτός άπό πέντε, τις άχυρώνες καί τις θημωνιές. Κάηκαν άκόμη καί οί περισσότερες άπό τις άφθονες μωρηές πού στόλιζαν τό ώμορφο αύτό χωριουδάκι.
Στή Λάσπη σκότωσαν τόν Γιάννη Σιαφάκα ή Μακαρέζο, όγδόντα χρονών, καί τήν Παρασκευή χήρα Κ. Μαυροειδή, έκαψαν τήν έπιβλητική ένοριακή έκκλησία «Αγιος Νικόλαος», τό Δημοτικό Σχολείο (άπό τά κτίρια πού κτίσθηκαν μέ τό κληροδότημα του Μεγάλου Εθνικού Εύεργέτου ‘Ανδρ. Συγγρού) καί όλα τά σπίτια του χωριού, έκατόν πενήντα καί πλέον, δπως καί όλες τις άχυρώνες, Τά πάντα δηλαδή μεταβλήθηκαν σέ στάχτη καί έρείπια.
Στό Κλαψί, όπου τό άρχαΐον Κάλλιον, έκαψαν όγδόντα σπίτια—τά περισσότερα άπ’ αύτά άνήκαν σέ φιλοπροόδους μετανάστες κι’ ήσαν κτισμένα μέτή σύγχρονη τέχνη—κι’ άρκετές άχυρώνες.
Στό Μεγάλο Χωριό έκαψαν ζωντανή μέσα ατό σπίτι της τή Μαρία χήρα Κ. Σκοτίδα, όγδόντα χρονών, κι’ όγδονταπέντε σπίτια—πολλά άπ’ αύτά ήσαν μεγάλα καί συγχρονισμένα—τριάντα περίπου άχυρώνες κι’ όλόκληρη τήν άγορά, καθώς καί τό κοινοτικό κατάστημα.
Στό Μικρό χωριό έκαψαν όγδόντα σπίτια, άπό τά καλύτερα καί μεγαλείτερα—άληθινό καμάρι του χωριού—πού χάρις στό φιλοπρόοδο πνεύμα τών ξενητεμένων κατοίκων, βρίσκονταν σέ άρκετη άκμή, κι’ έτσι ύστερα άπ’ δσα διέπραξαν οί Ιταλοί τό Δεκέμβριο του 1942 συμπληρώθηκε ή καταστροφή. Τό Μικρό χωριό ήταν ένα σωστό στολίδι στήν περιοχή τής όνομαστής Ποταμιάς, τήν έφάμιλλη σέ όμορφιά καί φυσικό πλοΰτα γιά να μή πούμε κι’ άνώτερη κι’ άπ’ αύτά τά θεσσαλικά Τέμπη.
Στό Νόστιμο έκαψαν πενήντα περίπου σπίτια κι’ άρκετές άχυρώνες.
Στό Βουτύρου σκότωσαν τό συνταξιούχο δημοδιδάσκσλο Χαράλ. Παπαθανασίου έκατό χρονών γέροντα, πού άποτελοΰσε λσμπρό παράδειγμα στοργικού πατέρα γιατί κατώρθωσε μέ τό γλίσχρο μισθό νά δώση στήν κοινωνία τέσσερις έκλεκτούς επιστήμονας γυιούς. Σκότωσαν έπίσης τή Μαρία Φιλ. Κοντογιάννη όγδόντα χρονών κι’ έκαψαν καί στό ώμορφο αύτό χωριό τής Ποταμιάς έξήντα καί πλέον σπίτια.
Ανέβηκαν καί στή Μονή Κουμάσια δπου έκαψαν καί άνετίναξαν τήν έκκλησία καί τά κελλιά.
Στις Γοργιανάδες σκότωσαν τή Βασιλική χήρα Άνδρ. Ρικοπούλου όγδόντα χρονών πού είχε καταφύγει έκεΐ άπό τό Καρπενήσι γιά νά σωθή κι’ έκαψαν τό Σχολείο, σαρανταπέντε σπίτια καί τις άχυρώνες.
Στό χωριό Κορυσχάδες έκαψαν τό σπίτι μόνο του συμπαθεστάτου δημοδιδασκάλου Παντελή Κσναβοΰ. θά άπορήαητε βέβαια πώς φέρθηκαν στό χωριό αυτό μέ άσυνήθιστη έπιείκεια. Μιά μικρή ιστορία δίνει τήν έξήγησι. Πρό ένός έτους είχε καταφύγει στούς άντάρτες ένας Γερμανός στρατιώτης, προσποιούμενος πώς ήταν άντιχιτλερικός. Οί άντάρτες έδωκαν πίστι καί τόν προσέλαβαν στό σώμα τους καί τόν χρησιμοποιούσαν, ώς έκ τής ειδικότητος πού δήλωσε ότι είχε, στό συνεργείο κατασκευής καί έπισκευής όπλισμοΰ πού λειτουργούσε στις Κορυσχάδες. Δούλευε άφοσιωμένα καί μέ έξαιρετική άπόδοσι, έβριζε τό χιτλερικό καθεστώς κι’ έτσι κανείς δέν τόν ύποπτευότανε. Αλλωστε μέ τόν ϊδιο τρόπο εϊχανε μπή καί πολλοί άλλοι στις τάξεις τών άνταρτών τοΰ ΕΑΜ, Γερμανοί, Ιταλοί, Βούλγαροι καί δέν ξέρω άπό ποιές άλλες φυλές, πού παρουσιάζονταν ώς έχθροί τοΰ φασισμού καί φίλοι τής έλευθερίας. Κάποτε ό Γερμανός αύτός άρρώστησε γιά κάμποσο διάστημα καί οί κάτοικοι τοΰ χωριοΰ πού διακρίνονται γιά τή φιλοξενία τους — δπως καί όλοι κατά κανόνα οί Εύρυτάνες — ιόν περιποιήθηκαν έως δτου έγινε τελείως καλά. Οταν έγινε γνωστό στό χωριό, δτι βάδιζε πρός τό Καρπενήσι Γερμανική φάλαγξ έφυγε κι’ αύτός μαζύ μ’ άλλους τοΰ συνεργείου πρός τό έπάνω άπό τις Κορυσχάδες βουνό. Παραδόξως δμως δταν τμήματα τής φάλαγγος ένεφανίσθησαν στήν περιοχή έκείνη καί σέ άπόστασι όχι μεγαλείτερη τών τριών τετάρτων τής ώρας, άπό τό βουνό στό όποιο είχε καταφύγει, έξηφανίσθη καί δέν χωρεί καμμιά άμφιβολία δτι πήγε στή φάλαγγα. Τό πιθανότερο λοιπόν είναι δτι έπρόκειτο περί κατασκόπου Γερμανοΰ Αξιωματικου, ό όποιος θέλησε νά προστατεύση τό χωριό καί υπέδειξε νά καή μόνο τό σπίτι του Καναβοΰ, γιατί καθώς λέγεται είχε λόγους νά είναι δυσαρεστημένος άπ’ αύτόν. Πρέπει δμως νά προσθέσουμε δτι δέν άφησε νά καή τό υπόλοιπο χωριό, όχι τόσο άπό ευγνωμοσύνη πρός τούς κατοίκους, δσο άπό ύπέρμετρο έγωϊσμό.Γιά ν’ άποδείξη δτι ήταν κατάσκοπος καί δτι σάν τέτοιος, ήξερε νά έξυπηρετεΐ τήν πατρίδα του.
Στό Καλεσμένο γλύτωσε ό συνοικισμός Μοναστηράκι στόν όποΐο δέν πήγαν, στούς δυό άλλους δμως συνοικισμούς έκαψαν άπάνω άπό έξήντα σπίτια καί λεηλάτησαν ό,τι βρήκαν.

Ο ΧΑΛΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ
Καί τώρα άς μιλήσουμε γιά τό Καρπενήσι τήν πρωτεύουσα τής Εύρυτανίας, δπου οί καταραμένοι αύτοί Γερμανό Ούννοι δέν άφησαν τίποτε δρθιο. ‘Από τά χίλια περίπου σπίτια καί άλλα κτίρια πού είχαν άπομείνει μετά τήν προηγούμενη έπιδρομή τοΰ Νοεμβρίου 1943, μόνον όκτώ (8) ! διεσώθησαν. Ολα τά άλλα κάηκαν ή άνατινάχθηκαν. Έπί τέσσαρες ήμέρες (10—13 Αύγούστου τοΰ 1944) ειδικά συνεργεία τους έκαιγαν κι’ άνατίναζαν τά κτίρια κι’ έρευνοΰσαν γιά ν’ άρπάζουν ή νά καταστρέφουν, πάν δ,τι είχε κρυβή σε λάκκους ή σέ άλλες κρύπτες. Μέ μιά λέξι τό Καρπενήσι μεταβλήθηκε σέ μιά άληθινή Πομπηία. Οσοι τών κατοίκων δέν μπόρεσαν νά φύγουν ή ένόμισαν δτι δέν έπρεπε νά έγκαταλείψουν τά σπίτια των, βρήκαν οικτρό θάι/ατο. Ό άείμνηστος Αλέξανδρος Φαρμάκης (Φαρμακίδης), άπόστρατος άρχίατρος ένενήντα χρονών, ό όποιος έπί τεσσαρακονταετία όλόκληρη προσέφερε μέ άνιδιοτέλεια τις υπηρεσίες του καί τις γνώσεις του σέ κάθε φτωχό, καθώς καί ή σύζυγος του Ανδρομάχη Άλεξ. Φαρμάκη όγδόντα χρονών κάηκαν ζωντανοί μέσα στό σπίτι των. Ό Άνδρ. Κουσόπουλος, άπόστρατος άξιωματικός άπό του 1895, έκατό χρονών, κάηκε κι’ αύτός ζωντανός. Επίσης ή Ελένη χήρα Άθ. Λιάπη, όγδόντα χρονών καί ή Αγγελική Γιαταγάνα όγδόντα χρονών κάηκαν ζωντανές. Οί Άναστ. ‘Ράτζος όγδόντα χρονών, Γεωρ. Τσαβαλιάς πενήντα χρονών, Μάρθα χήρα Γεωρ. Κλειτσάκη έβδομήντα χρονών, Φωτεινή χήρα Άνδρ. Μαμαλιου έβδομήντα χρονών καί Δημ. Γκούβας τριάντα χρονών έφονεύθησαν.

ΚΕΦΑΛΑ10Ν ΣΤ’.
Η ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ
Άπό τό άλλο μέρος ή φάλαγξ που ξεκίνησε άπό τό Αγρίνιο κι’ έπέδραμε στό δήμο Άρακυνθίων, έκαψε στόν Προυσσό πέντε σπίτια, στήν Καστανιά δύο και στόν Ασπρόπυργο (Άνδράνοβα), τρία. Συγχρόνως έκαμε καί διαρπαγές σέ μικρή δμως κλίμακα. Άλλά τί τό όφελος ! Ή καταστροφή πού έπροξένησε στήν Ιστορική Μονή Προυσσού είναι άπό τις φοβερότερες.
Εκαψε όλα τά μεγαλοπρεπή κτίρια πού χρησίμευαν γιά ξενώνες, στις χιλιάδες τών προσκυνητών πού συνέρρεαν κάθε χρόνο, άπ’ όλα τά μέρη, όλα τά άλλα βοηθητικά κτίρια, μαζί μέ όλατά ύπάρχοντά των, έπιπλα καί παντός είδους άντικείμενα. Άπό τήν ιστορική βιβλιοθήκη τής Μονής καί τά σπάνια καί ιστορικής άξίας κειμήλιά της τίποτε δέν περιεσώθη—έκτός άπ’ τό ιερό έκκλησάκι τής Παναγίας τό κτισμένο μέσα στό βράχο. Άλλά έδώ άλλάζει άρκετά ή σκηνογραφία καί πρέπει να μιλήσουμε μέ περισσότερες λεπτομέρειες.
Ό Προυσσός—πατρίδα του Αναστασίου Άγαθίδου πού διεκρίθη κατόπιν μεταξύ τών Ελλήνων τοΰ Λονδίνου καί χρημάτισε διδάσκαλος τοΰ άειμνήστου Χαριλάου Τρικούπη, πατρίδα άκόμα τοΰ Κώστα Γουβέλη, τοΰ Στρατηγοΰ καί τοΰ Γεωρ. Κονδύλη, πού ξεκίνησε άπό λοχίας τών ευζώνων κι’ έγινε Στρατηγός, Πρωθυπουργός κι’ Άντιβασιλεύς—είναι μιά άξιόλογη κωμόπολη τής Εύρυτανίας—έρχεται πρώτη στόν πληθυσμό μετά τό Καρπενήσι. Άλλά ή δόξα της— ή μεγάλη δόξα της—είναι άλλη. Εχει τήν όμώνυμη Μονή, δπου φυλάσσεται ή θαυματουργός Είκών τής Θεοτόκου. Ή Μονή κτίστηκε στήν έποχή του Θεοφίλου του είκονομάχου, τό 840 άπάνω κάτω μ.χ. καθώς υπολογίζουν οί ιστορικοί της. Υπάρχει δηλαδή άπό χίλια έκατό χρόνια. Καί θεμελιώθηκε όχι κατά τρόπο συνηθισμένο άλλά μ’ένα μεγάλο θαύμα.
Είχε φτάσει στήν Ελλάδα άπό τήν Προΰσσα τής Μικράς Ασίας ό γυιός ένός μεγάλου άρχοντα του τόπου έκείνου μέ τή θαυματουργό εικόνα—έργο κατά τήν παράδοσι του Αποστόλου Λουκά, πού ζωγράφισε έβδομήντα τό όλο εικόνες τής θεομήτορος. Ό θεοσεβής αύτός νέος πήρε τήν εικόνα άπ’ τή Μητρόπολι τής Προύσσης καί κατέφυγε στή Καλλίπολι γιά νά τή σώση. Άλλά έκεΐ ή εικόνα χάθηκε. Τί νά κάμη τότε ; άποφάσισε νά μή έπιστρέψη στή Προυσσα καί κατέληξε στή Νέα Πάτρα—τή σημερινή Υπάτη. Έκεΐ έφτασε κάποτε στ’ αύτιά του, πώς στ’ άπρόσιτα βράχια τής Εύρυτανίας βρέθηκε άπ’ τούς τσοπάνους μιά σπουδαία εικόνα τής Θεοτόκου. Χωρίς νά χάση καιρό ξεκίνησε νά πάη νά έξακριβώση τό πράγμα. Κι’ άπό μονοπάτι σέ μονοπάτι καί κρημνό σέ κρημνό, έφθασε κάποτε έκεΐ πού είναι σήμερα ό Προυσσός. Στήν κορφή ένός φοβερού βαράθρου σέ μιά μικρή σπηλιά εΐχε πραγματικά βρεθή ή Εικόνα. Τήν άνεγνώρισε άμέσως, τήν παρέλαβε μαζύ μέ τόν ύπηρέτη πού τόν συνώδευε κι’ έφυγε πάλι γιά τήν Υπάτη. Άλλά έκεΐ πού κοιμήθηκε στό δρόμο, χάθηκε γιά δεύτερη φορά ή εικόνα.

Εβαλε στό νου του τότε πώς οί ποιμένες πού τήν είχαν βρή, πήγαν και του τήν κλέψανε τή νύχτα καί ξεκίνησε πάλι γιά τήν Εύρυτανία. Οταν όμως έφτασε στά σύνορά της, άκουσε μιά φωνή νά τοΰ λέη πώς ή εικόνα βρίσκεται στήν ίδια θέσι πού άνακαλύφτηκε τήν πρώτη φορά καί νά πάη κι’ αύτός νά μείνη έκεΐ. Υπάκουσε στή μυστηριώδη αύτή φωνή κι’ δταν έφτασε κάποτε στή σπηλιά, έκάρησαν κι’ αύτός κι’ ό ύπηρέτης του μοναχοί, κι’ ό ένας ώνομάστηκε Διονύσιος κι’ ό άλλος Τιμόθεος. Αύτοί οί δύο ήσαν οί πρώτοι ίδρυταί τής Μονής Προυσσοΰ. Ή Μονή άναπτύχτηκε, άπόχτησε κτίρια κτισμένα άπάνω στούς βράχους, έγινε ξακουστή σ’ όλη τήν περιφέρεια γιά τά θαύματα τής θεομήτορος. Στά χρόνια τής σκλαβιάς, κατά τήν έποχή τής Τουρκοκρατίας ήταν ένα άπό τά κρυφά σχολεία τής έλληνικής νεολαίας, πού έξελίχτηκε μάλιστα καί σ’ άνώτερο εκπαιδευτήριο. Στήν έπανάστασι ήταν τό καταφύγιο τοΰ Καραϊσκάκη. Καί κάθε χρόνο στις 23 Αύγούστου γιορτάζεται ή Χάρι Της καί φτάνουν στόν Προυσσό χιλιάδες πιστοί άπ’ όλα τά μέρη τής Ελλάδος. Τελευταία έδώ καί είκοσι χρόνια είχε άποκτήσει ένα μεγαλοπρεπέστατο κτίριο μέ πλήθος άπό κελιά γιά τούς ξένους προσκυνητάς.

ΑΝΤΑΡΤΟΦΩΛΗΑ
Οί άντάρτες μολαταΰτατοΰ Βελουχιώτη τή βρήκαν κατάλληλη γιά στρατόπεδο συγκεντρώσεως τών όμήρων των. Κρατούσαν έκεΐ πολύ κόσμο καί μαζύ μ’ άλλους καί έβδομήντα Εύέλπιδες. Στρατοπεδάρχης ήταν ένας παληός καί φανατικός κομμουνιστής άπ’ τό Καρπενήσι, ό καπετάν Αγησίλαος. Ο καπετάνιος αύτός, θεωρούνταν ένα άπό τά άκαμπτα κι’ άδυσώπητα όργανα τοΰ άγώνα τοΰ ΕΑΜ. Καί μιά μέρα έλαβε τήν τρομερή διαταγή νά έκτελέση τούς έβδομήντα Εύέλπιδας. Τί θάκανε ; Οί σύντροφοι του περίμεναν πώς θάβρισκαν δουλειά. Άλλά αύτός διέψευσε τις προσδοκίες τους. Πήρε τούς έβδομήντα εύέλπιδες—τούς ώδήγησε σ’ ένα άπόμερο μονοπάτι—τά καϋμένα αύτά παιδιά πίστεψαν πώς είχεν έλθει ή τελευταία τους ώρα !—καί άπ’έκεΐ τούς έδιωξε—τούς φυγάδεψε—καί τούς έσωσε.
Οί Γερμανοί, άκολουθώντας τό σύστημά τους, έπρεπε δταν έφτασαν στόν Προυσσό, νά σκοτώσουν έκείνους πού θάβρισκαν στό δρόμο τους καί νά τά κάψουν όλα, δπως έκαμαν παντοΰ. Μολαταΰτα ό Προυσσός καί τό Μοναστήρι του άποτέλεσαν έξαίρεσι καί δέν μεταβλήθηκαν σέ τόπο Γολγοθά.Αρκετοί άπό τούς κακοίκους έμειναν στό χωριό τους κι’ ύποδέχτηκαν τούς Γερμανούς καί τούς περιποιήθηκαν. Κανένας δέν έπαθε. Κάηκαν πέντε σπίτια άνταρτών. Καί δέν σημειώθηκαν παρά μερικές μικρολεηλασίες.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕ ΑΡΜ !
Υστερα οί Γερμανοί πήγαν στό Μοναστήρι. Ό Διοικητής είπε στούς κατοίκους πού μαζεύτηκαν γιά νά τόν παρακαλέσουν γιά τή Μεγαλόχαρη, πώς είχε ρητή διαταγή νά κάψη τό Μοναστήρι καί δέν μπορούσε νά κάμη άλλοιώς. Τούς έπέτρεψε δμως νά βγάλουν τή θαυματουργό εικόνα άπ’ τό εκκλησάκι της, ποΰταν κτισμένο μέσα στό βράχο γιά νά μή πάθη, άν καί δέν θάβαζε, δπως είπε, φωτιά στήν έκκλησία. Τούς έπέτρεψε άκόμη νά πάρουν καί δ,τι άλλα πολύτιμα ύπήρχαν στήν έκκλησία. Κι’ δταν οί κάτοικοι παρέλαβαν τήν εικόνα καί τήν μετέφεραν, αύτός διέταξε ένα άπόσπασμα πού ήταν παραταγμένο άπέξω στήν έκκλησία καί παρουσίασε δπλα στή Μεγαλόχαρη. Κι’ άκόμη τήν ώρα πού περνούσε ή θαυματουργός εικόνα μπροστά του τόν είδαν μερικοί νά χύνη δάκρυα.
Παρόμοιες έκδηλώσεις μεγαλοψυχίας καί ψυχικής εύγενείας τών Γερμανών δέν έχουμε νά σημειώσουμε πολλές. Ούτε λίγες ϊσως. Πρόκειται για μιά έξαίρεσι έξαιρέσεων ; Γιά μιά άπλή καί τυχαία σύμπτωσι ; Γιά ένα περιστατικό πού πρέπει ν’άποδοθή στήν έξυπνάδα τών κατοίκων ; Η μήπως. … Η μήπως στή θεία χάρι—τή χάρι τής θεομήτορος στήν προκειμένη περίπτωσι—πού μπορεί κι’ αύτά τά άγρια θηρία νά τά ήμερώση ; Μήπως τό ϊδιο δέν συνέβη καί μέ τούς Ιταλούς κατά τήν έπιδρομή του Δεκεμβρίου του 1942 ;
Καθένας άς σκεφθή δπως θέλει. Έμεΐς στό βιβλίο αύτό δέν κάνουμε καμμιά προπαγάνδα, ουτε θρησκευτική ουτε κανενός άλλου είδους. Αναφέρουμε τά περιστατικά δπως άκριβώς συνέβησαν. Ό άναγνώστης άς βγάλη τά συμπεράσματά του.

ΤΕΦΡΑ ΚΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ

Καί τέλος οί Γερμανοί πού εισέβαλαν άπό τόν Αγιο Βλάση στήν Εύρυτανία έκαμαν τέρατα καί σημεία Μόλις βγήκαν άπό τό Αγρίνιο άρχισαν νά καίουν καί νά σφάζουν.
Στό χωριό τή Σαργιάδα, έκτος άπό τά σπίτια πού έπυρπόλησαν, έκαψαν ζωντανή μιά γυναίκα καί τό άνηψάκι της, γιατί ό δυστυχισμένος ό άνδρας της—Π Γουρνάρη τό λένε καί είναι άπ’ τούς καλύτερους νοικοκυραίους του χωριού—μυρίστηκε πώς έπωφθαλμιούσαν αέ άνηθίκους σκοπούς τά κορίτσια του, τά φυγάδευσε κι’ υστέρα κρύφτηκε κι’ ό ϊδιος.
Στόν Κυπάρισσο (Τέροβα) βρήκαν μονάχα ένα γέροντα, τό θ. Ζαφείρη, πού πλησίαζε τά ένενήντσ. Ή μορφή του μέ τήν κάτασπρη γενειάδα του, θύμιζε βυζαντινή άγιογραφία. Τίποτε άπ’ αύτά δμως δέν σταμάτησε τά θηρία του βορρά. Τόν τοποθέτησαν άπάνω στά ξύλα, τόν σκέπασαν μέ πλάκες καί τόν έκαψαν ζωντανό.
Γέμισαν άκόμα οί Γερμανοί τόν τόπο άπό νάρκες καί σκοτώθηκαν πολλοί.
Στόν Αγιο Βλάση έκαψαν όλα τά σπίτια, δέν έμεινε λιθάρι άπάνω σέ λιθάρι, ουτε Εκκλησιά, οϋτε Σχολείο, ουτε τίποτε.
Ή Γερμανική αύτή φάλαγξ έφτασε ώς τή Βίνιανη, σκορπίζοντας τή φρίκη καί τόν όλεθρο. Εκαψε τά Σιδηρά, τό Μαυριά, δπου σκότωσε τήν Καλλιρρόη Β. Καλογερά έξήντα χρονών, τό Παληοχώρι, τό Χαράτσι καί τόν Αη Γιώργη. Τό ιστορικό Σοβολάκου (ό σημερινός Ψηλόβραχος) καί ό ‘Αγαλιανός σώθηκαν κατά περίεργο τρόπο, πού θυμίζει τις κωμικές παρενθέσεις στά δράματα τού Σαίξπηρ. Τόν Ψηλόβραχο πήγαν νά τόν κάψουν δυο Γερμανοί σίρατιώτες. Διέκριναν όμως μακρυά δυό ώπλισμένους χωρικούς πού τούς πέρασαν γιά άντάρτες έμπροσθοφυλακής σώματος. Τούς πυροβόλησαν καί έτράπησαν εις φυγήν. Άπό τό άλλο μέρος οί άντάρτες πυροβόλησαν κι’ έτράπησαν κι’ αύτοί εις φυγήν. Αύτός δέ ό άμφοτεροβαρής πανικός έσωσε τό χωριό καθώς καί τόν Άγαλιανό, πού θάρχότανε άμέσως ύστερα ή σειρά του,
Πρέπει νά σημειώσω έδώ άκόμη δτι σέ πολλά χωριά οί κάτοικοι δταν έφευγαν προνοούσαν κι’ έβγαζαν τά πράγματά τους άπό τά σπίτια, έστω κι’ άν δέν πρόφταιναν νά τά κρύψουν, μέ τήν έλπίδα πώς οί Γερμανοί θάκαιγαν τά σπίτια καί θά λυποΰνταν τά πράγματα. Άλλά ή έλπίδα τους αύτή πού στηρίζονταν στά άνθρώπινα αισθήματα τών Γερμανών, δέν βγήκε ποτέ σχεδόν σωστή, γιατί οί Γερμανοί δέν είχαν άνθρώπινα αισθήματα.
Άπ’ έκεΐ, στήν Επισκοπή, έκαψε πάνω άπό σαράντα σπίτια.
Στή Δυτική Φραγκίστα—πού ήταν κι’ αύτή ένα άπό τά ώμορφότερα καί πλουσιώτερα χωριά τής Εύρυτανίας—έκαψε όλα σχεδόν τά σπίτια, πάνω άπό έκατόν πενήντα καί τό σχολείο.
Στήν Ανατολική Φραγκίστα, άπό τά καλύτερα καί πλουσιώτερα κι’ αύτή, χωριά τής Εύρυτανίας, έκαψε πάνω άπό όγδόντα σπίτια, τήν ένοριακή έκκλησία «Αγιοι Απόστολοι» καί τό Σχολείο, (κτίστηκε μέ κληροδότημα του Άθ. Παπαδοπούλου πού ήταν ντόπιος καί είχε ζήσει καί πλουτίσει στήν Κων)πολι κι’ είχε άφήσει όλη τή μεγάλη του περιουσία γιά άγαθοεργούς σκοπούς).
Στή Βίνιανη, χωριό άληθινά ύπέροχο—οπως τά περισσότερα χωριά τής Εύρυτανίας χάρις στούς πολιτισμένους μετανάστες τους—έκαψε άπό τά άπομείναντα άπ’ τούς Ιταλούς πού έπέδραμαν τό Δεκέμ βριο του 1942, σαρανταπέντε σπίτια, τό Σχολείο καί δώδεκα άχυρώνες.
Σ’ όλα τά χωριά πού άναφέραμε οί Γερμανοί άνακάλυψαν δσα πράγματα είχαν κρύψει οί κάτοικοι καί άλλα έκαψαν, κατέστρεψαν, άλλα—τά πολυτιμότερα τά κουβάλησαν μαζί τους στή Λαμία καί στό Αγρίνιο. Ετσι λοιπόν τό πολυτραγουδημένο Καρπενήσι καί τά ώμορφότερα χωριά τής Εύρυτανίας πού ήταν τό στόλισμά της καί τό καμάρι της, μέ τά ώμορφα, τά πλούσια καί χαριτωμένα σπίτια τους καί τό μαγευτικό φυσικό τους περιβάλλον, είναι τώρα σωροί άπό στάχτη καί ερείπια. Οί μόχθοι καί οί ιδρώτες γενεών όλοκλήρων έξανεμίστηκαν.

ΕΠΗΡΑΝ ΤΑ ΒΟΥΝΑ
Ή έπιδρομή αύτή, του Αύγούστου 1944 τών Γερμανών βάσταξε 8-10 μέρες. Ολο αύτό τό διάστημα οί κάτοικοι τής Εύρυτανίας βρήκαν καταφύγιο στά γύρω βουνά, χωρίς νά μπορέσουν οί περισσότεροι νά πάρουν μαζύ τους ουτε άκόμα καί τό άπαραίτητο ψωμί. Οσοι πάλι έτυχε να έχουν άλεύρι καί τό πήραν μαζί τους, δέν τολμούσαν ν’ άνάψουν φωτιά γιά νά ψήσουν ψωμί ή κάποιο πρόχειρο φαγητό άπ’ τό φόβο νά μή τούς καταλάβουν οί Γερμανοί καί τούς κτυπήσουν μέ τό πυροβολικό τους, τούς ολμους καί τά πολυβόλα, πού δούλευαν νύχτα μέρα. Υστερα άπό τή δεύτερη, τήν τρίτη τό πολύ μέρα, άρχισε φυσικά νά τόν θερίζει τόν κόσμο ή πείνα. Σ’ όλα τά πρόσωπα ήταν ζωγραφισμένη ή άπελπισία. Ό φόβος, ή κούρασι, ή άϋπνία, οί στερήσεις έξουθένωναν καί τούς πιο δυνατούς. Προ πάντων τά μικρά παιδιά σου ράγιζαν τήν καρδιά. Εμοιαζεν όλος αύτός ό κόσμος, μάλλον μέ φαντάσματα πού ξεπήδησαν άπό κανένα κοιμητήριο.
Εκτός άπ’ αύτά, οί διαρκείς μετακινήσεις τούς σκόρπισαν κι’ είχε χάσει ή μάννα τό παιδί καί τό παιδί τή μάννα. Πολλές φορές μέλη τής ϊδιας οικογενείας άκολουθούσαν διαφορετικές κατευθύνσεις καί δέρνονταν παντέρημα μέσα σέ πλαγιές, σέ χαράδρες καί σέ δάση μέ συντροφιά τούς λύκους καί τά τσακάλια. Οσοι πάλι είχαν γιδοπρόβατα, τ’ άφησαν στήν τύχη τους κι’ έτσι άδέσποτα πολλά χάθηκαν καί τό πιό χειρότερο, κατάστρεψαν ένα μεγάλο μέρος άπ’τήν όψιμη καλλιέργεια.
Ήταν εύτύχημα πού σ’ όλο αύτό τό διάστημα καί γιά πολλές μέρες μετά τήν έπιδρομή, έπεκράτησε καλοκαιρία, γιατί άλλοιώς τά θύματα θά ήταν πολύ περισσότερα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ’.
ΑΙΩΝΙΑ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ

Σάν έφυγαν οί γερμανικές φάλαγγες οί κάτοικοι γύριζαν στά ρημαγμένα χωριά, στό Καρπενήσι, κι’ άντίκρυζαν μέ βουβό πόνο τά έρείπια. Τά σπίτια τους καί τό κάθε τι πού είχαν, μέ τά όποΐα τούς συνέδεαν άναμνήσεις, κόποι, οικονομίες, χαρές, λύπες, όλόκληρη ζωή, είχαν γίνει πειά στάχτη. Στόν Αγιο Βλάση ένας άληθινά χριστιανός, ό γερο-Στράτος ό Χασανιάς δταν άντίκρυσε τά έρείπια τής έκκλτισίας τοΰ Κάτω Αγιου Βλάση έπεσε κάτω άπό συγκοπή καί ξεψύχησε.
Πολλοί περισσότεροι άπό δέκα χιλιάδες άνθρωποι είχαν καταδικασθή νά ζήσουν πειά άστεγοι, γυμνοί, ξυπόλυτοι καί νηστικοί, σάν άληθινοί τρωγλοδύτες. Τό κρΰο δέν τούς άφηνε πουθενά νά σταθοΰν. Οί άρρώστειες άρχισαν νά πριονίζουν άλύπητα τήν ΰπαρξί τους—ποΰ νά βροΰν γιατρούς καί φάρμακα;
Ή βάσιμη έλπίδα πώς θά συντριβή πειά διά παντός ή μεγάλη δύναμις τοΰ Γερμανού κατακτητοΰ, μπροστά στήν άκαμπτη δύναμι τών Συμμάχων, μπροστά στόν άκατάβλητο ήρωϊσμό τών Αγγλων, στή χειμαρρώδη προέλασι τών Ρώσσων καί στή μοναδική όρμή τής περίλαμπρης Αμερικανικής Δημοκρατίας— στόν Κολοσσό αυτόν ισχύος καί Τιτάνα φιλελευθέρου πνεύματος—καί πώς ή Ελλάδα γλήγορα θά έλευθερώνονταν, κρατοϋσε άσβεοτο τό κανδύλι τής ζωής, τής βυθισμένης στό πένθος και τή δυστυχία και τήν άποκαρτέρησι Ευρυτανίας. Δύο στρατιωτικές άποστολές μία Αγγλική καί μία Αμερικανική έφτασαν υστέρα άπό λίγες μέρες κι’ έδωκαν «χείρα βοηθείας».
Οί Εύρυτανες χρεωστούμε αιώνια εύγνωμοσύνη στούς μεγάλους μας συμμάχους, τούς Αμερικανούς καί τούς Αγγλους. Χωρίς τή βοήθειά τους ένα σωρό κόσμος θά ύπέκυπτε. Εφεραν προ πάντων μέ τά άεροπλάνα τους φάρμακα. Καί διέθεσαν πολλές λίρες γιά νά προμηθευτούμε σιτάρι, έργαλεΐα ύλοτομίας κ.λ.π. Ιδρυσαν παιδικά συσσίτια καί προσωρινό νοσοκομείο, στό χωριό Μουζήλου κι’ άργότερα στό Μαραθιά καθώς καί ιατρεία.
‘Αλλά   Πώς μπορεί νά λείψη άπ’ τόν τόπο μας τό άλλά; Πρέπει νά τό όμολογήσουμε ; γιά ντροπή μας, βέβαια, μά νά τό όμολογήσουμε, γιατί δέν ώφελεΐ σέ τίποτε νά κρυβόμαστε άπ’ τόν έαυτό μας—οι άλλοι μας ξέρουν πολύ καλά. Οί λίρες πού έδωκαν οί άποστολές γιά τό σιτάρι καί τά έργαλεΐα, έκαμαν οί περισσότερες φτερά. Τίποτε σοβαρό δέν έγινε. Κι’ ό κόσμος μέσα στό κρύο καί τά χιόνια έμεινε 5οτΐ5 Ιει βεΐΐθ έίιοίΐε, καθώς λένε οί Γάλλοι—μέ μπάτσες στρώματα καί σκέπασμα τόν ούρανό κατά τό δημοτικό μας τραγούδι.
Γι’ αύτό άπό τις πρώτες μέρες τοΰ χειμώνα 1944— 1945 δσοι δέν είχανε ποΰ τήν κεφαλήν κλΐναι, σχημάτισαν καραβάνια πού ξεχύθηκαν στή Λαμία, στό Αγρίνιο, στήν ‘Αθήνα. Γνωστοί νοικοκυραίοι, οικογένειες παληές καί σεβάσμιες κατάντησαν σάν άθίγγανοι πού χτυπάνε τις ξένες πόρτες και ζητάνε σε πολιτείες και σέ χωριά βοήθεια.’Αλλά οί ξένες πόρτες δέν άνοίγουν εύκολα «δταν ή χρεία τις κρουταλεΐ», καθώς τό λέει κι’ ό έθνικός μας ποιητής. Τό Εύρυτανικό δράμα συνεχίζεται. Τό Κράτος δέν μπόρεσε νά κάμη εως τώρα τίποτε τό άξιόλογο. Κι’ άν έλειπε ό Ερυθρός Σταυρός κι’ άν έλειπαν άκόμα—δοκιμάζω μεγάλη ευτυχία πού μου δίνεται ή ευκαιρία νά τό διακηρύξω έδώ—οί Εύρυτάνες της Αμερικής και γενικά οί Ελληνες τής Αμερικής» πού έδωκαν τό σύνθημα τής συνεισφοράς γιά τή βοήθεια πού μάς ήρθε άπ’ έξω και στάθηκαν άπ’ τήν άρχή ώςτό τέλος άκούραστη και άνεξάντλητη πηγή τής βοήθειας πού μάς έρχονταν άπ’ εξω, ή Ευρυτανία δέν θά υπήρχε ‘ίσως πειά, θ’ άποτελοΟσε σήμερα μιά άπλή γεωγραφική έκφρασι.
Βέβαια πολλά άπ’ δσα έχουν σταλή δέν έφτασαν στόν προορισμό τους. Εκείνοι πού έβαλαν βέβηλο χέρι σέ πράγματα ή σέ χρήματα, πού προορίζονταν ή προορίζονται ν’ άνακουφίσουν μιά τέτοια δυστυχία θά έχουν τήν κατάρα του θεού και τής Πατρίδος — κατάρα τήν όποια θ’ άπαγγείλη κι’ ή φωνή του νόμου κι’ ή φωνή των τάφων — και θά εμπνέουν ένόσω ζουν, τον άποτροπιασμό σέ κάθε τίμιο Εύρυτάνα—σέ κάθε τίμιο άνθρωπο.
Οπωσδήποτε ή Ευρυτανία ζή — ύπάρχει. Τά τέκνα της θά δείξουν και στά έργα τής ειρήνης τήν ϊδια άοάμαστη καρτερία, τήν ϊδια κι’ άπαράλλακτη ήρωϊκή διάθεσι πού έδειξαν και στήν ώρα του κινδύνου, στό Μέτωπο κι’ υστέρα στούς σκοτεινούς χρόνους τής δοκιμασίας.

ΚΑΛΛΙΤΕΡΑ ΜΙΑΣ ΩΡΑΣ .. .
Εντολοδόχοι τών τριακοσίων του Λεωνίδα και τών τριακοσίων του Μάρκου Μπότσαρη και συνεχισταί της ιστορίας αυτών, οι άπαράμιλλοι τσολιάδες της Ευρυτανίας ώρμησαν τόν Όκτώβριο του 1940 στό άκουσμα του Εθνικού της Πατρίδος σαλπίσματος προς τό θάνατο. Ή Ελλάδα μας, ή αιώνια αυτή κοιτίδα του πολιτισμού άπό την όποία πανύψηλο έβλάστησε τό δένδρο της έλευθερίας διεκήρυξε στόν κόσμο όλόκληρο δτι «θέλει νά ζήση και θά ζήση». Κι’ έπεσαν μέχρι τά τέλη Απριλίου του 1941 στόν έξάμηνο άνισο άγώνα της Ελλάδος τών έπτά έκατομμυρίων και τών Ίταλο Γερμανο-Βουλγάρων τών έκατόν πενήντα έκατομμυρίων δεκάδες χιλιάδες Ελληνες, οί όποιοι προσέφεραν έαυτούς ολοκαύτωμα στόν ιερό βωμό τοΰ προς τήν Πατρίδα, Ελευθερία, και τόν πολιτισμό καθήκοντος. Δεν ηύτύχησαν οί άθάνατοι αυτοί ήρωες νά ϊδουν τόν ήλιο της τελειωτικής νίκης και έλευθερίας άνατέλλοντα και διαλύοντα, τά πυκνά και έρεβώδη της σκλαβιάς νέφη και τις σιδηρένιες άλυσίδες του τυραννικοί) ζυγου θραυόμενες. Εσπειραν πρώτοι μέ τό αίμα των τόν γλυκύ τής έλευθερίας σπόρο, άλλά δεν επέζησαν νά ϊδουν τούς θαλερούς καρπούς των, άναβλαστάνοντας και τό φοίνικα άπό τή στάχτη άναγεννώμενο. Μαζί μέ τούς τελευταίους πεσόντας ήρωϊκώς Ελληνας πολεμιστάς, πέφτει, ύποδουλώνεται μπροστά στήν κτηνώδη υπεροχή, ισχύ και βία τών Ουνων όλόκληρη ή Ελλάδα. Γονατίσαμε κάτω άπό τό βάναυσο πέλμα τών χειρότερων βαρβάρων τυράννων, άπ’ όσους άναφέρει ή παγκόσμια ιστορία. Ή ζοφερή νύχτα τής δουλείας σκέπασε όλόκληρη τήν Ελληνική γή. Σφαγαί, τουφεκισμοί, λιμοί, διωγμοί, στρατόπεδα καί κάθε είδους ταπεινώσεις κι’ έξευτελισμοί, ήσαν ή τροφή του Ελληνικού λαοΰ πού ύποδουλώθηκε. Κάτω άπό τό σκότος δμως τής δουλείας έφεγγε άκοίμητο τό έλληνικό πνεύμα, ή έλληνική ψυχή. Εζη μέ τή πίστι δτι «πάλι μέ χρόνια μέ καιρούς, πάλι δικά μας θάναι». Καί στήν πραγματοποίησι τοΰ ώραίου τούτου ίδανικοΰ, άκατάβλητος ό Ελληνικός λαός, συγκέντρωσε όλες τις προσπάθειές του καί συνέχισε τόν άγώνα άντιστάσεως κατά τών κατακτητών, ένα άγώνα τραχύ καί σκληρό. Στό έρεβος τής δουλείας καί τής κάθε είδους πρ οπαγάνδας καί τρομοκρατίας, έβλεπε μέ τά μάτια τής ψυχής του, όλόφωτο τόν πολιτικό άστέρα τής νίκης. Τό φλογερό αίσθημα, τήν άσβεστη δίψα γιά τήν άπόκτησι τής έλευθερίας ένεσάρκωνε καί πάλι, στό παλλόμενο άπό πατριωτισμό θούριο τοΰ Ρήγα:
«Καλύτερα μιας ώρας έλεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά καί φυλακή».
Βροντοφώνησε ό Ελληνικός λαός στά πέρατα τής οικουμένης, τό έρρέτω ή Ελλάδα σέ συντρίμματα καί τέφρα παρά νά καταντήση ζώσα σ’ έξουθένωσι. Παρά νά κύπτη δειλή καί νά σφογγίζη τις Γερμανοϊταλοβουλγαρικές λόγχες γιά ν’ άποπλύνη αύτές, άπό αίμα έλληνικό. Παρά νά κρατή ταπεινή ίκέτις τά κράσπεδα τοΰ μανδύα τοΰ Γερμανοΰ δεσπότου, δούλη, εύτελής κι’ άνελεύθερη, δούλη τών δούλων αύτοΰ Ιταλών καί Βουλγάρων. Δέν θά έκυπτε ουτε θά κύψη ποτέ ή Ελλάς σ’ έκεΐνους πού χλευάζουν τήν ισοπολιτεία καί δίκαιοσύνη Σ’έκείνους πού λείχουν τά χείλη των λαίμαργα, γιά τόν καταβροχθισμό παντός ο,τι λέγεται δίκαιο καί έλευθερία. Δικαιοσύνη άνάμεσα στούς λαούς ζητεί ή Ελλάς καί ύπέρ τής δικαιοσύνης θά μάχεται πάντοτε. Σέ τέτοιους άγώνες ούδέποτε πτοήθηκε άπό τούς καπνούς τών πυροβόλων καί τις λάμψεις τών λογχών. Άνάμεσα στούς καπνούς άναγεννήθηκε πάντοτε καί ή λάμψι τών λογχών ύπήρξε τό άκτινωτόν αύτής. Άνάμεσα στούς καπνούς καί τις λόγχες πέρασε, ύψουμένη, πίπτουσα κι’ άνεγειρομένη, πάντοτε παλαίουσα, πάντοτε άδάμαστη, ήρωϊκή, μικροτέρα στή δύναμι τών όπλων, ύπερτέρα στή δύναμι τής ψυχής, σ’ εύγένεια ιδέας. Σέ φαράγγια, σέ βουνά, σ’ αιθέρες καί σέ θάλασσες άκούστηκαν πάντοτε παιάνες νικών καί θριάμβωνΤό σύνολο της είναι πνεύμα, θάμβος, ήρωϊσμός, τόνος γλυκύς στήν όλη άρμονία τοΰ κόσμου. Ή γέννησί της αύγή προόδου τής άνθρωπότητος, ό μακραίων βίος της πάλη ύπέρ τοΰ άγαθοΰ, ύπέρ τοΰ καλοΰ, ύπέρ τοΰ δικαίου. Καί τά συντρίμματα τών πτώσεών της, πολιτισμού άστέρες κι’ αύτά. Γέννημά της ό πολιτισμός, γέννημα καί θρέμμα της ή έλευθερία. Τρόπαια ήρωϊσμών τά βουνά της, κάτοπτρον θριάμβων τά πελάγη της. Καί τών δασών της ή μουσική καί τών κυμάτων της ό φλοίσβος, ύμνος πρός τήν ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ καί τή ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.

 

Η Αθέατη πλευρά της Εαμικής Αντίστασης

του καθ. Κων/νου Ψηφή

Στις 13 Απριλίου 2006 είχα την υπομονή να παρακολουθήσω στην ΕΤ1 ένα αφιέρωμα στον Εμφύλιο που παρουσίασε ο κ. Στ. Κούλογλου. Επειδή το αφιέρωμα δεν περιορίστηκε στον Εμφύλιο, αλλά επεξετάθη και στην αντίσταση της περιόδου 1942 – 44, γεγονότα τα οποία έζησα, ενώ ο κ. Κούλογλου τα επληροφορήθη εμμέσως και από αφηγητάς της αριστεράς, οι οποίοι ούτε λίγο ούτε πολύ προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι το Κ.Κ.Ε. με τον ΕΛΑΣ απελευθέρωσε από την τριπλή κατοχή της χώρα μας και αφιλοκερδώς, χωρίς να έχει πρόθεση να καταλάβει την εξουσία. Δικαιούμαι να έχω άποψη και αντιρρήσεις, σ’ όσα μας έδειξε η ΕΤ1.

Πηγάδα του Μελιγαλά 15-9-1944

Είναι Σεπτέμβριος του 1944,

Οι Γερμανοί φεύγουν αφήνοντας πίσω τους ανοιχτές πληγές αλλά και ανακούφιση διότι το τραγούδι της Ελευθερίας αρχίζει να ακούγεται, να ανεβαίνει και να κατακλύζει βουνά και κάμπους.

Ξαφνικά όμως παγώνουν τα χείλη, διότι ένας νέος εχθρός φαίνεται εις τον ορίζοντα για να δείξει οτι τα βάσανα δεν τελείωσαν ακόμη. Κι αυτή τη φορά ο εχθρός είναι «Έλληνες», ξενοκίνητοι, σταλμένοι και κατευθυνόμενοι από τον κόκκινο φασισμό, τον αδυσώπητο εχθρό του ωραίου, του υψηλού, του πνεύματος, της Ελλάδος, της Ελληνικής ψυχής. Τα ξημερώματα της 9ης Σεπτεμβρίου 1944, ημέρα Κυριακή, οι κομμουνιστοσυμμορίται επιτίθενται κατά της Καλαμάτας με δυο Συντάγματα και με χιλιάδες χωρικούς βιαίως επιστρατευμένους. Εις τας 6 το απόγευμα και μετά από μάχη 12 ωρών συντρίβεται η φρουρά της πόλεως, η οποία ελέγχει το πιθανόν σημείον εισβολής και τότε, μετά από αγωνία και απεγνωσμένας προσπαθείας αποφασίζεται η ηρωϊκή έξοδος των πολιτών και των υπερασπιστών από την Καλαμάτα και η πορεία τους προς Μελιγαλά, την σπουδαιοτέραν βάσιν αντιστάσεως των Εθνικοφρόνων εις όλην την Μεσσηνίαν.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ “Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΡΚΙΖΑ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ”

Επιμέλεια δημοσιογραφικών περιλήψεων: Θανάσης Τσακίρης
(Υποψήφιος διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Αθηνών)
τηλ. 9967543, 3284932, 0977-668136
Ε-mail: tsakthan@compulink.gr και tsakthan@hotmail.com

Τετάρτη, 20 Οκτωβρίου 1999

ΕΝΑΡΞΗ: “Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ: ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ”
Πρόεδρος: Ηλίας Νικολακόπουλος, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ο JOHN O. IATRIDES, καθηγητής του Southern Connecticut State University, στην εισήγησή του με τίτλο “Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος στο διεθνές του πλαίσιο: μια επανεκτίμηση”, τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι “οι εμφύλιοι πόλεμοι αποτελούν βίαιες ενδο-κρατικές συγκρούσεις που, πολύ συχνά, προσδιορίζονται από εξωτερικούς παράγοντες”. Οι βαθύτερες αιτίες του συγκεκριμένου εμφύλιου πολέμου ήταν τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές και εντοπίζονται στις πρώτες δεκαετίες του λήγοντα αιώνα. Όμως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε τον καταλύτη μιας και απαξίωσε, διέλυσε και διασκόρπισε τους παραδοσιακούς μηχανισμούς διακυβέρνησης και τις πολιτικές ελίτ. Έτσι προσφέρθηκε μια μοναδική στα χρονικά ευκαιρία στο ΚΚΕ να επιδιώξει, από θέση σχετικής ισχύος, την υλοποίηση των επαναστατικών στόχων του, μέσω πίεσης και ένοπλης βίας, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της απελευθέρωσης. Η βασική θέση του εισηγητή είναι ότι “ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος πρέπει να μελετηθεί ως μια σειρά τριών διακριτών αλλά στενά αλληλοσυνδεόμενων φάσεων παρατεταμένης βίας όπου οι κομμουνιστές και αντίπαλοί τους πάλεψαν για την απόκτηση του κυριαρχικού ελέγχου του κράτους”. Σ’ αυτή τη μάχη για την εξουσία, “οι εξωτερικοί παράγοντες έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο”. Οι Βρετανοί στις δύο πρώτες φάσεις στέρησαν τη νίκη από τους κομμουνιστές ενώ στην τρίτη φάση Βρετανοί και Αμερικανοί θεώρησαν αυτό τον πόλεμο ως ένα από τα κύρια πεδία του Ψυχρού Πολέμου και σε όλες τις φάσεις οι Σοβιετικοί, φοβούμενοι την αναμέτρηση με τις Δυτικές δυνάμεις, έπαιξαν μόνο έμμεσο ρόλο στη σύγκρουση. Η Σ.Ε. και οι “πελάτες” της, όπως ονομάζει τις χώρες της Α. Ευρώπης ο εισηγητής, “ενθάρρυναν την ηγεσία του ΚΚΕ που έλπιζε σε αποφασιστική ξένη διπλωματική και στρατιωτική βοήθεια που ποτέ δεν υλοποιήθηκε”. Η ήττα των Ελλήνων κομμουνιστών “είχε βαθιά επίδραση στον αναπτυξιακό και εξωτερικό προσανατολισμό της χώρας”.

Ο Ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος- Σύντομη ιστορική επισκόπηση

Ο  Διχασμός

 Γενικά

Η ιστορία της Νεότερης Ελλάδας έχει να παρουσιάσει πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα, τα οποία αποδεικνύουν ότι όταν οι Έλληνες ήταν ενωμένοι μεγαλούργησαν. Αντίθετα, σε περιόδους έντονων πολιτικών ανωμαλιών και στρατιωτικών κινημάτων, οι συνέπειες ήταν οδυνηρές, όχι μόνο για την πρόοδο και την ευημερία του ελληνικού λαού, αλλά κυρίως για την υπόστασή του και την ακεραιότητα της πατρίδας.

Τα διχαστικά φαινόμενα μεταξύ των Ελλήνων, υποθάλπονταν από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Οι εσωτερικοί παράγοντες είχαν σχέση περισσότερο με το πολιτειακό θέμα, παρά με προσωπικές φιλοδοξίες για την κατάκτηση και νομή της εξουσίας. Οι εξωτερικοί παράγοντες που επικεντρώνονταν στις Μεγάλες Δυνάμεις, ασκούσαν ασφυκτική επίδραση στην Ελλάδα, λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και πέντε θαλασσών. Αποτέλεσμα των παραπάνω, ήταν να δοκιμάζεται κάθε φορά ο αναμφισβήτητος πατριωτισμός των Ελλήνων, περισσότερο από την αδυναμία των ηγετών τους να προβλέψουν την έκβαση μιας διεθνούς κρίσης, παρά από την ικανότητα τους να επιλέξουν το δρόμο εκείνο που το πραγματικό συμφέρον της Πατρίδας κάθε φορά επιτάσσει.

Εκδοση Αρχείων Εμφυλίου Πολέμου, ομιλία Ιωάννη Κολιόπουλου*

Οι οξύτατες πολιτικές διαμάχες και ένοπλες συγκρούσεις της δεκαετίας του 1940, οι οποίες καθιερώθηκε να ονομάζονται «Εμφύλιος Πόλεμος», υπήρξαν τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια αντικείμενο ερευνών, οι οποίες όμως ακολούθησαν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τις επιταγές μιας «πολιτικής ορθροφροσύνης» που καλλιεργήθηκε μετά την πτώση της Δικτατορίας της 21ης Απριλίου. Στις ιστοριογραφικές επιδόσεις των «νικητών» αυτού του εμφυλίου πολέμου προστέθηκαν και αυτές των «ηττημένων», τους οποίους ακολούθησαν και όσοι από τη διεθνή κοινότητα των επιστημόνων δείχνουν εξόχως ευαίσθητοι στην πολιτική ορθοφροσύνη του συρμού. Οι πολιτικές λοιπόν διαμάχες και συγκρούσεις της εποχής, οι οποίες κόστισαν στη χώρα τόσα θύματα και συσσώρευσαν τόσα δεινά, υπέστησαν και αυτές μια ιδεολογική επεξεργασία για να προσαρμοστούν και αυτές στις επιταγές της νέας πολιτικής ορθοφροσύνης η οποία, μεταξύ άλλων, θέλει τους τότε θύτες, θύματα.

Η μάχη της Αμφιλοχίας (17 Ιουλ 1944): Η αλήθεια

Απο τόν κ. Σπ. Γκότση
Μέ πολύ ενδιαφέρον παρακολούθησα την ανταλλαγή απόψεων, μεταξϋ τών κ. Ιωάννη Βουλτεψη καί Θεμη Μαρίνου στην Εφημερίδα σας, απο 28)7 – 30.8.84, για τη μάχη τής Αμφιλοχιας. Είμαι γιος τού φονευθέντος από τόν ΕΛΑΣ. ανθ)στού τής Χωροφυλακής Γκότση Δημητρίου, στή μάχη της Αμφιλοχίας τήν 13.7.1944, τήν οποία καί έζησα.
Απορω μέ τους ισχυρισμούς του κ. Βουλτεψη πού ως δημοσιογράφος θα πρέπει νά ερευνά σέ βάθος καί ν αποκαθιστά τήν ιστορική αλήθεια καί όχι νά επιρρίπτει τήν ευθύνη στή «μία πλευρα» μόνον, γιά το -λάθος- τής άλλης πλευράς, τό οποίο σήμερα δημοσίως μια μεγάλη μερίδα της έχει αναγνωρισει.
Η μάχη τής Αμφιλοχίας κυριο σκοπο είχε τήν «εκπόρθηση τού κάστρου» του οπλαρχηγού τοϋ ΕΔΕΣ κ. Στ. Χούτα καί τήν εξόντωση τών εκεί διαμενόντων στελεχών του, ως καί τό φρόνημα τών κατοίκων, πράγμα ποϋ σχεδόν τό επέτυχαν. Ποιο νόημα ή σκοπό είχε ο φόνος ή τό καψιμο γερόντων γονέων ‘(Συνελλήνων στελεχών τοϋ ΕΔΕΣ; (Τσιρογιαννη Ελισσάβετ. 80 ετών, Τριανταφϋλλη Αγγελική, 80 ετών. Φλώρου Δημητρίου, 80 ετών -καί άλλων νεωτέρων). Ποια «εθνικη αντισταση» εξυπηρετούσε ο εμπρησμός τών οικιών τών αγωνιστών του ΕΔΕΣ;

Δολοφονημένοι κληρικοί 1941-1949

Εις μνημόσυνον αιώνιον
ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΣΤΗΛΗ * *
ΤΩΝ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ (1941-1949)

1) Αρχιμ. Αναστ.Θ. Κρητικός Εφημέριος Αγ.Ανδρέου Κάτω Πατησίων. Εσφάγη υπό των Ελασιτών την 24.12.1944

2) Αρχιμ. Βασίλειος Λυμπρίτης ,Εφημέριος Αγ. Αναργύρων Ν. Ιωνίας. Εξετελέσθη κατόπιν βασάνων υπό των Ελασιτών την 24.12.1944

3) Χαράλ. Παναγιωτόπουλος Εφημέριος Κοιμ. Θεοτόκου Κυνοσάργους. Εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών την 22-12-44

4) Σαράντης Μεσάδος Ιερεύς Εφημέριος Αρχιεπ. Αθηνών. Εσφάγη υπό των κομμουνιστών την 6.12.1944

5) Γερμανός Σπαχής  Ιερεύς Εφημέριος Αρχιεπ.Αθηνών. Εβασανίσθη και εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών τον Δεκέμβριον 1944

6) Δημήτριος Τομαράς Εφημέριος Χορτιάτι. Εκάη εντός κλιβάνου υπό των Γερμανών την 2.9.1944

7) Γαβριήλ Διονυσιάδης Μοναχός. Ετυφεκίσθη υπό των Γερμανών τον Δεκέμβριον 1941

8) Χρήστος Παπαδόπουλος Εφημέριος Ναού Σταυρουπόλεως. Εξετελέσθη υπό των Γερμανών 10.9.1944.

9) Αγαθάγγελος Καλλινικίδης Εφημέριος Ασσήρου. Εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών κρεουργηθείς 28.10.1944

10) Γεώργιος Παπανικολάου ΕφημέριοςΕλαιοχωρίου. Εξετελέσθη υπό των κομμουνιστών 11.9.1944.

Εκθεση αντίστασης Δ. Μακεδονίας κατά Σλαυοκομμουνιστών, Κυριάκος Ιορδανίδης 6-1-1958

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΣΛΑΥΟΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ

Μετά την κατάρρευσιν της Ελλάδος – Απρίλιο 1941 – και την εισβολήν των Γερμανοϊταλοβουλγάρων εις το πάτριον έδαφος όλος ο Ελληνικός λαός εις ένα και μόνον σκοπόν απέβλεπεν, πότε θα ανατείλη η ημέρα της απελευθερώσεως.
΄Ολος ο κόσμος της υπαίθρου, και προπάντων της Μακεδονίας, με κίνδυνον της ζωής του από τα τρομοκρατικά μέτρα που είχον εφαρμόσει οι κατακτηταί, εφρόντισε να αποκρύψη οπλισμόν και πολεμοφόδια από τα τοιαύτα, που έγραφαν την σελίδα του Αλβανικού έπους, με την ελπίδα πάντοτε, ότι θε έλθη και πάλιν η ημέρα, διά να δοξασθούν τα τετιμημένα εκείνα όπλα.

Ιδρυση και διάλυση ΕΑΜ – Οι πραγματικοί σκοποί του, 28 Απρ 1955

ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ                            Αριθμός Αντιτύπων (2)

ΠΡΟΣ: Δ/νσιν Ιστορίας               Αύξ.Αριθ. Αντιτ. 1
Στρατού/ΓΕΣ                         ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
ΚΛΑΔΟΣ Γ/Ι

ΚΟΙΝ: Κ.Υ.Π/Γ/Ι                         Αριθ. 250/23/119

Β.Σ.Τ 902 τη 28 Απριλίου 1955

Συν. τω σχεδίω 15
Συν. τω εγγράφω 15

ΘΕΜΑ : Στοιχεία περί Ε.Α.Μ
ΣΧΕΤ : Υμέτερον Φ.70/5/402602/15-2-55

1.Επί ύπερθεν υμετέρου, διαβιβάζεται προσηρτημένως αντίγραφον της αιτηθείσης περιληπτικής εκθέσεως περί ΕΑΜ, συν τη πληροφορία ότι αύτη συνετάγη διά το Αμερικανικόν περιοδικόν COLLIER’S και βάσει των υπ΄αυτού τεθέντων ερωτημάτων.

2.΄Εχομεν την γνώμην ότι τα στοιχεία ταύτα δεν θεωρούνται αρκετά διά ιστορικήν ανασκόπισιν της κατοχικής περιόδου όσον αφορά την δράσιν ωρισμένων οργανώσεων.

ΝΑΤΣΙΝΑΣ ΑΛΕΞ
Συν/ρχης – Δ/ντής
(Τ.Σ.Υ)

Κλ.Γ/Ι/Κ.Υ.Π

ΤΣΙΤΣΙΛΩΝΗΣ ΚΩΝ.
Ταγ/ρχης

ΔΙΑΝΟΜΗ
Δ/σιν Ιστορίας Στρατού /ΓΕΣ   υπ΄αριθ. 1
Κ.Υ.Π./Γ/1                               -«-       2

Δέκα χρόνια πάλης:Συμπεράσματα – Διδάγματα – Καθήκοντα, Νίκος Ζαχαριάδη

Κεφ.2 ο Δεκέμβρης και η Βάρκιζα
Εκδ.Κ.Ε του Κ.Κ.Ε α.τ. Αύγουστος  1950, σελ. 14-18

Συμφωνία της Βάρκιζας
Όροι που έπρεπε να επιβληθούν

Μπορούσαμε να επιβάλουμε τους παρακάτω όρους (στη Βάρκιζα).
(α)   Να κρατήσουν οι αντάρτες ατομικά τα όπλα τους της αντίστασης.
(β)   Να δοθή γενική δίχως κανένα περιορισμό αμνηστεία για το Δεκέμβρη.
(γ)   Ν΄αναγνωρισθή χωρίς επιφύλαξη όλη η εαμική εθνική αντίσταση.
(δ)   Ν΄αποχωρήσουν αμέσως οι Αγγλικές δυνάμεις μια και Γερμανός δεν υπήρχε πια στην Ελλάδα. ΄Ετσι θα διορθώνονταν και το αίσχος της Γκαζέρτας.
(ε)   ΄Επρεπε να ορισθή συγκεκριμένη ημερομηνία για σύντομες εκλογές που θα τις έκανε η Κυβέρνηση, όπου θα συμμετείχε και το Ε.Α.Μ (Σελ. 17)

Εισήγησις Ν. Ζαχαριάδη εις την 5ην Ολομέλειαν της ΚΕ του ΚΚΕ (Ιανουάριος 1949)

Βλ. «Η Ελλάδα στο δρόμο προς τη -νίκη μπροστά στη αποφασιστική καμπή» Εκδ. Κ.Κ.Ε, Μάρτης 1949

ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΒΑΡΚΙΖΑΣ-
σελ. 53                    ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε

«Ο Ε.Λ.Α.Σ όπως ήταν τότε προσανατολισμένος πολιτικά και φτιαγμένος οργανωτικά, δε θα μπορούσε να πολεμήση και τότε, η ήττα θάταν συντριφτική και θάμασταν χωρίς τη Βάρκιζα που μας έδωσε τη δυνατότητα να ανασυνταχθούμε πολιτικά και οργανωτικά και να προχωρήσουμε πατώντας στέρεα τώρα στο καινούργιο ξεσήκωμα με το Δ.Σ.Ε».
Φ.Α. 8/3/51                    Η Στρατηγική του Κ.Κ.Ε μετά τη Βάρκιζα
«Ποια ήταν η στρατηγική μας στην άμεση μεταβαρκιζιανή περίοδο; ΄Ηταν η στρατηγική που για σκοπό της έβαζε «να κερδίση χρόνο, ν΄αποσυνθέση τον αντίπαλο και να συσσωρεύση δυνάμεις για το πέρασμα κατόπιν στην επίθεση» (Στάλιν). ΄Ηταν η στρατηγική των υποχωρητικών ελιγμών για να διατηρηθούν και οι εφεδρείες.
Τη δύσκολη τότε κατάσταση, τη χειροτεύρεσε το γεγονός, ότι με την Βάρκιζα δεν πραγματοποιήσαμε μια κανονική υποχώρηση, αλλά μια συνθηκολόγηση. Αυτό το πράγμα επιδρούσε αρνητικά και αποσυνθετικά στις επαναστατικές γραμμές και στις πλατειές λαϊκές μάζες. Μέσα σ΄αυτές τις δύσκολες συνθήκες που περιπλέκονταν από το γεγονός της Αγγλικής στρατιωτικής κατοχής της χώρας, το Κ.Κ.Ε έπρεπε ν΄ανασυγκροτηθή και το ίδιο, διορθώνοντας τα στραβά που κληρονόμησε από την πρώτη κατοχή και να προχωρήση παράλληλα στην ανασύνταξη των λαϊκών δυνάμεων.»

Απόφαση της 6^ης Ολομελείας του Κ.Κ.Ε (Οκτώβριος 1949)
Βλ. «Η νέα κατάσταση και                   Συμφωνία Βάρκιζας απαραίτητος
τα καθήκοντά μας»                                           ελιγμός διά το ΚΚ.Ε
Εκδ.Κ.Ε του Κ.Κ.Ε σελ. 6
Υστερα απ΄τη στρατιωτική μας ήττα, το Δεκέμβρη του 1944, η συμφωνία της Βάρκιζας στάθηκε ένας απαραίτητος ελιγμός για την ανασύνταξη των λαϊκών δημοκρατικών δυνάμεων».

Σχετικά με τον ΕΛΑΣ, Τέμπο Βουκμανανόβιτσε

«Περί τα μέσα του 1943 έγινε μία συνάντησις των εκπροσώπων του Κ.Κ.Ε. Σιάντου και Ιωαννίδη με τους αντιπροσώπους των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Γιουγκοσλαυϊας και της Αλβανίας, επί του ελευθέρου εδάφους της Ελλάδος. Κατά την συνάντησιν αυτήν ο Σιάντος και ο Ιωαννίδης υπεστήριξαν τα εξής:

Η ειδική κατάστασις της Ελλάδος χαρακτηρίζεται εκ του γεγονότος ότι σημαντικόν τμήμα του πληθυσμού ευρίσκεται συγκεντρωμένον εις τας μεγάλας πόλεις. Εκείνος, συνεπώς, ο οποίος κατέχει την εξουσίαν εις τας μεγάλας πόλεις είναι εξησφαλισμένος ότι θα ημπορή να την ασκή εφ ολοκλήρου της χώρας. Δι αυτό η ηγεσία του κινήματος καθώρισε την πολιτικήν της ως προς τα στρατιωτικά ζητήματα, λαμβάνουσα υπ όψιν την ιδιάζουσαν αυτήν κατάστασιν. Εφ ω και οι εργάται των πόλεων είναι οργανωμένοι εις στρατιωτικάς μονάδας. Αποστολή των οποίων είναι να καταλάβουν την εξουσίαν κατά την κατάλληλον στιγμήν όταν αι δυνάμεις κατοχής θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα.

Αι μονάδες του Ε.Λ.Α.Σ. συγκροτημέναι ως επι το πλείστον από αγροτικά στοιχεία και ευρισκόμεναι επί τόπου, έχουν λάβη εντολήν να διατηρηθούν πάση θυσία εις τα πέριξ των μεγάλων πόλεων και να παράσχουν κατά την κατάλληλον στιγμήν, δηλαδή μετά την αποχώρησιν των στρατευμάτων κατοχής, την υποστήριξίν των εις τας εργατικάς μονάδας δια την κατάληψιν της εξουσίας».

S. Voukmananovictne Tempo: «Le Parti communiste de Grece dans la fuite de liberation nationale – Paris 1949 σελ. 15-16

Η μάχη της Κόνιτσας, ΔΣΕ/25 Δεκ 1947

Την επομένη της αναγγελίας του σχηματισμού της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ), δυνάμεις του ΔΣΕ άρχισαν επιχείρηση για την κατάληψη της Κόνιτσας. Ηταν η πρώτη μάχη τακτικού πολέμου που έδωσε ο ΔΣΕ και απέβλεπε στο να δείξει τη δύναμή του και να δώσει κύρος στην ΠΔΚ.

3η ολομέλεια ΚΚΕ/2 Δεκ 1947

ΤΡΙΤΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

Η πορεία της υλοποίησης

Σχετικά με την απόφαση του 2ου Κλιμακίου του ΠΓ, στις 2/12/1947

Η 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, όπως έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενο σημείωμα, μεταξύ άλλων, αποφάσισε και τα εξής:

– Τη δημιουργία, σε συμφωνία με το τμήμα της κομματικής καθοδήγησης που βρισκόταν στην Αθήνα, δύο κλιμακίων του ΠΓ. Ενα στην πρωτεύουσα κι ένα στην Ελεύθερη Ελλάδα – εξωτερικό. Το κλιμάκιο του ΠΓ Ελεύθερης Ελλάδας – εξωτερικού (ή αλλιώς 2ο κλιμάκιο) θα αποτελούσαν οι Ν. Ζαχαριάδης, Γ. Ιωαννίδης, Μ. Βαφειάδης, Λ. Στρίγκος και Π. Ρούσος, με Γραμματεία τους Ζαχαριάδη, Ιωαννίδη, Βαφειάδη.

– Να μεταβεί ο Γ. Ιωαννίδης στο βουνό και, από κοινού με τον Μ. Βαφειάδη και τον Λ. Στρίγκο, να καθοδηγήσουν την πραγματοποίηση των αποφάσεων, που αφορούν το ΔΣΕ και την εφαρμογή του «Σχεδίου Λίμνες».

Σχέδιο ΛΙΜΝΕΣ, ΔΣΕ/ 10 Σεπ 1947

«Αυστηρά εμπιστευτικό

ΣΧΕΔΙΟ «ΛΙΜΝΕΣ»

Πολιτική κατάσταση

Κατά την παρούσα στιγμή ωρίμασαν οι συνθήκες για την εκπλήρωση του βασικού στρατηγικού καθήκοντος, που στέκεται μπροστά στο Δημοκρατικό Στρατό μας, δηλαδή τη δημιουργία ελεύθερου εδάφους στην έκταση της Μακεδονίας και την απελευθέρωση ολόκληρης της Μακεδονίας – Θράκης με κέντρο τη Θεσσαλονίκη. Στρατηγικά είναι αναγκαία να δημιουργηθούν γι’ αυτό το σκοπό ορισμένες προϋποθέσεις, όπως εκτίθενται παρακάτω.

ΕΧΘΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Α. Εμψυχο υλικό

α. Γενικά στη χώρα: Στρατός 100.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 40.000. Χωροφυλακή 30.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 15.000 άνδρες. Ενοπλοι ΜΑΥ 40.000 από τους οποίους παρατακτοί 5.000 άνδρες. Σύνολο 170.000 άνδρες, από τους οποίους παρατακτοί 60.000.

β. Περιοχή Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας: Σύνολο 59.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 23.000. Δεν είναι γνωστές με ακρίβεια οι δυνάμεις στη Θεσσαλονίκη.

γ. Περιοχές Μακεδονίας – Ηπείρου – Θράκης μαζί: Σύνολο 88.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 32.000.

Β. Μέσα

α. Οπλισμός πεζικού: Σε κάθε τάγμα 45 οπλοπολυβόλα μπρεντ και 45 αυτόματα τόμσον, 2 – 4 βαρείς όλμοι (οι δύο αμερικάνικοι), 2 πολυβόλα βίκερς, 3 πίατ κατά λόχο. Αφθονία πυρομαχικών.

β. Πυροβολικό: 4 πυροβόλα στην ταξιαρχία

γ. Μηχανοκίνητες δυνάμεις: 1 σύνταγμα θωρακισμένων και ελαφρά τανκς σε κάθε μεραρχία.

δ. Διαβιβάσεις: 1 ασύρματος ισχύος 22 κατά τάγμα και ραδιοτηλέφωνα κατά λόχο και διμοιρία. Επίσης οπτικά είδη.

ε. Μεταφορικά μέσα: Σε αφθονία.

στ. Υλικά μηχανικού: Σε αφθονία.

ζ. Επιμελητεία: Καλά οργανωμένη, διαθέτει όλα τα αναγκαία.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Α. Εμψυχο υλικό

α. Γενική δύναμη στη χώρα: 24.000 μαχητές από τους οποίους παρατακτοί 18.000.

β. Περιοχή Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας: 10.500 μαχητές από τους οποίους παρατακτοί 8.000.

γ. Περιοχές Μακεδονίας – Ηπείρου – Θράκης μαζί: 15.000 μαχητές από τους οποίους παρατακτοί 11.000.

Συσχετισμός δυνάμεων γενικά 1:3 σε όφελος του εχθρού.

Β. Μέσα

α. Οπλισμός πεζικού: Οπλα – αυτόματα – οπλοπολυβόλα διαφόρων τύπων με πολλές ελλείψεις στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, Ηπειρο και Θράκη και με σοβαρές ελλείψεις στη Θεσσαλία, Ρούμελη (Κεντρική Ελλάδα) και Πελοπόννησο. Ολμοι από 1 – 2 κατά τάγμα στη Μακεδονία, Ηπειρο και Θράκη και από 1/2 – 1 στη Θεσσαλία, Ρούμελη και Πελοπόννησο.

β. Πυροβολικό: Συνολικά 5 πυροβόλα.

γ. Εκρηκτικό υλικό: Μηδαμινές ποσότητες στη Μακεδονία – Ηπειρο και Θράκη και εντελώς καθόλου στη Θεσσαλία – Ρούμελη – Πελοπόννησο.

δ. Μηχανοκίνητα: Δεν υπάρχουν.

ε. Διαβιβάσεις: Από ένα ασύρματο κατά Αρχηγείο Περιοχής και στην πλειοψηφία των περιφερειακών Αρχηγείων. Δεν υπάρχουν καθόλου στα τάγματα.

στ. Μεταφορικά μέσα: Εντελώς ανεπαρκή για τις υπάρχουσες ανάγκες.

ζ. Επιμελητεία: Οχι καλά οργανωμένη και με πηγές πολύ φτωχές σε σύγκριση με τις ανάγκες.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΚΟΠΩΝ ΔΣΕ

Α. Ποσοτική ανάπτυξη

Οι δυνάμεις του ΔΣΕ με γρήγορους ρυθμούς πρέπει να αυξηθούν πολύ, ώστε προς την άνοιξη του 1948 να τριπλασιαστούν. Ιδιαίτερα αυτή η αύξηση πρέπει να επιτευχθεί στο πιο σύντομο διάστημα στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία ώστε να γίνει δυνατό να εξοικονομηθούν από εκεί οι αναγκαίες εφεδρικές δυνάμεις για τη δημιουργία του κύριου εκστρατευτικού σώματος, που θα επιχειρήσει την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.

Β. Οργανωτική προετοιμασία

α. Ηδη από τώρα πρέπει να καταπιαστούμε με την οργάνωση μονάδων τακτικού στρατού, πράγμα που προοδευτικά πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρο το Δημοκρατικό Στρατό και να ολοκληρωθεί προς την άνοιξη.

β. Να παρθεί, μεταφερθεί και κατατμηθεί το αναγκαίο υλικό για τον πλήρη εξοπλισμό όλων των δυνάμεων του ΔΣΕ, υπολογίζοντας ότι αυτές θα φτάσουν τους 60.000 άνδρες. Λεπτομέρειες για τις αναγκαίες ποσότητες υλικού κατά κατηγορία δίνονται στο συνημμένο πίνακα.

γ. Να αναζητηθεί και εκπαιδευτεί το αναγκαίο τεχνικό προσωπικό για όλα τα όπλα και ιδιαίτερα για το μηχανικό και τις διαβιβάσεις (ασυρματιστές, σαμποταριστές, ναρκοθέτες, ναρκοσυλλέκτες κλπ.).

δ. Να αναζητηθεί το αναγκαίο υλικό για γεφυρώσεις και οχυρώσεις (λαστιχένιες βάρκες, αγκαθωτό σύρμα, εργαλεία, τσιμέντο, ελάσματα κλπ.).

ε. Αμεσα να ανευρεθούν μεταφορικά μέσα.

στ. Στο πιο σύντομο διάστημα να οργανωθεί η επιμελητεία και να εξασφαλίσει πηγές εφοδιασμού ικανές να καλύπτουν όλες τις ανάγκες του ΔΣΕ.

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΣΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΧΤΥΠΗΜΑΤΟΣ

Αμεσος βασικός σκοπός: Σταθερή κυριαρχία του ΔΣΕ στο δρόμο Καλαμπάκα – Μέτσοβο – Γιάννενα με βασικό σκοπό την αποκατάσταση εδαφικής ενότητας μεταξύ Μακεδονίας, Ηπείρου και Θεσσαλίας. Αυτό θα επιτρέψει να μεταφέρουμε στο νότο σοβαρές ενισχύσεις σε υλικά για να πετύχουμε την ανάπτυξη των δυνάμεων του ΔΣΕ στις περιοχές Θεσσαλίας, Ρούμελης και Πελοποννήσου και των σοβαρών επιχειρήσεών τους και έτσι να εξασφαλίσουμε τη μέγιστη δυνατή διασπορά των δυνάμεων του εχθρού και, κατά συνέπεια, να ανακουφίσουμε τις περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.

Δεύτερος βασικός σκοπός: Κυριαρχία στις οδικές αρτηρίες Λάρισα – Ελασσόνα – Κοζάνη και Λάρισα – Τέμπη – Κατερίνη, με βασικό σκοπό την αποκατάσταση εδαφικής ενότητας μεταξύ των βουνών Χάσια – Πιέρια – Ολυμπος – Κίσσαβος.

Σταθερή κυριαρχία του ΔΣΕ στο οροπέδιο Κοζάνης μέχρι τον ποταμό Αξιό με κέντρο βάρους προς τις διόδους Εδεσσα – Αρνισα και Καστανιά με σκοπό την αποκοπή της Δυτικής Μακεδονίας από το νότο και την ανατολή. Ταυτόχρονα ενίσχυση της Κεντρικής Μακεδονίας από την πλευρά της Δυτικής και Ανατολικής Μακεδονίας.

Τρίτος βασικός σκοπός: Να αναληφθεί αποφασιστική επιθετική προσπάθεια για τη δημιουργία ελεύθερης περιοχής στο χώρο Κόνιτσα – Μέτσοβο, Γρεβενά – Τσοτύλι – Νεστώριο.

Δευτερεύοντες σκοποί:

Ηπειρος: Μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή Παγωνίου και Λάκα Σούλι και εξασφάλιση ελέγχου στην αρτηρία Αρτα – Πρέβεζα – Γιάννενα.

Θεσσαλία: Απώθηση του εχθρού από την κεντρική οροσειρά της Πίνδου (Κόζιακας – Αγραφα) και των εκεί θέσεων του ΔΣΕ.

Ρούμελη: Κυριαρχία του ΔΣΕ στο δρόμο Λαμία – Καρπενήσι με σκοπό την αποκατάσταση εδαφικής ενότητας μεταξύ Θεσσαλίας και Ρούμελης. Ενίσχυση του ελέγχου στο βασικό οδικό άξονα Αθήνα – Λαμία με σκοπό την αγκίστρωση κατά μήκος αυτής της αρτηρίας του μέγιστου δυνατού των δυνάμεων του εχθρού. Προώθηση προς το όρος Πάρνηθα (κοντά στην Αθήνα), ανάπτυξη των επιχειρήσεων στη νήσον Εύβοια και αποκατάσταση άμεσης επαφής με την Πελοπόννησο ώστε να επιτευχθεί η μεταφορά εκεί υλικού.

Ανατολική Μακεδονία – Θράκη: Αύξηση των δυνάμεων του ΔΣΕ μέχρι 10.000 άνδρες. Οχύρωση των δυνάμεων του ΔΣΕ στην ανατολική Μακεδονία και τέτοια διάταξή τους που να επιτρέπει τη δική μας κυριαρχία στο οροπέδιο του Ζιρνόβου. Αποκοπή της Θράκης με μόνιμη και σταθερή εγκαθίδρυση σοβαρών δυνάμεων του ΔΣΕ στον τομέα του όρους Χαϊντού.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΤΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΒΑΣΕΙΣ.

Δημιουργία τμημάτων αντιαεροπορικού πυροβολικού με βαριά αντιαεροπορικά πυροβόλα. Εξασφάλιση καταδιωκτικής αεροπορίας. Εγκαιρη εγκατάσταση στα κυριότερα σημεία ειδικού πυροβολικού (επάκτιου). Ειδικά μέσα για το ρίξιμο θαλάσσιων ναρκών από τον αέρα και τη θάλασσα. Ελαφρά ταχυκίνητα πλωτά μέσα για τον έλεγχο των ακτών.

10 του Σεπτέμβρη 1947

Μάρκος, Διοικητής του ΔΣΕ

Λ. Στρίγκος, βοηθός του διοικητή για την πολιτική δουλιά

Στ. Παπαγιάννης, επιτελάρχης του ΔΣΕ

Γ. Κικίτσας, διοικητής του ΔΣΕ Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας

Π. Ερυθριάδης, βοηθός του διοικητή του ΔΣΕ Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας για την πολιτική δουλιά

Κανακαρίδης, διοικητής του ΔΣΕ Θράκης

Λασσάνης, διοικητής του ΔΣΕ Ανατολικής Μακεδονίας».

ΠΗΓΗ:ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

---

ΣΗΜ 1: Καθώς πλησιάζει το τέλος Αυγούστου και η 67η Επέτειος της φρίκης της Κομμουνιστικής Ανταρσίας (Συμμοριτοπολέμου) του 1946-49, καλό είναι να θυμηθούμε τον βασικό στόχο των κομμουνιστών της Ελλάδος: Η διχοτόμηση της Ελλάδος στο ύψος του Ολύμπου και η παράδοση της Μακεδονίας και της Θράκης στους Σλάβους ως μέρος της Μακεδονικής Ομοσπονδίας. Όταν κανείς παρατηρεί τα τελευταία χρόνια το ΚΚΕ να «γιορτάζει» τα «κατορθώματα» του λεγόμενου ΔΣΕ, καλόν είναι να ενθυμείται και αυτόν τον στόχο του να παραδώσει τη Μακεδονία και τη Θράκη στους Σλάβους.

ΣΗΜ 2: Το σχέδιο έγινε στη διάρκεια των εργασιών της 3ης ολομέλειας της Κ.Ε. του ΚΚΕ στις 11 και 12 Σεπτεμβρίου 1947, κάπου στη Γιουγκοσλαβία κοντά στις λίμνες των Πρεσπών, απ’ο όπου προφανώς έλαβε και το κωδικό του όνομα. Το «Σχέδιο Λίμνες» βρίσκεται στο «Αρχείο ΚΚΕ – ΑΣΚΙ», στη Ρωσική γλώσσα και σε ελληνική μετάφραση, με αριθμό αρχειοθέτησης Κ383/Φ: 20/33/33. Το ελληνικό πρωτότυπο κείμενο δεν είναι γνωστό αν υπάρχει.

Κοινωνική Σύνθεση του ΕΑΜ, Ευάγγελος Λεμπέσης

σ.σ: Το βιβλιο εχει επανεκδοθη µε τον ιδιο τιτλο αλλα το συγκεκριµενο κειµενο δεν υπαρχει διοτι είναι ενοχλητικο για την «δηµοκρατικη» παραταξη.

Ήδη εισερχόµεθα εις το συγκεκριµένον Έλληνικόν ΕΑΜ µε τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά του, διότι δεν πρέπει να λησµονώµεν, ότι τα κοµµουνιστικά κόµµατα εκµεταλλεύονται εντατικώς τας τοπικάς συνθήκας πάσης χώρας, τον εθνικόν χαρακτήρα παντός λαού και την ατοµικήν ψυχολογία παντός ατόµου, (στοιχεία που αγνοεί και πολεµά επισήµως ο µαρξισµός), τα οποία αγνοούν και εξ ανικανότητος δεν αξιοποιούν ούτε οι εθνικόφρονες. Ούτω το Κ.Κ.Ε. επεστράτευσε µέλη του ΕΑΜ από τας εξής κοινωνικάς κατηγορίας:

Η έκθεση ΣΙΤΡΙΝ (Walter Citrine)

Η ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ ΔΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1944 ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Την 22αν Ιανουαρίου 1945 έφθασε εις Αθήνας επιτροπή Βρετανών συνδικαλιστών ηγετών, με σκοπόν να εξετάσει τα. θέματα τα σχετιζόμενα με την θέσιν του ελληνικού συνδικαλιστικού) κινήματος.

Η επιτροπή έφθασε εις Αθήνας, ολίγας μόνον ημέρας μετά την εκδίωξη των συμμοριτών του Ε.Λ.Α.Σ. από την πρωτεύουσαν, την στιγμήν ακριβώς πού ολόκληρη η Αθήνα – όπως, άλλωστε και ολόκληρη ή Ελλάς – ήτο κυριολεκτικώς πνιγμένη στο αίμα. Χιλιάδες νέοι, άνδρες και γυναίκες, εργάται, αγρόται, ανάπηροι τής Αλβανίας και των οχυρών, είχαν σφαγεί από τους συνεργάτας των Γερμανών και των Βουλγάρων και από τους πραιτοριανούς του Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ. Ή επιτροπή των Βρετανών συνδικαλιστών παρέμεινεν εις Αθήνας από την 22αν Ιανουαρίου μέχρι την 3ην Φεβρουαρίου 1945, ήτοι επί δέκα τρεις ημέρας Μετέβη εις πολλάς περιοχάς εντός, πέριξ και εκτός των Αθηνών. Συνάντησε ηγέτας της Κυβερνήσεως και των κομμουνιστών, εξέτασε πτώματα και μετέβη εις τους τόπους τής ομαδικής σφαγής των Ελλήνων πατριωτών και συνωμίλησεν με συγγενείς. των θυμάτων και επιστρέψαντες εις Βρεττανίαν υπέβαλλε λεπτομερή έκθεσιν, γνωστή περισσότερον ως Έκθεσις Σιτρίν. Τα πρόσωπα που απετέλεσαν την επιτροπήν, η προέλευσης τούτων οι πληροφορίες που συνεκέντρωσαν, καθιστούν την Έκθεσιν Σιτριν, μια πλήρη και αντκειμενικήν περιγραφήν των φοβερών ημερών που πέρασε ο Ελληνικός λαός κατά την περίοδο του Δεκεμβρίου 1944. Είναι μία από τις πιο σοβαρές, αξιόπιστες και αντικειμενικές μαρτυρίες του δράματος του ελληνικού λαού

Πλήρης μετάφρασις ολοκλήρου της Εκθέσεως εκ του πρωτοτύπου του ευρισκόμενου εις το Ελληνικόν Υπουργείο των Εξωτερικών.
Επιτρέπεται ελευθέρως   ή   χρησιμοποίησης   του κειμένου και   των φωτογραφιών   τής Εκθέσεως. Παράκλησης: όπως αναγράφεται ή πηγή.

Συμφωνία της Βάρκιζας-Απάντησις αντιπροσωπείας τού ΚΚΕ-ΕΑΜ, 5 Φεβ 1945

Κύριοι Υπουργοί,

Απαντούμε στο χθεσινό έγγραφό σας ύπ’ άριθ. 1102/15.
Αναπτύξαμε προφορικά στη σχετική συνεδρίασή μας τούς λόγους  για τούς οποίους πιστεύ­ουμε πώς το μέτρο, πού εισηγήθηκε ή Κυβερνητική Αντιπροσωπεία, στο ζήτημα των διώξεων περικλείει αναπόφευκτους κινδύνους  για την πολιτική ελευθερία καί  γιά την ειρήνευση της χώρας.
Έφ’ όσον όμως ή Κυβέρνησις εμμένει εις την άποψή της, ή αντίστροφη επιμονή στην ορθή  γνώμη μας θα όδηγήση σέ ρήξη πού ανεξάρτητα άπό την ευθύνη θα όδηγηση τον τόπο σέ συμφορά.
Γιά τον λόγο αυτό δεχόμαστε να λυθή το ζήτημα των διώξεων μέ βάση την αρχή πού έθεσε ή Κυβερνητική ‘Αντιπροσωπεία και μέ την θέσπιση εγγυήσεων ικανών να περιορίσουν τούς κιν­δύνους πού σάς έχουμε εκθέσει.

Με τιμή

Γ.ΣΙΑΝΤΟΣ
ΔΗΜ. ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗΣ
ΗΛ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ

Περί Τσάμηδων, ΕΑΜ/ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠH, 26-1-1945

ΕΘΝΙΚΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ (ΕΑΜ)
ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠH
Αριθμ. Πρωτ. 39
Γιάννινα 26-1-45

Προς
Την Νομαρχιακή Επιτροπή ΕΑΜ Θεσπρωτίας
Παραμυθιά

Αγαπητοί Συναγωνιστές

Σας κοινοποιούμε απόφαση της Νομαρχιακής Επιτροπής Αργυροκάστρου σχετικά με την επάνοδο των Τσάμικων οικογενειών στα σπίτια τους.
Πρέπει να πάρετε όλα τα μέτρα για την καλύτερη υποδοχή τους από μέρος του Χριστιανικού στοιχείου για τη στέγαση τους και γενικά για την αποκατάσταση τους και ομαλή συμβίωση τους με τους Έλληνες.
Στους επανερχόμενους τσάμηδες θα γίνει εντατική διαφώτιση.

Θάνατος στο φασισμό – Λευτεριά στο λαό.

Για την Πανηπειρωτική Επιτροπή του ΕΑΜ
Προεδρείο ΕΑΜ Αργυροκάστρου
Τμήμα Διοικητικού

Αριθ. 7 1ΕΧ44 19-1-45
Πανηπειρωτική Επιτροπή
Γιάννινα

Οι Τσάμικες οικογένειες που βρίσκονται εντός της Αλβανίας πήραν διαταγή να μεταβούν στα χωριά τους στην Ελλάδα, επειδή η κατάσταση τους χειροτερεύει από μέρα σε μέρα.

Θάνατος στο φασισμό  Λευτεριά στο λαό

Για το Προεδρείο
ΕΑΜ. Νομαρχίας

Απολογισμός Δρασεως ΕΑΜ κατά το Δεκεμβριανό Κίνημα

Σκοτώθηκαν

474	Αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων
2.117	Οπλίτες
133	Αξιωματικοί Χωροφυλακής
52	Αξιωματικοί της Αστυνομίας Πόλεων
4	Αξιωματικοί του Πυροσβεστικού
143	Υπαξιωματικοί της Χωροφυλακής
39	Υπαξιωματικοί της Αστυνομίας
382	Χωροφύλακες
140	Αστυφύλακες
5	Πυροσβέστες

Σφαγιάστηκαν  56.373 από τους οποίους

275	κληρικοί.
239	εκπαιδευτικοί.
120	ιατροί.
264	συνδικαλιστές

Απήχθηκαν 46.871 άτομα ως όμηροι.

Συνολικά άνω των 65.000 Ελλήνων και Ελληνίδων έχασαν την ζωή των κατά τον Δεκέμβριο 1944

Διαταγή περί εκκαθαρίσεων, ΚΕΠΑ/7-12-1944

«Ε.Α.47.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΣΤΙΣ ΥΠ ΑΡΙΘ. 33, 34, 42 ΚΑΙ 46 ΠΕΡΙ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΩΝ
Προς

Όλους τους υπεύθυνους των τομέων Αθηνών -Πειραιώς και Περιχώρων

Απολύτως Απόρρητος

Σχετικά µε τις παραπάνω εγκυκλίους πρέπει να σημειώσετε, σαν υπεύθυνοι οργανωτές της εμπιστευτικής αυτής υπηρεσίας, και τα παρακάτω συµπληρωµατικά :
1) Οι άνδρες στους οποίους θα ανατεθούν καθήκοντα εκκαθαρίσεως πρέπει να απαλλαγούν από κάθε άλλη υπηρεσία και απασχόληση κατά τις ημέρες εκείνες. Η εργασία τους θα είναι συνεχής και αδιάκοπος και συνεπώς δεν θα τους επιτρέψει καµιά διάσπαση δυνάμεων.
2) Σε καµιά περίπτωση δεν πρέπει να εγκαταλείψουν τη θέση πού θα ταχθεί καθένας τους. Το θέαμα του λαού που πανηγυρίζει και θα γιορτάζει δεν πρέπει να τους παρασύρει και αυτούς. Όλοι τους µε χαλυβδωμένη την καρδιά και τα νεύρα πρέπει να παλέψουν σκληρά για την ώρα του τελευταίου και τελειωτικού λυτρωμού και της πραγματικής λευτεριάς.

Εντολή για ομαδικές δίκες. ΕΑΜ/ΚΕ/21 Νοε 1944

ΕΑΜ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Αριθ. Πρωτ.7313,
Αθηνα 21/11/1944
Για όλες τις επιτροπές περιοχών του ΕΑΜ.

Αγαπητοί συναγωνιστές,

Πριν από όλα πρέπει μια σειρά από ομαδικές δικές που τον πρακτικό και πολιτικό τους αντίκτυπο καταλαβαίνετε…

Γι’ αυτό θα ετοιμάσετε ομαδική δική που θα περιλάβετε σε μια μήνυση όλα τα καθάρματα που λάβανε μέρος αρχίζοντας από τους ηγέτες. Έτσι πετυχαίνουμε το αποτέλεσμα να ξεμπερδεύουμε με  μιας μ’όλους αυτούς και να δίνουμε στις δικές χαρακτήρα λαϊκής μάχης απ’ την οποία είναι αδύνατο να γλυτώσουν. Έτσι θα κάνουμε την δική του Α χωριού, της Β συνοικίας κλπ., που όταν θα γίνεται, ολόκληρος ο λαός θα παρουσιασθεί και θα κυκλώσει το Δικαστήριο και όποια να είναι η σύνθεση του δεν θα μπορέσει παρά κάτω από την πίεση του λαού να δικάσει και να καταδικάσει.

Θα οργανώσουμε επίσης ομαδικές δίκες  εναντίον οργανώσεων… Όλα τα μέλη τους με μια μήνυση… Θα τους τραβήξουμε σε ομαδική δίκη προσέχοντας ιδιαιτέρως τους επί κεφαλής κι εκείνους που έχουν μεσ’ τον κρατικό μηχανισμό κάποια θέση… Με τον παραπάνω τρόπο χωρίς να καταπονούμε συνεχώς το λαό εξασκούμε και μια μεγάλη λαϊκή πίεση στα δικαστήρια από τις μάζες του λαού…

Γενικά για όσους έχουν καταγγελθεί –μεμονωμένους- δεν θα πρέπει να γίνονται πολλές χωριστές μηνύσεις… Για να ανταποκριθείτε στα παραπάνω  χρειάζεται να οργανωθεί  στην έδρα κάθε λαϊκού δικαστηρίου που είναι η έδρα του πρωτοδικείου, δικαστικό τμήμα από τους πιο καλούς δικηγόρους και απο μέλη της οργανώσεως μας πιστά και αφοσιωμένα.

Η δράση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ

Διαρκούντος τού πολέμου, εξακολουθούν επιφανειακοί λόγοι καί έπαινοι τόσο των Ρώσων ηγετών, όσο και του επισήμου ρώσικου τύπου.
Εις την πραγματικότητα, ή Ρωσία προετοιμάζει τήν ύποδούλωση της Ελλάδος διά του γνωστού και λίαν εντέχνου ψευδό απελευθερωτικου κινήματος.
Ετσι  ως γνωστόν, τον Όκτώβρίο 1941, συγκροτείται τό Ε.Α.Μ. κατόπιν υποδείξεως της Ρωσίας, τό όποιο, αρχικώς -προσπαθεί νά προσέλκυση, όσον τό δυνατόν μεγαλύτερο όγκο «λαϊκών μαζών».
Τό έλληνικό Ε.Α.Μ. (Έθνικό Άπελευθερωτικό Μέτωπο) συνεργάζεται στενώς μέ τό άλβανικό Ε.Α.Μ. δια νά ματαιώσουν οί Αλβανοί κομμουνιστές κάθε εθνική προσπάθεία στή Β. Ηπειρο, πού εϊχε αρχίσει να αναγεννιέται.
Συνεργάζεται μέ τό βουλγαρικό ΕΑΜ διά τήν υποδούλωση της Μακεδονίας καί Θράκης. Συνεργάζεται και μέ τό γιουγκοσλαυϊκό ΕΑΜ για τον ίδια έθνική καταστροφή.
Τό ΕΑΜ, διά του ΕΛΑΣ, αμέσως απο το 1942 και μέχρι του 1944, καταπολεμεί συστηματικώς κάθε μη κομμουνιστική όργάνωσην, έπί κεφαλής της οποίας ειναι, είτε αξιωματικοί, είτε αγνοί Ελληνες πατριώτες.

Επιστολή παραπόνων ΕΑΜ προς διοικητή ΣΔΑ, 6 Οκτ 1944

ΕΘΝΙΚΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ (ΕΑΜ)
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ                                                                                    Εξαιρετικώς Επείγον
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΑΘΗΝΑΣ

ΠΡΟΣ
Τον κ.Στρατιωτικόν Διοικητήν Αττικής
Ενταύθα

Αξιότιμε κ. Σπηλιωτόπουλε,
Έχομε την τιμήν να σας γνωρίσουμε τα ακόλουθα:

Χθες εις την οδό Εμμ. Μπενάκη, όπου τα γραφεία του Συνδέσμου Αναπήρων 40-41 έλαβε χώραν πρωτοφανή σε εγκληματικότητα επίθεση των γνωστών καθαρμάτων, κατά των ευρισκομένων μέσα στα γραφεία αναπήρων. Αφού έκλεισαν μέγα μέρος της οδού Πανεπιστημίου, δυνάμεις από Γερμανοτσολιάδες, Χωροφύλακες, Μπουραντάδες, Χίτες και διάφοροι άλλοι χαφιέδες με πολιτικά, άρχισαν να πυροβολούν και τέλος ενισχυμένοι και από Γερμανούς ανέβηκαν στα γραφεία και συνέλαβον όλους τους ευρισκομένους μέσα αναπήρους, τους οποίους με 2 Γερμανικά αυτοκίνητα, ωδήγησαν σε φυλακές, όπου από της χθες βασανίζονται κατά τρόπο μεσαιωνικό. Οι ίδιες σκηνές συνεχίζονται και σήμερα.-

Προκήρυξη ΕΑΜ/2-10-1944

Π ρ ο κ ή ρ υ ξ η
Προς τον Ελληνικόν Λαόν
Στην Ελεύθερη Ελλάδα έφθασαν εκπρόσωποι και εντολοδόχοι της Εθνικής Κυβέρνησης Οι υπουργοί ΖΕΥΓΟΣ και ΤΣΑΤΣΟΣ.-
Η Κυβερνητική αποστολή απευθύνει αδελφικό χαιρετισμό στο μαχόμενο Ελληνικό Λαό και ιδιαίτερα στον ηρωϊκό Λαό της μαρτυρικής Αθήνας.-
Πολίτες της Αθήνας
Η επιθυμία και εντολή της Εθνικής Κυβέρνησης είναι να ενωθή όλος ο λαός και πειθαρχημένος και αντάξιος των αγώνων που διεξήγαγε να στεφανώση το έργο του με την πιο παραδειγματική τήρηση της τάξης.-
Καλούμε όλο το Λαό της Αθήνας, όλες τις πατριωτικές Οργανώσεις Εαμικές και μη Εαμικές, να ενωθούν στη κοινή πίστη για τη Λευτεριά, για τη Λαϊκή Κυριαρχία.

Η τιμωρία των προδοτών μένει έργο της Κυβέρνησης. Τώρα όλος ο Λαός ας ενωθή. Όλοι πειθαρχειμένοι και αδελφωμένοι, αντάξιοι πολίτες της ηρωϊκής Αθήνας, θα προχωρήσουμε προς την εγκαθίδρυση της Λαϊκής Κυριαρχίας και την οργανική της λειτουργία.-
Σύνθημα μας, σύνθημα όλων: ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ.-
29/9/44
Οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης
ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΕΥΓΟΣ – ΘΕΜ. ΤΣΑΤΣΟΣ
Υπουργοί.-
Για την ακρίβεια του Κειμένου
Αθήνα 2 Οκτώβρη 1944
Για την ΚΕ-ΕΑΜ
Τ.Σ.Υ.

Προκύρηξη υπουργών ΚΚΕ Ζεύγου-Τσάτσου, 29 Σεπ. 1944

Π ρ ο κ ή ρ υ ξ η
Προς τον Ελληνικόν Λαόν

Στην Ελεύθερη Ελλάδα έφθασαν εκπρόσωποι και εντολοδόχοι της Εθνικής Κυβέρνησης Οι υπουργοί ΖΕΥΓΟΣ και ΤΣΑΤΣΟΣ.
Η Κυβερνητική αποστολή απευθύνει αδελφικό χαιρετισμό στο μαχόμενο Ελληνικό Λαό και ιδιαίτερα στον ηρωϊκό Λαό της μαρτυρικής Αθήνας.

Πολίτες της Αθήνας

Η επιθυμία και εντολή της Εθνικής Κυβέρνησης είναι να ενωθή όλος ο λαός και πειθαρχημένος και αντάξιος των αγώνων που διεξήγαγε να στεφανώση το έργο του με την πιο παραδειγματική τήρηση της τάξης.

-Καλούμε όλο το Λαό της Αθήνας, όλες τις πατριωτικές Οργανώσεις Εαμικές και μη Εαμικές, να ενωθούν στη κοινή πίστη για τη Λευτεριά, για τη Λαϊκή Κυριαρχία.

-Καλούμε τα Τάγματα και την Ειδική να παύσουν να υπηρετούνε, προδοτικά για την Ελλάδα, τους Γερμανούς.

Οι Εθνικές δυνάμεις, περιλαμβάνοντας όλες τις πατριωτικές Οργανώσεις Εαμικές και μη Εαμικές, θα εξασφαλίσουν απόλυτη τάξη και ασφάλεια, σύμφωνα με τις αυστηρότατες εντολές της Κυβέρνησης. Κανένα έκτροπο και καμμιά αυτοδικία δεν θα ταράξουν τη χαρά της απελευθέρωσης.

Η τιμωρία των προδοτών μένει έργο της Κυβέρνησης.
Τώρα όλος ο Λαός ας ενωθή. Όλοι πειθαρχειμένοι και αδελφωμένοι, αντάξιοι πολίτες της ηρωϊκής Αθήνας, θα προχωρήσουμε προς την εγκαθίδρυση της Λαϊκής Κυριαρχίας και την οργανική της λειτουργία.-

Σύνθημα μας, σύνθημα όλων:

ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ.

29/9/44
Οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης

ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΕΥΓΟΣ – ΘΕΜ. ΤΣΑΤΣΟΣ
Υπουργοί

Συμφωνητικό Αγγλικού Στρατού-ΕΑΜ-Ταγμάτος Ασφαλείας- Χωροφυλακής Ναυπλίου/27-9-1944

Ναύπλιου 27-9-44
Συνελθόντες σήμερον οι κάτωθι υπογεγραμμένοι αφ’ ενός οι κ.κ. Μιχαήλ Μπαίρκερ υπολοχαγός του Αγγλικού Στρατού συμφώνως προς δήλωσή του και Φραγκλίνος Τζωνς δεκανεύς του αυτού στρατού συμφώνως προς δήλωσή του, αφ’ ετέρου δε οι Κωνσταντίνος Ζησιάδης και Κωνσταντίνος Μάρας εκπρόσωποι της οργανώσεως ΕΑΜ και οι Δημήτριος Μουστακόπουλος, Σπυρίδων Ρομποτής, Παναγιώτης Χριστόπουλος και Βασίλειος Κωνσταντάς λοχαγοί των ταγμάτων ασφαλείας. Επίσης ο Συνταγματάρχης Χωροφυλακής Γραφανάκης Δημήτριος ανώτερος Διοικητής Χωροφυλακής Πελοποννήσου, ο Πρωτοσύγγελος της Μητροπόλεως Αργολίδος Τιμόθεος Χαλόφτης αρχιμανδρίτης, ο Νομάρχης Αργολιδο-κορινθίας Χρίστος Παπακωνσταντίνου, Πραξιτέλης Μουτζουρίδης, Κωνσταντίνος Πετρίδης, Θεοδ. Πανταζόπουλος και Τάκης Παπαδόπουλος συνεφώνησαν και επρότειναν τα κάτωθι.

Επιστολή προς ΕΑΜ-ΚΚΕ, Στρατιωτική Διοίκηση Ναυπλίου/26 Σεπ 1944

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΝΑΥΠΛΙΟΥ
ΠΡΟΣ
Τους κ. κ. Ι/Αθανάσουλαν Διοικητήν ΙΙΙ/6 Τάγματος
2/Τύμπρον Καπετάνιον
3/Π. Ξύδην Διοικητικόν, αντιπρόσωπον Ναυπλίας
4/Κ. Μάραν Γραμματέαν του Ε.Α.Μ. Αργοναυπλίας
5/Τ. Λιλήν Γραμματέαν του Ε.Α.Μ. Ναυπλίας
6/Τάκην Γεωργιάδην Γραμματέαν των οργανώσεων του
Κ.Κ.Ε. Αργοναυπλίας  εις Κάπου

Κύριοι,
Λαβόντες γνώσιν της από 25/9/44 επιστολής σας προς τους κ.κ. Νομάρχην, Δημόπουλον, Πετρίδην, Μουντζουρίδην, Πανταζόπουλον, και Παπαδόπουλον, απαντώμεν επί όλων των θεμάτων σας με τα κάτωθι:
Ι) Δύνανται ν’ αποφυλακισθώσιν οι Πολιτικοί κρατούμενοι χωρίς όμως ν’ αποφυλακισθώσιν οι βαρυνόμενοι με διάπραξιν εκκλημάτων ίνα δικασθώσιν υπό της Εθνικής Ημών Κυβερνήσεως βάσει των βαρυνουσών αυτούς κατηγοριών.
2) Ουδεμίαν τρομοκρατίαν και λεηλασίαν ασκείται παρ’ ημών τόσον εις την πόλιν όσον και εις την ύπαιθρον ενώ αντιθέτως ασκείται τιαύτη υπό των ενόπλων τμημάτων σας. Απαγορεύετε κάθε κίνησιν προς Ναύπλιον από Άργους, Κατσίκγρι, Λυγουριό, Ασίνη, Χαϊδάρι, ενώ αντιθέτως από το Ναύπλιον κινείται καθείς όπου θέλει ελευθέρως.

Προκήρυξη ΕΑΜ, 13 Σεπ 1944

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Ξ Η

Ιδιωτικοί Υπάλληλοι,

Οι Γερμανοί  και οι εθνοπροδότες ιδιαίτερα, μας απειλούν να μας κλείσουν για μέρες στα σπίτια μας. Σκοπός τους είναι οι Γερμανοί να μπορέσουν πιο εύκολα να μας ανατινάξουν. Οι εθνοπροδότες να βρούν ευκαιρία να το σκάσουν όπως ο Τσιρονίκος – Θέλουν, λένε, να κρατήσουν την τάξη (;) – Την τάξη δηλαδή θα την κρατήσουν τα μαμόθρεπτα μορτάκια της ΟΕΔΕ, της ΠΕΑΝ, που τους έδωσαν ένα πιστόλι – Την τάξη θέλουν να την κρατήσουν οι ταγματαλήτες, που σκότωσαν, έκαψαν, βίασαν, πλιατσικιλόγησαν. Οι χαφιέδες της Ειδικής, τα παντοειδή αποβράσματα της κοινωνίας που τα όπλισαν οι δολοφόνοι.-

Προκήρυξη ΕΑΜ Ιδιωτικών Υπαλήλων,13 Σεπ 1944

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Ξ Η
Ιδιωτικοί Υπάλληλοι,
Οι Γερμανοί και οι εθνοπροδότες ιδιαίτερα, μας απειλούν να μας κλείσουν για μέρες στα σπίτια μας. Σκοπός τους είναι οι Γερμανοί να μπορέσουν πιο εύκολα να μας ανατινάξουν. Οι εθνοπροδότες να βρούν ευκαιρία να το σκάσουν όπως ο Τσιρονίκος – Θέλουν, λένε, να κρατήσουν την τάξη ( – Την τάξη δηλαδή θα την κρατήσουν τα μαμόθρεπτα μορτάκια της ΟΕΔΕ, της ΠΕΑΝ, που τους έδωσαν ένα πιστόλι – Την τάξη θέλουν να την κρατήσουν οι ταγματαλήτες, που σκότωσαν, έκαψαν, βίασαν, πλιατσικιλόγησαν. Οι χαφιέδες της Ειδικής, τα παντοειδή αποβράσματα της κοινωνίας που τα όπλισαν οι δολοφόνοι.-
Ο Αθηναϊκός Λαός ξεσπάθωσε μπρος τον καταχτητή και δεν υπολόγησε τα τάνκς του, τα πολυβόλα του – Θ ακούση τώρα τον μπεκρή Ράλλη, το δολοφόνο Λάμπου, τους σαδιστές εγκληματίες Ντάκο, Πλυτζανόπουλο, Γκίνο κ.τ.λ.; Όχι. Χίλιες φορές Όχι.-
Το σύνθημά μας: Κανένας στο σπίτι του – Όλοι στο δρόμο σε συλλαλητήριο ένοπλο. Οι Αθηναίοι δεν θα δηλωθούν στο Λάμπο, στο Ράλλη και στ’ άλλα καθάρματα. Την τάξη θα την κρατήση το ΕΑΜ με τους πολυτοφύλακες του και με την Αστυνομία Πόλεων.- Αυτή είναι η μόνη εγγύηση μιάς πραγματικής τάξης.- Με τους πολυτοφύλακες βασιλεύει ή άνευ προηγουμένου τάξη στην Ελεύθερη Ελλάδα.-
Κανένας στο σπίτι του – ΄Ολοι στους δρόμους της Αθήνας. Όλοι σε πάνδημο συλλαλητήριο – Μεις θα δώσουμε την αρχή στην Εθνική μας Κυβέρνηση – Μεις θα επιβάλουμε την τάξη – Όλοι εξω.-
13/9/44 ΕΑΜ Ιδιωτικών Υπαλλήλων

Ομιλία Αγγλου στρατηγού ΕΝΤΥ στο Θεσσαλικό Συνέδριο του ΕΑΜ, 26 Ιουλ 1944

ΤΟΥ ΑΓΓΛΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ κ. ΕΝΤΥ
ΣΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΕΑΜ

Με μεγάλο ενθουσιασμό και τεράστιες εκδηλώσεις διά τους συμμάχους και την αντάρτικη Αγγλορωσσοαμερικανική συμμαχία υποδέχεται το ακροατήριο τον Άγγλο στρατηγό κ. Έντυ αρχηγό της Στρατιωτικής αποστολής του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής εν Ελλάδι.

«Θέλω να πω μερικά σε σας. Αρχίζει ο στρατηγός πολύ ειλικρινά σαν να είσαστε στο σπίτι μου στην Αγγλία ή σαν να είμαι εγώ στο σπίτι σας στην Ελλάδα.

Κατά τη διάρκεια των δέκα μηνών που πέρασα εδώ γνωριστήκαμε με πολλούς αρκετά καλά και έζησα εις τα σπίτια σας και γι’ αυτό αισθάνομαι ότι δεν υπάρχει καμιά δυσκολία να σας πω, ότι θέλω να σας πω ακριβώς όπως μιλώ με τους αρχηγούς σας και αυτοί μου λένε αυτά που θέλουν και με αυτόν τον τρόπον έχομεν πλήρη εμπιστοσύνην και μπορούμε να συνεχίσωμε τον πόλεμον (ζητωκραυγές χειροκροτήματα).

εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ (όργανο ΕΑΜ Μεσσηνίας)

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

Μάχη της Στούπας (Γαργαλιάνοι)

Δήμευση περιουσιών απο στρατοδικείο ΕΛΑΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

Η Σφαγή της Αμφιλοχίας, ΕΟΕΑ/ΑΠ10561/22-7-1944

ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΣ
ΕΘΝΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ
ΓΕΝΙΚΟΝ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ                                                                                      Ραδιοτηλεγραφικώς
ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΝ-Γραφείον ΙΙΙον                                                                         ΠΡΟΣ
Αριθμ.Πρωτ.10561                                                                 Την Ελληνικήν κυβέρνησιν ΚΑΙΡΟΥ
ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΝ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Ανήκουστον και φρικιαστικόν έγκλημα συνετελέσθη εις Αμφιλοχίαν ΣΤΟΠ.
Η Σφαγή ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, η σφαγή ΚΟΜΜΕΝΟΥ, η σφαγή ΔΙΣΤΟΜΟΥ ωχριούν προ της σφαγής της ΑΜΦΙΛΟΧΙΑΣ ΣΤΟΠ.
Αι τελευταίαι είναι έργον των Ούνων, η πρώτη είναι αποκλειστικόν έργον του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και Κ.Κ.Ε ΣΤΟΠ.
Καταγγέλλομεν προς υμάς το πρωτάκουστον τούτο διά την ιστορίαν της χώρας μας έγκλημα και εκλιπαρούμεν την άμεσον επέμβασίν σας. ΣΤΟΠ.
Καθιστώ γνωστόν ότι θα είναι ανθρωπίνως αδύνατον συγκρατήσω άνδρας Εθνικών Ομάδων εις περίπτωσιν κατά την οποίαν δεν θα ηδύνασθε να παρέμβητε ενεργώς και εγκαίρως ΣΤΟΠ.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ 1944-45

Εκδοση Ινστιτουτου Στρατιωτικής Ιστορίας του Γενικου Επιτελείου του Βουλγαρικού Λαϊκού Στρατού, Τόμος Β ,σελίδες 78-82,  Ετος εκδοσεως 1982

……Αρχές Σεπτεμβρίου 1944 η 16η Μεραρχία Πεζικού τελείωσε την εγκατάσταση –σταθεροποιηση ανατολικά του Στρυμώνα.(σm:προφανως προερχομένη από την Κεντρική Μακεδονια οπου οι Βουλγαροι ειχαν προωθηθεί τον Ιούλιο 1943 κατόπιν διαταγής των Γερμανών)
Η 62α και 29η Μεραρχια κετελαβαν αμυντικές θέσεις νοτιοανατολικά της 7ης Μεραρχίας Πεζικού στον Τομέα Στρυμώνα –Ορφάνιο –Ροδολίβος.
Τα υπόλοιπα τμήματα της Μεραρχίας παρέμειναν στην θέση τους.
Η 22α Μεραρχία Πεζικού παρέμεινε στην εφεδρεία της Στρατιάς στην περιοχή Δοξάτου-Προσωτσάνης- Δράμας.
Κατά την εξελιξη των αμυντικών και σταθεροποιητικών επιχειρησεών της η 16η Μεραρχία Πεζικού σε συνεργασία αδελφοτητας και αλληλεγγύης μετα του Ελληνικού ΕΑΜ και τμημάτων του ΕΛΑΣ διεξήγαγε ισχυράν επίθεση εναντίον Ελλήνων Εθνικιστών πού αριθμούσαν περιπου 2500 ανδρες και ήταν οργανωμένοι στις ορεινές περιοχές Σμίτζα,Τσαλ Ντάγ,Μπόζ Ντάγ περιοχής Δραμας.
Με την αδιάκοπη πάντα συνεργασία και αδελφοτητα μεταξύ των Βουλγαρικών στρατευματων ,Βουλγαρων Παρτιζανων και τμηματων ΕΛΑΣ στις 16 και 17 Σεπτεμβριου 1944 τμηματα της 16ης Μεραρχιας Πεζικου (σημ μεταφρ: Αυτή η μεραρχια απεκαλειτο από τους Ελληνες «σφαχτική» διοτι εκανε τις σφαγες στην Δραμα , Δοξατο κτλ τον Σεπτεμβριο Οκτωβριο 1941) συγκεντρωθηκαν στο Δοξατο-Προσωτσανη και σε επιχειρησή τους κατεστρεψαν ένα τμημα 600-700 άτομα Ελληνων Εθνικιστών νοτιως του χωριου Τσερέπλιανη (σ.μ Μυρινα στα Ελληνικά) (σημ μεταφ: Προκειται για την μαχη που εδωσε το 19ο συνταγμα εθνικιστων με τακτικο Βουλγαρικο στρατο ο οποίος το εκυκλωσε σε πεδινη περιοχη και μετα από σκληρή μαχη και πληρη εξεντληση των πυρομαχικων αιχμαλωτιστηκαν οι εναπομειναντες 330 ανταρτες μαζυ με τον Συνταγματαρχη Ι.Παπαπετρου διοικητη του ηρωϊκού 31ου Συνταγματος στην Αλβανια και 14 άλλους αξιωματικούς.Μεταφερθηκαν ως αιχμαλωτοι στις φυλακες Σερρων και μετα την πλήρη αποχωρηση των Βουλγαρων από το Ελληνικο εδαφος παρεδόθησαν στους ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και δολοφονηθηκαν ομαδικα αλλα και μαρτυρικά μαζυ με άλλους κρατουμενους συνολικα 368 άτομα στο 13ο χλμ της οδού Σερρών-Βροντούς παρα την παρουσια στην Δράμα αντιπροσωπίας κυβερνησεως Γ.Παπανδρεου υπό τους υπουργους Λαμπριανίδη και Πορφυρογένη και στην Θεσσαλονικη του Γ.Μόδη. Οι υπουργοι το έμαθαν κατόπιν.)
Στις 9 Οκτωβριου δύο ταγματα του 57ου Συνταγματος ενισχυμενα με ανταρτες του ΕΛΑΣ και Βουλγαρους παρτιζανους κετελαβαν τον σταθμο Νουστραλή και υπεχρέωσαν τους Εθνικιστες ανταρτες να οπισθοχωρήσουν στο χωριο Ζαριτζ (σ.μ  Ψηλή ραχη στα Ελληνικά)
Συμφωνα με την απολυτη συνεργασια του Βουλγαρικου Λαϊκου Στρατού και της κυβερνησης του Πατριωτικού Μετωπου για την διοικηση των περιοχων του Αιγαιου μετα τις 9 Σεπτεμβριου και μεχρι τελους του μηνος απεσταλησαν μερικα βοηθητικά τμηματα σ’ ενισχυση των στρατιωτικων τμηματων σταθεροποιησις.
Στις 22 Σεπτεμβριου ανδειχτηκε Διοικητης όλων των τμηματων εκει ο Συνταγματαρχης Ιβαν Ράντεφ (σ.μ: μιλουσε Ελληνικα καλύτερα από τους Ελληνες και ήταν γνησιος Πειραιώτης κομμουνιστης!!!)
Με την βοηθεια των στρατιωτικων επιτροπων (σοβιετ), του στρατιωτικου Διοικητη του ΕΛΑΣ και την ηθικη ενισχυση των πολιτικων αρχων αποκατσταθηκε η ταξη στην περιοχη της χώρας αυτης.
Η στιγμη είναι εκτακτη και εχει μεγαλη σημασια ,διοτι από ωρας 18 της 26ης Σεπτεμβριου 1944 τμηματα της 7ης Μεραρχιας Πεζικου που ειχαν πληρη συνεργασια με το ΕΛΑΣ δεχονται σφοδρα πυρα από τους Εθνικιστες ανταρτες ανατολικα του Στρυμωνα και σε εκετεταμενο προγεφυρωμα (μαχες Ν.Μπαφρας, Κορμίστας, Ηλιοκώμης, Πρωτης , Αναληψης κτλ μεταξυ Βουλγαρο- Ελασιτων και Εθνικιστών) (σ.μ : Οί εθνικιστες ανταρτες που αναφερουν οι Βουλγαροι είναι οι ανταρτες της ΠΑΟ και του Φωστεριδη-Τσαούς Αντών.)
Με την συνεργασια πάντα του ΕΛΑΣ για την εξαληψη του προγεφυρώματος ο Διοικητης της 7ης Μεραρχιας Πεζικου μετεφερε το ιδιο βραδυ από το χωριο Ηρακλεια δυναμεις του 39ου Συνταγματος πεζικου που ήταν στην εφεδρεια με πυροβολικο και τεθωρακισμενη ίλη.
Οι εθνικιστες ανταρτες αντιμετωπιστηκαν επιτυχως και αναγκαστηκαν να συμπτυχθουν παλι στα βουνα όπου και πριν ήταν οργανωμενοι ,οποτε ο ΕΛΑΣ με την συμπαράστασή μας τοποθετησε φρουρες και στελεχη διακυβερνησης στα χωρια της περιοχης αυτης.
Στις 29-9-44 η Ανωτατη Διοικηση απεσυρε τμηματα της 2ας Στρατιας και τα ενσωματωσε στην 7η Στρατια.Κατοπιν εντολης των κυβερνησεων των συμμαχων κρατων και του σχεδιου που εκπονησε η Διοικηση του Βουλγαρικου Λαϊκού Στρατού οι δυναμεις μας έπρεπε να εγκαταλείψουν την περιοχη του Αιγαίου.
Μεταξυ 12-14 Οκτωβριου 1944 τελειωσε η μεταφορα του στρατιωτικου υλικου και από 12-21 Οκτωβριου 1944 ο στρατος που ειχε παραταχθει για σταθεροποίηση στο Αιγαίο άρχισε να υποχωρει προς Βορράν.
Σημαντικά τμηματα της 7ης Μεραρχιας Πεζικου από τις 20-9-44 ειχαν παραταχθει στην περιοχη του Πετριτσιου και το 2ο Μηχανοκινητο Πυροβολικο καθως και τμηματα της 2ας Ιλης Ιππικου στο δρομο Σιδηροκάστρου -Κουλα βορειως του Μπελλες.
Η 16η Μεραρχια Πεζικου( σ.μ: αυτή πού κατεσφαξε την Δραμα- Δοξατο κτλ προ διετιας περιπου) και το 4ο Συνταγμα Πυροβολικου ακολουθησαν τον δρομο Δραμα-Ζυρνοβο-Νευροκοπι .Στις 25 Οκτωβριου εγκατεσταθησαν στην περιοχη Νευροκοπίου στα χωριά Ζεστοβο και Λιπιάστοβο.
Την ημερομηνια αυτή εγκατελειψε τελικά τελικά ο Βουλγαρικος Λαϊκος Στρατος την περιοχη του Αιγαιου .Οι δυναμεις μας αυτές οργανωθηκαν αμυντικα στην γραμμη δυτικα του ποταμού Στρυμωνα και ανατολικα των χωριών Ζιλεν-Μάλκι-Βοτεν.
Κατά τον χρονο της παραμονης των δυναμεων μας στην περιοχη του Αιγαιου μετα τις 9 Σεπτ 1944 τα στρατιωτικα μας τμηματα προσεφεραν σημαντικη βοήθεια στα Ελληνικα προοδευτικα στοιχεια στον αγωνα τους κατά των Γερμανοφασιστων και των άλλων εθνικιστων Ελληνων.
Στην περιοχη εγκαταλείφθηκαν πολλα εμπορεύματα προμηθειες κτλ
Οι καλες σχέσεις μεταξυ του ΕΛΑΣ και του Βουλγαρικου Λαϊκου Στρατού συνετελεσαν ώστε αρκετα υλικά μας να μεταφερθούν στην χωρα μας( σ.μ: δηλαδη με απλά λογια οι Ελασιτες βοήθησαν τους Βουλγαρους να ξεγυμνωσουν όλη την Ανατολικη Μακεδονια – Θρακη από κάθε ιδιωτικο και δημοσιο πλούτο!!!)
Ακόμη η αναπτυξη των αδελφικών σχεσεων με τον ΕΛΑΣ συνετελεσε στην ασφαλη υποχώρησή μας πλήν δυσκολιών στην περιοχη Ζυρνόβου όπου επεκρατησαν οι εθνικιστες ανταρτες.
Η συνεργασια μας ακομη με το ΕΑΜ και το ΕΛΑΣ ειχε σαν αποτελεσμα με την βοήθειά μας να τους ανατεθει η εξουσια στην περιοχη αυτή του Αιγαιου.

Εκθεση συμπληρωματική σχετικά με την ΕΚΚΑ, ΕΛΑΣ/ΓΣ/2-3 ΕΓ/14 Μαϊ 1944

ΕΛΑΣ
ΓΕΝΙΚΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΝ
ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΝ – ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΙΙ ΚΑΙ ΙΙΙ

ΕΚΘΕΣΗ
Συμληρωματική του υπ’ αριθμ. 40/2-5-44 ανακοινωθέντος του Γενικού Στρατηγείου σχετικά με την Ε Κ.Κ.Α.
————–

Από διμήνου και πλέον το 5/42 Σύνταγμα της ΕΚΚΑ η μόνη αντάρτικη δύναμη της οργάνωσης αυτής άρχισε να εκδηλώνει ξεκάθαρα εχθρική στάση απέναντι του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και παρασυρμένο από μια κλίκα αντιδραστικών και τυχοδιωκτικών στοιχείων όπως καταγγέλουν τα ίδια τα στελέχη της ΕΚΚΑ να φανερώνει διαθέσεις επιθετικές στην περιφέρεια Φωκίδος – Δωρίδας. Η προκλητικότητα των αντιδραστικών αυτών στοιχείων του 5/42 Συν/τος, γνωστή και λανθάνουσα και προηγούμενα, άρχισε να εκδηλώνεται ασυγκράτητα και απροκάλυπτα πια εναντίον του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ μετά την εγκατάσταση των Γερμανών στην Άμφισσα τον Φεβρουάριο και την εμφάνιση των Ταγμάτων Ράλλη στην ύπαιθρο. Ακόμα την ίδια εποχή, διαπιστώθηκε αποδεδειγμένα συνεργασία με τον κατακτητή μερικών από τα αντιδραστικά στοιχεία του 5/42, τα οποία τελικά επικράτησαν μέσα στο Σύνταγμα και πήραν στα χέρια τους τον έλεγχό του. Τελικά πραγματοποιήθηκε συνεννόηση και συνεργασία με τους Γερμανούς των Πατρών και της Ιτέας και τους Ράλληδες για κοινή συνδυασμένη ενέργεια κατά του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Παρά τις προσπαθειες του ΕΛΑΣ να συγκρατήσει το 5/42 από τον κατήφορο στον οποίο παρασυρόταν η κοινή συνδυασμένη επίθεση ΕΚΚΑ και γερμανοράλληδων κατά του ΕΛΑΣ εκδηλώθηκε στις 15 και 16 Απριλίου. Μετά την τέτοια επίθεση τα τμήματα του ΕΛΑΣ αναγκάστηκαν αμυνόμενα να αντεπιτεθούν την νύκτα της 16 προς 17 Απρίλη και μετά πολύωρη μάχη να διαλύσουν το 5/42 Σύνταγμα. Κατά τη σύγκρουση αυτή υπήρξαν θύματα και απ’ τις δυό μεριές, μεταξύ των οποίων και ο Συν/χης Ψαρρός, 12 αξ/κοί και 60 άνδρες του 5/42 Συν/τος κρατούνται αιχμάλωτοι.

Συμμετοχή Βελουχιώτη στη δολοφονία συνταγματάρχη Ψαρρού

«Ανάμιξίς μου εις διάλυσιν 5/42.

Μετά την περιοδείαν μου θα ανηρχόμην μέχρις Αραχώβης Ναυπακτίας, θα παρελάμβανα μερικούς αξ/κούς και έναν Λόχον του 2/39 Σ.Π., που με ανέμενον εκεί βάσει προγενεστέρας μου προφορικής εντολής, και θα κατηρχόμην προς παραλίαν ίνα διαπεραιωθώ εις Πελ/σον. Πλην, εφ’ όσον εν τω μεταξύ είχεν επέλθει η ρήξις με το 5/42 της ΕΚΚΑ και αι συγκρούσεις εξηκολούθουν, η διαπεραίωσίς μου θα ήτο αδύνατος, λόγω του ότι η παραλιακή ζώνη δι’ ης θα διαπεραιούμην κατείχετο υπό των εχθρικών τμημάτων. Ήλλαξα πορείαν και την 13-14.IV. 44 έφθασα εις Παλαιοξάριον Δωρίδος, ένθα ο προσωρινός σταθμός της V Ταξ/χίας, ήτις, μετά του προσωρινώς ενταχθέντος αυτή 36ου Σ.Π. της ΧΙΙΙ Μεραρχίας είχεν αναλάβη την υπόθεσιν 5/42.