Μετά από την ολοκληρωτική κατάληψη της Β. Αφρικής (11 Μαΐου 1943), οι Σύμμαχοι συμφώνησαν για την κατάληψη της Σικελίας, ώστε να εξασφαλισθεί η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στη Μεσόγειο. Αντίθετα, υπήρξε σοβαρή διαφωνία ανάμεσα στη Μεγ. Βρετανία και την Αμερική, για το σημείο προσβολής του «Φρουρίου Ευρώπη» μετά από την κατάληψη της Σικελίας.
Ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας Τσώρτσιλ με τον Αρχηγό του Βρετανικού Επιτελείου Λόρδο Αλαν Μπρουκ υποστήριζαν, ότι η Γερμανία έπρεπε να πληγεί από το Νότο και πρότειναν να συνεχισθεί η εκστρατεία στο ηπειρωτικό ιταλικό έδαφος, ενώ συγχρόνως θα γίνονταν αποβάσεις στις Δαλματικές Ακτές και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τους Βρετανούς, αυτές οι επιχειρήσεις ήταν ευκολότερες, επειδή οι νότιες ευρωπαϊκές ακτές δεν είχαν επαρκή οχύρωση. Αυτό θα επέφερε την επίσπευση της συνθηκολογήσεως της Ιταλίας και ίσως και της Βουλγαρίας, καθώς και την προέλαση των Συμμάχων στη Βιέννη.
Αντίθετα, οι Αμερικανοί, απορρίπτοντας τις βρετανικές απόψεις, υποστήριζαν ό,τι πίστευε ο επιτελάρχης τους, Στρατηγός Μάρσαλ: η προσπάθεια προσβολής της Γερμανίας από το Νότο ήταν αδύνατη, ενώ οι επιχειρήσεις στην Ιταλία θα είχαν μόνο τοπικά αποτελέσματα. Πίστευαν επίσης, ότι μόνο η απόβαση στη Γαλλία από τη Μάγχη μπορούσε να εξασφαλίσει την τελική νίκη. Η γνώμη αυτή του Στρατηγού Μάρσαλ, την οποία υποστήριζε και ο Πρόεδρος Ρούσβελτ, επικράτησε και τελικά οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να καταλάβουν τη Σικελία και να αποβιβασθούν στην ηπειρωτική Ιταλία, για να πετύχουν όμως μόνο περιορισμένους αντικειμενικούς σκοπούς και με περιορισμένα, συνεπώς, μέσα.
Η απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία έγινε στις 10 Ιουλίου και η ολοκληρωτική κατάληψή της στις 16 Αυγούστου 1943, μετά από σκληρούς αγώνες, κυρίως, των γερμανικών δυνάμεων, που υπήρχαν εκεί. Επακολούθησε η εισβολή στην ηπειρωτική Ιταλία της 15ης Ομάδας Στρατιών (Βρετανός Στρατηγός Αλεξάντερ), την οποία αποτελούσαν η 8η Βρετανική Στρατιά (Στρατηγός Μοντγκόμερυ) και η 5η Αμερικανική Στρατιά (Στρατηγός Μαρκ Κλαρκ).
Στις 3 Σεπτεμβρίου οι δυνάμεις της 8ης Βρετανικής Στρατιάς εισέβαλαν στην Καλαβρία από το Στενό της Μεσσήνης, ενώ, για την υποβοήθηση αυτής της κύριας ενέργειας, άλλα τμήματά της αποβιβάζονταν στις 9 Σεπτεμβρίου στον Τάραντα. Η κύρια, όμως, προσπάθεια των Συμμάχων ανατέθηκε στην 5η Αμερικανική Στρατιά, η οποία πραγματοποίησε βίαιη απόβαση στις 9 Σεπτεμβρίου στην ακτή του Σαλέρνο, περίπου 40 χλμ. νοτιοανατολικά από τη Νάπολη. Ηδη, τότε η Ιταλία διαπραγματευόταν τη συνθηκολόγησή της και οι Σύμμαχοι επρόκειτο να αντιμετωπίσουν μόνο τις γερμανικές δυνάμεις στην Ιταλία, που τελούσαν υπό τις διαταγές του Στρατάρχη Κέσερλιγκ. Οι δυνάμεις αυτές αντιστάθηκαν και πραγματοποιήθηκε σκληρός αγώνας.
Μέχρι τις 14 Σεπτεμβρίου η κατάσταση για τις αμερικανικές δυνάμεις ήταν πολύ κρίσιμη και οι απώλειές τους βαριές. Στις 15 Σεπτεμβρίου, όμως, χάρη στην επέμβαση του στόλου και στις συνεχείς επιθέσεις της συμμαχικής αεροπορίας, οι Αμερικανοί σταθεροποίησαν το προγεφύρωμά τους και στη συνέχεια ήταν σε θέση, όπως και οι Βρετανοί, να αρχίσουν να ενεργούν προς την ενδοχώρα της ιταλικής χερσονήσου. Ετσι, στις 27 Σεπτεμβρίου η 8η Βρετανική Στρατιά καταλαμβάνει τη Φότζια, σημαντικό οδικό και σιδηροδρομικό κόμβο, και την 1η Οκτωβρίου οι Αμερικανοί καταλαμβάνουν τη Νάπολη.
Η 15η Ομάδα Στρατιών όμως διέθετε μόνο μονάδες τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες. Συνεπώς, αναγκαζόταν να χρησιμοποιεί τις βαθιές γραμμές του εδάφους, χωρίς να έχει δυνατότητα ελιγμών. Αυτό επέτρεπε στους Γερμανούς να μεταφέρουν έγκαιρα τις εφεδρείες τους σε κάθε απειλούμενο σημείο και να πετυχαίνουν τη διεκδίκηση του εδάφους βήμα προς βήμα. Τα γεγονότα αυτά αποτελούν εξήγηση της παρατάσεως της μάχης του Κασσίνο για μεγάλο διάστημα, χωρίς να υπάρξει επιτυχία. Η διαμόρφωση του εδάφους συντελούσε, ώστε η προέλαση της μιας συμμαχικής στρατιάς δεν επηρέαζε την προέλαση και τη γενική κατάσταση της άλλης. Τα κεντρικά Απέννινα Ορη (ύψ. 2.000 μ.) ήταν απροσπέλαστο εμπόδιο για την 5η και την 8η Στρατιά. Επίσης, τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο οι καιρικές συνθήκες δυσχέραιναν την προέλαση των συμμαχικών στρατευμάτων και τις πτήσεις της συμμαχικής αεροπορίας. Αντίθετα, οι συνθήκες αυτές διευκόλυναν την άμυνα ή τις επιβραδυντικές ενέργειες των Γερμανών.
Εξαιτίας αυτών των δυσχερειών, οι Σύμμαχοι μόλις στα μέσα Οκτωβρίου πέτυχαν να διαβούν τον ποταμό Βολτούρνο και περίπου στις αρχές Νοεμβρίου ήλθαν σε επαφή με τη λεγόμενη «Χειμερινή Γραμμή» των Γερμανών. Η γραμμή αυτή διέσχιζε την κοιλάδα του ποταμού Λίρι, παραποτάμου του Γκαριλιάνο, που έρρεε περίπου 25 χλμ. βορειοδυτικότερα. Στις 12 Νοεμβρίου 1943 η 5η Στρατιά αναγκάσθηκε, μετά από πολλές απώλειες και χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα για τους Συμμάχους, να διακόψει την επίθεσή της κατά της «Χειμερινής Τοποθεσίας». Επίσης, η 8η Στρατιά, αφού αγωνίσθηκε τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο, δεν σημείωσε αξιόλογες επιτυχίες και απλώς έφθασε μέχρι την αριστερή όχθη του ποταμού Σάγκρο. Με τον τρόπο αυτό οι δύο Συμμαχικές Στρατιές εξακολουθούσαν να διαχωρίζονται από τα Απέννινα, χωρίς να έχουν μεταξύ τους επικοινωνία.
Το Δεκέμβριο 1943, μετά από μεγάλη προπαρασκευή, η 5η Στρατιά ανέλαβε νέα επίθεση κατά της «Χειμερινής Γραμμής» στις δύο πλευρές του ορεινού όγκου του Καμίνο, προκειμένου να καταλάβει τις κορυφές του Λούγκο, Ματζιόρε, Καμίνο και της κωμοπόλεως Σαν Πιέτρο Ινφίνε, η οποία αποτελούσε μαζί με τις κορυφές το κλειδί της τοποθεσίας. Η μάχη είχε διάρκεια έξι εβδομάδων, οι κορυφές αυτές και το όρος Σαμούρκο (ύψ. 1.205) κατελήφθησαν και οι Γερμανοί αναγκαστικά εκκένωσαν το Σαν Πιέτρο. Ετσι, έγινε δυνατή η διάρρηξη της «Χειμερινής Γραμμής», αλλά με πολύ βαριές απώλειες για την 5η Αμερικανική Στρατιά. Τότε όμως οι Σύμμαχοι αντιλήφθηκαν ότι τα τμήματά τους, που ήταν στο Σαμούρκο, βρίσκονταν μπροστά σε νέα οχυρωμένη γερμανική γραμμή, που περνούσε από το Κασσίνο, λεγόταν «Γραμμή Γκούσταφ», και έφραζε τις οδεύσεις για τη Ρώμη. Όλα αυτά αποδεικνύουν, ότι οι Γερμανοί, εκμεταλλεύθηκαν το τεράστιο μήκος της Ιταλικής Χερσονήσου και οργάνωσαν διαδοχικές σε βάθος αμυντικές γραμμές, ώστε να αντιμετωπίσουν με αποτελεσματικό τρόπο την προέλαση των συμμαχικών δυνάμεων.
Την 1η Ιανουαρίου 1944 ο Στρατηγός Λιζ αντικατέστησε στη διοίκηση της 8ης Στρατιάς το Στρατηγό Μοντγκόμερυ, ο οποίος είχε αναλάβει την προπαρασκευή της αποβάσεως που σχεδίαζαν οι Σύμμαχοι στη Νορμανδία. Τότε, επίσης, αποσπάσθηκαν από την 5η Στρατιά δύο μεραρχίες που θα χρησιμοποιούνταν στην απόβαση.
Οι Σύμμαχοι, είχαν αντιληφθεί ότι με την τακτική της συνεχούς προελάσεως καθυστερούσαν και είχαν σημαντικές απώλειες γι’ αυτό και ζήτησαν να πετύχουν με άλλο τρόπο ένα σύντομο και αποφασιστικό αποτέλεσμα, όπως ήταν η κατάληψη της Ρώμης. ΄Ετσι αποφάσισαν, περίπου στις αρχές Ιανουαρίου 1944 και με προτροπή του Τσώρτσιλ, να πραγματοποιήσουν απόβαση ισχυρών δυνάμεων στο ΄Αντσιο, 63 χλμ. νότια από τη Ρώμη. Η περιοχή αυτή των Τυρρηνικών ακτών προσφερόταν για αυτή την επιχείρηση επειδή διέθετε αρκετή πεδινή έκταση, κατάλληλη για τη δράση των αρμάτων. Για αυτή την επιχείρηση, οι Σύμμαχοι θα διέθεταν το Αμερικανό VI ΣΣ, που είχε ενισχυθεί και ήδη περιλάμβανε 100.000 άνδρες. Στο μέτωπο της 5ης Στρατιάς το αντικατέστησε το Γαλλικό Εκστρατευτικό Σώμα (ΓΕΣ), του οποίου οι μονάδες είχαν φθάσει στην Ιταλία. Εκτός από αυτό, αποφασίσθηκε να επιτεθεί η 5η Στρατιά στις 12 Ιανουαρίου κατά της «Γραμμής Γκούσταφ», για να απασχολήσει τον εχθρό και να παρεμποδίσει τη μεταφορά των δυνάμεών του στο ΄Αντσιο.
Η έναρξη της επιθέσεως θα γινόταν από το ΓΕΣ (Στρατηγός Ζουέν), το οποίο κατείχε μέτωπο στο άκρο δεξιό της 5ης Στρατιάς, απέναντι από τον ποταμό Ράπιντο. Αντικειμενικός σκοπός του ΓΕΣ ήταν η κωμόπολη Ατίνα, πίσω από τη «Γραμμή Γκούσταφ», της οποίας η κατάληψη θα εξασφάλιζε στους συμμάχους τη δυνατότητα ενός ουσιαστικού ελιγμού, ενώ, παράλληλα, άλλη ενέργεια του Αμερικανικού 2ου ΣΣ από το Βορρά θα κατευθυνόταν εναντίον της πόλεως Κασσίνο.
Η απόβαση του Αμερικανικού 6ο ΣΣ στο ΄Αντσιο, αφού αρχικά αναβλήθηκε, πραγματοποιήθηκε στις 22 Ιανουαρίου και αιφνιδίασε τους Γερμανούς. Την πρώτη ημέρα με την υποστήριξη του στόλου αποβιβάσθηκαν 50.000 άνδρες και 5.000 οχήματα. Εναντίον τους οι Γερμανοί αντέταξαν μόνο δύο τάγματα, από τα οποία το ένα τεθωρακισμένο, δηλαδή συνολική δύναμη μικρότερη από 2.000 άνδρες. Αν ο Διοικητής του Αμερικανικού 6ου ΣΣ ήταν αποφασιστικός, θα μπορούσε να φθάσει χωρίς εμπόδια τη νύκτα στη Ρώμη, περίμενε όμως την απόβαση της υπόλοιπης δυνάμεως. Στις 28 Ιανουαρίου είχε οργανωθεί στο Αντσιο προγεφύρωμα, με αναπτύγμα και βάθος 15 χλμ. περίπου.
Στο μεταξύ, οι καιρικές συνθήκες έγιναν δυσμενείς και δεν επέτρεπαν αποβάσεις, ενώ ο Στρατάρχης Κέσερλιγκ μετέφερε ενισχύσεις από τη Γιουγκοσλαβία, Γαλλία και Γερμανία. Δέκα ημέρες μετά από την απόβαση, η κατάσταση είχε αποβεί υπέρ των Γερμανών. Το προγεφύρωμα του Αντσιο συνέχισε να αγωνίζεται απεγνωσμένα. Τελικά, οι Σύμμαχοι πέτυχαν, την άνοιξη, την κατάληψη της τοποθεσίας του Κασσίνο και την προέλαση προς τη Ρώμη. Κάτω από αυτές τις συνθήκες έγινε η πρώτη μάχη του Κασσίνο.
Περιγραφή του Πεδίου της Μάχης
Ο λόφος του Κασσίνο (ύψ. 519), βρίσκεται στο δρομολόγιο που ακολούθησαν οι Σύμμαχοι, και είχε την πιο κατάλληλη θέση για την απόφραξη της διόδου από τη Βία Καζιλίνα. Το δρομολόγιο αυτό επέλεξαν οι Σύμμαχοι, επειδή η υπ΄αρ. 7 εθνική οδός περνά από μία δύσβατη στενωπό.
Η εδαφολογική διαμόρφωση της περιοχής υποχρέωσε τους Συμμάχους να ενεργήσουν χωριστά στους δύο παράκτιους άξονες που δεν επηρεάζονταν μεταξύ τους, και δεν παρείχαν στους Γερμανούς τη δυνατότητα να οργανώσουν διαδοχικές σε βάθος τοποθεσίες και να παρακωλύσουν σοβαρά τη συμμαχική προέλαση. Οι τοποθεσίες αυτές ήταν η «Χειμερινή Γραμμή», η «Γραμμή Γκούσταφ», η «Γραμμή Χίτλερ», η «Γραμμή Τρασιμένι» και, περίπου στο ύψος της Φλωρεντίας, η «Γοτθική Γραμμή». Η «Γραμμή Γκούσταφ» ακολουθούσε αρχικά τη δεξιά όχθη του Γκαριλιάνο και κατόπιν τη δεξιά όχθη του Ράπιντο, περνούσε από Κασσίνο, Σαντ Ελία και Σαντ Μπιάτζιο και έφθανε στις κορυφές των Απεννίνων, βορειοανατολικά του Μπιάτζιο. Η γραμμή αυτή, σχεδόν ολόκληρη, στηριζόταν σε ορεινό έδαφος και είχε ενισχυθεί από έργα μόνιμης οχυρωτικής, τα οποία ήταν ανθεκτικά στις βολές και των πιο ισχυρών πυροβόλων, και από πολλά ναρκοπέδια (αντιαρματικά και κατά προσωπικού).
Το χωριό Κασσίνο, εντελώς οχυρωμένο, είχε μεταβληθεί σε φρούριο. Κάτω από τα σπίτια υπήρχαν καταφύγια, μέσα στα οποία το Πεζικό μπορούσε με ασφάλεια να αναμένει τη λήξη της προπαρασκευής του συμμαχικού πυροβολικού και στη συνέχεια να επανδρώνει τα αμυντικά έργα, αντιτάσσοντας ισχυρή αντίσταση στις επιθέσεις του συμμαχικού πεζικού. Ανυπέρβλητο εμπόδιο για τα συμμαχικά άρματα αποτελούσαν τα λιμνάζοντα νερά στις εκβολές του ποταμού Ράπιντο. Η δυτική του όμως όχθη είχε οργανωθεί κατάλληλα με χαρακώματα, πολυβόλα και οχυρά.
Επειδή στο Κασσίνο έγιναν συνολικά τέσσερις μάχες, που ήταν αυτοτελείς, και μεταξύ τους μεσολάβησε κάποιο χρονικό διάστημα, η καθεμιά απ’ αυτές θα αναλυθεί χωριστά.
Η Πρώτη Μάχη του Κασσίνο (24 Ιανουαρίου – 8 Φεβρουαρίου)
Δυνάμεις και Διάταξη Γερμανών
Σε ολόκληρη τη ζώνη ενεργείας της 5ης Στρατιάς οι Γερμανοί διέθεταν 5 μεραρχίες, από τις οποίες 3 Πεζικού και 2 Τ/Θ. Ειδικότερα, στην περιοχή του Κασσίνο, οι Γερμανοί, διέθεταν την 44η Μεραρχία Πεζικού, την 90ή Ελαφρά Μηχανοκίνητη Μεραρχία και την 15η Τ/Θ Μεραρχία.
Δυνάμεις και Διάταξη Συμμάχων
Στο δυτικό άξονα (προς την Τυρρηνική θάλασσα) διατέθηκε η 5η Στρατιά που την αποτελούσαν τρία Σώματα Στρατού. Η διάταξή της από δυτικά προς ανατολικά (από τη θάλασσα προς το εσωτερικό) ήταν η εξής :
- 10ο Βρετανικό Σώμα Στρατού (των 2 Μεραρχιών).
- 2ο Αμερικανικό Σώμα Στρατού (34η και 36η Μεραρχίες).
- Γαλλικό Εκστρατευτικό Σώμα (ΓΕΣ), από μία Αλγερινή και μία Μαροκινή Μεραρχία.
Ειδικότερα, απέναντι από την τοποθεσία του Κασσίνο ήταν προσανατολισμένα δύο Σώματα Στρατού (2ο και ΓΕΣ).
Σχέδια και Αποστολές Γερμανών
Το γερμανικό σχέδιο απέβλεπε γενικά σε σταθερή άμυνα στην τοποθεσία Κασσίνο με οργάνωση στις δυτικές όχθες των ποταμών Σέκο, Ράπιντο και Γκαριλιάνο με αποστολή την απόφραξη της Βία Καζιλίνα (υπ΄αρ.6 εθνικής οδού) και της κοιλάδας του ποταμού Λίρι, καθώς και με την απαγόρευση της προελάσεως των συμμαχικών δυνάμεων προς τη Ρώμη.
Σχέδια και Αποστολές Συμμάχων
Το Σχέδιο των Συμμάχων απέβλεπε γενικά στην υπερκέραση της τοποθεσίας του Κασσίνο από βορειοανατολικά, για την κατάληψη της κωμοπόλεως Τερέλλε, ώστε να δημιουργηθεί στα μετόπισθεν των υπερασπιστών του Κασσίνο απειλή και δυνατότητα ενός ουσιαστικού ελιγμού. Επίσης, στην επίθεση κατά της τοποθεσίας Κασσίνο με το Αμερικανικό 2ο ΣΣ, για τη διάσπασή της και διάνοιξη της Βία Καζιλίνα (υπ΄αρ. 6 εθνικής οδού).
Διεξαγωγή της Μάχης
Στις 2200 της 24ης Ιανουαρίου 1944 άρχισε η εξόρμηση του ΓΕΣ και το πρωί της επομένης η επίθεση του Αμερικανικού 2ο ΣΣ. Το ΓΕΣ ανέθεσε την υπερκέραση της τοποθεσίας Κασσίνο και την κατάληψη του Τερέλλε στην Αλγερινή Μεραρχία που ενεργούσε αριστερά, ενώ η δεξιά της Μαροκινή Μεραρχία θα τηρούσε τις θέσεις της, απασχολώντας τον εχθρό. Το έδαφος, που ήταν απέναντι από την Αλγερινή Μεραρχία, παρουσιαζόταν σαν ψηλό τείχος, στους πρόποδες του οποίου ευρέα Ν/Π, πυκνές σειρές συρματοπλεγμάτων και εκτεταμένη και πλημμυρισμένη έκταση απαγόρευαν τις προσβάσεις της «Γραμμής Γκούσταφ». Μετά από σκληρό αγώνα και πολλές απώλειες, κυρίως σε αξιωματικούς, το βράδυ της 25ης Ιανουαρίου καταλήφθηκε από την Αλγερινή Μεραρχία το ύψωμα Μπελβεντέρε (ύψ. 721) και τη νύκτα της επομένης το ύψωμα Αμπατε (ύψ. 915). Στο μεταξύ, στο δεξιό τομέα, καταλήφθηκε από τη Μαροκινή Μεραρχία το ύψ. 470, ενώ όλες οι προσπάθειές της για την κατάληψη του υψ. Τσιφάλκο (ύψ. 947) απέτυχαν, λόγω της σκληρής αντιστάσεως των Γερμανών.
Στον τομέα του Αμερικανικού 2ο ΣΣ, η 34η Μεραρχία εξαπέλυσε επανειλημμένες επιθέσεις για την κατάληψη του όρους Μόντε Καστελόνε, χωρίς όμως αποτέλεσμα εξαιτίας της σθεναρής αντιστάσεως των Γερμανών. Μετά από 15ωρο σκληρό αγώνα, οι Αμερικανοί κατόρθωσαν να περάσουν στην αριστερή όχθη του ποταμού Σέκο δύναμη τριών ταγμάτων. Την επομένη, 26 Ιανουαρίου, αμερικανικά τμήματα, αφού έφθασαν μέχρι την παρυφή της πόλεως Κασσίνο, προσέκρουσαν στα αμυντικά έργα των Γερμανών και υπέστησαν σοβαρές απώλειες, χωρίς να πετύχουν κάτι το αξιόλογο.
Στις 27 Ιανουαρίου εκδηλώθηκε σφοδρή αντεπίθεση των Γερμανών εναντίον της Αλγερινής Μεραρχίας, με αποτέλεσμα την απώλεια του υψώματος ΄Αμπατε και τη συγκέντρωση τμημάτων της στο ύψωμα Μπελβεντέρε, όπου προέβαλλαν απεγνωσμένη άμυνα. Ο ίδιος αγώνας συνεχίσθηκε και στις 28 Ιανουαρίου και τα γαλλικά τμήματα, αφού υποστηρίχθηκαν αποτελεσματικά, κατόρθωσαν να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους στο Μπελβεντέρε.
Σκληροί αγώνες, που διεξήγαγαν οι Αμερικανοί στο διάστημα 27 – 30 Ιανουαρίου με τη βοήθεια αρμάτων, κατέληξαν στην κατάληψη του χωριού Κάιρο, η οποία επέτρεψε στα τμήματα της Αλγερινής Μεραρχίας να καταλάβουν το ύψωμα Μόντε Μαρίνο. Η γερμανική άμυνα όμως συνεχώς γινόταν πιο σκληρή και οι αντεπιθέσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, με αποτέλεσμα να γίνεται αδύνατη η παραπέρα προώθηση των Συμμάχων.
Την 1η Φεβρουαρίου, Τάγμα της Αμερικανικής 36ης Μεραρχίας, επωφελήθηκε από την πυκνή ομίχλη και πέτυχε να καταλάβει το Μόντε Καστελόνε. Την επομένη επιτέθηκε στα υψώματα Σαντ Αντζελο και Αλμπανέτα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στην επίθεση αυτή συμμετείχαν δυνάμεις από το 3ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών, το οποίο προφανώς είχε μετακινηθεί επειγόντως από το μέτωπο της Αδριατικής.
Αντίθετα, στην κοιλάδα του Ράπιντο οι Αμερικανοί σημείωσαν κάποια πρόοδο και, εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι, εισέρχονται για πρώτη φορά, στην πόλη του Κασσίνο. Θυελλώδης, όμως, γερμανική αντεπίθεση απομάκρυνε τους Αμερικανούς από την πόλη και τους απώθησε περίπου ένα χλμ. προς τα πίσω. Η επίθεση των Αμερικανών έγινε πάλι στις 3 Φεβρουαρίου και στράφηκε κυρίως κατά του υψώματος Ρόκα Γιαννούλα. Η μάχη αυτή διήρκεσε μέχρι τις 6 Φεβρουαρίου, οπότε νέα γερμανική αντεπίθεση απώθησε τους Αμερικανούς βόρεια του υψώματος Αλμπανέτα, ενώ τα αμυντικά έργα φαίνονταν κυριολεκτικά απόρθητα και οι γερμανικές ενισχύσεις ανεξάντλητες.
Στο μεταξύ, ο Στρατηγός Αλεξάντερ αποφάσισε να μετακαλέσει από το μέτωπο της 8ης Βρετανικής Στρατιάς (περιοχή Αδριατικής) τη Νεοζηλανδική 2η Μεραρχία και την Ινδική 4η Μεραρχία, για να συγκροτήσει, υπό τη διοίκηση του Νεοζηλανδού Στρατηγού Φράυμπεργκ, το Νεοζηλανδικό Σώμα Στρατού.
Το Σώμα αυτό διατέθηκε αρχικά ως εφεδρεία στην Αμερικανική 5η Στρατιά, με τον περιορισμό να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια στην κοιλάδα του ποταμού Λίρι, ώστε να εκμεταλλευθεί ενδεχόμενη επιτυχία. Αναγκαστικά όμως διατέθηκε από τις 3 Φεβρουαρίου, για να αντικαταστήσει την 36η Μεραρχία, η οποία ήταν ενίσχυση της 34ης Μεραρχίας. Παρ΄όλες όμως αυτές τις ενισχύσεις της 5ης Στρατιάς, οι επιθέσεις της στις 7 και 8 Φεβρουαρίου τόσο στον ορεινό τομέα του Κασσίνο όσο και στην κοιλάδα του Λίρι δεν πέτυχαν τίποτε το σημαντικό και η τοποθεσία παρέμεινε στους Γερμανούς. Μία τελευταία προσπάθεια, στις 11 Φεβρουαρίου, απέτυχε επίσης, με αποτέλεσμα τα αμερικανικά στρατεύματα να υποχρεωθούν τελικά σε αμυντική στάση.
Κατά τη διάρκεια της μάχης, τα στρατεύματα των αντιπάλων ταλαιπωρήθηκαν από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ενώ οι απώλειες, κυρίως σε ορισμένες μονάδες του Αμερικανικού 2ου ΣΣ, ήταν το 75% της δυνάμεώς τους. Ετσι, η πρώτη επίθεση κατά του Κασσίνο απέτυχε, εξαιτίας της αποφασιστικότητας και της γενναιότητας των γερμανικών στρατευμάτων.
Δεύτερη Μάχη του Κασσίνο (15 – 18 Φεβρουαρίου)
Η επισφαλής θέση του Αμερικανικού 6ου Σώματος Στρατού στο προγεφύρωμα του Αντσιο και η αποτυχία των επανειλημμένων επιθέσεων των Μεραρχιών του Αμερικανικού 2ου Σώματος Στρατού στην τοποθεσία Κασσίνο, για τη διάνοιξη της εισόδου της κοιλάδας του ποταμού Λίρι αποτελούσαν σοβαρό πρόβλημα για το Στρατηγό Αλεξάντερ. Τα μοναδικά τοπικά επιτεύγματα της καταλήψεως του Μπελβεντέρε από το ΓΕΣ στο δεξιό της συμμαχικής διατάξεως, καθώς και του προγεφυρώματος που δημιούργησε το Βρετανικό 10ο ΣΣ στον ποταμό Γκαριλιάνο στο αριστερό της διατάξεως, δεν επέφεραν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Παρ΄όλα αυτά, η Συμμαχική Διοίκηση δεν εκμεταλλεύθηκε την επιτυχία του ΓΕΣ και, αντί να προχωρήσει σε υπερκέραση της τοποθεσίας Κασσίνο από βορειοανατολικά, επέμενε να αναλάβει και πάλι νέα μετωπική επίθεση, για τη διάσπασή της. Για το σκοπό αυτό έγινε μετάκληση και τρίτης μεραρχίας (της Βρετανικής 78ης ΜΠ) από το μέτωπο της Αδριατικής, η οποία τέθηκε στις διαταγές του Νεοζηλανδικού Σώματος Στρατού, με αποτέλεσμα η 8η Βρετανική Στρατιά να μην μπορεί να αναλάβει καμία επιθετική ενέργεια. Εκτός από αυτό, υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις, ότι οι Γερμανοί προπαρασκεύαζαν σφοδρή επίθεση κατά του προγεφυρώματος ΄Αντσιο. Συνεπώς, επιβαλλόταν νέα επιθετική προσπάθεια στο μέτωπο Κασσίνο, η οποία ανατέθηκε στο Νεοζηλανδικό Σώμα Στρατού.
Δυνάμεις και Διάταξη Γερμανών
- Η 1η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών (1ο, 3ο, 4ο, Συντάγματα Αλεξιπτωτιστών).
- Το 200ό Σύνταγμα Γρεναδιέρων της 90ής Μηχανοκίνητης Μεραρχίας.
- Το 211ο Σύνταγμα Γρεναδιέρων της 71ης Μεραρχίας Πεζικού.
- Τμήματα της 15ης Τ/Θ Μεραρχίας, από το Σιδηροδρομικό Σταθμό Κασσίνο και νότια, στη δυτική όχθη του ποταμού Ράπιντο.
Δυνάμεις και Διάταξη Συμμάχων
Το Νεοζηλανδικό Σώμα Στρατού υπό το Στρατηγό Φράυμπεργκ αποτελούσαν τρεις μεραρχίες :
- Νεοζηλανδική 2η Μεραρχία υπό το Στρατηγό Πάρκινσον, η οποία είχε τις 4η Τ/Θ Ταξιαρχία, 5η και 6η Ταξιαρχίες Πεζικού.
- Ινδική 4η Μεραρχία υπό το Στρατηγό Τάκερ, η οποία είχε τις 5η και 7η Ταξιαρχίες.
- Βρετανική 78η Μεραρχία.
Σχέδια και Αποστολές Γερμανών
Το σχέδιο των Γερμανών προέβλεπε σταθερή άμυνα στην τοποθεσία Κασσίνο και στον κάτω ρου του Ράπιντο, για την απόφραξη της κοιλάδας του ποταμού Λίρι.
Σχέδια και Αποστολές Συμμάχων
Το σχέδιο του Νεοζηλανδικού Σώματος Στρατού προέβλεπε την εκτόξευση επιθέσεως τη νύκτα 13/14 Φεβρουαρίου με την 4η Ινδική Μεραρχία κατά του υψώματος Κασσίνο με την ομώνυμη Μονή. Στη συνέχεια την προσβολή της πόλεως Κασσίνο από τα δυτικά. Προβλεπόταν, επίσης, προσβολή της πόλεως αυτής από τα ανατολικά με την 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία.
Διεξαγωγή της Μάχης
Οι καιρικές συνθήκες επέβαλαν την αναβολή της επιχειρήσεως για τρεις ημέρες, ενώ ο Στρατηγός Φράυμπεργκ είχε την απαίτηση να βομβαρδισθεί η Μονή Κασσίνο, που τη θεωρούσε τμήμα του γερμανικού αμυντικού συστήματος, και στη συνέχεια να γίνει η επίθεση. Μετά τον πόλεμο αποδείχθηκε, ότι οι Γερμανοί είχαν σεβασθεί τη Μονή και δεν την περιέλαβαν στην αμυντική τους οργάνωση. Στη Μονή είχαν καταφύγει πολλοί κάτοικοι του Κασσίνο, ελπίζοντας ότι σε αυτήν θα είχαν ασφάλεια. Στον ιερό αυτό χώρο δεν υπήρχαν Γερμανοί στρατιώτες.
Η καταστροφή της Μονής θα αποτελούσε, εξάλλου, σοβαρό διπλωματικό και πολιτικό γεγονός, επειδή και τις διαμαρτυρίες του Βατικανού θα προκαλούσε και την εξέγερση των καθολικών. Επίσης δε, θα παρείχε σοβαρό προπαγανδιστικό όπλο στους Γερμανούς, οι οποίοι θα κατηγορούσαν τους Συμμάχους ότι κατέστρεψαν χωρίς δισταγμό και χωρίς λόγο σεβαστό χριστιανικό μνημείο, στους κόλπους του οποίου φυλάσσονταν μεγάλης αξίας καλλιτεχνικοί θησαυροί.
Ο Διοικητής της 5ης Στρατιάς Στρατηγός Κλαρκ ήταν αντίθετος να γίνει βομβαρδισμός, θεωρώντας τον μη αναγκαίο αλλά και βάρβαρο, που θα προσέφερε προπαγανδιστικό όπλο στους Γερμανούς. Υποστήριζε επίσης ότι, αν οι Γερμανοί – όπως ο ίδιος πίστευε – δεν κατείχαν τη Μονή, θα έσπευδαν μετά το βομβαρδισμό να καταλάβουν τα ερείπιά της, τα οποία θα τους παρείχαν καλύτερες δυνατότητες για την άμυνά τους, παρά το ανέπαφο κτήριο της Μονής. Τελικά, ο Στρατηγός Αλεξάντερ, μετά από επιμονή του Φράυμπεργκ, αποφάσισε το βομβαρδισμό του μνημείου. Ετσι, μεταξύ 0930 και 1200 της 15ης Φεβρουαρίου 250 βομβαρδιστικά αεροσκάφη έριξαν στη Μονή, σε έκταση 2 τετραγωνικών χιλιομέτρων, 576 τόνους εκρηκτικών υλών και πέτυχαν σχεδόν την πλήρη καταστροφή της. Συγχρόνως, το συμμαχικό πυροβολικό συμπλήρωσε την κατάρρευση της Μονής, όπου σκοτώθηκαν περίπου 300 από τους πρόσφυγες που κατέφυγαν εκεί, ενώ οι υπόλοιποι, καθώς και οι μοναχοί, εγκατέλειψαν τη Μονή τη νύκτα 16/17 Φεβρουαρίου.
Η ενέργεια αυτή υπήρξε πράγματι αντικείμενο προπαγανδιστικής επιθέσεως της Γερμανικής Κυβερνήσεως και από στρατιωτική άποψη χαρακτηρίζεται μάταιη. Ο σφοδρός αυτός βομβαρδισμός επέφερε αρχικά κάποια ταραχή στα γερμανικά στρατεύματα, αλλά κατέλαβαν τις θέσεις τους, έτοιμα να αποκρούσουν την αναμενόμενη επίθεση. Ο Στρατηγός Φράυμπεργκ δεν εκμεταλλεύθηκε αμέσως το βομβαρδισμό, αλλά μόλις μετά από 18 ώρες εισήλθαν τα τμήματά του στον αγώνα. Τμήματα της 4ης Ινδικής Μεραρχίας, που καθυστέρησαν να περάσουν δυτικά από το Ράπιντο, άρχισαν την επίθεση μόλις στις 16 Φεβρουαρίου, διαδοχικά και σε μικρά τμήματα, που δεν ξεπερνούσαν το τάγμα. Στο μεταξύ τα ερείπια της Μονής είχαν καταληφθεί από το 3ο Γερμανικό Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών, το οποίο απέκρουσε εύκολα την επίθεση και προξένησε βαριές απώλειες. Κατόπιν, ο Διοικητής της Ινδικής Μεραρχίας επανέλαβε την επίθεσή του το πρωί της 17ης Φεβρουαρίου εναντίον του υψώματος 593 και του υψώματος της Μονής με δύναμη 5 ταγμάτων. Δύο τάγματα κατόρθωσαν να καταλάβουν το ύψωμα 593, αλλά διώχθηκαν αμέσως μετά από ορμητική αντεπίθεση των Γερμανών, οι οποίοι προξένησαν σημαντικές απώλειες στους επιτιθεμένους και ανέκτησαν έτσι το ύψωμα. Αλλο τάγμα της Μεραρχίας αυτής μετά από επίθεση κατέλαβε το ύψωμα 444, στα 200 μ. βορειοδυτικά της Μονής, αλλά το εγκατέλειψε ύστερα από προσβολή του από γερμανικά πυρά.
Στο μεταξύ, τη νύκτα 17/18 Φεβρουαρίου η Νεοζηλανδική Μεραρχία, που ενεργούσε νοτιότερα, επιτέθηκε μεταξύ της σιδηροδρομικής γραμμής και της Βία Καζιλίνα. Η Μεραρχία αυτή κατέλαβε το Σιδηροδρομικό Σταθμό Κασσίνο και εύκολα πέρασε το Ράπιντο. ΄Ομως οι Νεοζηλανδοί, επειδή δεν ενισχύθηκαν τελικά από μία Τ/Θ Μεραρχία, στην οποία οι πλημμύρες δεν επέτρεψαν να προωθήσει τα άρματά της, υποχώρησαν πέρα από τον ποταμό Ράπιντο και οι αντεπιτεθέντες Γερμανοί ανακατέλαβαν το Σιδηροδρομικό Σταθμό το μεσημέρι της 18ης Φεβρουαρίου.
Οταν απέτυχαν και οι δύο Μεραρχίες, ο Στρατηγός Αλεξάντερ διέκοψε την επίθεση και είχε την πρόθεση, αφού αναδιοργανωθεί, να την επαναλάβει στις 24 Φεβρουαρίου. Αλλά η κακοκαιρία, που παρουσιάσθηκε στο μεταξύ, ανέβαλε οποιαδήποτε ενέργεια μέχρι τις 15 Μαρτίου.
Τρίτη Μάχη (15 – 23 Μαρτίου)
Στις 23 Φεβρουαρίου ο Διοικητής του ΓΕΣ Στρατηγός Ζουέν υπέβαλε στο Στρατηγό Αλεξάντερ έκθεση στην οποία εξέφραζε την άποψη ότι έπρεπε, εν όψει της νέας επιθέσεως κατά του Κασσίνο, να καταληφθεί η πόλη Ατίνα από το ΓΕΣ, που μόνο αυτό θα μπορούσε να αναλάβει αυτό το εγχείρημα, αφού δεν υπήρχε απειλή από την 5η Στρατιά. Οι απόψεις αυτές του Ζουέν αποδείχθηκαν ορθές, αλλά η έμμονη ιδέα της Συμμαχικής Ηγεσίας ήταν η κατάληψη του Κασσίνο με μετωπική ενέργεια. Η προετοιμασία της νέας επιθέσεώς της για τη διάνοιξη της κοιλάδας του Λίρι βασιζόταν σε αυτήν την ιδέα του Αλεξάντερ και των επιτελών του.
Δυνάμεις και Διάταξη Γερμανών
Οι Γερμανοί διέθεταν :
- Στο μέτωπο : στον τομέα του ποταμού Γκαριλιάνο (απέναντι από το 10ο Βρετανικού ΣΣ) τις 94η και 71η Μεραρχίες Γρεναδιέρων ενισχυμένες από στοιχεία της 15ης Τ/Θ Μεραρχίας που διέθετε, επίσης, ένα τάγμα στην κοιλάδα του Λίρι. Στον τομέα του Κασσίνο την 1η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, την καλύτερη από τις γερμανικές μονάδες που ήταν στην Ιταλία, που κατείχε με το 3ο Σύνταγμα την πόλη Κασσίνο και τα υψώματα της Μονής και της Ρόκα Γιαννούλα, με το 1ο Σύνταγμα το ύψωμα Κάιρο και με το 4ο Σύνταγμα τα υψώματα βόρεια και δυτικά του Κασσίνο. Απέναντι από τον τομέα του ΓΕΣ είχε διαταχθεί η 5η Ορεινή Μεραρχία.
- Ως εφεδρεία : στην περιοχή Φροξινόνε η 90ή Μηχανοκίνητη Μεραρχία και στην περιοχή Τερέλλε η 44η Μεραρχία Γρεναδιέρων.
Δυνάμεις και Διάταξη Συμμάχων
Το Νεοζηλανδικό Σώμα Στρατού (4η Ινδική, 2η Νεοζηλανδική και 78η Βρετανική Μεραρχίες) θα αναλάμβανε και πάλι την κύρια προσπάθεια, πλαισιωμένο δεξιά από το ΓΕΣ, βόρεια από τα υψώματα του Κασσίνο, αριστερά από το 10ο Βρετανικό ΣΣ, απέναντι από το Σαντ Τζιόρτζιο. Το Νεοζηλανδικό Σώμα Στρατού είχε δεξιά την 4η Ινδική Μεραρχία, αριστερά τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία και την 78η Βρετανική Μεραρχία ως εφεδρεία, πίσω από τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία.
Για την υποστήριξη στην ξηρά του Νεοζηλανδικού Σώματος Στρατού συγκεντρώθηκε ολόκληρο το πυροβολικό των τριών συμμαχικών σωμάτων Στρατού με ενιαία διοίκηση, έχοντας περίπου 746 σωλήνες διαφόρων διαμετρημάτων. Η υποστήριξη της ενεργείας από τον αέρα θα γινόταν με 775 αεροσκάφη, από τα οποία τα 575 βαρέος και μέσου βομβαρδισμού και τα 200 διώξεως βομβαρδισμού.
Σχέδια και Αποστολές Γερμανών
Οι Γερμανοί, στο νεκρό χρόνο που μεσολάβησε είχαν όλη την άνεση να αναδιοργανωθούν και να αναδιατάξουν τις μονάδες τους, ώστε να γίνουν περισσότερο αξιόμαχες, με αποστολή τη σταθερή άμυνα στην τοποθεσία Κασσίνο.
Σχέδια και ΑποστολέςΣυμμάχων
Το σχέδιο ενεργείας του Νεοζηλανδικού ΣΣ προέβλεπε αρχικά ένα πολύ ισχυρό αεροπορικό βομβαρδισμό και προσβολή, με μάζα πυρός πυροβολικού, των γερμανικών θέσεων και στη συνέχεια τη χρησιμοποίηση του συνόλου των δυνάμεών του για επίθεση με την 4η Ινδική Μεραρχία κατά του υψώματος της Μονής, και με τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία από το Βορρά εναντίον της πόλεως Κασσίνο και της Ρόκα Γιαννούλα. Η Βρετανική 78η Μεραρχία, ενισχυμένη από ομάδα αρμάτων, θα εκμεταλλευόταν την επιτυχία των Μεραρχιών του πρώτου κλιμακίου, επιχειρώντας τη διάβαση του ποταμού Ράπιντο στον τομέα του Σαντ Αντζελο Τεόντιτσε .
Διεξαγωγή της Μάχης
Εξαιτίας της κακοκαιρίας επιβραδύνθηκε η εκτόξευση της νέας επιθέσεως, επειδή έπρεπε να περάσουν μερικές ημέρες με καλές καιρικές συνθήκες, ώστε να ξεραθεί και να σταθεροποιηθεί το έδαφος, για να είναι δυνατή η χρησιμοποίηση των αρμάτων. Εκτός από αυτά, η προετοιμασία του σφοδρού αεροπορικού βομβαρδισμού, καθώς και η συγκέντρωση του πυροβολικού, το οποίο θα εκτόξευε 600.000 βλήματα κατά την επίθεση, απαιτούσε ορισμένο χρόνο.
Στις 08:30 της 15ης Μαρτίου το σύνολο των διατιθεμένων συμμαχικών αεροσκαφών πραγματοποίησε σφοδρό βομβαρδισμό των γερμανικών θέσεων. Οι στολίσκοι διαδέχονταν ο ένας τον άλλο κάθε δέκα λεπτά και έρριξαν σε 3 1/2 ώρες περίπου 1.200 τόνους βομβών τόσο στη γραμμή του μετώπου, όσο και στις θέσεις των εφεδρειών της τοποθεσίας. Μετά από το βομβαρδισμό αυτόν πραγματοποιήθηκε σφοδρότατος βομβαρδισμός από το σύνολο του πυροβολικού που είχε συγκεντρωθεί, με πρωτοφανή συγκέντρωση πυρών στο γερμανικό μέτωπο. Ολόκληρη η πόλη Κασσίνο μεταβλήθηκε σε ερείπια που αποτέλεσαν αντιαρματικό εμπόδιο.
Ο πρωτοφανής αυτός βομβαρδισμός προκάλεσε, όπως ήταν επόμενο, σημαντικές απώλειες στους αμυνομένους και σε ορισμένες μονάδες οι απώλειες σε προσωπικό και μέσα έφθασαν στο 50% της δυνάμεως. Παρ’ όλα αυτά τελικά, τα στρατιωτικά αποτελέσματα ήταν πενιχρά.
Η Νεοζηλανδική Μεραρχία, η οποία μετά το τέλος του βομβαρδισμού εξόρμησε για την κατάληψη της πόλεως Κασσίνο, βρέθηκε μπροστά στο ανυπέρβλητο εμπόδιο που αποτελούσαν οι τεράστιες χοάνες, τις οποίες είχαν διανοίξει οι βόμβες, καθώς και τα ερείπια διαφόρων κτηρίων, τα οποία παρεμπόδιζαν κάθε κίνηση αρμάτων. Τότε, αναγκαστικά, κλήθηκε το Μηχανικό, το οποίο θα κατασκεύαζε μικρές γέφυρες και θα απομάκρυνε τα ερείπια που κάλυπταν όλες τις οδούς της πόλεως. Ο Διοικητής της Μεραρχίας είχε τη γνώμη, ότι το διατιθέμενο Μηχανικό θα χρειαζόταν ολόκληρο 48ωρο, για να διανοίξει μία και μόνη οδό μέσα από την πόλη.
Παρ’ όλα αυτά, τα νεοζηλανδικά τμήματα δεν αντιμετώπισαν αρχικά καμία αντίσταση. Δεν εκμεταλλεύθηκαν όμως με το πεζικό αυτήν την ευνοϊκή περίπτωση, αλλά η προέλασή τους γινόταν με βραδύτητα, εξαιτίας των εμποδίων αυτών και έτσι έχασαν πολύτιμο χρόνο. Στο μεταξύ οι Γερμανοί, μόλις συνήλθαν από τον αρχικό κλονισμό που τους προκάλεσε ο σφοδρός βομβαρδισμός, βγήκαν από τα καταφύγιά τους και άρχισαν να αντιστέκονται με αποφασιστικότητα, θάρρος και αξιοθαύμαστη αυτοθυσία. Εξάλλου, τα ερείπια που είχαν συσσωρευθεί στην πόλη συνέβαλλαν στην αντίσταση των Γερμανών και παρεμπόδιζαν τη δράση των αρμάτων.
Τις απογευματινές ώρες ο καιρός άλλαξε. Αρχισε ραγδαία βροχή που μετέβαλε αμέσως τις χοάνες των βομβών σε μικρές λίμνες. Το λασπώδες έδαφος κατέστησε πολύ δυσκίνητα τα άρματα των Συμμάχων, των οποίων η αεροπορία δεν ήταν σε θέση να δράσει αποτελεσματικά εξαιτίας της χαμηλής νεφώσεως.
Από τις 16 μέχρι τις 18 Μαρτίου οι Νεοζηλανδοί σημείωσαν μικρή πρόοδο στην ενέργειά τους στην πόλη και οι Γερμανοί εξακολουθούσαν να κατέχουν σε αυτή σημαντικά αμυντικά ερείσματα.
Στις 17 Μαρτίου ο Στρατηγός Φράυμπεργκ, κατέχοντας ήδη με τη Νεοζηλανδική Μεραρχία το βόρειο τμήμα της πόλεως Κασσίνο και τη Ρόκα Γιαννούλα, αποφάσισε να εκτοξεύσει συγχρόνως επίθεση των Ινδών και των Νεοζηλανδών, για κατάληψη του υψώματος της Μονής. Μετά από σφοδρό αγώνα, τάγμα της Ινδικής Μεραρχίας πέτυχε να διεισδύσει στη γερμανική τοποθεσία και να καταλάβει το ύψωμα 435, ενώ οι Νεοζηλανδοί είχαν στο μεταξύ καταλάβει το Σιδηροδρομικό Σταθμό του Κασσίνο, όπου εγκαταστάθηκαν αμυντικά.
Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές, για να αντιμετωπίσουν την απειλή κατά της Μονής, εξαιτίας της κατοχής του υψώματος 435 από τους Ινδούς, εκτόξευσαν, την αυγή της 19ης Μαρτίου, αντεπίθεση κατά της Ρόκα Γιαννούλα. Η αντεπίθεση αποκρούσθηκε από τους εκεί εγκατεστημένους Νεοζηλανδούς, αλλά οι Γερμανοί συμπτυσσόμενοι πέτυχαν να εγκατασταθούν στο ύψωμα 165, που απείχε ελάχιστη απόσταση από τη Ρόκα Γιαννούλα, αποκόπτοντας από τη θέση αυτή και απομονώνοντας τους Ινδούς που ήταν στο ύψωμα 435. Αυτοί άρχισαν να υποφέρουν από δίψα και να έχουν σοβαρές απώλειες από το γερμανικό πυροβολικό.
Την ίδια μέρα, 19 Μαρτίου, ο Στρατηγός Φράυμπεργκ κατέβαλε μια τελευταία προσπάθεια για την κατάληψη της Μονής και την ολοκλήρωση της καταλήψεως τμήματος της οδού Βία Καζιλίνα μέσα στην πόλη, εμπλέκοντας στον αγώνα τμήματα της 78ης Βρετανικής Μεραρχίας. ΄Ολες όμως οι προσπάθειες απέβησαν μάταιες, μπροστά στην ακατάβλητη αντίσταση των Γερμανών αλεξιπτωτιστών.
Τις επόμενες μέρες η κούραση και οι απώλειες των δύο αντιπάλων οδήγησαν στον εκφυλισμό της μάχης. Στις 22 Μαρτίου οι Ινδοί δεν άντεξαν άλλο τη δύσκολη θέση τους και εκκένωσαν το ύψ. 435. Ετσι, την επομένη, ο Στρατηγός Αλεξάντερ αναγκάσθηκε να διατάξει την κατάπαυση της επιχειρήσεως, αφού αποδείχθηκε για δεύτερη φορά ότι η αεροπορική επίθεση, όσο ισχυρή και αν είναι, δεν αρκεί για να πετύχει την κατάληψη οχυρωμένης τοποθεσίας. Συνεπώς, παρά τα συντριπτικά μέσα που είχαν διαθέσει οι Σύμμαχοι, και η τρίτη μάχη του Κασσίνο τερματιζόταν με αναμφισβήτητη αμυντική επιτυχία των Γερμανών.
Η νέα αυτή αποτυχία αποτελούσε ισχυρό πλήγμα για τη Συμμαχική Ηγεσία. Η σημασία της εκτεινόταν πολύ πέρα από το ιταλικό θέατρο πολέμου, επειδή οι Σύμμαχοι, τις παραμονές της αποβάσεώς τους στη Νορμανδία, είχαν απόλυτη ανάγκη μιας επιτυχίας, για να εξυψωθεί το ηθικό των στρατευμάτων τους.
Η Τετάρτη Μάχη (Διάσπαση της Τοποθεσίας και Κατάληψη της Ρώμης, 11-31 Μαΐου)
Η Συμμαχική Ηγεσία, για την οριστική λύση της στρατιωτικής καταστάσεως στην Ιταλία, αποφάσισε να αναλάβει την άνοιξη γενική επίθεση με όλες τις διατιθέμενες δυνάμεις. Αποφασίσθηκε, επίσης, η κοιλάδα του ποταμού Λίρι να καταληφθεί με ευρύ ελιγμό, από το Βορρά και το Νότο συγχρόνως. Σύμφωνα με τις παραπάνω αποφάσεις ο Στρατηγός Αλεξάντερ :
- Διέταξε να αναλάβει η αεροπορία, από τις αρχές Απριλίου, σφοδρούς και συστηματικούς στρατηγικούς βομβαρδισμούς εναντίον των σιδηροδρομικών και οδικών κόμβων σε μεγάλο βάθος, καθώς και κατά των συνεργείων επισκευής τροχαίου υλικού και των διαβάσεων των Αλπεων, για την παρεμπόδιση της ενισχύσεως και του ανεφοδιασμού των γερμανικών δυνάμεων.
- Αποφάσισε να αναδιοργανώσει το Ιταλικό Μέτωπο με ανάλογη διάταξη των δυνάμεών του και διέταξε να επανέλθουν στην 8η Βρετανική Στρατιά όλες οι δυνάμεις που αποσπάσθηκαν από αυτήν, ώστε να καταστεί ικανή να αναλάβει το κύριο έργο στην προσπάθεια διασπάσεως της εχθρικής τοποθεσίας.
Ολες αυτές οι μετακινήσεις έγιναν με κάθε μυστικότητα και χωρίς να υποπέσουν στην αντίληψη των Γερμανών, οι οποίοι, εξαιτίας των αεροπορικών βομβαρδισμών, σχημάτισαν την εντύπωση, ότι επίκειται σοβαρή συμμαχική επίθεση, αλλά δεν μπόρεσαν να σχηματίσουν γνώμη, ως προς την περιοχή, όπου θα εκδηλωνόταν η κύρια προσπάθεια του αντιπάλου. Για το λόγο αυτό, η συμμαχική επίθεση, που εκδηλώθηκε στη συνέχεια, πέτυχε να αιφνιδιάσει τους Γερμανούς, γεγονός που αποτέλεσε και τον κυριότερο λόγο της επιτυχίας της.
Δυνάμεις και Διάταξη Γερμανών
Εναντι του μετώπου της 8ης Συμμαχικής Στρατιάς κατείχε θέσεις το 51ο Ορεινό ΣΣ των Γερμανών, από την περιοχή της κωμοπόλεως Ατίνα (αριστερά) μέχρι τον ποταμό Λίρι (δεξιά), με τις εξής Μεραρχίες τους από Βορρά προς Νότο :
- 5η Ορεινή Μεραρχία στην περιοχή Ατίνα.
- 44η Μεραρχία Πεζικού από το ύψωμα Τσιφάλκο (ύψ. 947) μέχρι το ύψωμα Κάιρο (ύψ. 1.669).
- 1η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών στο συγκρότημα Μόντε Κασσίνο.
- Αλλη μαχητική ομάδα μεταξύ Βία Καζιλίνα και ποταμού Λίρι.
Δεξιά του 51ου ΣΣ ήταν το 14ο ΤΘ ΣΣ (71η και 90ή Μεραρχίες).
Δυνάμεις και ΔιάταξηΣυμμάχων
Η 8η Βρετανική Στρατιά (4 Σώματα Στρατού), η οποία κατείχε το δεξιό της συμμαχικής διατάξεως μέχρι την κοιλάδα του ποταμού Λίρι και με τα Σώματά της διατεταγμένα ως εξής :
- Το Βρετανικό 10ο ΣΣ (2η Νεοζηλανδική Μεραρχία, 1η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών, δύο Τ/Θ Συντάγματα, μία μηχανοκίνητη Ταξιαρχία). Αυτό μεταφέρθηκε από το προγεφύρωμα του ποταμού Γκαριλιάνο και τάχθηκε στο δεξιό της Στρατιάς.
- Το Πολωνικό 2ο ΣΣ (5η Μεραρχία Κρέσοβας, 3η Μεραρχία Καρπαθίων, 2η Ανεξάρτητη Τ/Θ Ταξιαρχία) αριστερά του Βρετανικού 10ο ΣΣ στο ορεινό τμήμα του τομέα του Κασσίνο και απέναντι το ύψωμα της Μονής.
- Το Βρετανικό 13ο ΣΣ (4η Βρετανική Μεραρχία, 8η Ινδική, 6η Τ/Θ Μεραρχία) ακόμη νοτιότερα, στο πεδινό τμήμα του τομέα του Κασσίνο, και με εφεδρεία την 78η Βρετανική Μεραρχία και 2 Ταξιαρχίες, από τις οποίες η μια Τ/Θ.
- Εφεδρεία της 8ης Στρατιάς το Καναδικό 1ο ΣΣ των τριών Μεραρχιών, από τις οποίες η μία Τ/Θ.
Νότια από την κοιλάδα του Λίρι και μέχρι τη θάλασσα, η 5η Στρατιά, έχοντας στο δεξιό της το ΓΕΣ, το οποίο διέθετε ήδη 4 μεραρχίες στον ανώτερο ρου του Γκαριλιάνο, από τον ποταμό Λίρι μέχρι την κωμόπολη Καστελφόρτε, και στο αριστερό της το 2ο ΣΣ (88η και 85η Μεραρχίες) από το Καστελφόρτε μέχρι τη θάλασσα. Στην 5η Στρατιά υπάγονταν και οι μονάδες του προγεφυρώματος του Αντσιο.
Στο μέτωπο της Αδριατικής θα παρέμενε το Βρετανικό 6ο ΣΣ στο Σάγκρο που υπαγόταν αμέσως στις διαταγές του Στρατηγού Αλεξάντερ.
Σχέδια και Αποστολές Γερμανών
Το γερμανικό σχέδιο προέβλεπε σταθερή άμυνα στις κατεχόμενες θέσεις, για τη διατήρηση της ακεραιότητας της «Γραμμής Γκούσταφ».
Σχέδια και Αποστολές Συμμάχων
Το σχέδιο των Συμμάχων προέβλεπε γενικά, σε μια πρώτη φάση, στην μετά από ισχυρή πίεση, διάσπαση και εκμηδένιση της δεξιάς πτέρυγας της γερμανικής διατάξεως και στην απώθησή της μαζί με τις υπόλοιπες εχθρικές δυνάμεις βόρεια της Ρώμης με την 8η Στρατιά και τη βοήθεια της 5ης Στρατιάς. Σε δεύτερη φάση προέβλεπε καταδίωξη των Γερμανών μέχρι τη γραμμή Ρίμινι – Πίζα.
Την επιχείρηση θα υποστήριζε το σύνολο της διαθέσιμης αεροπορίας (4.000 περίπου αεροσκάφη) και το σύνολο του πυροβολικού της 8ης και 5ης Στρατιάς (που περιλάμβανε περίπου 2.000 πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων).
Για την υλοποίηση του αναφερόμενου σχεδίου δόθηκαν οι εξής αποστολές :
- Στην 8η Στρατιά : διάσπαση του εχθρικού μετώπου στον τομέα του Κασσίνο και στην κοιλάδα του ποταμού Λίρι, και στη συνέχεια ενέργεια προς το Βαλμοντόνε .
- Στην 5η Στρατιά : σε κύριο μέτωπο, διάσπαση μέσω των ορέων Αουρούντσι προς την κατεύθυνση των στενωπών της Αουξόνια και στη συνέχεια στροφή μέσω της Εσπέρια, προς το νότιο τμήμα της κοιλάδας του Λίρι ποταμού. Στο μέτωπο του προγεφυρώματος του Αντζιο εξόρμηση για την υποδοχή της 8ης Στρατιάς γύρω από το Βαλμοντόνε.
Διεξαγωγή της Μάχης
Στις 2300 της 11ης Μαΐου ολόκληρο το μέτωπο, από το άκρο δεξιό μέχρι τη θάλασσα, προσβλήθηκε από το σύνολο του πυροβολικού και των δύο Συμμαχικών Στρατιών. Μετά από μία ώρα σφοδρής βολής πυροβολικού, εξόρμησαν τα τμήματα όλων των Συμμαχικών ΣΣ που ήταν στο μέτωπο. Οι Πολωνοί επιτέθηκαν βορειοδυτικά του υψώματος Κασσίνο, το 13ο Βρετανικό ΣΣ επιτέθηκε για τη διάβαση του ποταμού Ράπιντο, οι Γάλλοι στη ζώνη των ορέων Αουρούντσι και οι Αμερικανοί στον παραθαλάσσιο τομέα.
Αποστολή του Πολωνικού 2ο ΣΣ ήταν η απομόνωση του υψώματος της Μονής από βόρεια και βορειοδυτικά με την κατάληψη των θέσεων που δέσποζαν της Βία Καζιλίνα και ήταν προς τα δυτικά του Κασσίνο, στη συνέχεια η συνένωση του Σώματος αυτού με το Βρετανικό 13ο ΣΣ και, τέλος, η προσβολή της Μονής. Για το σκοπό αυτό ανέθεσε στην 5η Μεραρχία την κατάληψη του υψώματος Σαν Αντζελο και των μικρότερων υψωμάτων γύρω από αυτό, στην 3η Μεραρχία την κατάληψη των υψωμάτων 593 και Αλμπανέτα και της Μονής Κασσίνο.
Μετά από σκληρές και ηρωικές προσπάθειες η 3η Μεραρχία κατέλαβε τα υψώματα 593 και Αλμπανέτα. Αμέσως οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές αντέδρασαν με πείσμα, αποφασιστικότητα και πυκνό πυρ, εξαιτίας του οποίου αποδεκατίσθηκαν κυριολεκτικά οι Πολωνοί. Ολοι οι παρατηρητές του Πολωνικού Πυροβολικού, φονεύθηκαν, με αποτέλεσμα τη σιγή του πυροβολικού, που δεν είχε πια τη δυνατότητα να υποστηρίζει το Πεζικό. Παράλληλα, η 5η Μεραρχία, προσπαθώντας να καταλάβει το ύψωμα Σαντ Αντζελο, είχε βαριές απώλειες. Η κρίσιμη αυτή κατάσταση, ανάγκασε το Διοικητή του Πολωνικού ΣΣ στις 1400 της 12ης Μαΐου να διατάξει τη σύμπτυξη των Μεραρχιών του στις θέσεις εξορμήσεώς τους. Ηδη, για τέταρτη φορά, αποτύγχανε η επίθεση κατά της Μονής Κασσίνο, παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των Πολωνών και τη διάθεση ισχυρού πυροβολικού.
Αριστερότερα, το Βρετανικό 13ο ΣΣ είχε αποστολή να διαβεί τον ποταμό Ράπιντο από το Σαντ Αντζελο Τεόντιτσε με νυκτερινή ενέργεια. Οι προσπάθειες που κατέβαλαν οι Μεραρχίες, παρά τις διάφορες δυσχέρειες (ρεύμα ποταμού, Ν/Π, συρματοπλέγματα κτλ.), ήταν αξιοθαύμαστες και οι Γερμανοί αρχικά αιφνιδιάσθηκαν. Η δεξιά (4η Βρετανική) Μεραρχία δέχθηκε σφοδρότατα πυρά και δεν κατόρθωσε να ζεύξει τον ποταμό. Ολες οι λέμβοι βυθίσθηκαν και τα ελάχιστα τμήματα που είχαν περάσει στην απέναντι όχθη, αναγκάσθηκαν το πρωί της 12ης Μαΐου να επανέλθουν στις θέσεις εξορμήσεώς τους. Η αριστερή (8η Ινδική) Μεραρχία κατόρθωσε να ζεύξει τον ποταμό με δύο γέφυρες, με τις οποίες πέρασαν τμήματα αρμάτων, τα οποία προήλασαν μέχρι τις παρυφές του χωριού Σαντ Αντζελο Τεόντιτσε.
Στις 13 Μαΐου οι Γερμανοί εξακολουθούσαν να αντιστέκονται με επιτυχία, αλλά την επομένη η άμυνά τους παρουσίασε κάμψη και έτσι έγινε δυνατή η σταθεροποίηση του προγεφυρώματος και η εκκαθάριση του Σαν ΄Αντζελο. Μετά από αυτό, δημιουργήθηκαν οι απαραίτητες συνθήκες για επέμβαση της εφεδρικής 78ης Μεραρχίας, η οποία κατόρθωσε να προελάσει μέχρι την οδό προς το Πινιατάρο, το οποίο καταλήφθηκε τη νύκτα της 14ης Μαΐου από την Ινδική Μεραρχία. Η προέλαση αυτή ήταν σημαντική επιτυχία του 13ο ΣΣ, αν και οι απώλειες του ήταν πολύ βαριές, δηλαδή περίπου 4.000 άνδρες (νεκροί, τραυματίες, εξαφανισθέντες).
Στη ζώνη ενεργείας του ΓΕΣ η επίθεσή του σημείωσε σημαντικές επιτυχίες, ήδη από τη φάση της εξορμήσεως. Η Μαροκινή Μεραρχία ανέτρεψε τα γερμανικά τμήματα και κατέλαβε, περίπου στις 2400 της 11ης Μαΐου, το ύψωμα Φάιτο (ύψ. 793), που έφρασσε τον άξονα επιθέσεως του ΓΕΣ. Η Μεραρχία αυτή συνέχισε τον αγώνα της και το επόμενο διήμερο (12 και 13 Μαΐου), οπότε καταλήφθηκαν από αυτήν τα υψώματα Φέουτσι και Μάγιο (ύψ. 940), που δέσποζαν στην οροσειρά Αουρούντσι και αποτελούσαν βασικά σημεία στηρίγματος της γερμανικής τοποθεσίας.
Τις απογευματινές ώρες της 13ης Μαΐου η Γερμανική Διοίκηση διέταξε γενική σύμπτυξη στη «Γραμμή Χίτλερ». Η νέα αυτή γραμμή ήταν ισχυρότερη από τη «Γραμμή Γκούσταφ» και στήριζε το αριστερό της στο ύψωμα Κάιρο (ύψ. 1.669), εκτεινόταν νοτιοδυτικά και, μέσω των Πιεντιμόντε, Ποντεκόρβο, Πίκο, Φόντι, έφθανε τελικά στη θάλασσα, κοντά στην Τερατσίνα.
Μετά την κατάληψη αυτήν των υψωμάτων από τη Μαροκινή Μεραρχία, η Γαλλική 1η Μηχανοκίνητη Μεραρχία κατόρθωσε να καταλάβει ταχέως τη 13η Μαΐου τα χωριά Σαντ Αντρέα, Σαντ Αμπρόζιο και Σαντ Απολλινάριο, ενώ η Αλγερινή Μεραρχία κατέλαβε την κωμόπολη Καστελφόρτε, που είχε μεταβληθεί σε ερείπια. Μετά από αυτό, ολόκληρη η κοιλάδα του ποταμού Λίρι μπορούσε να βληθεί από τα πυρά του Γαλλικού Πυροβολικού και ήδη κρινόταν η τύχη του Κασσίνο, όπου οι αμυνόμενοι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές κινδύνευαν να κυκλωθούν και να συλληφθούν αιχμάλωτοι.
Στην παραθαλάσσια ζώνη το αμερικανικό 2ο ΣΣ, το οποίο υποστήριζαν και πυρά μονάδων του Συμμαχικού Στόλου, επιτέθηκε με την 88η Μεραρχία στις προσβάσεις των ορέων Αουρούντσι και με την 85η Μεραρχία στην πεδινή περιοχή του Μιντούρνο. Μετά από σκληρούς αγώνες, στις 14 Μαΐου, η 88η Μεραρχία κατέλαβε τη Σάντα Μαρία Ινφάντε, ενώ οι γερμανικές δυνάμεις συμπτύσσονταν στην οροσειρά Αουρούντσι.
Στις 17 Μαΐου το Πολωνικό ΣΣ επιτέθηκε και πάλι κατά του υψώματος της Μονής, σε στενό σύνδεσμο με την 78η Μεραρχία του 13ο ΣΣ Μετά από επίμονο αγώνα, που διήρκεσε όλη τη μέρα, οι Πολωνοί πέτυχαν να καταλάβουν το ύψωμα Σαντ Αντζελο και σχεδίαζαν να συνεχίσουν την επίθεση κατά της Μονής την επομένη. Τη νύκτα όμως, οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές εκκένωσαν την τοποθεσία και συμπτύχθηκαν βορειοδυτικά. Με τον τρόπο αυτό, την επομένη, 18 Μαΐου, οι Πολωνοί κατέλαβαν, χωρίς μάχη τη Μονή και ύψωσαν εκεί την πολωνική σημαία, ενώ η 78η Μεραρχία κατέλαβε, την ίδια μέρα, το υπόλοιπο μέρος της πόλεως Κασσίνο. Στις 19 και 25 Μαΐου αντίστοιχα το Πολωνικό ΣΣ κατέλαβε το χωριό Πιεντεμόντε και το ύψωμα Κάιρο, ενώ συγχρόνως η Βία Καζιλίνα ήταν πια ελεύθερη και ήδη προσφερόταν για την προέλαση των συμμαχικών δυνάμεων προς τη Ρώμη.
Από τις 20 Μαΐου ο ρυθμός προελάσεως των συμμαχικών δυνάμεων επιταχύνθηκε και την ίδια ημέρα στη ζώνη ενεργείας της 5ης Στρατιάς το Αμερικανικό 2ο ΣΣ κατέλαβε με την 88η Μεραρχία το Φόντι και τρεις ημέρες αργότερα, με την 85η Μεραρχία, την Τερατσίνα. Στις 25 Μαΐου η 88η Μεραρχία ήλθε σε επαφή με τη δεξιά πτέρυγα του Αμερικανικού 6ο ΣΣ, το οποίο στις 23 Μαΐου είχε εξορμήσει από το προγεφύρωμα του Αντσιο, από τις πλευρές της Τσιτσέρνα. Επίσης, το ΓΕΣ κατέλαβε στις 20 Μαΐου το ύψωμα Λεούτσιο, δυτικά της κωμοπόλεως Πίκο και στις 22 Μαΐου την ίδια την κωμόπολη. Αυτές οι επιτυχίες της 5ης Στρατιάς επέφεραν τη διάσπαση της «Γραμμής Χίτλερ» σε δύο σημεία (Φόντι και Πίκο) και τα τμήματά της μπορούσαν ήδη να προελάσουν στη Βία Καζιλίνα.
Στο μέτωπο της ζώνης της 8ης Βρετανικής Στρατιάς το Καναδικό ΣΣ, μετά από διήμερο αγώνα, διέσπασε τη «Γραμμή Χίτλερ» και κατέλαβε την κωμόπολη Ποντεκόρβο στις 23 Μαΐου και την κωμόπολη Τσεπράνο στις 25 Μαΐου. Το Βρετανικό 13ο ΣΣ, εκμεταλλεύθηκε την επιτυχία των Αμερικανών, κατέλαβε, στις 25 Μαΐου, διαδοχικά τα χωριά Ακουίνο και Ροκασέκα και συνέχισε την επιθετική του προσπάθεια και εισήλθε στις 29 Μαΐου στο ΄Αρτσε, αποκόπτοντας τη Βία Καζιλίνα. Την ίδια ημέρα το Καναδικό ΣΣ καταλαμβάνει την πόλη Φροζινόνε, η οποία αποτελούσε τον κύριο αντικειμενικό σκοπό της 8ης Στρατιάς.
Ο Στρατηγός Αλεξάντερ ήλπιζε, ότι, εκμεταλλευόμενος τις επιτυχίες αυτές θα μπορούσε, αφού συγκεντρώσει τις προσπάθειες των δύο Στρατιών (5ης και 8ης) προς το Βαλμοντόνε, να αποκόψει την υποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων και να πετύχει την αιχμαλωσία σημαντικού τους μέρους. Παρ’ όλα αυτά ο Διοικητής της 5ης Στρατιάς, λόγω επιθυμίας του να εισέλθει όσο μπορούσε ταχύτερα στη Ρώμη, δεν έρριξε το βάρος της προσπάθειας δεξιά προς το Βαλμοντόνε, αλλά αριστερά προς τη Ρώμη. Μετά από αγώνα η Στρατιά ολοκλήρωσε, στις 31 Μαΐου, την κατάληψη της οροσειράς Αλμπάνι και στις 4 Ιουνίου η 88η Μεραρχία του Αμερικανικού 2ου ΣΣ εισερχόταν στην Αιωνία Πόλη.
Με την κατάληψη της Ρώμης έληγε η πρώτη περίοδος των επιχειρήσεων στην Ιταλία, ενώ οι Γερμανοί κατόρθωσαν να συμπτυχθούν και να αποφύγουν έτσι την αιχμαλωσία.
Αποτελέσματα
Μετά από πολλές και γενναίες προσπάθειες οι Σύμμαχοι κατόρθωσαν να νικήσουν τους Γερμανούς, να καταλάβουν την περιοχή Κασσίνο και, διασπώντας τη «Γραμμή Χίτλερ» να εισέλθουν στη Ρώμη. Κατά τον ιστορικό Λ. Χαρτ, οι απώλειες των Γερμανών ήταν 10.000 νεκροί και τραυματίες και περίπου 20.000 αιχμάλωτοι, ενώ των Συμμάχων 46.000 νεκροί και τραυματίες (18.000 των Αμερικανών, 14.000 των Βρετανών, 10.000 των Γάλλων και 4.000 των Πολωνών).
Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα
Η ηγεσία των Συμμάχων διέπραξε μεγάλο σφάλμα με την επιμονή της στην ανάληψη κατά μέτωπο επιθέσεων στην τοποθεσία του Κασσίνο. Αντίθετα, αν από την αρχή είχε εφαρμόσει τον ενδεδειγμένο ελιγμό, θα ήταν δυνατό να αποφευχθούν οι απώλειες προσωπικού και χρόνου.
βΑποδείχθηκε ότι ο βομβαρδισμός – είτε με αεροσκάφη είτε με πυροβολικό – ανεξάρτητα από την ισχύ του, δεν αποτελεί επαρκές μέσο, για την κατάληψη οργανωμένης τοποθεσίας και μάλιστα ορεινής. Οι πιθανότητες αποκρούσεως της επιθέσεως είναι μεγάλες, με την προϋπόθεση ότι ο αμυνόμενος θα διατηρήσει το ηθικό του. Πρέπει να επισημανθεί εδώ, ότι οι Γερμανοί, χωρίς αμφιβολία, είχαν στο ενεργητικό τους μία μεγάλη τοπική αμυντική επιτυχία.
Η διστακτικότητα του Στρατηγού Φράυμπεργκ οπωσδήποτε επέδρασε αρνητικά στη διεύθυνση της μάχης για τους εξής λόγους :
- Η εκτόξευση της επιθέσεώς του έγινε μετά από 18 ώρες από το βομβαρδισμό της Μονής, οπότε είχαν περάσει πια οι ηθικές και υλικές επιπτώσεις που προκάλεσε. Δεν τήρησε ο Φράυμπεργκ δηλαδή, την αρχή της εκμεταλλεύσεως των καταστροφικών αποτελεσμάτων της.
- Χρησιμοποίησε στην αρχική κρούση πολύ περιορισμένες δυνάμεις, παρά το γεγονός ότι διέθετε αρκετές.
Οι Σύμμαχοι, στις τρεις πρώτες μάχες, δεν επιχείρησαν να δημιουργήσουν ελιγμό στα νότια της τοποθεσίας, αλλά αντίθετα περιορίσθηκαν στην εφαρμογή της κύριας προσπάθειάς τους σε μια μετωπική επίθεση κατά των υψωμάτων του συγκροτήματος Κασσίνο, όπου επιδίωξαν τη διάνοιξη της Βία Καζιλίνα. Ο Διοικητής του ΓΕΣ Στρατηγός Ζουέν είχε επισημάνει τούτο. Την αξία του ελιγμού κατά των πλευρών της τοποθεσίας αντελήφθησαν οι Σύμμαχοι αμέσως μετά την τρίτη αποτυχία τους και έσπευσαν να τον εφαρμόσουν κατά τη διάρκεια της τέταρτης μάχης. Τότε ακριβώς απείλησαν τις αμυντικές γραμμές συγκοινωνιών των Γερμανών και από τα δύο πλευρά, πράγμα που επέφερε την εκκένωση της τοποθεσίας από τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές.
Στην επιχείρηση του Κασσίνο, δίκαια, δόθηκε μεγάλη σημασία στον παράγοντα «ηθικό», που πραγματικά υπερέχει από τους υπόλοιπους παράγοντες.
Ο Στρατηγός Αλεξάντερ, για να διασπάσει τη γερμανική τοποθεσία, είχε συγκεντρώσει επτά ΣΣ στο δυτικό τμήμα του Ιταλικού Μετώπου και ένα μόνο στο ανατολικό, εφαρμόζοντας, έτσι, την αρχή της συγκεντρώσεως των δυνάμεων στον επιθυμητό χώρο, ώστε να πετύχει αποφασιστικό αποτέλεσμα.
Τέλος, επισημαίνεται, ότι οι Γερμανοί εφήρμοσαν την αμυντική τακτική σε διαδοχικές σε βάθος τοποθεσίες. Εξανάγκασαν έτσι τους Συμμάχους να καταβάλλουν συνεχείς προσπάθειες και τους προξένησαν σημαντικές απώλειες, ενώ κέρδιζαν αρκετό χρόνο, δηλαδή διάστημα τεσσάρων, περίπου, μηνών.
Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας 