Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΣΕΓΚΟΥΡ (1244)

Η Σταυροφορία εναντίον των «Καθαρών»

Το πρωινό της 16ης Μαρτίου 1244 βρήκε μια ομάδα 200 περίπου ανθρώπων να κατεβαίνει τις απότομες πλαγιές του λόφου Μοντσεγκούρ, μιας εδαφικής έξαρσης στην περιοχή της Καρκασόν στη νότια Γνλλία. Οσο κι αν αυτή η πομπή κατηφόριζε γαλήνια μέσα στα καταπράσινα μονοπάτια του λόφου, υπήρχε ένταση στην ατμόσφαιρα. Η ετερόκλητη ομάδα αποτελείτο από μέλη μιας αίρεσης που κυριάρχησε στη νότια Γαλλία επί 200χρόνια περίπου, αναγκάζοντας τους αντιπάλους της να οργανώσουν εναντίον της ολόκληρη σταυροφορία. Ενα από τα πιο δραματικά επεισόδια της σταυροφορίας διεξήχθη στον οχυρωμένο λόφο του Μοντσεγκούρ.

Η Μάχη της Πύδνας (22 Ιουνίου 168 π.Χ.)

 Η κορυφαία σύγκρουση Ελλήνων-Ρωμαίων που έκρινε την τύχη του αρχαίου Ελληνισμού

Μία από τις μεγαλύτερες μάχες που έγιναν επί ελληνικού εδάφους ήταν αυτή της Πύδνας το 168 π.Χ., στην οποία κρί&ηκε η ελληνική ανεξαρτησία. Οσον αφορά την εξέλιξή της, υπάρχουν ακόμα σκοτεινά σημεία. Παράλληλα πρέπει να σημειωθεί ότι επρόκειτο για σημαντικότατη σύγκρουση μεταξύ των αντιμαχόμενων πολιτικών μερίδων του αρχαίου κόσμου, στην οποία η προδοσία φαίνεται πως διεδραμάτισε τον ρόλο της…

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑΣ (1426)

ΚΑΙ Η ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟΥΣ ΜΑΜΕΛΟΥΚΟΥΣ

ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΓΑΥΤΕΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΜΑΧΕΣ ΠΟΥ ΕΛΑΒΑΝ ΧΩΡΑΝ ΕΠΙ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΥΠΗΡΞΕ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑΣ ΤΟ 1426 ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΙΑΝΟΥ ΝΤΕ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝ. ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΕΣΤΗ ΤΟΣΟ ΣΦΟΔΡΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ. Η ΝΙΚΗ ΑΥΤΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΗΤΑΝ Ο ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΕΝΑΜΙΣΥ ΑΙΩΝΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ.

Κατά τα πρώτα έτη της βασιλείας του Ιανού (Janus de Lusignan (1398-1432) οι σχέσεις του φραγκικού
βασιλείου της Κύπρου και του αιγυπτιακού σουλτανάτου των Μαμελούκων ήταν σχετικά ήρεμες. Αξίζει
να σημειωθεί ότι το 1365 ο Φραγκος βασιλιάς της Κύπρου, Πέτρος Α’ ντε Λουζινιάν ηγούμενος ενός
ισχυρού στόλου και εκστρατευτικού σώματος υπό μορφή σταυροφορίας επιτέθηκε κατά της Αιγύπτου
και κατέλαβε της Αλεξάνδρεια, το σημαντικότερο λιμάνι και πανίσχυρο οχυρό της Αιγύπτου. Οι
Ευρωπαίοι σταυροφόροι που συμμετείχαν στην εκστρατεία αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την
σταυροφορία και να επιστρέφουν στις χώρες τους φορτωμένοι λάφυρα από την πλουσιώτερη πόλη του Ισλάμ. Εκείνη την εποχή η κυριαρχία του σουλτανάτου των Μαμελούκων εκτεινόταν σε όλη την Μέση Ανατολή από την Αίγυπτο, την Πλαιστίνη, Συρία μέχρι και την Αρμενο-Κιλικία. Ο Πέτρος ανίκανος να κρατήσει την Αλεξάνδρεια με τις δικές του δυνάμεις, αποσύρθηκε στην Κύπρο. Η διπλωματία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας που είχε τεράστια εμπορικά συμφέροντα με το σουλτανάτο της Αιγύπτου άσκησε πολιτική απομόνωσης στον Πέτρο από τους Ευρωπαίους συμμάχους του, ο οποίος συνέχισε να διενεργεί ναυτικές επιδρομές κατά των Μαμελούκων (βλέπε σχετικό άρθρο Σ.Ι. τεύχος 63).

BELGIUM AND GREECE

ΒΥ J. W.  HEADLAM, NEW YORK,  GEORGE H. DORAN COMPANY PUBLISHERS IN AMERICA FOR HODDER & STOUGHTON MCMXVII 

IT is not unnatural that during the last few months articles have from time to time appeared in the papers of neutral countries drawing attention to the treatment of Greece by the Allies and suggest­ing that this shows how little regard need really be attached to their professions that they are actuated by the respect for the rights of small States, and that they are defending law and justice against force and violence. It is suggested that when these pro­fessions are put to the proof, Great Britain and her Allies act precisely as Germany has done; we talk of the rights which belong to the weak when Bel­gium and Serbia are overrun by the German armies, but when a small and weak State refuses to do our bidding, it becomes apparent that we are willing to commit exactly the same crimes that we have denounced in others.

Bulgarian Cheti

On the day of the aggression of hitler Germany on the USSR, 22 June 1941, the Central Committee of the illegal Bulgarian Workers’ Party (communists) addressed to the nation with appeal to uncompromised fight against German and Bulgarian fascists, against attempts to involve Bulgaria in the war alongside Germany, and to hand over the country’s military and economical potential to the aggressor’s disposal. Two days later the Political Bureau of the CC of BWP(c) resolved to develop an anti-fascist, national liberation armed struggle. The plan of the struggle had been drafted. To command the military activities was brought into being a special military commission attached to the CC as well as BWP(c)’s district committees. In van of the Central Military Commission attached to the CC of BWP(c) stood an experienced militaryman, a participant of the civil war in Spain, Hristo Mikhailov, then Col. Tsvyatko Radoinov, sent to Bulgaria from the Soviet Union by the Foreign Bureau of the party. This bureau, members of which were leading politicians Vasil Kolarov, Stephan (Stanko) Dimitrov and Vylko Chervenkov, supported the emerging resistance movement in the country. By its efforts since 23 July 1941 in the USSR worked a radio station Hristo Botev and was published the journal People’s Voice.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΙΓΙΟΝ (17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1453)

ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ ΥΠΕΡΙΣΧΥΕΙ ΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΤΟΞΟΥ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΙΓΙΟΝ, ΣΤΙΣ 17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1453, ΗΤΑΝ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΑΙΜΑΚΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΠΟΥ ΔΙΗΡΚΕΣΕ ΛΙΓΟ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΈΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΣ ΠΟΛΕΜΟΣ». Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΥΤΟΣ ΕΙΧΕ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ ΤΟ 1337, ΑΛΛΑ ΣΧΕΤΙΖΟΤΑΝ ΜΕ ΕΝΑ ΠΟΛΥ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟ ΓΕΓΟΝΟΣ, ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΟΡΜΑΝΔΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ ΤΟ 1066. ΤΟΤΕ ΟΙ ΝΟΡΜΑΝΔΟΙ ΜΕ ΗΓΕΤΗ ΤΟΝ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟ ΤΟΝ ΚΑΤΑΧΤΗΤΗ ΝΙΚΗΣΑΝ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΕΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΧΕΪΣΤΙΝΓΚΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΚΤΗΣΑΝ ΤΟΝ ΑΓΓΛΙΚΟ ΘΡΟΝΟ. ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΙΓΙΟΝ ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΤΟΞΟΤΕΣ, ΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΙΧΑΝ ΧΑΡΙΣΕΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΔΟΞΑΣ ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΟΥΣ ΝΑ ΛΥΣΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΤΡΟΠΩΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΕΝΑ ΝΕΟ ΟΠΛΟ ΠΟΥ ΕΜΕΛΛΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ. ΤΟ ΟΠΛΟ ΑΥΤΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ.

Στις 17 Οκτωβρίου 1452 ο βετεράνος Αγγλος ιππότης Τζων Τάλμποτ επικεφαλής μιας δύναμης 3.000 ανδρών αποβιβάστηκε στην πόλη Μέντοκ του Δουκάτου της Ακουιτανίας. Ο Τάλμποτ είχε σταλεί από τον βασιλιά του Ερρίκο ΣΤ’ για να ανακτήσει την πρωτεύουσα του Δουκάτου του, Μπορντώ, από τους Γάλλους, που βρισκόταν στα χέρια τους από το 1451. Το Δουκάτο αυτό υπήρξε επί πολλά χρόνια το «μήλον της έριδος» μεταξύ των δύο βασιλείων. Η περιοχή αυτή ενώ βρισκόταν στη Γαλλία, ανήκε στο αγγλικό βασίλειο λόγω του γάμου μεταξύ του Ερρίκου Β’, διαδόχου του αγγλικού θρόνου και δούκα της Νορμανδίας, και της Ελεωνόρας της Ακουιτανίας το 1152. Με τους πλούσιους αμπελώνες και τα σημαντικά λιμάνια του, που το καθιστούσαν σημαντικότατο εμπορικό κόμβο της εποχής του, αποτελούσε μια πρώτης τάξης πλουτοπαραγωγική πηγή η οποία απέφερε πολλά έσοδα στον κάτοχό της. Για την Αγγλία μερικές χρονιές τα φορολογικά έσοδα από το Δουκάτο αυτό μόνο ήταν περισσότερα από όσα συγκεντρώνονταν από ολόκληρη την Αγγλία.

HITLER’S COMMAND DECISIONS

The greatest battle fought by the Western Allies, was the result of Hitler’s last truly bad decision

While many of the Nazi leader’s gambles paid off, others paved the way for Allied victory.

Nazi dictator Adolf Hitler wagered high stakes in the years leading up to World War II and during the war itself. Frequently his bets paid off, particularly in the early years. Hitler thumbed his nose at the Allies when he ignored the Versailles Peace Treaty restrictions, marched German troops into the demilitarized Rhineland, annexed Austria, and then bullied the Sudetenland from Czechoslovakia through the cowardly Munich Pact in 1938. In 1939, he snatched the rest of Czechoslovakia and then engineered a stunning alliance with Stalin that made possible Germany’s attack on Poland on September 1. He was on a roll.

Hitler’s series of lightning campaigns in 1940 captured Norway, Denmark, the Benelux countries and France. By the end of June, England was the only holdout – and its days seemed numbered, despite the defiant rhetoric of its new prime minister, Winston Churchill.

Sabotage in Greece and Operation «Noah’s Ark»: An interview with author Bernard O’ Connor

Bernard O’ Connor is the author of the book «Sabotage in Greece», which offers a unique insider’s view on the Operations conducted in occupied Greece by the Allies during World War II.

Many are aware of the Operation to blow up Gorgopotamos bridge, which was the one and only event that united all Greek guerilla forces under a common goal, to destroy a vital rail transport network that fed the German Afrika Korps in northern Africa.

Relatively few know though that a series of other sabotage operations were constantly organised mainly by British operatives, such as the daring Asopos viaduct destruction and the operations against mines that produced mineral ore, such as chrome, in order to disrupt the German military machine.

Μονάδες και Δύναμη Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής στις 19-8-1944

α/α	Μονάδες και Υπηρεσίες	Αξκοί	Οπλίτες	Κρατούμενοι Αξκοί	Κρατούμενοι   Οπλίτες	Παρατηρήσεις
1	III Ελληνική  Ορεινή Ταξιαρχία (πλην Πυροβολικού)	174	2523	–	–	(α) Υπό το 6ο Τάγμα Φρουρών
2	3ος Λόχος Φρουρών (Ιταλίας)	5	108	–	–	(β) Υπό συγκρότηση
3	III Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού	45	750	–	–	(γ) Υπό διάλυση
4	Ιερός Λόχος	337	653	–	–
5	8ο Τάγμα Φρουρών	33	550	–	–
6	5ος Λόχος Γενικών Μεταφορών	15	400	–	–
7	6ος Λόχος Γενικών Μεταφορών	15	381	–	–
8	7ος Λόχος Γενικών Μεταφορών	11	217	–	–
9	6ο Τάγμα Φρουρών	13	146	–	–
10	2ος Λόχος Μηχανικού(α)	8	173	–	–
11	Λόχος Ελλήνων Σκαπανέων	4	170	–	–
12	5ο Τάγμα Φρουρών	14	184	–	–
13	II Απόσπασμα Διαβιβάσεων	4	68	–	–
14	Συνεργεία Γραμμών Συγκοινωνιών	5	57
15	9ο Τάγμα Φρουρών	4	258	–	–
16	11ο Τάγμα Χωροφυλακής	44	417	–	–
17	21ο Ειδικό Τάγμα	25	56	–	–
18	22ο Ειδικό Τάγμα	25	108	–	–
19	24ο Ειδικό Τάγμα (β)	–	–	–	–
20	Υπουργείο Στρατιωτικών (Λόχος Φρουράς)	103	119	–	–
21	Υπουργείο Προνοίας	82	514	–	–
22	Υπουργείο Δικαιοσύνης	80	133	–	–
23	Γενικό Επιτελείο Στρατού	111	91	–	–
24	Διεύθυνση Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών	34	80	–	–
25	Στρατιωτική Διοίκηση Παλαιστίνης	6	6	–	–
26	Φρουραρχείο Καίρου	31	104	–	–
27	Φρουραρχείο Αλεξάνδρειας	16	54	–	–
28	Φρουραρχείο Ισμαηλίας	12	19	–	–
29	Φρουραρχείο Βηρυτού	6	18	–	–
30	Φρουραρχείο Χαλεπίου	1	3	–	–
31	Φρουραρχείο Χάιφας	4	6	–	–
32	Φρουραρχείο Τελ Αβίβ	1	12	–	–
33	Φρουραρχείο Ιεροσολύμων	7	11	–	–
34	Φρουραρχείο Λευκωσίας	1	3	–	–
35	Φρουραρχείο Σουέζ	1	9	–	–
36	Φυλακές Γκεμπέιτ	4	11	9	28
37	Έμπεδο Καμπρέτ	51	69	13	87
38	Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως Μένας	1	–	12	–
39	Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως Σάμιτ	8	29	2	182
40	Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως Τμίμι	1	1	59	2.350
41	Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως Ερυθραίας	1	1	11	1.981
42	Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως Κασσασίν	71	35
43	Γενικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως και Σχολών (γ)	91	557	–	–
44	Κέντρο Εκπαιδεύσεως Ισμαηλίας	32   2	40   2
45	Ελληνικό  Νοσοκομείο (Χαντέρας)	18	110	–	–
46	Πτέρυγα 19ου  Αγγλικού Νοσοκομείου	5	22	–	–
47	Πτέρυγα 41ου  Αγγλικού Νοσοκομείου	8	57	–	–
48	Πτέρυγα 63ου  Αγγλικού Νοσοκομείου	9	27	–	–
49	Νοσοκομείο Αλεξάνδρειας	4	–	–	–
50	Νοσοκομείο  Αεροπορίας Κάιρου	1	2	–	–
51	17ος Σταθμός Υποδοχής	2	4	–	–
52	18ος Σταθμός Υποδοχής	2	4	–	–
53	Χειρουργική Μονάδα Εκστρατείας	2	9	–	–
54	Ελληνικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Μεσογείου	49	583	–	–
55	Υπό μετακίνηση	2	30	11	87
	Σύνολο :	1.929	11.083	117	4.968

ΠΗΓΗ: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ 1941-1945 (ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ-ΡΙΜΙΝΙ-ΑΙΓΑΙΟ) , Αρχείο ΔΙΣ, Φ.802/2/6

Η «Σιδηρά Μεραρχία», η I Μεραρχία Πεζικού

Η I Μεραρχία Πεζικού συγκροτήθηκε για πρώτη φορά στη Λάρισα στις 19 Μαρτίου 1897, μερικές ημέρες πριν από την έναρξη του Ελληνο-τουρκικού πολέμου. Κατά τη διάρκεια της μακράς Ιστορίας της υπήρξε μία από τις πλέον αξιόμαχες μονάδες του Ελληνικού Στρατού.

Ο «ατυχής» για τους Ελληνες πόλεμος του 1897 με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ξέσπασε λόγω των εξελίξεων στο Κρητικό ζήτημα. Στη μεγαλόνησο δημιουργούντο από καιρό επεισόδια (π.χ. το 1881, το 1885 και το 1886), αλλά η ένταση κορυφώθηκε το 1896. Στις αρχές του 1897 έγιναν νέες σφαγές χριστιανών στα Χανιά, γεγονός το οποίο οδήγησε στην αποστολή ελληνικών πλοίων και ενός εκστρατευτικού σώματος στη νήσο. Κατά τις προσεχείς εβδομάδες σημειώθηκαν στην Κρήτη ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις παρενέβησαν, βομβάρδισαν το στρατόπεδο των εξεγερμένων Κρητικών και κατέλαβαν εκτεταμένα τμήματα της νήσου. Η κρίση είχε διευθετηθεί μόνο επιφανειακά, καθώς η ελληνική κοινή γνώμη καταφερόταν με δριμύτητα κατά των ξένων. Το κλίμα αναταραχής υποδαύλιζε και μία μυστική οργάνωση υπό τον τίτλο «Εθνική Εταιρεία».

1945, Επιχείρηση «Olympic»

Η ολέθρια μάχη που δεν έγινε ποτέ

Στις αρχές του καλοκαιριού του 1945 το τέλος του πολέμου στον Ειρηνικό δεν είχε φανεί ακόμα στον ορίζοντα. Ακολουθώντας την τακτική της προσέγγισης της καρδιάς της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας με αμφίβια άλματα, οι Αμερικανοί προετοιμάζονταν για την επόμενη επιχείρησή τους στη νήσο Κιουσού. Υπήρχαν πολλές ενδείξεις ότι οι Ιάπωνες σκόπευαν να υπερασπιστούν το πατρώο έδαφος με μεγαλύτερο πείσμα και αυτοθυσία από οποιαδήποτε άλλη φορά.

Την άνοιξη του 1945 η Ιαπωνία όδευε ολοταχώς προς μία συντριπτική ήττα αφού, έπειτα από τριάμισι χρόνια ανελέητου πολέμου σε όλο σχεδόν το πλάτος του δυτικού Ειρηνικού, οι αμερικανικές δυνάμεις πατούσαν για πρώτη φορά στα μητροπολιτικά εδάφη κατακτώντας τη νήσο Οκινάουα. Οι Ιάπωνες στρατοκράτες που ήλεγχαν την κυβέρνηση του Τόκιο από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, οδηγώντας την σε ολέθριες πολεμικές περιπέτειες, βρίσκονταν πλέον αντιμέτωποι με την ορατή προοπτική μιας συμμαχικής απόβασης εγγύτερα στην καρδιά της Αυτοκρατορίας του Ανατέλλοντος Ηλιου. Αν και εμφανίζονταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν τον αγώνα ακόμη κι αν ο εχθρός εμφανιζόταν στην κοιλάδα του Τόκιο, αντιλαμβάνονταν ότι τον μεγαλύτερο και αμεσότερο κίνδυνο, μετά την πτώση της Οκινάουα και την παραβίαση της προφυλακής που παρείχε το νησιωτικό σύμπλεγμα Ριουκίου, αντιμετώπιζε πλέον η νήσος Κιουσού, η τρίτη σε μέγεθος μετά τις Χονσού και Χοκάιντο.

Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, επίσης γνωστός ως ο Μεγάλος Πόλεμος (αγγλ. Great War, γαλλ. Grande Guerre), όπως λεγόταν πριν το ξέσπασμα του Δεύτερου Πολέμου, ήταν μια γενικευμένη σύγκρουση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 ως τις 11 Νοεμβρίου 1918. Στην ουσία αν και ήταν μία μεγάλη ενδοευρωπαϊκή διένεξη με τα κύρια μέτωπα στη Γηραιά Ήπειρο, η επέκτασή της ωστόσο και στη περιφέρεια, με ενεργό συμμετοχή αποικιακών στρατευμάτων με την εμπλοκή ακόμα και αμερικανικών προσέδωσαν τελικά την έννοια του παγκόσμιου.

Οι Ενωμένες Δυνάμεις, καλούμενες και Δυνάμεις της Αντάντ (κυρίως οι Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, ως τις αρχές του 1918 η Ρωσία και, από το 1917, οι ΗΠΑ) νίκησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις καλούμενες και Τριπλή Συμμαχία, (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία) και οδήγησαν αφενός στην κατάρρευση τεσσάρων αυτοκρατοριών και σε ριζικές αλλαγές στον χάρτη της Ευρώπης, εκ του κατακερματισμού αυτών, αφετέρου στη μεγάλη Ρωσική Επανάσταση και σε τελική φάση την δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών.

Τα θύματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ανήλθαν σε 9 εκατομμύρια στρατευμένους και σε άλλους τόσους αμάχους ξεπερνώντας συνολικά τα 18,5 εκατομμύρια ψυχών.

Αίτια και Αφορμές
Εθνικισμός και Ιμπεριαλισμός

Ένας ολόκληρος αιώνας είχε περάσει από τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο, το 1815, στην Ευρώπη. Μετά τον γαλλογερμανικό πόλεμο του 1871 καμιά από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν είχε στείλει τους στρατιώτες της σε κάποια επιχείρηση ενάντια σε μια άλλη.

Πόλεμοι φυσικά συνέχιζαν να υπάρχουν αλλά, όπως γράφει ο Έρικ Χομπσμπάουμ, «οι Μεγάλες Δυνάμεις διάλεγαν τα θύματα ανάμεσα στους αδύναμους και έξω από τον ευρωπαϊκό κόσμο». Και δεν ήταν λίγες οι φορές που τα στρατεύματά τους είχαν βρεθεί αντιμέτωπα σε κάποια μακρινή αποικία. Η προοπτική, όμως, ενός μεγάλου ευρωπαϊκού πολέμου έμοιαζε πολύ απίθανη μέχρι τον Αύγουστο του 1914!

Για την άρχουσα τάξη οι τελευταίες δεκαετίες ήταν δεκαετίες θριάμβου: η οικονομία είχε βγει δυναμωμένη από τη Μεγάλη Ύφεση του 1870-1880, η επιστήμη και η τεχνολογία έκαναν άλματα και η κυριαρχία τους απλωνόταν σε ολόκληρο τον κόσμο. Η εμπιστοσύνη τους στο μέλλον ήταν απεριόριστη: η Belle Epoque, η Ωραία Εποχή, σίγουρα θα συνεχιζόταν για πάντα.

Ο πόλεμος δεν είχε καμιά θέση μέσα σε αυτόν τον ονειρικό παράδεισο. Το 1910 ο Nόρμαν Έιντζελ, ένας φιλελεύθερος δημοσιογράφος, κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο «Η Μεγάλη Χίμαιρα» όπου προανήγγειλε το οριστικό τέλος των πολέμων. Οι ενδοευρωπαϊκές διεθνείς συναλλαγές, υποστήριζε, έχουν κάνει πλέον καθαρή παραφροσύνη για τις άρχουσες τάξεις τον πόλεμο. Οι Άγγλοι βιομήχανοι δεν είχαν κανένα συμφέρον να βομβαρδίσουν τις θυγατρικές τους στη Γαλλία. Οι Γάλλοι τραπεζίτες δεν είχαν κανένα λόγο να ανατινάξουν τα μεγάλα έργα που χρηματοδότησαν στη Γερμανία -και να χάσουν έτσι τους τόκους και τα κεφάλαιά τους.

Αλλά δεν ήταν μόνο οι φιλελεύθεροι που αντιμετώπιζαν με τόση αισιοδοξία και τόση βεβαιότητα το μέλλον. Το πνεύμα της Belle Epoque είχε επηρεάσει ακόμα και την ίδια την αριστερά. Η αίσθηση ότι ο κόσμος «πήγαινε μπροστά» – και θα συνέχιζε να πηγαίνει μπροστά για πάντα – είχε τρυπώσει βαθιά στα μυαλά ακόμα και των ηγετών των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, των κομμάτων που υποτίθεται ότι είχαν σαν στόχο την ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση μια σοσιαλιστικής κοινωνίας. Ο Kαρλ Kάουτσκι, ο «Πάπας του Mαρξισμού» είχε αναπτύξει μια θεωρία που θύμιζε πολύ τις απόψεις του Nόρμαν Έιντζελ. Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, έλεγε, οδηγείται σιγά-σιγά σε ένα στάδιο «υπεριμπεριαλισμού»: τα συμφέροντα των καπιταλιστών εξυπηρετούνται πλέον σήμερα πολύ καλύτερα από την συνένωση και τη διεθνή συνεργασία παρά από τον ανταγωνισμό και τον πόλεμο.

Ακόμα και την τελευταία στιγμή, τον Ιούλιο του 1914, όταν η Αυστρία είχε πλέον κηρύξει τον πόλεμο στην Σερβία, γράφει ο Xόμπσμπάουμ, οι ηγέτες των σοσιαλιστικών κομμάτων «ήταν πεισμένοι ότι ένας γενικευμένος πόλεμος ήταν αδύνατος και ότι σίγουρα θα βρισκόταν κάποια ειρηνική λύση στην κρίση». «Εγώ προσωπικά», δήλωνε στις 29 Ιουλίου ο Bίκτορ Άντλερ, ο σημαντικότερος αυστριακός «μαρξιστής», «δεν πιστεύω ότι θα γίνει ένας γενικευμένος πόλεμος». Λίγες μέρες αργότερα οι Μεγάλες Δυνάμεις θα έριχναν 19 εκατομμύρια στρατιώτες στη μάχη.
Πολιτικοί ανταγωνισμοί και επιδιώξεις

Τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν στις οικονομικές συνθήκες της εποχής και στις επεκτατικές βλέψεις των διαφόρων κρατών, που είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ανταγωνισμού μεταξύ τους.

Ειδικότερα η οικονομική ανάπτυξη της Γερμανίας, που προήλθε από τη ραγδαία εξέλιξη της βιομηχανίας της, οδήγησε στην όξυνση του ανταγωνισμού της με την Αγγλία σχετικά με την εξασφάλιση του μονοπωλίου των διεθνών αγορών.

Ταυτόχρονα, η γαλλική πολιτική της «ρεβάνς», δηλ. η επιθυμία της Γαλλίας να αποκαταστήσει το γόητρό της και να ανακτήσει την Αλσατία και τη Λωρραίνη, (που είχε χάσει στο Γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870 – 1871) είχε δημιουργήσει ένταση στις σχέσεις της με τη Γερμανία, χαρακτηριστική επ´αυτού ήταν και η υπόθεση Ντρέιφους.

Την ίδια εποχή, η Αυστροουγγαρία βρισκόταν σε ανταγωνισμό με τη Ρωσία σχετικά με την κυριαρχία στα Βαλκάνια. Τα νέα εθνικά βαλκανικά κράτη, που είχαν δημιουργηθεί μετά την παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κρατούσαν ευνοϊκή στάση απέναντι στις διεκδικήσεις των εθνικών μειονοτήτων της Αυστροουγγαρίας και απειλούσαν την ενότητά της. Έτσι, η Αυστροουγγαρία επιθυμούσε να διατηρηθεί το status quo των Βαλκανίων.

Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, επιθυμούσε να βρει διέξοδο στη Μεσόγειο, υποστήριζε την κίνηση του πανσλαβισμού και θεωρούσε τον εαυτό της φυσικό προστάτη των ορθόδοξων λαών των Βαλκανίων, πράγματα που έβρισκαν αντίθετες τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία.
Πριν τον Πόλεμο
Οι κύριοι συνασπισμοί κρατών όπως δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη τις παραμονές του πολέμου (1914).

Από τις αρχές του αιώνα όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις ρίχτηκαν σε έναν ξέφρενο αγώνα δρόμου ενίσχυσης και εκσυγχρονισμού των ενόπλων τους δυνάμεων. Στη Βρετανία οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν σχεδόν κατά 30% μέσα στη δεκαετία 1890-1900. Το 1913 ήταν 140% υψηλότερες από ότι το 1887. Η Γερμανία, στα μέσα της δεκαετίας του 1890, δαπανούσε 90 περίπου εκατομμύρια μάρκα κάθε χρόνο για το πολεμικό της ναυτικό. Το 1913 είχε ξεπεράσει τα 400 εκατομμύρια μάρκα. Και οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις δεν πήγαιναν πίσω. Πίσω από τις καθησυχαστικές θεωρίες για τις “Μεγάλες Χίμαιρες”, οι άρχουσες τάξεις προετοιμάζονταν πυρετωδώς για τον Μεγάλο Πόλεμο.

Οι προετοιμασίες δεν ήταν μόνο στρατιωτικές. Από τα τέλη του 19ου αιώνα κιόλας οι Μεγάλες Δυνάμεις ξεχύθηκαν σε έναν διπλωματικό αγώνα δρόμου για να εξασφαλίσουν φίλους και συμμάχους, δημιουργώντας έτσι δύο μεγάλους συνασπισμούς.
Το 1882 η Αυστρία, η Γερμανία και η Ιταλία υπέγραψαν ένα σύμφωνο «αμοιβαίας συνεργασίας» τη λεγόμενη «Τριπλή Συμμαχία».
Το 1907 η Γαλλία, η Ρωσία και η Μεγάλη Βρετανία συνέστησαν την «Τριπλή Συνεννόηση» την λεγόμενη Αντάντ». Οι συμμαχίες και τα στρατόπεδα που αιματοκύλησαν την Ευρώπη το 1914-1918 είχαν διαμορφωθεί χρόνια πριν.

Στο Λονδίνο, το Παρίσι, τη Μόσχα και το Βερολίνο οι άρχουσες τάξεις προσπάθησαν να ρίξουν το φταίξιμο απλά στην άλλη πλευρά. Και οι ηγέτες της αριστεράς, που όλα τα προηγούμενα χρόνια αναμασούσαν τις αναλύσεις των φιλελεύθερων αστών για την «παγκοσμιοποίηση» και τις «μεγάλες χίμαιρες», (= μελλοντικοί πόλεμοι), έτρεξαν, για μια ακόμα φορά, να συμφωνήσουν μαζί τους: στη Γερμανία οι βουλευτές του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος -με μοναδική εξαίρεση τον Καρλ Λίμπκνεχτ υπερψήφισαν τον προϋπολογισμό για τον πόλεμο. Στη Ρωσία ο «μαρξιστής» Πλεχάνοφ και ο «αναρχικός» Κροπότκιν τάχθηκαν ανεπιφύλακτα στην πλευρά του Τσάρου. Στη Βρετανία το Εργατικό Κόμμα στήριξε ανεπιφύλακτα την «εθνική υπόθεση».

Μόνο μια μειοψηφία επαναστατών τάχθηκε ανοιχτά και δυναμικά ενάντια στον πόλεμο: Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ο Καρλ Λίμπκνεχτ, ο Τρότσκι, ο Λένιν και οι σύντροφοί τους. Παρά τις μικρές διαφορές στις απόψεις τους όλοι τους συμφωνούσαν ότι ο πόλεμος δεν οφειλόταν σε κάποια «εξωτερικά» ή «τυχαία» γεγονότα: ο πόλεμος ήταν παιδί του καπιταλισμού. Το σύστημα δεν πήγαινε συνεχώς «μπροστά», όπως έλεγαν οι ηγέτες της επίσημης αριστεράς: αντίθετα πήγαινε ολοταχώς προς τα πίσω. Ο Μεγάλος Πόλεμος ήταν μόνο η αρχή. Όσο περισσότερο σάπιζε το σύστημα τόσο μεγαλύτερες θα ήταν οι καταστροφές που θα επιφύλασσε για την ανθρωπότητα.

Οι άρχουσες τάξεις προσπαθούσαν να ρίξουν τις ευθύνες στους «εχθρούς». Οι δικές τους ευθύνες, όμως, δεν ήταν ούτε ένα χιλιοστό μικρότερες. Στις 22 Απριλίου του 1915, στο Λάνγκεμαρκ, οι στρατηγοί του Κάιζερ, Γουλιέλμου Β’ χρησιμοποίησαν δοκιμαστικά ασφυξιογόνα αέρια -προκαλώντας σάλο από σχόλια για την «καταπάτηση των νόμων του πολέμου» από τους Βρετανούς και τους Γάλλους αξιωματούχους. Αυτό δεν τους εμπόδισε να χρησιμοποιήσουν και αυτοί δηλητηριώδη αέρια στο Λόος τον Σεπτέμβρη του 1915 και να συνεχίσουν να τα χρησιμοποιούν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.

Τις προηγούμενες δεκαετίες η Βρετανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Γερμανία είχαν χωρίσει τον πλανήτη σε αποικίες και σφαίρες επιρροής. Αλλά η προσπάθειά τους να εξαπλώσουν την κυριαρχία τους όλο και πιο μακριά, τις έφερνε, αργά ή γρήγορα, αναπόφευκτα σε σύγκρουση μεταξύ τους.
Η Κρίση του Ιουλίου

Σ’ αυτήν την τόσο τεταμένη διεθνή κατάσταση αρκούσε μια αφορμή για να προκαλέσει τον πόλεμο. Στις 28 Ιουνίου 1914 δολοφονήθηκε στο Σαράγεβο της Βοσνίας (επαρχία της Αυστροουγγαρίας) ο αρχιδούκας διάδοχος της Αυστρίας Φερδινάνδος και η σύζυγός του, Σοφία φον Τσότεκ, από το νεαρό σπουδαστή Γαβριήλ Πρίντσιπ, φανατικό οπαδό της πανσλαβικής εθνικιστικής κίνησης, η οποία διευθυνόταν από υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της Σερβίας. Το γεγονός αυτό έδωσε την αφορμή στην Αυστροουγγαρία να ταπεινώσει τη Σερβία και να αυξήσει τη δική της επιρροή στα Βαλκάνια. Έστειλε λοιπόν στη Σερβία τελεσίγραφο, με το οποίο την καθιστούσε υπεύθυνη για τη δολοφονία και της έθετε όρους απαράδεκτους. Στις 25 Ιουλίου η Σερβία απάντησε ότι αποδεχόταν όλους σχεδόν τους όρους, αλλά η απάντησή της αγνοήθηκε.
Ντόμινο κηρύξεων πολέμων

Έχοντας η Αυστροουγγαρία την υποστήριξη της Γερμανίας διέταξε γενική επιστράτευση, κήρυξε τον πόλεμο (28 Ιουλίου) κατά της Σερβίας και βομβάρδισε το Βελιγράδι. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ο πόλεμος γενικεύτηκε. Στην επιστράτευση της Ρωσίας (30 Ιουλίου) απάντησε η Γερμανία με κήρυξη πολέμου εναντίον της (1 Αυγούστου) καθώς και εναντίον της Γαλλίας (3 Αυγούστου). Θέλοντας να εισβάλει στη Γαλλία, παραβίασε την ουδετερότητα του Βελγίου. Το γεγονός αυτό ενέπλεξε στον πόλεμο την Αγγλία, σύμμαχο του Βελγίου, που κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας (4 Αυγούστου). Στη συνέχεια, η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας (5 Αυγούστου), η Σερβία κατά της Γερμανίας (6 Αυγούστου), το Μαυροβούνιο κατά της Αυστροουγγαρίας (7 Αυγούστου) και κατά της Γερμανίας (12 Αυγούστου), η Γαλλία και η Αγγλία κατά της Αυστροουγγαρίας (10 Αυγούστου), η Ιαπωνία κατά της Γερμανίας (28 Αυγούστου), η Αυστροουγγαρία κατά της Ιαπωνίας (25 Αυγούστου) και κατά του Βελγίου (28 Αυγούστου).

Η σύγκρουση ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου 1914 με την κήρυξη πολέμου από την Αυστροουγγαρία στη Σερβία. Στις 30 Ιουλίου κάλεσε η Ρωσία τις δυνάμεις της σε γενική επιστράτευση για να υποστηρίξει τη Σερβία. Σε απάντηση η Γερμανία, που ήταν σύμμαχος της Αυστροουγγαρίας και είχε ανανεώσει την υποστήριξή της ακόμα και σε περίπτωση πολέμου, κάλεσε με τελεσίγραφό της τη Ρωσία να σταματήσει την επιστράτευση εντός 12 ωρών και της κήρυξε τον πόλεμο την 1 Αυγούστου. Το βράδυ της ίδιας ημέρας τμήματα του ρωσικού ιππικού παραβίασαν τα σύνορα της ανατολικής Πρωσίας.
Χώρες που συμμετείχαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (κόκκινο: Κεντρικές Δυνάμεις, μπλε: Αντάντ και σύμμαχοί της)
Μέτωπα
Δυτικό Μέτωπο

Το Δυτικό Μέτωπο αποτέλεσε το κύριο και αποφασιστικότερο μέτωπο του πολέμου. Εδώ τέθηκαν αντιμέτωπες οι δυνάμεις της Γερμανίας με αυτές της Γαλλίας, της Βρετανίας, του Βελγίου, και αργότερα των ΗΠΑ. Ενώ και οι δυο πλευρές ήλπιζαν αρχικά σε μια ταχεία αποφασιστική προέλαση, τελικά το Δυτικό Μέτωπο χαρακτηρίστηκε από τις μακρές γραμμές χαρακωμάτων και τις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρών, στον μεγαλύτερο πόλεμο φθοράς στην Ιστορία.

Με την κήρυξη του πολέμου, το γερμανικό επιτελείο έθεσε σε εφαρμογή το Σχέδιο Σλίφφεν, που προέβλεπε την ραγδαία προέλαση, παραβιάζοντας την ουδετερότητα του Βελγίου, παρακάμπτοντας τις γαλλικές οχυρώσεις, προς την Βόρεια Γαλλία, με απώτερο σκοπό την περικύκλωση του Παρισιού από την δεξιά πτέρυγα του γερμανικού στρατού. Το γαλλικό σχέδιο («Plan XVII») προέβλεπε προώθηση στην Αλσατία-Λωρραίνη, αλλά λόγω της ταχείας γερμανικής προέλασης, δεν πρόλαβε να εφαρμοστεί πλήρως. Ως αποτέλεσμα της επίθεσης στο Βέλγιο, και της πιθανότητας της γερμανικής εγκατάστασης στις ακτές της Μάγχης, η Μεγάλη Βρετανία βρήκε αφορμή να κηρύξει τον πόλεμο στη Γερμανία στις 4 Αυγούστου, και έστειλε το μικρό αλλά καλοεκπαιδευμένο Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (British Expeditionary Force, BEF) στην Γαλλία.

Παρά τις αρχικές επιτυχίες και την ραγδαία προέλαση διαμέσου του Βελγίου, το γερμανικό επιτελείο αναγκάστηκε να αποσύρει αρκετές μεραρχίες και να τις στείλει στο Ανατολικό Μέτωπο, όπου οι Ρώσοι προήλαυναν. Σε συνδυασμό με προβλήματα ανεφοδιασμού, αλλά και την εντεινόμενη γαλλική αντίσταση υπό τον Στρατηγό Ζοζέφ Ζoφφρ, η γερμανική επίθεση ανακόπηκε τον Σεπτέμβριο στα πρόθυρα του Παρισιού, στην Πρώτη Μάχη του Μάρνη. Ως αποτέλεσμα αυτής της ήττας, η Γερμανία έχασε την ευκαιρία να βγάλει γρήγορα εκτός μάχης την Γαλλία και υποχρεώθηκε να αποδεχτεί τον διμέτωπο αγώνα, που αποτελούσε ανάθεμα για την γερμανική ηγεσία.

Καθώς το κύριο μέτωπο είχε περιπέσει σε αδιέξοδο, οι αντίπαλες ηγεσίες προσπάθησαν να υπερφαλαγγίσουν η μία την άλλη, προωθώντας διαδοχικά τις δυνάμεις τους βορειοδυτικά, σε έναν αγώνα δρόμου προς την θάλασσα, και εγκαθιστώντας ένα συνεχές αμυντικό μέτωπο, από την ουδέτερη Ελβετία μέχρι τη Μάγχη, με τους Γερμανούς να κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του Βελγίου, και ένα μεγάλο κομμάτι της βορειοδυτικής Γαλλίας. Και οι δύο αντίπαλοι άρχισαν να οχυρώνουν τις γραμμές τους με συνεχείς σειρές χαρακωμάτων, προστατευόμενα από συρματόπλεγμα και ναρκοπέδια και υποστηριζόμενα από πολυβόλα και πυροβολικό. Παρά την σφοδρή επίθεση που εξαπέλυσε ο νέος Γερμανός αρχιστράτηγος, Έριχ φον Φάλκενχαϋν, τον Οκτώβριο, αυτή αποκρούστηκε, με μεγάλες απώλειες εκατέρωθεν, από το ΒΕΣ στην Πρώτη Μάχη του Υπρ. Την ίδια τύχη είχαν και οι τοπικές γαλλικές αντεπιθέσεις στα Βόσγια και την Καμπανία, αποδεικνύοντας την υπεροχή της άμυνας έναντι της επίθεσης. Ο πόλεμος κινήσεων, που είχαν σχεδιάσει οι στρατηγοί, είχε αρχίσει να μετατρέπεται στον στατικό πόλεμο των χαρακωμάτων.

Κατά το 1915, οι Γερμανοί τήρησαν κυρίως αμυντική στάση, επικεντρώνοντας τις δυνάμεις τους ενάντια στη Ρωσία. Η κύρια εξαίρεση ήταν η Δεύτερη Μάχη του Υπρ, η οποία χαρακτηρίστηκε από την πρώτη χρήση δηλητηριωδών αερίων (χλώριο) από τους Γερμανούς. Η δράση των αερίων προκάλεσε πανικό στις γαλλικές γραμμές, αλλά η γερμανική ηγεσία δεν ήταν προετοιμασμένη να το εκμεταλλευτεί, και καναδικές δυνάμεις γρήγορα έκλεισαν το κενό. Οι Σύμμαχοι επίσης περιορίστηκαν σε τοπική δράση, ως την μεγάλη επίθεση στην Καμπανία τον Σεπτέμβριο, όπου ο Γάλλος αρχιστράτηγος Ζόφφρ, ήλπιζε ότι με την χρήση ισοπεδωτικών βομβαρδισμών (μπαράζ) θα μπορούσε να ανοίξει ένα ρήγμα στις γερμανικές γραμμές. Η επίθεση όμως γρήγορα αποτελματώθηκε όταν συνάντησε την δεύτερη και τρίτη γερμανική γραμμή άμυνας, και τερματίστηκε τον Νοέμβριο μετά από βαριές αγγλογαλλικές απώλειες.
Βρετανοί πολυβολητές με μάσκες αερίων κατά τη Μάχη του Σομμ

Το 1916, η ολική κινητοποίηση της βιομηχανίας και του πληθυσμού στις εμπόλεμες χώρες είχε ως αποτέλεσμα την συγκέντρωση αρκετών ανδρών και υλικού για τη διεξαγωγή μιας, όπως ήλπιζαν τα επιτελεία των αντιπάλων, αποφασιστικής επίθεσης. Ο φον Φάλκενχαϋν, υπολογίζοντας στην υπεροχή της Γερμανίας σε άνδρες και όπλα έναντι της Γαλλίας και επιθυμώντας να προλάβει την εμφάνιση του νέου βρετανικού στρατού, που είχε προκύψει από την γενική επιστράτευση, αποφάσισε να επιτεθεί στον οχυρωμένο τομέα-κλειδί του Βερντέν, με σκοπό να συντρίψει τον γαλλικό στρατό σε έναν πόλεμο φθοράς, που, όπως πίστευε, η Γερμανία θα κέρδιζε. Η κολοσσιαία Μάχη του Βερντέν ξεκίνησε στις 21 Φεβρουαρίου και συνεχίστηκε μέχρι τον Ιούνιο, αλλά καμία από τις δύο πλευρές, παρά τις τρομερές τους απώλειες, δεν κατόρθωσε να επιτύχει τους σκοπούς της. Έφερε όμως τον γαλλικό στρατό στα πρόθυρα της κατάρρευσης και της ανταρσίας, με αποτέλεσμα η κύρια συμμαχική προσπάθεια να αναληφθεί από τον νέο βρετανικό «Στρατό του Κίτσενερ» στην Μάχη του Σομμ.

Η επίθεση, που ξεκίνησε στις 1 Ιουλίου, υπό τις διαταγές του Στρατηγού Σερ Ντάγκλας Χαίηγκ, στοίχισε στους Βρετανούς απώλειες 60.000 ανδρών την πρώτη ημέρα. Παρά την αυτοθυσία των Βρετανών κληρωτών, την πρωτοφανή συγκέντρωση πυροβολικού, την καινοτόμο χρήση των τανκς, και την σχετική γερμανική αδυναμία, η επίθεση, που συνεχίστηκε μέχρι τον Νοέμβριο, απέφερε μόνο μια στενή λωρίδα εδάφους, με αντίτιμο συνολικές απώλειες πάνω από ένα εκατομμύριο. Από γερμανικής πλευράς, οι εκατόμβες του Βερντέν και του Σομμ οδήγησαν στην παραίτηση του Φάλκενχαϋν και την ανάληψη της συνολικής διεύθυνσης του πολέμου από το περίφημο δίδυμο Χίντενμπουργκ-Λούντεντορφ. Το γερμανικό επιτελείο, μετά τις απώλειες του 1916, προσανατολίστηκε σε μια αμυντική τακτική για το νέο έτος, και άρχισε την κατασκευή μιας ισχυρής οχυρωματικής γραμμής, της «Γραμμής Χίντενμπουργκ».

Από τη γαλλική πλευρά, ο Ζοφφρ αντικαταστάθηκε τον Δεκέμβριο του 1916 από τον Στρατηγό Ρομπέρ Νιβέλ, ο οποίος επέμεινε και επέβαλε την διεξαγωγή μιας ακόμα μεγάλης επίθεσης, στην περιοχή Chemin-des-Dames, τον Απρίλιο του 1917. Η επίθεση, που έμεινε στην Ιστορία ως η «Επίθεση του Νιβέλ», αποδείχθηκε καταστροφική. Οι Γερμανοί είχαν πληροφορηθεί τα γαλλικά σχέδια, και οι οχυρώσεις τους αποδείχθηκαν πολύ ισχυρές. Οι απώλειες έφτασαν τους 187.000 άνδρες και στάσεις σημειώθηκαν σε πολλές γαλλικές μονάδες. Ο Νιβέλ απολύθηκε εσπευσμένα και αντικαταστάθηκε από τον ήρωα του Βερντέν, Στρατηγό Φιλίπ Πεταίν, ο οποίος κατάφερε να επαναφέρει τάξη στο στράτευμα με την υπόσχεση ότι θα περιοριζόταν στην άμυνα («Θα περιμένουμε τα τανκς και τους Αμερικανούς»). Έτσι, η πρωτοβουλία αφέθηκε στις δυνάμεις της Βρετανίας και των αποικιών της. Οι βρετανικές δυνάμεις ανέλαβαν μια ακόμα κολοσσιαία επίθεση κατά την Τρίτη Μάχη του Υπρ από τον Ιούλιο ως τον Νοέμβριο, όπου κατάφεραν να κατακτήσουν μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους, αλλά απέτυχαν να διασπάσουν το γερμανικό μέτωπο. Περισσότερη επιτυχία σημείωσε η επίθεση στο Καμπραί, όπου η πρωτοφανής μαζική χρήση 400 τανκς επέτρεψε στους Βρετανούς να σημειώσουν γρήγορη πρόοδο. Λόγω, όμως, των απωλειών από τις τετράμηνες μάχες στο Υπρ, δεν διέθεταν εφεδρείες για να εκμεταλλευτούν την αρχική τους επιτυχία, με αποτέλεσμα οι γερμανικές δυνάμεις, ενισχυμένες με εφεδρείες, να αντεπιτεθούν και να ανακαταλάβουν το απωλεσθέν έδαφος.
Ανατολικό Μέτωπο
Ρώσοι περιμένοντας την γερμανική επίθεση

Η Ρωσία έστειλε στην Ανατολική Πρωσία δύο στρατιές υπό την αρχηγία των Ρένενκαμφ και Σαμσόνοφ, οι οποίες κατέλαβαν σημαντικά εδάφη και ανάγκασαν τις γερμανικές δυνάμεις του Πρίτβιτς να υποχωρήσουν. Ο Χίντεμπουργκ, όμως, (που διαδέχτηκε τον Πρίτβιτς) νίκησε τον Σαμσόνοφ στο Τάννεμπεργκ (26 Αυγούστου) και στα μέσα Σεπτεμβρίου ο Ρώσος στρατηγός Ρένενκαμφ νικήθηκε στη μάχη των Μαζουριανών λιμνών και εκδιώχθηκε από την ανατολική Πρωσία. Η ρωσική επίθεση, αντίθετα, πέτυχε στη Γαλικία (Αύγουστος – Σεπτέμβριος) και οι Αυστριακοί αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν στα Καρπάθια. Και στο ανατολικό μέτωπο ο πόλεμος πήρε μορφή χαρακωμάτων μήκους 900 χλμ., που εκτείνονταν από τον ποταμό Νιέμεν ως τα ρουμανικά σύνορα.

Το 1915, τα γερμανικά στρατεύματα του Λούντεντορφ νίκησαν τους Ρώσους στις Μαζουριανές λίμνες (Φεβρουάριος). Οι Ρώσοι κατέλαβαν το Πρεμίσλ της Γαλικίας (22 Μαρτίου). Οι Γερμανοί, όμως, με τη βοήθεια των Αυστροούγγρων στον νότο, νίκησαν τους Ρώσους στο Γκορλίτσε, τους υποχρέωσαν να εκκενώσουν την ανατολική Πρωσία και την Πολωνία και να εγκαταστήσουν νέα αμυντική γραμμή από την Ρίγα μέχρι το Τσέρνοβιτς στα ρουμανικά σύνορα.

Στον τρίτο χρόνο του πολέμου οι Ρώσοι, αφού ανασυγκρότησαν τις δυνάμεις τους, εξαπέλυσαν επίθεση στην Γαλικία (Ιούνιος – Σεπτέμβριος) σε συνδυασμό με την επίθεση στο Σομμ. Η μάχη αυτή της Γαλικίας είχε ως αποτέλεσμα την καθήλωση των γερμανικών δυνάμεων, την διάσπαση των αυστριακών γραμμών και την κατάληψη της Βουκοβίνας.

Το 1917 η πλάστιγγα έγειρε κατά των Ρώσων. Η άσχημη για το ρωσικό στρατό τροπή του πολέμου και η εξαθλίωση του λαού στάθηκαν αφορμές για την έκρηξη της Ρωσικής επανάστασης. Ο Τσάρος Νικόλαος Β΄ παραιτήθηκε (16 Μαρτίου) και ανέβηκε η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Κερένσκι, η οποία και ήθελε συνέχιση του πολέμου. Η ρωσική επίθεση στη Γαλικία κατέληξε σε πανωλεθρία. Οι Γερμανοί έκαναν αντεπίθεση, κατέλαβαν τη Ρίγα (Σεπτέμβριος) και απώθησαν στη συνέχεια τους Ρώσους σε όλο το μήκος του μετώπου. Στη Ρωσία ακολούθησε πλήρης αναρχία μέχρι την επανάσταση του Οκτώβρη και την επικράτηση των μπολσεβίκων. Η κυβέρνηση του Λένιν, με υπουργό Εξωτερικών τον Τρότσκι, άρχισε να διερευνά τις δυνατότητες υπογραφής ειρήνης με τη Γερμανία. Στις 15 Δεκεμβρίου υπογράφηκε ανακωχή με τη Γερμανία στο Μπρεστ-Λιτόφσκ και, μετά από λίγους μήνες, ειρήνη (3 Μαρτίου 1918). Με τη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ η Σοβιετική Ένωση παραιτούνταν από τον έλεγχο της Εσθονίας, της Λιθουανίας, της Πολωνίας και τμήματος της Λευκορωσίας, αναγνώριζε την ανεξαρτησία της Φινλανδίας και παραχωρούσε το Καρς, το Βατούμ και το Αρνταχάν στην Τουρκία. Εξάλλου, η Ρουμανία, από τον φόβο της απομόνωσης, αναγκάστηκε να προσχωρήσει και αυτή στη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Έτσι, στο τέλος του 1917 έπαψε πλέον να υπάρχει ανατολικό μέτωπο και όλα τα γερμανικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν στο δυτικό, ανακουφίζοντας έτσι το έμψυχο υλικό του δυτικού μετώπου.
Βαλκανικό Μέτωπο

Το 1914 οι Αυστριακοί επιτέθηκαν εναντίον της Σερβίας και σημείωσαν αρχικά επιτυχίες, νικώντας στους ποταμούς Σάβο και Δρίνο και στην Κολουμπάρα (Νοέμβριος) και αναγκάζοντας τους Σέρβους να εκκενώσουν το Βελιγράδι (30 Νοεμβρίου). Οι Σέρβοι, όμως, υπό την αρχηγία του Πούτνικ, πέρασαν στην αντεπίθεση, νίκησαν τους Αυστριακούς στη μάχη του Ρούδνικ και ανακατέλαβαν την πρωτεύουσά τους (15 Δεκεμβρίου).

Ο Τούρκος στρατηγός Εμβέρ πασάς, θεωρώντας πως το συμφέρον της Τουρκίας βρισκόταν με το μέρος της Γερμανίας, υπέγραψε μυστική συνθήκη με αυτήν στις 2 Αυγούστου. Στις 10 Αυγούστου, δύο γερμανικά καταδρομικά, το «Γκέμπεν» και το «Μπρεσλάου», μπήκαν στη Μεσόγειο και έγιναν δεκτά στα τουρκικά χωρικά ύδατα. Ακολούθησε, κατόπιν, εικονική πώλησή τους στην Τουρκία, η οποία στη συνέχεια βομβάρδισε την Οδησσό κι άλλα ρωσικά λιμάνια (30 Οκτωβρίου). Η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας (1 Νοεμβρίου) και ακολούθησαν οι σύμμαχοί της (5 Νοεμβρίου), ενώ αγγλικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στον Περσικό κόλπο. Η είσοδος της Τουρκίας στον πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία τριών νέων μετώπων (Καλλίπολης, Καυκάσου, Μεσοποταμίας).

Στις 26 Μαΐου 1916 καταλήφθηκε το οχυρό Ρούπελ, από τις γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις, παρά την μη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο.

Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στις 28 Ιουνίου 1917 και η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου συγκέντρωσε 300.000 στρατιώτες που εντάχθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο αγγλογαλλικό στράτευμα που πολεμούσε στην Μακεδονία. Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στο Σκρα στις 30 Μαΐου 1918, γνωστή και ως «μάχη του Σκρα», με ολοκληρωτική νίκη των ελληνικών δυνάμεων.

Η Βουλγαρία συνθηκολογεί τον Σεπτέμβριο του 1918 ενώ η Τουρκία τον Οκτώβριο του 1918. Ο αγγλογαλλικός στρατός καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη και μαζί του εγκαθίσταται σ’ αυτήν ένα άγημα ελληνικού στρατού με αρχηγό τον Λεωνίδα Παρασκευόπουλο. Συγχρόνως, ο ελληνικός στόλος, με ναυαρχίδα το θωρηκτό Αβέρωφ, αγκυροβολούσε στον Βόσπορο.
Ιταλικό Μέτωπο

Στις 26 Απριλίου 1915 η Ιταλία υπέγραψε συμφωνία με την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία και μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Στις 23 Μαΐου κήρυξε τον πόλεμο κατά της Αυστροουγγαρίας. Οι Ιταλοί, με την καθοδήγηση του στρατηγού Καντόρνα, πραγματοποίησαν τέσσερις επιθέσεις κατά μήκος της πεδιάδας του Ιζόντσο και καθήλωσαν εκεί μεγάλες δυνάμεις Αυστριακών, χωρίς να έχουν ιδιαίτερες επιτυχίες.

Το 1916, η Ιταλία επιχείρησε την πέμπτη επίθεση στο Ιζόντσο (Μάρτιος) με απαίτηση της Γαλλίας, που αποσκοπούσε στην παρεμπόδιση της μεταφοράς αυστριακού στρατού στο Βερντέν. Στα μέσα Μαΐου οι Αυστριακοί εξαπέλυσαν αντεπίθεση στο Τρεντίνο. Οι Ιταλοί, όμως, με την έκτη επίθεση στο Ιζόντσο (Αύγουστος) συνέτριψαν τους Αυστριακούς και κατέλαβαν την Γκόρτζια. Ενθαρρυμένη η Ιταλία κήρυξε στις 28 Αυγούστου τον πόλεμο κατά της Γερμανίας.

Το 1917, ο Ιταλός στρατηγός Καντόρνα εξαπέλυσε στο Ιζόντσο άλλες δυο επιθέσεις (Μάιος – Αύγουστος) χωρίς ιδιαίτερα εδαφικά κέρδη. Με τη βοήθεια των Γερμανών οι Αυστριακοί εξαπέλυσαν αντεπίθεση στην πεδιάδα της Βενετίας (Οκτώβριος – Νοέμβριος), νίκησαν τους Ιταλούς στο Καπορέτο (24 Οκτωβρίου) και τους υποχρέωσαν να συμπτυχτούν στο Πιάβε. Μετά την πανωλεθρία του Καπορέτο, ο Καντόρνα αντικαταστάθηκε από το στρατηγό Ντιάζ και αποφασίστηκε από τους Συμμάχους η αποστολή ενισχύσεων στην Ιταλία. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις, έγινε πια επιτακτική η ανάγκη να συντονιστούν οι συμμαχικές προσπάθειες και στη σύσκεψη του Ραπάλο (6 Νοεμβρίου) αποφασίστηκε η συγκρότηση διασυμμαχικού πολεμικού συμβουλίου στις Βερσαλίες, που αποτελούνταν από μόνιμους στρατιωτικούς αντιπροσώπους των συμμαχικών δυνάμεων.

Το 1918, τα ιταλικά στρατεύματα απέκρουσαν τον Ιούνιο τις επιθέσεις των Αυστριακών στο Τρεντίνο και στο Πιάβε. Στις 24 Οκτωβρίου οι Ιταλοί εξαπέλυσαν επίθεση νίκησαν τους Αυστριακούς στο Βιτόριο Βένετο (29 Οκτωβρίου) και τους καταδίωξαν. Στις 3 Νοεμβρίου η Αυστρία αναγκάστηκε να υπογράψει την ανακωχή της Πάντοβα, αποδεχόμενη όλους τους όρους της Ιταλίας. Στο μεταξύ, τον Οκτώβριο, ξέσπασε επανάσταση στην Αυστροουγγαρία και στις 13 Νοεμβρίου ο αυτοκράτορας Κάρολος Α΄ παραιτήθηκε. Η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία διαλύθηκε και δημιουργήθηκαν δύο χωριστά κράτη, η Αυστρία και η Ουγγαρία. Οι διάφορες εθνικές μειονότητες διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Οι Τσέχοι ενώθηκαν με τους Σλοβάκους και ανακήρυξαν την Τσεχοσλοβακική Δημοκρατία (15 Νοεμβρίου), ενώ οι Κροάτες κι οι Σλοβένοι ενώθηκαν με τη Σερβία (που θα ονομαστεί Γιουγκοσλαβία).
Μεσανατολικό Μέτωπο

Στις αρχές Νοεμβρίου 1914 η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισήλθε στον πόλεμο, στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Το γεγονός αυτό ενίσχυσε ιδιαίτερα την θέση τους, λόγω των στρατηγικών περιοχών που κατείχε και ιδιαίτερα των Στενών. Αφαιρούσε και την δυνατότητα για εφοδιασμό της Ρωσίας σε πολεμικό υλικό από τους Άγγλους και Γάλλους. Τον Νοέμβριο του 1914 καταλήφθηκε η νότια περιοχή του Ιράκ (Βασόρα) που ανήκε μέχρι τότε στους Οθωμανούς.

Για την εξασφάλιση θαλάσσιου δρόμου επικοινωνίας η Γαλλία και η Αγγλία αποφάσισαν να καταλάβουν τα Στενά με απόβατική ενέργεια, αρχικά στα Δαρδανέλλια. Η επιχείρηση αυτή διήρκεσε δέκα μήνες, όμως οι Τούρκοι οργανωμένοι από Γερμανούς αξιωματικούς κατάφεραν να κάμψουν τις αλλεπάλληλες συμμαχικές επιθέσεις. Οι Αγλλογαλλικές δυνάμεις υπέστησαν τρομακτικές απώλειες και, στο τέλος του 1915, σταμάτησε η επιχείρηση αυτή.

Το 1916 οι Ρώσοι κατέλαβαν την περιοχή της Αρμενίας και την Τραπεζούντα (18 Απριλίου). Στο μέτωπο της Μεσοποταμίας οι Τούρκοι αρχικά κύκλωσαν Βρετανικά στρατεύματα στην θέση Κουτ-ελ-Αμάρα και τα ανάγκασαν να παραδοθούν. Από τον Ιούνιο, όμως, οι Άγγλοι, επικεφαλής των οποίων τέθηκε ο Συνταγματάρχης Λώρενς, κατόρθωσαν να εξεγείρουν τους Άραβες της περιοχής και σταδιακά να θέσουν όλη την περιοχή μέχρι και βόρεια της Δαμασκού υπό συμμαχικό έλεγχο: η Βαγδάτη καταλήφθηκε στις 11 Μαρτίου 1917 και τα Ιεροσόλυμα στις 17 Νοεμβρίου 1917.
Ο πόλεμος στις αποικίες

Στα 1914, αγγλικές και γαλλικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στο γερμανικό Καμερούν (Αύγουστος) και μέχρι το τέλος του χρόνου κατέλαβαν όλη την παράκτια περιοχή. Η Ιαπωνία επιτέθηκε κατά της γερμανικής αποικίας Τσιγκ – Τάο στις κινέζικες ακτές και την κατέλαβε (Νοέμβριος). Οι σύμμαχοι της Αντάντ κατέλαβαν τη Νέα Γουινέα και τη Σαμόα. Ο στρατηγός φον Λέτοβ Βόρμπεκ απέκρουσε, τέλος, τον αγγλικό στρατό στη Γερμανική Ανατολική Αφρική.
Ο πόλεμος στη θάλασσα

Η πρώτη ναυμαχία δόθηκε στην Ελιγολάνδη (28 Αυγούστου), όπου ο αγγλικός στόλος μπήκε στα γερμανικά χωρικά ύδατα και βύθισε πολλά γερμανικά καταδρομικά. Τους επόμενους μήνες τα γερμανικά υποβρύχια είχαν αρκετές επιτυχίες στα βρετανικά ύδατα. Ο γερμανικός στόλος, εξάλλου, σημείωσε αξιόλογη δράση στον Ινδικό και στον Ειρηνικό ωκεανό βυθίζοντας εμπορικά και πολεμικά πλοία των συμμάχων της Αντάντ. Οι Βρετανοί, όμως, μετά την ήττα τους στο Κορονέλ (1 Νοεμβρίου), συνέτριψαν τις δυνάμεις επιφανείας των Γερμανών, οι οποίοι στο εξής αναγκάστηκαν να δρουν μόνο με υποβρύχια. Ο ναυτικός αποκλεισμός ανάγκασε τους Γερμανούς σε αυστηρούς περιορισμούς στη διανομή τροφίμων.

Κατά το 1915, ο γερμανικός στόλος, που είχε αποκλειστεί στο λιμάνι του Κιέλου, επιχείρησε να βγει και συγκρούστηκε με τον αγγλικό στο Ντόγκερμπανκ (24 Ιανουαρίου). Η ναυμαχία έληξε με φανερή υπεροχή των Άγγλων. Στις 6 Μαρτίου, γερμανικά υποβρύχια βύθισαν το αγγλικό υπερωκεάνιο «Λουζιτάνια», που μετέφερε αμερικανούς επιβάτες. Το γεγονός αυτό προκάλεσε αγανάκτηση στην κοινή γνώμη των ΗΠΑ, αλλά ο πρόεδρος Ουίλσον περιορίστηκε σε μιαν αυστηρή ανακοίνωση, χωρίς να μετακινηθεί από την ουδετερότητα.

Στα 1916, στις 31 Μαΐου ο γερμανικός στόλος, κάτω από την αρχηγία του ναυάρχου Σερ, βγήκε από τις βάσεις του και έδωσε τη ναυμαχία της Γιουτλάνδης. Η ναυμαχία αυτή αποτέλεσε τη μεγαλύτερη ναυτική σύγκρουση του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου μεταξύ γερμανικού και αγγλικού στόλου. Οι Γερμανοί νικήθηκαν και αναγκάστηκαν να εντείνουν τον υποβρύχιο πόλεμο.

Το 1918, η Γερμανία ενέτεινε τον υποβρύχιο πόλεμο, ενώ η Αντάντ, με την ενίσχυση πλέον και των ΗΠΑ, επιδόθηκε στην οργάνωση όλων των ανθυποβρυχιακών μέσων. Ο στόλος της άρχισε να υπερέχει. Οι Άγγλοι βύθισαν τρία καταδρομικά και απέκλεισαν το Ζεεμπρύγκε (22 Απριλίου), ενώ στις 9 Μαΐου απέκλεισαν την Οστάνδη, αποκόπτοντας, έτσι, τα γερμανικά υποβρύχια από τις βάσεις τους.
Τέλος του πολέμου και συνθήκες

Στις 30 Οκτωβρίου 1918 υπογράφεται η πρώτη ανακωχή του πολέμου, η Συνθήκη ανακωχής του Μούδρου, μεταξύ του Άγγλου ναυάρχου Κάλθορπ, πληρεξούσιου των Συμμάχων της Αντάντ αφενός και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου. Αυτή η συνθήκη απετέλεσε και την απαρχή της λήξης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Την 11η Νοεμβρίου 1918 υπογράφηκε και η δεύτερη και ουσιαστικότερη επί της κεντρικής Ευρώπης ανακωχή, η ανακωχή της Κομπιέν, σε σιδηροδρομικό βαγόνι, που είχε εγκαταστήσει ο Γάλλος Στρατάρχης Φερντινάν Φος (Ferdinand Foch) το στρατηγείο του, κοντά στην Κομπιέν . Η «άνευ όρων» συνθηκολόγηση της Γερμανίας, που ήταν αποτέλεσμα αυτής της ανακωχής, αποτέλεσε τη βάση των συνθηκών ειρήνης, που συντάχθηκαν από την Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης, η οποία συνήλθε στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1919 και στην οποία συμμετείχαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον (Woodrow Wilson), ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζωρζ Κλεμανσώ, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόιντ Τζωρτζ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ορλάντο και αντιπροσωπείες 32 συνολικά κρατών. Οι συνθήκες ειρήνης που υπογράφηκαν τότε κατά ημερολογιακή σειρά είναι οι παρακάτω: 1. Συνθήκη των Βερσαλλιών, την 28η Ιουνίου 1919. Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Γερμανίας. Σύμφωνα με αυτή, η Γερμανία υποχρεώθηκε να πληρώσει αποζημιώσεις 226 δισεκατομ. χρυσών μάρκων για τις καταστροφές που προκάλεσε στη διάρκεια του πολέμου, να μειώσει το στρατό της σε 100.000 άνδρες και το στόλο της σε δυναμικό 108.000 τόνων. Υποχρεώθηκε επίσης σε μεγάλες εδαφικές παραχωρήσεις: έχασε περίπου 75.000 τ.χλμ. του εδάφους της με πληθυσμό 7.000.000 κατ. (το μεγαλύτερο μέρος παραχωρήθηκε στην Πολωνία και στη Γαλλία) και όλες τις αποικίες της, από τις οποίες τη μερίδα του λέοντος (73% του εδάφους και 47% του πληθυσμού) πήρε η Αγγλία. Οι υπόλοιποι όροι της συνθήκης αφορούσαν τη διεθνοποίηση των ποταμών της Γερμανίας, την αποστρατικοποίηση της περιοχής της Ρηνανίας για 15 χρόνια, τη δήμευση των κάθε είδους γερμανικών αξιών στο εξωτερικό, την παράδοση του 90% του γερμανικού εμπορικού στόλου στους Συμμάχους σε αντάλλαγμα για τις ζημιές που προκλήθηκαν στα συμμαχικά εμπορικά πλοία στη διάρκεια του πολέμου, την ακύρωση της συμφωνίας του Μπρεστ-Λιτόφσκ (με την ΕΣΣΔ το 1918). Επιπλέον, η Γερμανία περιορίστηκε αυστηρά τόσο σε θέματα διεθνούς εμπορίου όσο και σε στρατιωτικές δυνάμεις και οργάνωση. Η Συνθήκη αυτή αποτέλεσε μια από τις αιτίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. 2. Συνθήκη του Σεν Ζερμέν, (ή Συνθήκη Αγίου Γερμανού), στις 10 Σεπτεμβρίου 1919. Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Αυστρίας. Η Αυστρία υποχρεώθηκε να παραχωρήσει εδάφη με συνολική έκταση 220.000 τ.χλμ. και πληθυσμό 22.000.000 κατ., από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος στην Πολωνία, στην Τσεχοσλοβακία και στην Ιταλία. 3. Συνθήκη του Νεϊγύ, την 27η Νοεμβρίου 1919. Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Βουλγαρίας. Μ’ αυτήν αποσπάστηκαν από τη Βουλγαρία εδάφη συνολικής έκτασης 9.000 km2. με πληθυσμό 500.000 κατ., που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα (Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη) και στη Γιουγκοσλαβία. 4. Συνθήκη του Τριανόν, την 4η Ιουνίου 1920. Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Ουγγαρίας. Με αυτήν η Ουγγαρία έχασε τα 3/4 του εδάφους της και το 65% του πληθυσμού της. Το μεγαλύτερο μέρος παραχωρήθηκε στη Ρουμανία, στη Γιουγκοσλαβία και στην Τσεχοσλοβακία. 5. Συνθήκη των Σεβρών, τη 10η Αυγούστου 1920. Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Τουρκίας. Σύμφωνα μ’ αυτήν, η Τουρκία περιορίστηκε στο μικρασιατικό της τμήμα, η Συρία δινόταν στη Γαλλία, η Μεσοποταμία, η Αραβία, η Παλαιστίνη στην Αγγλία, τα Δωδεκάνησα και το Καστελόριζο στην Ιταλία, αναγνωρίστηκε η προσάρτηση της Κύπρου στην Αγγλία και δόθηκαν στην Ελλάδα η Ανατολική Θράκη (μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης) και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, καθώς και η δυνατότητα εξάσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή της Σμύρνης κ.λπ. Δύο χρόνια αργότερα, και ενώ είχε μεσολαβήσει η Μικρασιατική καταστροφή, η συνθήκη της Λωζάνης (23 Ιουλίου 1923) επέβαλε τελείως διαφορετικό ελληνοτουρκικό καθεστώς τόσο εδαφικά όσο και πληθυσμιακά.
Η πορεία της Ελλάδας στον Πόλεμο–Ο Εθνικός Διχασμός

Ο Ελ. Βενιζέλος επεδίωκε την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Οι Αγγλογάλλοι όμως απέβλεπαν στη συμμαχία ή ουδετερότητα της Βουλγαρίας και Τουρκίας (κάτι που δεν κατάφεραν) και απέρριπταν προς το παρόν τις προτάσεις του Βενιζέλου.

Στη φιλοαντατική πολιτική του Βενιζέλου θα εναντιωθεί το Παλάτι, όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε να συμμετάσχει η Ελλάδα στο πλευρό των Συμμάχων στην επιχείρηση των Δαρδανελίων (Φεβρουάριος 1915).

Οι φιλοβασιλικές κυβερνήσεις, που διορίζονται στη συνέχεια, δημιουργούν κλίμα πόλωσης, διαιρώντας την Ελλάδα σε δύο παρατάξεις -φιλοβασιλικών και φιλοβενιζελικών-, κάτι που θα συντελέσει στη γένεση και άνδρωση του εθνικού διχασμού με όλα τα μεταγενέστερα επακόλουθα του.

Στις 16 Αυγούστου 1916 γίνεται το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη, που το υποστηρίζει ο συμμαχικός στρατός, που έχει στο μεταξύ αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος τίθεται επικεφαλής του κινήματος.

Στις 24 Νοεμβρίου 1916 η ολοκληρωμένη Προσωρινή Κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις.

Η Ελλάδα, το 1916, είχε κοπεί στα δύο: Από τη μια μεριά το κράτος της Θεσσαλονίκης απεφάσιζε να διενεργηθεί στρατολογία σε μεγάλη κλίμακα και οργάνωνε την μεραρχία του Αρχιπελάγους και κατόπιν τις μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Από την άλλη μεριά η κυβέρνηση των Αθηνών αντιπαρατασσόταν στους οπαδούς του Βενιζέλου. Στην προσπάθεια των Συμμάχων να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τη νότια Ελλάδα, τα Γαλλικά θωρηκτά έμπαιναν στον Πειραιά και αποβίβαζαν 3000 άνδρες, ενώ βομβάρδιζαν περιοχές της Αθήνας γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα.

Μετά από τελεσίγραφο των συμμάχων ο βασιλιάς αποσύρεται από το θρόνο, χωρίς να παραιτηθεί τυπικά, στις 15 Ιουνίου 1917, και φεύγει στην Ελβετία αφήνοντας στη θέση του το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. Ο Βενιζέλος έρχεται στην Αθήνα και σχηματίζει κυβέρνηση στις 13 Ιουνίου. Στις 15 Ιουνίου κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις επισημοποιώντας την ανάλογη πράξη της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης.
Η επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο

Η ενεργός συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα τη θριαμβευτική νίκη κατά των Γερμανοβουλγάρων στα υψώματα του Σκρά Ντι Λέγκεν στις 30 Μαΐου 1918 και τη συμμετοχή των Ελληνικών δυνάμεων στη τελική επίθεση και διάσπαση του μετώπου, το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Λίγες μέρες αργότερα, η Βουλγαρία θα συνθηκολογήσει και τον Οκτώβριο του ιδίου έτους η Τουρκία θα συνάψει ανακωχή στον Μούδρο.

Ο Φρανσαί ντ’ Εσπερέ, αρχιστράτηγος του Βαλκανικού Μετώπου, με αφορμή το νικηφόρο αγώνα των Ελλήνων θα σημειώσει: «Ιδιαιτέρως διά τον Ελληνικόν στρατόν τονίζω τον ζήλον, την ανδρείαν και την παροιμιώδην ορμήν, τα οποία επέδειξε κατά τον υπ’ αυτού διαδραματισθέντα ένδοξον ρόλον επί των οχθών του Στρυμώνος και του Αξιού».

Η συνθηκολόγηση, τέλος, της Γερμανίας στις 11 Νοεμβρίου 1918, θέτει τέλος στο Μεγάλο Πόλεμο που διήρκεσε τέσσερα έτη και αιματοκύλησε την Ευρώπη.
Τα αποτελέσματα του Πολέμου για την Ελλάδα

Η εξωτερική πολιτική του Ελ. Βενιζέλου, βρισκόταν στο απόγειο της δύναμής της.

Η Διάσκεψη της Ειρήνης συνήλθε στο Παρίσι από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1919. Σκοπός της Διάσκεψης ήταν ο διακανονισμός των διαφορών και εκκρεμοτήτων που προέκυπταν μεταξύ νικητών και ηττημένων.

Ο ρόλος της Ελλάδας στο Συνέδριο δεν ήταν εύκολος. Ο Έλληνας υπουργός συνέταξε υπόμνημα για τις ελληνικές διεκδικήσεις λαμβάνοντας υπόψη εθνολογικούς και γεωπολιτικούς όρους. Στο υπόμνημα του αξιώνει περιοχές, με ελληνικό πληθυσμό, όπως η Θράκη, η Σμύρνη με την ενδοχώρα της και η Βόρειος Ήπειρος. Οι ελληνικές αξιώσεις έθιγαν τα συμφέροντα κάποιων Μεγάλων Δυνάμεων (Ιταλία Γαλλία) και το έργο του κυβερνήτη γινόταν ακόμη δυσκολότερο από το γεγονός ότι η Ελλάδα είχε εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων μετά από θλιβερές περιπέτειες «την δωδεκάτην ώραν του αγώνος». Παρά ταύτα το ζήτημα της δυτικής Θράκης βρήκε διευθέτηση με την συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919). Η Βουλγαρία εγκαταλείπει την περιοχή ανατολικά του Νέστου μέχρι τον Έβρο, που παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. Για την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών που αφορούσε ζωτικής σημασίας περιοχές για την Ελλάδα και έκανε πράξη την Μεγάλη Ιδέα, θα χρειαστεί να μεσολαβήσουν γεγονότα, όπως η Ουκρανική Εκστρατεία (Φεβρουάριος 1919) και η αποβίβαση ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία (Μάιος 1919).

Ο Βενιζέλος για λόγους εθνικής σκοπιμότητος υπάκουσε στην πρόταση των Συμμάχων να συμμετάσχει και η Ελλάδα με εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία, προκειμένου να εμποδιστούν οι Μπολσεβίκοι μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στην περιοχή.

Η Συνθήκη των Σεβρών (1920) παραχωρούσε στην Ελλάδα τη Δυτική και Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, επικύρωνε την κυριαρχία της στα άλλα νησιά του Αιγαίου που κατείχε από το 1913 και εμπιστευόταν τη διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης στο ελληνικό κράτος, με ρόλο τοποτηρητή για τη δημόσια τάξη στην Ιωνία. Οι κάτοικοι της περιοχής θα εκαλούντο σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, μετά από πέντε έτη να δηλώσουν αν προτιμούν την Ένωση με την Ελλάδα ή την παραμονή τους στην Τουρκία. Η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στο ιδρυόμενο αλβανικό κράτος, ουσιαστικά προτεκτοράτο της Ιταλίας, η οποία όμως παραχωρούσε στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα εκτός της Ρόδου. (Η συμφωνία ακυρώθηκε από την Ιταλία το 1922.)

Το 1913 είχε προωθήσει με τη Συνθήκη του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου τα σύνορα της Ελλάδας ώστε να συμπεριλάβουν τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Είχε εξασφαλίσει την Κρήτη και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Τώρα, το 1920, με τη Συνθήκη των Σεβρών έδινε στην Ελλάδα τη Θράκη και δημιουργούσε βασικές προϋποθέσεις για την παραχώρηση τμήματος της Μικράς Ασίας στην Ελληνική επικράτεια μετά την παρέλευση πενταετίας.

Η Ελλάδα πανηγύριζε για τη δημιουργία του κράτους «των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων».

Παρ’ όλα αυτά, ο φανατισμός εξακολουθούσε να δημιουργεί βαθύ χάσμα μεταξύ των αντιπάλων πολιτικών παρατάξεων και να ωθεί σε ανεπίτρεπτες πράξεις. Δύο βασιλόφρονες απότακτοι στρατιωτικοί θα πυροβολήσουν τον Έλληνα ηγέτη στο σταθμό της Λυών στο Παρίσι κατά την ώρα της επιστροφής του στην Ελλάδα. Ο Βενιζέλος τραυματίζεται στο δεξιό χέρι. Το γεγονός θα προκαλέσει ταραχή στην Ελλάδα και αλγεινή εντύπωση στους Συμμάχους και θα αναζωπυρώσει τον εθνικό διχασμό. Οι διώξεις αντιβενιζελικών αποκορυφώνονται με την αψυχολόγητη και άδικη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη.

Η επιστροφή του Βενιζέλου στην Αθήνα δημιουργεί κλίμα ενθουσιασμού. Αφού επικυρωθεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η Συνθήκη των Σεβρών, προκηρύσσονται εκλογές για τον Οκτώβριο και διαλύεται η παρατεταμένης θητείας Βουλή.

Ο απολογισμός του πολέμου
Απώλειες

Απώλειες στρατιωτών της Τριπλής Συννενόησης: 5,17 εκατομμύρια

Απώλειες στρατιωτών της Τριπλής Συμμαχίας: 3,4 εκατομμύρια

Απώλειες αμάχων: 13,5 εκατομμύρια

Οικονομικός Τομέας

Η Ευρώπη εξέρχεται κατεστραμμένη από τον πόλεμο. Η καπιταλιστική Ευρώπη του 19ου αιώνα, δανειστής ολόκληρου του κόσμου, είναι χρεωμένη στις ΗΠΑ και τα δημόσια οικονομικά των κρατών της είναι κλονισμένα. Οι υλικές καταστροφές επηρεάζουν ουσιαστικά την παραγωγή, η οποία μειώνεται σχεδόν στο μισό, σε σχέση με την προπολεμική περίοδο. Ευνοούνται, έτσι, οι νέες εξωευρωπαϊκές δυνάμεις, η Ιαπωνία και, κυρίως, οι ΗΠΑ.
Ηθικός και λογοτεχνικός τομέας

Η φρίκη του πολέμου προκαλεί μια συγκλονιστική κρίση συνείδησης στους Ευρωπαίους. Άρνηση των παραδοσιακών αξιών, φυγή στο παράλογο, αμφισβήτηση της κατεστημένης κοινωνικής τάξης και αναζήτηση εξόδου στη γενική ανατροπή, απ’ όπου θα πηγάσει το κύμα υπερρεαλισμού στην τέχνη και τη λογοτεχνία.
90ή επέτειος της λήξης

Με τη συμπλήρωση, το 2008, 90 χρόνων από τη λήξη του πολέμου το 1918, ηγέτες της ενωμένης σήμερα Ευρώπης, καθώς και απεσταλμένοι απ’ όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων ο Νικολά Σαρκοζί, ο πρίγκιπας Κάρολος της Αγγλίας, ο Πρόεδρος του γερμανικού Κοινοβουλίου Πέτερ Μίλερ και ο γενικός Κυβερνήτης της Αυστραλίας Κουέντιν Μπράις συγκεντρώθηκαν στις 11 Νοεμβρίου στη πόλη Βερντέν της βόρειας Γαλλίας και σε ειδική τελετή απέτισαν φόρο τιμής στα εκατομμύρια θύματα του πολέμου, τηρώντας σιγή δύο λεπτών, ακριβώς στις 11.00΄ ώρα Γκρήνουϊτς, τη στιγμή που τίθετο σε ισχύ η ανακωχή και τερμάτισε ο Μεγάλος Πόλεμος.

Στην Αγγλία, παράλληλα, διοργανώθηκε ειδική εκδήλωση για τους τρεις τελευταίους βετεράνους του πολέμου που βρίσκονται «εν ζωή» τους οποίους δέχθηκε στη συνέχεια ο πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν στη Ντάουνιγκ Στρητ.
Οι τρεις τελευταίοι Βετεράνοι του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου

Ο τελευταίος βετεράνος της περιόδου 1914-1918 (που ήταν γυναίκα, η Φλόρενς Γκριν), έφυγε από τη ζωή στις 4 Φεβρουαρίου 2012, σε ηλικία 111 ετών. Ο Αυστραλός Κλοντ Σουλς, γεννημένος στις 3 Μαρτίου του 1901, πέθανε στις 5 Μαΐου 2011 και ο Αμερικανός Φρανκ Μπακλς, γεννημένος την 1η Φεβρουαρίου του 1901, πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 2011.

Ο Εμιλιάνο Μερκάδο ντελ Τόρο από το Πουέρτο Ρίκο (21 Αυγούστου 1891 – 24 Ιανουαρίου 2007), είναι ο μεγαλύτερος επιβεβαιωμένα βετεράνος από οποιονδήποτε πόλεμο, που έζησε ποτέ. Ο τελευταίος βετεράνος από τις Κεντρικές Δυνάμεις, ο Φραντς Κίνστλερ από την Αυστροουγγαρία, απεβίωσε σε ηλικία 107 ετών, στις 27 Μαΐου του 2008. Ο Καναδός βετεράνος Τζον Μπάμπκοκ απεβίωσε σε ηλικία 109 ετών στις 18 Φεβρουαρίου 2010[1].

Χειρισμός λιποτακτών, 30 Σεπ. 1922

Υπουργείον Εσωτερικών
Άριθμ. 19319 Άθήναι τή 30-9-1922
Προς
Τον κ. Αρχηγόν Χωρ /κής
Λόγω της ύφισταμένης λειψανδρίας έν τή Χωρ /κή παρακαλουμεν κ. Αρχηγέ, όπως διατάξητε, ίνα οι προσερχόμενοι αύτοβούλως λιποτάκται χωρ/κες μή προφυ­λακίζονται άλλ άφίενται έλεύθεροι να έκτελώσιν ύπηρεσίαν χωρίς φυσικά να δια­κόπτεται ή έναντίον των ένεργουμένη προανάκρισις.
Υπουργός Σ. Κροκιδάς
(λ) Εύστοχωτάτη παρατήρησις, έφόσον ό ήγήτωρ είναι άξιος, άπηλλαγμένος προκαταλή­ψεων και δρά μετά αληθώς εμπνευσμένης και ειλικρινούς αντικειμενικότητας, τιμιότητος άλλα και βαθείας γνώσεως.
Άφ ής μοί άνετέθη ή διεύθυνσις του Υπουργείου τούτου ήλθον είς επαφήν μέ το Σώμα της χωρ /κής, έσχον ν άντιληφθώ ότι, μολονότι το σώμα τούτο εμπερι­κλείει και άριστα στοιχεία είς τας τάξεις των αξιωματικών του, έν τούτοις δεν είναι άπηλλαγμένον έστω και καθ οσον αφορά τα στοιχεία ταυτα, μερικών κακίστων και αντιστρατιωτικών έξεων έξελιχθεισών είς νοσηράν πλέον φύσιν …
Μία των τοιούτων έξεων είναι ως διέγνωσα και ή μετά βραδύτητος ή άντιλογικώς έκτέλεσις των διαταγών έν γένει, βραδύτητος ή αντιλογιών αίτινες είναι απόρροια του πνεύματος του σχολιάζειν διαφοροτρόπως τας διαταγάς των άνωτέρων αρχών και του άποδέχεσθαι ταύτας μετά σκεπτικισμού και ούχί μετά τού στρα­τιωτικού έκείνου πνεύματος, τού έκ των προτέρων έπιβάλλοντος είς τον στρατιώ­την την ενδιάθετον κατάστασιν, της τυφλής ύπακοής και άνευ αντιλογιών έκτελέσεως των διαταγών.
Πιθανόν να ύπάρχωσιν ενίοτε περιπτώσεις έπιβάλλουσαι την μή έκτέλεσιν διαταγών, είτε διότι τούτο είναι αδύνατον, είτε διότι ή έκτέλεσις τούτων ήθελεν έπιφέρει ανωμαλίας ώστε να προκύψη υπηρεσιακή ανωμαλία.
Κατά τας περιπτώσεις ταύτας έπιβάλλεται ή ή άμεσος αναφορά, διά τού ταχυτέρου μέσου, προς την έκδουσαν την διαταγήν αρχήν ή ή έκτέλεσις της διαταγής και άμεσος έπίσης αναφορά -περί της μελλούσης να προκύψη ανωμαλίας.

The Battle of Elaia–Kalamas (2-8 Nov. 1940) explained

Conflict:	Battle of Elaia–Kalamas
Part of:	the Greco-Italian War
Date:	2–8 November 1940
Place:	Epirus
Result:	Greek victory
Commander ITA:	Ezio Rossi (XXV Army Corps) Gen. Giannini (Ferrara Div.) Gen. Maglie (Centauro Div.)
Commander GRC:	Charalambos Katsimitros (8th Inf. Div.) Nikolaos Lioumbas (Thesprotia Sector) Dimitrios Giatzis (Kalamas Sector) Georgios Dres (Negrades Sector)
Strength ITA:	42,000 men 23rd Inf. Div. Ferrara 6 battalions 2 battalions of blackshirts 44 guns 131st Arm. Div. Centauro 3 motorized battalions 170 light tanks 32 guns Elements 51st Inf. Div. Siena Air Force: 400 aircraft
Strength GRC:	15 battalions 56 guns (14 batteries)
Casualties ITA:	unknown total partial data: 28 October – 5 November: 160 killed 41 missing 561 wounded
Casualties GRC:	unknown total partial data: 1–5 November: 59 killed 208 wounded

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΦΑΡΣΑΛΩΝ (23 Απρ. 1897)

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΦΑΡΣΑΛΩΝ ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΤΥΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ 1897. ΗΤΑΝ ΑΓΩΝΑΣ ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΜΠΡΟΣΘΟΦΥΛΑΚΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ. ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΔΕΝ ΕΤΙΜΗΣΑΝ ΔΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥΣ. ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ, ΑΝ ΚΑΙ ΕΙΧΑΝ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΧΗ, ΛΟΓΩ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΣΦΑΛΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΔΙΣΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΤΟΥΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΣΑΝ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΟΥΝ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ.

Μετά την ήττα των Ελλήνων στη μάχη των Συνόρων (5-10 Απριλίου 1897) και τη μικρής διάρκειας μάχη στα Δελέρια (11 Απριλίου) οι ελληνικές δυνάμεις συμπτύχθηκαν, χωρίς τάξη και με σχετικό πανικό, τη νύκτα 11/12 Απριλίου στη Λάρισα. Αποτέλεσμα της σύμπτυξης αυτής ήταν σχεδόν η αποσύνθεση των μονάδων, υλικές απώλειες, αλλά κυρίως η πτώση του ηθικού των ανδρών.

Κάτω από αυτές τις δυσμενείς συνθήκες ο διάδοχος Κωνσταντίνος, αρχηγός του Στρατού στη Θεσσαλία, ανέφερε το πρωί της 12ης Απριλίου στην Κυβέρνηση ότι έκρινε αδύνατη την άμυνα στη γραμμή του Πηνειού ποταμού. Επρεπε, κατά την εκτίμησή του, ο Στρατός να υποχωρήσει σε μεγαλύτερο βάθος ώστε ευρισκόμενος μακριά από τον εχθρό να έχει τον απαραίτητο χρόνο να ανασυνταχθεί και να καταστεί αξιόμαχος. Επιπλέον ο ίδιος πίστευε ότι με την ενέργεια αυτή θα δινόταν χρόνος στην Κυβέρνηση να προβεί σε διπλωματικές ενέργειες για την κατάπαυση των εχθροπραξιών, εφόσον θεωρούσε τη λύση αυτή συμφέρουσα.

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗΣ 1944-45

Προμήνυμα ολέθρου για το Γ^‘ Ράιχ

Το φθινόπωρο του 1944 ο Ερυθρός Στρατός είχε ολοκληρώσει την απελευθέρωση του πατρώου εδάφους και εισχωρούσε βαθιά στην κατεχόμενη ανατολική Ευρώπη, συγκλίνοντας προς το Ράιχ από πολλές κατευθύνσεις. Η επιμονή του Χίτλερ να κρατήσει την Ουγγαρία, οδήγησε τα στρατεύματα του σε μια άσκοπη και δαπανηρή άμυνα στη Βουδαπέστη και τους προκάλεσε μεγάλη καταστροφή όταν τελικά έπεσε αυτή η ιστορική πόλη, που δικαίως αποκαλείτο το «μαργαριτάρι του Δούναβη».

Η κατάρρευση του Γερμανικού Στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο άρχισε αναμφίβολα τον Ιούνιο του 1944, όταν η Ομάδα Στρατιών «Κέντρο» εξολοθρεύτηκε στη Λευκορωσία, δεχόμενη έναν αιφνιδιασμό σε πρωτοφανή κλίμακα και πέφτοντας θύμα μιας από τις καλύτερα οργανωμένες επιχειρήσεις παραπλάνησης που εφάρμοσαν ποτέ οι Σοβιετικοί. Η απώλεια 25 μεραρχιών σε διάστημα λίγων εβδομάδων, δημιούργησε τεράστια κενά στη διάταξη των Γερμανών και τους υποχρέωσε να υποχωρήσουν σε βάθος προκειμένου να κερδίσουν χρόνο και να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους. Οι Σοβιετικοί εκμεταλλεύθηκαν τη νίκη και αξιοποιώντας πλήρως το αριθμητικό τους πλεονέκτημα συνέχισαν την απώθηση των στρατευμάτων κατοχής. Αφού εκκαθάρισαν τη νότια Ουκρανία προέλασαν ορμητικά πρώτα στη Ρουμανία και κατόπιν στην Ουγγαρία.

Οι μάχες υπήρξαν σφοδρές και φονικότατες. Τον Αύγουστο του 1944 η Ρουμανία αναγκάστηκε, υπό την τρομερή πίεση που της ασκούσε ο Ερυθρός Στρατός, να αλλάξει στρατόπεδο και να ταχθεί στο πλευρό των Συμμάχων, κηρύσσοντας τον πόλεμο στον Αξονα. Στα εδάφη της σημειώθηκε μια ακόμη πανωλεθρία για τα γερμανικά όπλα, όταν μέσα σε δύο εβδομάδες συνετρίβη στη Βεσσαραβία η Ομάδα Στρατιών «Νότια Ουκρανία». Για μια στιγμή φάνηκε πως τίποτα δεν θα μπορούσε να ανακόψει την πορεία του σοβιετικού οδοστρωτήρα, ο οποίος προχωρούσε ορμητικά μέσα από την Τρανσυλβανία. Ωστόσο στα μέσα Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί, σε συνεργασία με τον Ουγγρικό Στρατό (Honved), κατόρθωσαν με μεγάλες προσπάθειες να συγκροτήσουν μία δύναμη τεθωρακισμένων και να σταματήσουν τον εχθρό κοντά στο Ντεμπρετσέν της ανατολικής Ουγγαρίας. Ο όγκος των σοβιετικών δυνάμεων, σε συνδυασμό με τη χρόνια έλλειψη των Γερμανών σε πεζικό (κάτι που δεν τους επέτρεπε να διατηρούν το έδαφος το οποίο κατελάμβαναν με αντεπιθέσεις), σήμαινε πως οποιαδήποτε άμυνα που θα επιχειρούσε να οργανωθεί στις ομαλές πεδιάδες ανατολικά του ποταμού Τίσα ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Επιπλέον ένα ολόκληρο σοβιετικό Μέτωπο (το 3ο Ουκρανικό, του στρατάρχη Φεντόρ Ιβάνοβιτς Τολμπούχιν) εμφανίστηκε σύντομα να φθάνει από τον Νότο μέσω ενός δρεπανοειδούς ελιγμού μέσα από τη Γιουγκοσλαβία, όπου βοήθησε τους παρτιζάνους του Τίτο να απελευθερώσουν το Βελιγράδι.

0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΛΗΣΙΑΖΕΙ ΣΤΟ «ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ ΤΟΥ ΔΟΥΝΑΒΗ»

Ευτυχώς για τους Γερμανούς και τους Ούγγρους, η σοβιετική επίθεση φάνηκε να χάνει την ορμή της στα τέλη Οκτωβρίου 1944, καθώς πλησίαζε στη Βουδαπέστη, όταν οι υπερβολικά απλωμένες γραμμές συγκοινωνιών μείωσαν την ισχύ του Ερυθρού Στρατού και τον υποχρέωσαν σε μια επιχειρησιακή παύση για να ανασυγκροτηθεί. Με τον ποταμό Δούναβη να τη χωρίζει στα δύο, η ιστορική πρωτεύουσα της Ουγγαρίας βρίσκεται σε μια άκρως στρατηγική θέση και αποτελούσε από τους μεσαιωνικούς χρόνους σπουδαίο εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο προς την Ανατολή. Η λοφώδης Βούδα, στη δυτική όχθη του Δούναβη, αποτελεί σημαντικό έδαφος από στρατιωτική άποψη, ειδικά για την αντιμετώπιση ενός επιτιθέμενου που φθάνει από τα ανατολικά. Εκεί δεσπόζει ο Λόφος του Κάστρου, όπου βρίσκεται το εντυπωσιακό βασιλικό ανάκτορο. Η Βούδα αποτελεί τον φυσικό προμαχώνα της πόλης. Αντίθετα η πυκνοκατοικημένη Πέστη, στην πεδινή ανατολική όχθη του ποταμού, υπήρξε επί αιώνες εκτεθειμένη στις διαθέσεις αναρίθμητων εισβολέων, όπως οι Μογγόλοι, οι Οθωμανοί, οι Ρώσοι και οι Ρουμάνοι.

Το «μαργαριτάρι του Δούναβη», όπως αποκαλείτο η πανέμορφη Βουδαπέστη, περιλαμβάνει τρία κέντρα: την Πέστη στην αριστερή όχθη, τη Βούδα στη δεξιά και την Οβουδα (παλαιό Βούδα) πάνω σε έναν λόφο. Η πόλη βρίσκεται στο σταυροδρόμι μιας φυσικής οδού η οποία αρχίζει από την Αδριατική και φθάνει μέχρι τον Δούναβη. Η ουγγρική πρωτεύουσα συγκροτήθηκε στα σημερινά όριά της από το 1873, με τη συνένωση της Βούδας και της Πέστης, οπότε απέκτησε και τη νέα σύνθετη ονομασία της. Η ιστορία της χάνεται στο βάθος του χρόνου, αφού η τοποθεσία αυτή ήταν κατοικημένη από την εποχή των Κελτών. Οι Ρωμαίοι αναγνώρισαν τη σπουδαιότητα της γεωγραφικής της θέσης και ίδρυσαν εκεί μια αποικία, η οποία ήκμασε κατά τους επόμενους αιώνες. Το 1241 η Πέστη καταστράφηκε από τους Μογγόλους αλλά κατά τον 15ο αιώνα, όταν η πόλη έγινε αυτοκρατορική έδρα, γνώρισε πάλι περίοδο μεγάλης ευημερίας. Μετά τη μάχη του Μόχατς (1526) την κατέλαβαν οι Τούρκοι, η οποίοι την κράτησαν μέχρι το 1686, οπότε επέστρεψε στην κυριαρχία των Αψβούργων. Τότε άρχισε η περίοδος της μεγάλης ακμής της, όταν η αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία έκτισε εκεί το περίφημο βασιλικό ανάκτορο. Το 1867 η Πέστη ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του ουγγρικού βασιλείου κι έτσι η δίδυμη πόλη έγινε ένα από τα μεγάλα ευρωπαϊκά αστικά κέντρα.

Για τον Αδόλφο Χίτλερ η κατοχή της Βουδαπέστης ήταν θέμα ζωτικής σημασίας. Ηταν η πρωτεύουσα του τελευταίου συμμάχου που του είχε απομείνει στην Ευρώπη, αλλά και η δίοδος για την Αυστρία και τη νότια Βαυαρία. Ο Χίτλερ εξήγησε στον στρατηγό Χάιντς Γκουντέριαν, αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού, πως η Βουδαπέστη ήταν το προπύργιο της Βιέννης, όπως την εποχή των μογγολικών εισβολών. Επιπλέον η ευρύτερη περιοχή είχε μεγάλη οικονομική σημασία, αφού στη νοτιοδυτική Ουγγαρία βρίσκονταν οι τελευταίες πετρελαιοπηγές που είχε υπό τον έλεγχό του το Γ’ Ράιχ. Ο Γερμανός ηγέτης πίστευε πως μία ισχυρή αντεπίθεση στο ουγγρικό μέτωπο, σε συνδυασμό με την τήρηση αρραγούς άμυνας στην Πολωνία, θα μπορούσε να κρατήσει τους Σοβιετικούς εκτός ισορροπίας και να τους εμποδίσει να συγκεντρώσουν τις αναγκαίες δυνάμεις για μια προέλαση προς το Βερολίνο. Τον απασχολούσε επίσης έντονα το πρόβλημα της διατήρησης της Ουγγαρίας στον πόλεμο, καθώς με κάθε μέρα που περνούσε γινόταν όλο και πιο σαφές πως η χώρα αυτή αναζητούσε ευκαιρία για να εγκαταλείψει τη συμμαχία με τη Γερμανία. Ο Χίτλερ φοβόταν και περίμενε αυτό το ενδεχόμενο επί αρκετές εβδομάδες. Στα μέσα Οκτωβρίου η ουγγρική κυβέρνηση, υπό τον ναύαρχο Χόρτυ, έδειξε σαφή σημάδια προσχώρησης στους Συμμάχους και ο Χίτλερ έδωσε εντολή να εκτελεστεί μια καταδρομική επιχείρηση του λοχαγού των SS Οττο Σκορτσένι, με στόχο την απαγωγή του γιού του Χόρτυ. Τα εγχείρημα αυτό έγινε στις 15 του μήνα και πέτυχε, καθιστώντας τον ναύαρχο όμηρο των γερμανικών διαθέσεων.

Ο Στάλιν αντιλαμβανόταν επίσης την πρωτεύουσα της Ουγγαρίας ως ένα πολύτιμο πολιτικό έπαθλο.

Η συμμαχική διάσκεψη της Γιάλτας απείχε χρονικά μόλις τρεις μήνες και η ταχεία κατάληψη της Βουδαπέστης και της Βιέννης από τα σοβιετικά στρατεύματα θα αποτελούσε πρώτης τάξης στρατηγικό πλεονέκτημα για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης της ΕΣΣΔ μετά τη λήξη του πολέμου. Υπό αυτό το πρίσμα ο ηγέτης του Κρεμλίνου διέταξε τον στρατάρχη Ροντιόν Μαλινόφσκυ, διοικητή του 2ου Ουκρανικού Μετώπου, του οποίου οι δυνάμεις κατείχαν ένα ευρύ τόξο από τη νοτιοανατολική Σλοβακία μέχρι την κεντρική και τη βόρεια Ουγγαρία, να καταλάβει τη Βουδαπέστη «το ταχύτερο δυνατό – σε λίγες ημέρες αν είναι εφικτό».

Ο Μαλινόφσκυ ζήτησε μία μικρή ανάπαυλα πέντε ημερών για να ανασυγκροτήσει τις καταπονημένες στρατιές του, οι οποίες προέλαυναν ασταμάτητα από τον Ιούλιο και είχαν διασχίσει μαχόμενες τη Ρουμανία, την Τρανσυλβανία και τη νότια Ουγγαρία. Το λογικό αυτό αίτημα απορρίφθηκε από τον Στάλιν, ο οποίος απάντησε στον στρατάρχη με απότομο τρόπο: «Σε διατάζω κατηγορηματικά να αρχίσεις την επίθεση στη Βουδαπέστη αύριο». Ετσι ο Μαλινόφσκυ κινήθηκε πάλι επιθετικά την 1η Νοεμβρίου από το Κεσκεμέτ της κεντρικής Ουγγαρίας, με αρκετές από τις στρατιές του να μην έχουν αναπληρώσει ακόμη τα κενά τους, να μην έχουν ολοκληρώσει τις επισκευές των οχημάτων τους και να τους λείπουν τα εφόδια. Επειτα από μία εβδομάδα σκληρών μαχών τα στρατεύματα του 2ου Ουκρανικού Μετώπου κατόρθωσαν να προελάσουν άλλα 110 km, φθάνοντας μέχρι τα ανατολικά προάστια της Βουδαπέστης. Ο αντιστράτηγος Μαξιμίλιαν Φρέτερ-Πίκο, που διοικούσε τη γερμανική 6η Στρατιά, έθεσε υπό τις διαταγές του όλα τα υπολείμματα της ουγγρικής 3ης Στρατιάς τα οποία υποχώρησαν από τον ποταμό Τίσα και απαγκιστρώθηκε για να λάβει θέσεις στην περιοχή ανάμεσα στη Βούδα και στη λίμνη Μπάλατον (τη μεγαλύτερη λίμνη της κεντρικής Ευρώπης, με έκταση 673 τετραγωνικών χιλιομέτρων αλλά μέγιστο βάθος μόλις 11 μέτρων).

Η μαζική και μη αναμενόμενη άφιξη των λασπωμένων Τ-34 κοντά στις πόλεις Βεκσές και Σοροκσάρ, σε απόσταση μόλις 22 km από την ουγγρική πρωτεύουσα, προκάλεσε ένα κύμα πανικού στον άμαχο πληθυσμό αλλά και στη φρουρά που είχε επιφορτισθεί με την υπεράσπισή της. Η σοβιετική επίθεση, όμως, δεν είχε την ορμή που χρειαζόταν για να φέρει σε πέρας την αποστολή της και εξασθένησε μόλις έφθασε σε απόσταση αναπνοής από τον στόχο της. Αν και η σοβιετική 7η Στρατιά Φρουράς βρέθηκε στον Δούναβη βόρεια και νότια της Βουδαπέστης, απέτυχε να την καταλάβει, επειδή τα εξασθενημένα Σώματά της (το 2ο και το 4ο Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς) προσέκρουσαν στις δυνάμεις που συγκέντρωσαν βιαστικά εκεί οι Γερμανοί μεταφέροντάς τις σχεδόν από κάθε τομέα του Ανατολικού Μετώπου.

Η Βουδαπέστη εκείνη την εποχή είχε πληθυσμό που υπερέβαινε το 1.000.000. Ενα μέρος του είχε φροντίσει να αναζητήσει καταφύγιο σε άλλες επαρχίες στα δυτικά, όμως η μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων επέλεξε να παραμείνει στις εστίες της και να αγνοήσει τον πόλεμο. Ηλπιζαν ίσως πως στη χειρότερη περίπτωση οι Σοβιετικοί θα κατελάμβαναν γρήγορα τη Βουδαπέστη και θα συνέχιζαν τον δρόμο τους. Ηταν προτιμότερο και ασφαλέστερο να ζει κάποιος σε μια μεγαλούπολη όπου ο κατακτητής θα φρόντιζε να επιβάλει την τάξη και να εφοδιάσει τον πληθυσμό με τρόφιμα, από ότι να φύγει και να αναζητήσει μια αβέβαιη τύχη στην ύπαιθρο.

Ο Μαλινόφσκυ σχεδίαζε να εκτοξεύσει νέα επίθεση στις 11 Νοεμβρίου. Για τον σκοπό αυτό συγκέντρωσε στην περιοχή του Σεγκλέντ το 6ο Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς, το 23ο Τεθωρακισμένο (ΤΘ) Σώμα και το Συγκρότημα Μηχανοκίνητου Ιππικού «Πλίεφ» (4ο Σώμα Φρουράς, 4ο Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς και 6ο Σώμα Ιππικού). Η προέλαση δεν εξελίχθηκε με την ταχύτητα που επιθυμούσαν οι Σοβιετικοί, καθώς διάφορα γερμανικά συγκροτήματα μάχης, που προέρχονταν από την 1η, τη 13η, την 23η και την 24η Μεραρχία Πάντσερ, συνεπικουρούμενα από τα θηριώδη άρματα Koemigstiger της 503 και της 509 Επιλαρχίας Βαρέων Αρμάτων, προέβαλαν σημαντικά εμπόδια στον δρόμο της και την έφθειραν αισθητά.

Επειτα από τον αρχικό πανικό, ακολούθησε μια περίοδος παράξενης γαλήνης. Η ζωή στη Βουδαπέστη επέστρεψε στους κανονικούς της ρυθμούς. Τα καταστήματα άνοιξαν πάλι, οι κάτοικοι προετοιμάζονταν να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα και οι κινηματογράφοι γέμιζαν ασφυκτικά. Ο Γερμανός πολεμικός ανταποκριτής Βέρνερ Χάνεμαν σημείωνε εντυπωσιασμένος: «Η Βουδαπέστη είναι μοναδική περίπτωση ανάμεσα σε όλες τις πόλεις του μετώπου!… Μπροστά στα φημισμένα ξενοδοχεία αποσπάσματα εργατών ετοιμάζουν οδοφράγματα, αλλά νωρίς το απόγευμα οι κάτοικοι τριγυρνούν στα καφέ και αργότερα στα μπαρ για ένα καλό ποτό – κι όλα αυτά ενώ σοβιετικά αεροσκάφη ρίχνουν βόμβες και φωτοβολίδες και το σοβιετικό πυροβολικό κερνά τις δικές του οβίδες».

Ενα άλλο γεγονός που καθιστούσε τη Βουδαπέστη αρκετά διαφορετική από τις υπόλοιπες πόλεις οι οποίες είχαν περιέλθει στους Γερμανούς, ήταν ότι εκεί εξακολουθούσε να υπάρχει μία πολυάριθμη εβραϊκή κοινότητα. Η πολιτική των Ούγγρων έναντι των Εβραίων ήταν πολύ πιο ήπια από ότι σε άλλες χώρες του Αξονα κι έτσι, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη χώρα τον Μάρτιο του 1944, υπήρχε ακόμη μεγάλος αριθμός Εβραίων ο οποίος ζούσε υπό ανεκτές συνθήκες. Ολα αυτά θα άλλαζαν άρδην. Στις αρχές Δεκεμβρίου οι μισοί από τους 140.000 Εβραίους της πόλης συγκεντρώθηκαν από την ουγγρική στρατιωτική αστυνομία υπό την επίβλεψη της Gestapo και οδηγήθηκαν σε ένα ειδικά διαμορφωμένο γκέτο στην κεντρική Πέστη. Οσοι ξέφυγαν από αυτή τη σαρωτική επιχείρηση, ζούσαν σαν τρωγλοδύτες, κρυμμένοι και κυνηγημένοι από τις αρχές.

Η ΚΥΚΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Στο μεταξύ ο Χίτλερ αντικατέστησε τον Φρίσνερ με τον στρατηγό Οττο Βέλερ στη διοίκηση της δεινά δοκιμαζόμενης Ομάδας Στρατιών «Νότος» και απάλλαξε τον Φρέτερ-Πίκο από τα καθήκοντά του, ορίζοντας τον αντιστράτηγο Χέρμαν Μπαλκ διοικητή ενός συγκροτήματος που περιελάμβανε τη γερμανική 6η Στρατιά και την ουγγρική 2η Στρατιά. Επειτα από μία μικρή ανάπαυλα και βοηθούμενοι από μια έξοχα σχεδιασμένη επιχείρηση παραπλάνησης η οποία περιελάμβανε εικονικές εκπομπές ασυρμάτου και αλλαγμένα εμβλήματα μονάδων και σχηματισμών, οι Σοβιετικοί επανέλαβαν στις 19 Δεκεμβρίου την προσπάθειά τους να εισέλθουν στην πόλη, εκτοξεύοντας μία επίθεση με δύο αιχμές εναντίον της βιαστικά οργανωμένης αμυντικής γραμμής «Magarethe».

Η γραμμή αυτή εκτεινόταν σε υπερβολικά μεγάλο μήκος, από τη λίμνη Μπάλατον στο προγεφύρωμα της Πέστης και κατόπιν βόρεια, κατά μήκος του Δούναβη, ως τη Σλοβακία. Το 2ο Ουκρανικό Μέτωπο διέθετε εκείνη την εποχή 625.000 άνδρες και γυναίκες (στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβανόταν κι ένα ρουμανικό σώμα στρατού), 750 άρματα και 1.100 αεροσκάφη και αρχικά κτύπησε προς τα δυτικά, Θορείως της καμπής του Δούναβη. Την ίδια ώρα το 3ο Ουκρανικό Μέτωπο, με 450.000 άνδρες και γυναίκες, εξόρμησε από ένα προγεφύρωμα που διατηρούσε επί του Δούναβη με την 57η Στρατιά και την 4η Στρατιά Φρουράς, δηλαδή δυνάμεις διπλάσιες από εκείνες τις οποίες ανέμεναν οι Γερμανοί. Εννέα σοβιετικές μεραρχίες πεζικού, υποστηριζόμενες από δύο ευκίνητα σώματα, διέσπασαν με χαρακτηριστική ευκολία τη λεπτή αμυντική διάταξη των Γερμανών και στις 4 Δεκεμβρίου είχαν καταφέρει ήδη να εισχωρήσουν 6αθιά στα μετόπισθέν της, στον άξονα Πεκς – Καποσβάρ – λίμνη Μπάλατον.

Ακολούθησε μία ολιγοήμερη ανάπαυλα, κατά την οποία ο Μαλινόφσκυ προώθησε στο μέτωπο την κύρια δύναμη κρούσης του: την 6η ΤΘ Στρατιά Φρουράς του στρατηγού Κραβτσένκο, η οποία διέθετε το 5ο ΤΘ Σώμα Φρουράς και το 9ο Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς, μαζί με πλήθος μικρότερων μονάδων υποστήριξης. Ο σχηματισμός αυτός κτύπησε στις 5 Δεκεμβρίου από κοινού με το Συγκρότημα «Πλίεφ» (ένα σύνολο άνω των 500 αρμάτων) και τρεις ημέρες αργότερα έφθασε σε απόσταση βολής από την πόλη Εστεργκομ. Με παρόμοια ορμή κέρδιζε έδαφος και η νότια δύναμη κατά της Βουδαπέστης, αφού η 46η Στρατιά και η 4η Στρατιά Φρουράς κατέλαβαν το Βαλ στις 21 του μήνα και τη στρατηγικής σημασίας πόλη Ζεκεσφεχέρβαρ στις 23. Ο ελιγμός αυτός εξασφάλισε την κάλυψη του αριστερού πλευρού του Τολμπούχιν, καθώς οι τεθωρακισμένες προφυλακές του (18ο ΤΘ Σώμα) έστρεφαν προς Βορρά για να κυκλώσουν τη Βουδαπέστη. Στις 24 Δεκεμβρίου κατάφεραν να κόψουν, στην τοποθεσία Μπίσκε, τον αυτοκινητόδρομο που συνέδεε τη Βουδαπέστη με τη Βιέννη και συνέχισαν να κινούνται προς Βορρά.

Τα Χριστούγεννα του 1944 τα τραμ σταμάτησαν να κινούνται στη Βουδαπέστη και αμέσως κυκλοφόρησε η φήμη πως οι Σοβιετικοί βρίσκονταν στον σταθμό Μπουνταγκιόνγκιε. Ουγγρικά αποσπάσματα που έσπευσαν να εξακριβώσουν τον λόγο της διακοπής της κίνησης, δέχθηκαν πυρά ελαφρών όπλων στην περιοχή του νοσοκομείου Γιάνος. Τότε έγινε σαφές πως ο εχθρός είχε κατορθώσει με κάποιον τρόπο να διεισδύσει στην πόλη από την «πίσω πόρτα» και να βρεθεί σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων από το βασιλικό ανάκτορο. Ηδη τις πρώτες πρωινές ώρες σοβιετικά μηχανοκίνητα αναγνωριστικά αποσπάσματα προωθούντο αθόρυβα προς τη Βούδα και οι βετεράνοι της 8ης Μεραρχίας Ιππικού των SS «Florian Geyer», που βρίσκονταν στο Βεκσές, έλαβαν εντολή να διακόψουν τη χριστουγεννιάτικη γιορτή τους και να σπεύσουν στα δυτικά προάστια.

Η επαφή των αντιπάλων είχε αρχικά τη μορφή αψιμαχιών, καθώς και οι δύο πλευρές ενέπλεκαν τμηματικά τις δυνάμεις τους στον αγώνα. Σύντομα οι συμπλοκές γενικεύτηκαν από σπίτι σε σπίτι, από λόφο σε λόφο και από δρόμο σε δρόμο, με τους Γερμανούς και τους Σοβιετικούς να προσπαθούν να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν πλεονεκτικότερες τακτικές θέσεις. Μη διαθέτοντας αρκετές δυνάμεις για να εκμεταλλευθούν την τολμηρή τους διείσδυση, οι Σοβιετικοί σύντομα καθηλώθηκαν. Ωστόσο πρόλαβαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους δεσπόζουσες θέσεις στον λόφο της Σουαβίας και στο νοσοκομείο Γιάνος. Από τη δική τους πλευρά οι γερμανο-ουγγρικές δυνάμεις μόλις που απέφυγαν την απώλεια ολόκληρης της τοποθεσίας της Βούδα, πράγμα που θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο για τον κύριο όγκο των δυνάμεων του Αξονα οι οποίες μάχονταν ακόμη ανατολικά του Δούναβη, στην Πέστη. Το μεσημέρι της 26ης Δεκεμβρίου τα προωθημένα αποσπάσματα του σοβιετικού 18ου ΤΘ Σώματος, που αποτελούσαν τις προφυλακές της 46ης Στρατιάς, ολοκλήρωσαν αυτή τη λαμπρή διπλή υπερκέραση κατορθώνοντας να συναντηθούν με τις δυνάμεις του Μαλινόφσκυ στην πόλη Εστεργκομ, στην καμπή του Δούναβη, όπου κυρίευσαν μία αποθήκη ανεφοδιασμού με 300.000 μερίδες τροφίμων και 4501 πυρομαχικών. Η Βουδαπέστη είχε εγκλωβιστεί πλέον μεταξύ δύο ισχυρών σοβιετικών Μετώπων και άρχιζε η τελευταία πράξη του δράματος.

Μέσα στην πόλη είχε παγιδευτεί το IX Ορεινό Σώμα των SS, υπό τον αντιστράτηγο Καρλ φον Πφέφερ- Βίλντενμπρουχ, έναν πρώην αξιωματικό της αστυνομίας που είχε σταλεί στην πρωτεύουσα της Ουγγαρίας τον Σεπτέμβριο του 1944. Η φρουρά της πόλης αποτελείτο από 70.000 Γερμανούς και Ούγγρους στρατιώτες, των οποίων η ποιότητα ήταν από άριστη ως κάτω του μέτριου. Πυρήνας της ήταν η Μεραρχία Πάντσερ «Feldherrnhalle», η αποδυναμωμένη 13η Μεραρχία Πάντσερ, η 8η Μεραρχία Ιππικού των SS «Florian Geyer», η πρόσφατα συγκροτηθείσα 22η Μεραρχία Ιππικού των SS «Maria Theresa» και στοιχεία της 4ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ SS «Polizei» και της 271 Μεραρχίας Λαϊκών Γρεναδιέρων. Υπήρχαν ακόμη αξιόλογες ουγγρικές δυνάμεις, όπως η 10η Μεραρχία Πεζικού, τμήματα της 1ης Μεραρχίας Αρμάτων, κάποιες μονάδες τεθωρακισμένων ουσάρων και ένα επίλεκτο τάγμα πυροβόλων εφόδου με μερικά ελαφρά Turan αλλά και τα βαρύτερα Zrinyi, τα οποία είχαν χαμηλή σιλουέτα και πυροβόλο των 105 mm. Μικρότερης μαχητικής αξίας και αξιοπιστίας ήταν η πρόσφατα στρατολογημένη 12η Μεραρχία Πεζικού με 6.000 άνδρες. Οι Ούγγροι παρέτασσαν επίσης μεγάλο αριθμό μικρότερων παραστρατιωτικών μονάδων, όπως εκείνες των φασιστών, το 1ο και το 2ο Τάγμα Εφόδου του Πολυτεχνείου, επανδρωμένα με αντι-μπολσε6ίκους φοιτητές, το σκληροτράχηλο τάγμα «Vannay», αρκετές αστυνομικές δυνάμεις και μία ισχυρή αντιαεροπορική άμυνα με 144 πυροβόλα κάθε διαμετρήματος.

Αρκετά άρματα, αυτοκινούμενα οβιδοβόλα και πυροβόλα εφόδου παρείχαν στην πολιορκημένη φρουρά ικανοποιητική ισχύ πυρός και επάρκεια σε τεθωρακισμένα, τουλάχιστον όσο υπήρχαν ακόμη καύσιμα για να κινηθούν. Ο αρχηγός του επιτελείου του IX Ορεινού Σώματος των SS, ο ικανός συνταγματάρχης Ούσα φον Λίντεναου, έγραψε αργότερα: «Ο αριθμός και η σύνθεση των στρατευμάτων που είχαμε στη διάθεσή μας αποδείχθηκαν από την αρχή ακατάλληλα για την άμυνα μιας μεγάλης πόλης όπως η Βουδαπέστη. Σε τι θα μπορούσαν να ωφελήσουν οι μονάδες αρμάτων, αντιαρματικού πυροβολικού και ιππικού μέσα σε έναν οικιστικό λαβύρινθο; Το επιτελείο μας δεν είχε ανεξάρτητες υπηρεσίες διαβιβάσεων και ήμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούμε τις δημόσιες τηλεφωνικές γραμμές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καλούμε μερικές φορές κάποιον αριθμό και στην άλλη άκρη της γραμμής να απαντά κάποιος Ρώσος».

Η ΦΡΟΥΡΑ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΤΟ ΤΕΛΕΣΙΓΡΑΦΟ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Παραβλέποντας τις έντονες αντιρρήσεις του Γκουντέριαν, ο Χίτλερ διέταξε στις 24 Δεκεμβρίου τον αντιστράτηγο των SS Χέρμπερτ Γκίλε να προετοιμάσει άμεσα το ισχυρό IV Σώμα Πάντσερ SS που διοικούσε και το οποίο βρισκόταν στην περιοχή της Βαρσοβίας και, αφού το μεταφέρει στην Ουγγαρία, να αναλάβει με αυτό μια αντεπίθεση για τον απεγκλωβισμό της φρουράς της Βουδαπέστης. Με τον τρόπο αυτό ξεκίνησε μία δυσανάλογη ανάπτυξη γερμανικών τεθωρακισμένων δυνάμεων στο μέτωπο της Ουγγαρίας, σε μια εποχή που τα σύννεφα μιας νέας κολοσσιαίας επίθεσης των Σοβιετικών συσσωρεύονταν πάνω από την Πολωνία και απειλούσαν να πνίξουν το Ράιχ με κατακλυσμό. Την ίδια περίοδο οι Δυτικοί Σύμμαχοι είχαν αποκρούσει οριστικά την αντεπίθεση στις Αρδέννες και ετοιμάζονταν να περάσουν τον Ρήνο και να εφορμήσουν στην καρδιά της Γερμανίας. Μέχρι τον Μάρτιο του 1945 έξι επίλεκτες μεραρχίες πάντσερ των Waffen SS και το ένα τέταρτο των μεραρχιών πάντσερ του Γερμανικού Στρατού θα μεταφέρονταν στην Ουγγαρία, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να σώσουν τα τελευταία πετρελαϊκά αποθέματα του Ράιχ.

Η πρώτη εβδομάδα της πολιορκίας της ουγγρικής πρωτεύουσας σημαδεύτηκε από μια σειρά ασυντόνιστων επιθέσεων τις οποίες εξαπέλυσαν οι Σοβιετικοί από διάφορες κατευθύνσεις, ενώ οι αμυνόμενοι συσπειρώθηκαν σε μικρότερη έκταση στην Πέστη και σταθεροποίησαν τις θέσεις τους στη Βούδα. Για να συγκροτήσει τη σοβιετική 46η Στρατιά η Μεραρχία «Florian Geyer» ανέπτυξε τα τρία συντάγματά της σε ένα ημικύκλιο, από την ανυψωμένη αποβάθρα του σιδηροδρόμου νότια του λόφου Γκέλερτ μέχρι την περιοχή απέναντι στη νήσο Μαργκίτ, η οποία αποτελούσε ένα πάρκο μήκους 1.000 m στο μέσο του Δούναβη. Κομβικά σημεία όπως ο λόφος του Αετού, το κοιμητήριο Φαρκασρέτι, ο λόφος της Σουαβίας και ο λόφος του Ρόδου μετατράπηκαν σε ισχυρούς προμαχώνες της άμυνας, ανάμεσα στους οποίους ενεργούσε ένα ετερόκλητο μίγμα από ουγγρικές και γερμανικές μονάδες. Η βράχυνση του θύλακα της Πέστης χρησιμέυσε επίσης στην απελευθέρωση αρκετών εφεδρειών, που μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε άλλους τομείς.

Στις 29 Δεκεμβρίου ο στρατάρχης Μαλινόφσκυ, ο οποίος ανυπομονούσε να ολοκληρώσει την κατάληψη της Βουδαπέστης και να συνεχίσει την προέλασή του προς τη Βιέννη, έστειλε δύο αξιωματικούς, τον Μίκλος Στάινμετς και τον Ιλια Οσταπένκο, υπό την κάλυψη λευκής σημαίας, να ζητήσουν από την ηγεσία της φρουράς να παραδοθεί για να αποφευχθεί η άσκοπη αιματοχυσία. Οι Γερμανοί απέρριψαν αμέσως την πρόταση. Κατά την επιστροφή τους στις φιλίες γραμμές οι δύο αγγελιοφόροι σκοτώθηκαν από την έκρηξη μιας νάρκης και ένα αδέσποτο βλήμα όλμου. Οι Σοβιετικοί έσπευσαν να κατηγορήσουν τους Γερμανούς πως παραβίασαν τα έθιμα του πολέμου σκοτώνοντας τους απεσταλμένους και επιστράτευσαν την προπαγανδιστική τους μηχανή για την εκμετάλλευση του θέματος και για να εμφυσήσουν μίσος για τον εχθρό στα σοβιετικά στρατεύματα, ώστε να πολεμούν γενναία και να μη δείχνουν έλεος.

Στην Πέστη οι Σοβιετικοί συνέχισαν να ασκούν πίεση επιτιθέμενοι μέσα από τα ανατολικά προάστια κατά μήκος πολλών δρόμων, κυρίως από τα βορειοανατολικά και τα νοτιοανατολικά. Τα τμήματα εφόδου υποστηρίζονταν από αυτοκινούμενα πυροβόλα και πολλά άρματα, μεταξύ των οποίων ήταν και μεγάλος αριθμός Sherman αμερικανικής κατασκευής, και σταδιακά άρχισαν να διασπούν τις προκεχωρημένες θέσεις του Αξονα. Οι Γερμανοί και οι Ούγγροι προτιμούσαν να εμπλακούν σε μάχες εγγύτερα στο πυκνοδομημένο κέντρο της πόλης κι έτσι αρκέστηκαν να παραχωρήσουν αργά έδαφος στα προάστια, προκαλώντας στον εχθρό όσο περισσότερες απώλειες μπορούσαν. Μέχρι την Πρωτοχρονιά του 1945 οι υπερασπιστές της Πέστης είχαν συμπτυχθεί σε μια εσωτερική περίμετρο που απείχε οκτώ περίπου χιλιόμετρα από τον ποταμό, ενώ οι αμυντικές γραμμές στη Βούδα παρέμεναν απαραβίαστες.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «KONRAD»

Οι Γερμανοί, φυσικά, δεν είχαν πάψει από την ημέρα που κυκλώθηκε η Βουδαπέστη να αναζητούν τρόπο για την απαλλαγή της από τον κλοιό. Οι επιλογές στις οποίες κατέληξε η ανώτατη διοίκηση, έπειτα από ενδελεχή μελέτη της κατάστασης, ήταν δύο: ένα κτύπημα από τον Βορρά ή από τον Νότο. Η πρώτη επιλογή θα κατέληγε σε ταχεία αλλά δυσχερή επίθεση διά μέσου λοφώδους και δασώδους εδάφους κατευθείαν προς την ουγγρική πρωτεύουσα. Η δεύτερη ήταν πιο ελκυστική, διότι οι γερμανικές δυνάμεις που θα εξορμούσαν μεταξύ των λιμνών Μπάλατον και Βελέντσε, θα μπορούσαν να καταλάβουν το Ζεκεσφεχέρβαρ και κατόπιν να στραφούν βόρεια προς τη Βουδαπέστη περνώντας μέσα από εξαιρετικά ομαλό έδαφος. Μία επιτυχής αντεπίθεση σε αυτή την περιοχή όχι μόνο θα έλυε την πολιορκία της Βουδαπέστης, αλλά θα έκοβε στα δύο το 3ο Ουκρανικό Μέτωπο. Η γερμανική ανώτατη διοίκηση όμως ενεργούσε υπό πίεση χρόνου κι έτσι επέλεξε τελικά το κτύπημα από τον Βορρά, εξαπολύοντας την επιχείρηση «Konrad». Αιχμή του δόρατος θα ήταν το IV Σώμα Πάντσερ SS του Γκίλε, το οποίο υπήχθη στην 6η Στρατιά του Ομάδας Μπαλκ.

Η Πρωτοχρονιά του 1945 βρήκε τις προφυλακές των μεραρχιών του νεοαφιχθέντος IV Σώματος Πάντσερ SS να προχωρούν σε φάλαγγες, χωρίς να έχει προηγηθεί προπαρασκευή πυροβολικού. Επρόκειτο για δύο από τις καλύτερες μεραρχίες των Γερμανών, την 3η Μεραρχία Γρεναδιέρων Πάντσερ SS «Totenkopf» και την 5η Μεραρχία Γρεναδιέρων Πάντσερ SS «Wiking». Της κίνησης αυτής προηγήθηκε η βίαιη διάβαση του Δούναβη, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά του Εστεργκομ, από στοιχεία της 96ης Μεραρχίας Πεζικού, η οποία αιφνιδίασε το 31ο Σώμα Φρουράς. Το κτύπημα που καταφέρθηκε με περισσότερα από 250 πάντσερ, συνέλαβε τη σοβιετική 4η Στρατιά Φρουράς υπερβολικά απλωμένη κοντά στην Τάτα. Παράλληλα οι Γερμανοί οργάνωσαν έναν αντιπερισπασμό νοτιότερα, κοντά στο Ζεκεσφεχέρβαρ, κτυπώντας με την 1η και την 23η Μεραρχία Πάντσερ. Αυτή η κρούση δεν ενόχλησε ιδιαίτερα το 3ο Ουκρανικό Μέτωπο, το οποίο διέθετε στην περιοχή δύο μηχανοκίνητα σώματα (1ο Φρουράς και 7ο Φρουράς).

Αν και η κίνηση του Σώματος του Γκίλε από την Πολωνία στην Ουγγαρία δεν είχε διαφύγει από την προσοχή των σοβιετικών υπηρεσιών πληροφοριών, τα ίχνη των δύο επίλεκτων μεραρχιών είχαν χαθεί επί αρκετές ημέρες, επειδή οι σχηματισμοί των Waffen SS χρησιμοποιούσαν διαφορετικές τεχνικές ασφάλειας στις ασύρματες επικοινωνίες από ότι οι υπόλοιπες γερμανικές δυνάμεις. Η αποτυχία του Ερυθρού Στρατού να αντιληφθεί εγκαίρως πού ακριβώς είχαν μεταφερθεί οι επικίνδυνες αυτές μεραρχίες, έμελλε να στοιχίσει ακριβά στις μονάδες της πρώτης γραμμής.

Ο στρατηγός Γκουντέριαν αναφέρει: «Ο Χίτλερ περίμενε με μεγάλες προσδοκίες αυτή την επίθεση. Εγώ, αντιθέτως, ήμουν πολύ σκεπτικός διότι ο χρόνος προπαρασκευής των μονάδων υπήρξε σύντομος αλλά και διότι ούτε οι άνδρες ούτε η ηγεσία τους διέθεταν πλέον την παλαιό τους ορμή». Παρόλα αυτά η επίθεση προκάλεσε στους Σοβιετικούς αρκετά προβλήματα. Ενισχύσεις στάλθηκαν επειγόντως στο κλονισμένο 31ο Σώμα και το 18ο ΤΘ Σώμα κινήθηκε μέσα από χιονισμένους δρόμους για να κλείσει το ρήγμα που είχαν ανοίξει οι μεραρχίες των SS. Στις 3 Ιανουάριου ο Τολμπούχιν, ο οποίος είχε την ευθύνη για τον εξωτερικό δακτύλιο κύκλωσης της Βουδαπέστης, υποχρεώθηκε να παραδεχθεί πως αντιμετώπιζε σοβαρή απειλή από τα δυτικά και τα νοτιοδυτικά. Πίστευε όμως ακόμη (λανθασμένα) πως ο αντιπερισπασμός του I Σώματος Ιππικού στον Νότο αντιπροσώπευε την κύρια κρούση.

Αυτό έδωσε την ευκαιρία στις τεθωρακισμένες αιχμές του Γκίλε να προελάσουν σε διάστημα τριών ημερών σε βάθος ως και 48 km πάνω σε ανώμαλο έδαφος, καλύπτοντας τη μισή απόσταση που τις χώριζε από την πολιορκημένη πόλη. Αντιδρώντας σε αυτόν τον κίνδυνο ο Τολμπούχιν μετακίνησε αμέσως τέσσερα σώματα (1ο Μηχανοκίνητο Φρουράς, 7ο Μηχανοκίνητο Φρουράς, 5ο Ιππικού και 21ο), δύναμης 15-25.000 ανδρών το καθένα, από το Ζεκεσφεχέρβαρ προς Βορρά για να στυλώσει την άμυνά του. Αυτή η επείγουσα αναδιάταξη των σοβιετικών δυνάμεων μόλις και μετά βίας κατόρθωσε να αναχαιτίσει τους Γερμανούς, ακινητοποιώντας τους τελικά στο Μπίσκε, 29 km από τη Βουδαπέστη, αφού πρώτα οι σοβιετικές μονάδες υπέστησαν σκληρά πλήγματα από τους βετεράνους του Γκίλε. Σε μια περίπτωση ένα συγκρότημα μάχης της «Wiking», υπό τον αντισυνταγματάρχη των SS Φριτς Ντάργκες, κατέστρεψε σε μία και μόνη ενέδρα 30 σοβιετικά άρματα!

Διαπιστώνοντας την ακινητοποίηση του IV Σώματος Πάντσερ SS ο Βέλερ διέταξε τον Μπαλκ να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση από τον Νότο, εμπλέκοντας εκεί, εκτός από τις δύο μεραρχίες πάντσερ (1η και 23η), και την 4η Ταξιαρχία Ιππικού. Το σοβιετικό 20ό Σώμα Φρουράς και το 7ο Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς υποχρεώθηκαν να παραχωρήσουν έδαφος, αλλά η γερμανική προέλαση ανακόπηκε τελικά στη δεύτερη γραμμή άμυνας.

Ενώ διεξαγόταν η απέλπιδα μάχη για τη σωτηρία της φρουράς της πόλης, η 6η ΤΘ Στρατιά Φρουράς, που αποτελούσε τον κύριο σχηματισμό κρούσης του 2ου Ουκρανικού Μετώπου με περισσότερα από 250 άρματα, κατέφερε ένα νέο κτύπημα κατά των γερμανο-ουγγρικών θέσεων στο Εστεργκομ (στις 6 Ιανουάριου) και πέτυχε να ανοίξει ένα ρήγμα πλάτους 16 km. Ο ελιγμός αυτός ήταν άριστα υπολογισμένος από χρονική και ψυχολογική άποψη και μέσα σε τρεις μέρες η 6η ΤΘ Στρατιά Φρουράς κατόρθωσε να διεισδύσει σε βάθος 80 km, φθάνοντας μέχρι τον σιδηροδρομικό κόμβο του Κομάρομ, ο οποίος αποτελούσε το ζωτικότερο κέντρο ανεφοδιασμού των δυνάμεων του Αξονα στο μέτωπο της Ουγγαρίας. Στις 8 του μήνα η σοβιετική προέλαση σταμάτησε εκεί και η διάταξη μάχης των αντιπάλων φαινόταν στον χάρτη ως προϊόν μιας εξαιρετικά συμμετρικής δράσης των δύο επιθέσεων, της γερμανικής προς τα ανατολικά και της σοβιετικής προς τα δυτικά.

Ο Γκουντέριαν είναι σαφής στα απομνημονεύματά του, αναφερόμενος στους λόγους αποτυχίας της πρώτης φάσης της επιχείρησης «Konrad»: «Κατά το διάστημα 5-8 Ιανουάριου 1945 επισκέφθηκα τον στρατηγό Βέλερ, τον στρατηγό Μπαλκ και τον στρατηγό των SS Γκίλε. Συζήτησα μαζί τους το θέμα της συνέχισης των επιχειρήσεων στην Ουγγαρία και ζήτησα να πληροφορηθώ τους λόγους αποτυχίας της επίθεσης … Η αιτία θα πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι μετά την αρχική επιτυχία τη νύκτα της 1ης Ιανουάριου, δεν έγινε εκμετάλλευσή της για να επιτευχθεί με κάθε θυσία η διάσπαση του εχθρικού μετώπου. Δεν διαθέταμε πλέον τα στρατεύματα και τους ηγήτορες του 1940, αλλιώς θα είχαμε ίσως πετύχει».

Ο πεισματάρης στρατηγός Γκίλε ωστόσο ήταν αποφασισμένος να μην εγκαταλείψει πρόωρα την προσπάθεια απεγκλωβισμού της Βουδαπέστης. Διέταξε τη Μεραρχία «Wiking» να απαγκιστρωθεί από το μέτωπο και τρεις ημέρες αργότερα αυτή εμφανίστηκε νότια του Εστεργκομ, στο αριστερό πλευρό της 96ης Μεραρχίας Πεζικού, κοντά στην καμπή του Δούναβη. Υπό καταρρακτώδη βροχή οι βετεράνοι της «Wiking» επιτέθηκαν και πάλι, έκαμψαν την αντίσταση του 2ου Μηχανοκίνητου Σώματος Φρουράς και προχώρησαν προς τη Βουδαπέστη ακολουθώντας τους στενούς δρόμους των βουνών Πίλις. Στις 12 Ιανουάριου ένα σύνταγμα της Μεραρχίας, που αποτελείτο από Σκανδιναβούς εθελοντές, εισήλθε στο Πιλισεντκερέστ, μόλις 18 km από τη βόρεια Βούδα. Από τα υψώματα Ντομπόγκοκο οι στρατιώτες των Waffen SS μπορούσαν να διακρίνουν τα κωδωνοστάσια των εκκλησιών της Βουδαπέστης μέσα από την πρωινή ομίχλη. Δεν μπόρεσαν όμως να προχωρήσουν περισσότερο. Η «Wiking» είχε επιμηκύνει επικίνδυνα τις γραμμές της και διέτρεχε θανάσιμο κίνδυνο από πιθανή σοβιετική αντεπίθεση. Ετσι διατάχθηκε σύντομα από τον Βέλερ να αναδιπλωθεί, προς μεγάλη απογοήτευση των ανδρών των SS που πίστευαν ότι την επομένη θα κατάφερναν να σώσουν τους παγιδευμένους συναδέλφους τους.

ΕΝΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ

Ολο αυτό το διάστημα στη Βουδαπέστη επικρατούσε ενθουσιασμός και διάχυτη αισιοδοξία. Ο ήχος της μάχης ακουγόταν από μακριά και τα στρατεύματα του Μπαλκ άκουγαν τις σειρήνες της πόλης που προειδοποιούσαν για αεροπορική επιδρομή. Τις νύκτες οι πολιορκημένοι και οι δυνάμεις σωτηρίας επικοινωνούσαν με τη χρήση φωτοβολίδων. Υπακούοντας στην εντολή του Χίτλερ για τη μέχρις εσχάτων διατήρηση της πόλης, οι υπερασπιστές της δεν επιχείρησαν κάποια έξοδο, κάτι που ίσως θα πετύχαινε εκείνη την περίοδο, δεδομένου ότι το IV Σώμα SS είχε φθάσει τόσο κοντά τους. Ωστόσο η κατάσταση σταδιακά χειροτέρευε, αφού οι Σοβιετικοί ενεργούσαν μεν για τον περιορισμό της διαμέτρου του εξωτερικού κλοιού, αλλά δεν παρέλειπαν να ασκούν ασφυκτική πίεση και στο εσωτερικό του. Διαθέτοντας τρία σώματα στρατού, υποστηριζόμενα από άφθονο πυροβολικό, τεθωρακισμένα, αυτοκινούμενα πυροβόλα και μονάδες μηχανικού, οι Σοβιετικοί ταλαιπωρούσαν και έφθειραν ακατάπαυστα τους πολιορκημένους.

Ενας Γερμανός πολεμικός ανταποκριτής έγραφε εκείνες τις μέρες: «Ο ουρανός αντανακλά κόκκινες και βιολετί λάμψεις πάνω από την ουγγρική πρωτεύουσα. Ερποντας πίσω από οδοφράγματα και πολεμώντας με άφθαστο πείσμα από κελάρι σε κελάρι, άνδρες των SS, γρεναδιέροι των πάντσερ, Ούγγροι αλεξιπτωτιστές και γερμανικά άρματα αποκρούουν τις μονάδες εφόδου των Σοβιετικών ξανά και ξανά. Κάθε μαχητής της Βουδαπέστης γνωρίζει καλά τη σημασία αυτής της μάχης … και η γερμανική φρουρά αμύνεται με φανατική γενναιότητα. Καθημερινά επιφέρει τρομερές απώλειες στους Σοβιετικούς. Η καρτερία της δεν πάει χαμένη. Δίνει στη γερμανική ανώτατη διοίκηση πολύτιμο χρόνο ώστε να λάβει τα μέτρα της στο ουγγρικό θέατρο πολέμου».

Οσοι από τους κατοίκους της Βουδαπέστης είχαν παραμείνει σε αυτή, γνώριζαν μια φρικτή ζωή στερήσεων και τρόμου, στριμωγμένοι μέσα σε υπονόμους και υπόγεια. Αρκετά νοσοκομεία εξακολουθούσαν να λειτουργούν παρέχοντας πρώτες βοήθειες στα θύματα των βομβαρδισμών και των μαχών. Η κατάσταση επιδεινώθηκε από τις 27 Δεκεμβρίου, όταν χάθηκε το κύριο αεροδρόμιο της πόλης. Μόνο η φρουρά χρειαζόταν για τη συντήρησή της 801 εφοδίων ημερησίους και οι Γερμανοί κατέβαλαν κάθε προσπάθεια για να τη διατηρήσουν ζωντανή. Ενας ιππόδρομος στην Πέστη μετατράπηκε σε αυτοσχέδιο διάδρομο απο-προσγείωσης, όπου τα αξιόπιστα Ju 52 μετέφεραν καθημερινά τρόφιμα, πυρομαχικά, καύσιμα και ιατροφαρμακευτικό υλικό και κατά την επιστροφή απομάκρυναν τους βαρύτερα τραυματισμένους- μεταξύ αυτών και τον γιο του στρατάρχη Βίλχελμ Κάιτελ. Οταν οι Σοβιετικοί κατέλαβαν τον ιππόδρομο στις 9 Ιανουάριου, οι Γερμανοί μετέτρεψαν σε αεροδρόμιο το Βέρμετσο, ένα πάρκο μήκους 800 m κάτω από τον λόφο του Κάστρου. Σε αυτό όμως δεν μπορούσαν να προσγειωθούν παρά μόνο ανεμοπλάνα, τα οποία χειρίζονταν με εκπληκτική επιδεξιότητα μερικοί απίστευτα τολμηροί νεαροί της Χιτλερικής Νεολαίας, που προέρχονταν από διάφορες λέσχες ανεμοπορίας της Γερμανίας.

Οι Γερμανοί προσπάθησαν να ανεφοδιάσουν τη Βουδαπέστη και μέσω του Δούναβη. Επειδή ο ποταμός αυτός κυλά από Βορρά προς Νότο, οι αρχικές προσπάθειες έγιναν με διάφορες φορτηγίδες που αφέθηκαν από την περιοχή του Εστεργκομ, όσο αυτή ήταν σε γερμανικά χέρια. Σε μια περίπτωση μία φορτηγίδα η οποία μετέφερε 4001 πυρομαχικών «κόλλησε» σε μια αμμώδη περιοχή 24 km περίπου βόρεια της πόλης, αλλά οι Γερμανοί κατόρθωσαν να μεταφέρουν το φορτίο της στον προορισμό του υπό την κάλυψη του σκότους και της ομίχλης. Στα μέσα Ιανουάριου οι Σοβιετικοί έκοψαν τελείως αυτή τη ζωτική ποτάμια αρτηρία, η οποία ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσε να βοηθήσει για πολύ ακόμη τη φρουρά. Σύντομα ο Δούναβης πάγωσε και κάθε κίνηση πλωτού μέσου σε αυτόν ήταν πλέον αδύνατη.

Οι παγιδευμένοι στη Βουδαπέστη στο μεταξύ τρέφονταν κυρίως με κρέας αλόγων και αραιές σούπες. Αν και πολλά από τα άλογα του ιππικού είχαν μεταφερθεί έξω από την πόλη πριν ολοκληρωθεί ο σοβιετικός κλοιός, 20.000 περίπου είχαν παραμείνει εκεί και χρησιμοποιήθηκαν ως πηγή κρέατος για τη φρουρά. Πολλοί εύποροι κάτοικοι της ουγγρικής πρωτεύουσας διέθεταν κελάρια γεμάτα με κάθε είδους τρόφιμα και ποτά και οι χώροι αυτοί αποτέλεσαν αντικείμενα φοβερών μαχών μεταξύ των δύο αντιπάλων. Οι Γερμανοί συχνά επέτρεπαν στους Σοβιετικούς να κυριεύσουν κάποιον τέτοιο χώρο και αφού περίμεναν όλη τη νύκτα, εκτόξευαν την επίθεσή τους τις πρώτες πρωινές ώρες, όταν ήταν σίγουρο πως ο εχθρός θα ήταν εξουδετερωμένος από τη μέθη. Η δίψα ήταν μία από τις χειρότερες δοκιμασίες και αρκετοί (κυρίως άμαχοι) ήταν εκείνοι που έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να πάρουν λίγο νερό από τον Δούναβη. Οι ουγγρικές δυνάμεις αντεπεξέρχονταν καλύτερα από τις γερμανικές, διότι είχαν την αμέριστη υποστήριξη του πληθυσμού που τις εφόδιαζε με τρόφιμα. Εξαίρεση αποτελούσε η Μεραρχία Ιππικού «Florian Geyer», επειδή περιελάμβανε στις τάξεις της πολλούς άνδρες γερμανικής καταγωγής αλλά ουγγρικής υπηκοότητας.

Με την πάροδο των εβδομάδων οι αντιμαχόμενοι συνειδητοποίησαν πως η πολιορκία της Βουδαπέστης εξελισσόταν σε ένα δεύτερο Στάλινγκραντ και ο ψυχολογικός πόλεμος γνώρισε μεγάλη ένταση. Οι Σοβιετικοί πάσχιζαν να κάμψουν το ηθικό των εγκλωβισμένων με εκπομπές που μεταδίδονταν από μεγάφωνα και με ρίψεις προπαγανδιστικών φυλλαδίων. To IV Σώμα Πάντσερ SS έστελνε στη φρουρά ενθαρρυντικά μηνύματα του τύπου «Κρατηθείτε! Ερχόμαστε!», ενώ οι Σοβιετικοί διαλαλούσαν από τα μεγάφωνά τους «Ο Γκίλε έρχεται αλλά θα τον σκοτώσουμε» και «τα μαύρα κοράκια έρχονται πετώντας από το Στάλινγκραντ». Τα γερμανικά στρατεύματα επηρεάζονταν ελάχιστα από αυτού του είδους τις ψυχολογικές επιχειρήσεις, αλλά δεν συνέβαινε το ίδιο με τους Ούγγρους στρατιώτες, που λιποτακτούσαν κατά εκατοντάδες.

Σαν να μην έφθαναν οι υπόλοιπες δοκιμασίες της πολιορκημένης Βουδαπέστης, ο χειμώνας του 1944-45 αποδείχθηκε ασυνήθιστα δριμύς. Οσοι από τους μαχητές μπορούσαν να προστατευθούν μέσα σε κτίρια ήταν αρκετά τυχεροί. Ομως εκείνοι που επάνδρωναν θέσεις στην ύπαιθρο υπέφεραν. Το μαρτύριό τους γινόταν ακόμη μεγαλύτερο από την εκτεταμένη δράση των Σοβιετικών ελεύθερων σκοπευτών, οι οποίοι καθήλωναν τους δύστυχους στρατιώτες επί ώρες. Υπήρχε ακόμη ο διαρκής φόβος από τη δράση σοβιετικών καταδρομικών μονάδων, που διείσδυαν επιδέξια στην πόλη για να συλλέξουν πληροφορίες, να συλλάβουν αιχμαλώτους ή να σκοτώσουν υψηλόβαθμους αξιωματικούς.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας εξαμελούς ομάδας Σοβιετικών πεζοναυτών, οι οποίοι κατάφεραν να περάσουν πολλές εκατοντάδες μέτρα στα μετόπισθεν των Γερμανών στον τομέα του βασιλικού ανακτόρου της Βούδα. Κινήθηκαν έρποντας μέσα από έναν σωλήνα αποχέτευσης και αφού απήγαγαν έναν Γερμανό αξιωματικό, τον μετέφεραν στις γραμμές τους από την ίδια διαδρομή!

Η χρήση του δαιδαλώδους συγκροτήματος υπονόμων όμως δεν ήταν πάντα προς όφελος των Σοβιετικών. Ιδιαίτερα επίφοβο για τους πολιορκητές ήταν το ουγγρικό επίλεκτο παραστρατιωτικό τάγμα «Vannay», οι άνδρες του οποίου ήταν κυρίως πρώην δημοτικοί υπάλληλοι, οι οποίοι γνώριζαν καλά το σύστημα των υπονόμων. Οι μαχητές αυτοί εμφανίζονταν σαν φαντάσματα στα υπόγεια διαφόρων σπιτιών, όπου συνέλεγαν πληροφορίες από πολίτες σχετικά με τις κινήσεις των Σοβιετικών. Οι τακτικές που εφάρμοζαν για να ελιχθούν με ασφάλεια στο υπόγειο πεδίο μάχης, ήταν ιδιαίτερα ευφάνταστες. Οταν ήθελαν να διαπιστώσουν αν ο εχθρός καραδοκούσε πίσω από μία γωνία του υπονόμου, έριχναν μπροστά ένα μπαλάκι του τένις ποτισμένο με ούρα και άφηναν ελεύθερο έναν σκύλο για να το αρπάξει μέσα από τα λύματα και να τους το επιστρέφει. Αν ο σκύλος γάβγιζε ή δεχόταν πυρά, γνώριζαν ότι τους περίμενε ο εχθρός. Το τάγμα «Vannay» αποδείχθηκε τόσο ικανό στις καταδρομικές ενέργειες, ώστε σε μια περίπτωση διείσδυσε πολύ πίσω από τις σοβιετικές γραμμές και κατόρθωσε να εξοντώσει δεκάδες Ούγγρους αυτόμολους, οι οποίοι ασκούσαν προπαγάνδα από τα μεγάφωνα για λογαριασμό των Σοβιετικών.

Η ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΠΕΣΤΗΣ

Στις 11 Ιανουάριου ο Μαλινόφσκυ, πιεζόμενος από τον Στάλιν που είχε αρχίσει να χάνει την υπομονή του με τον αργό ρυθμό της μάχης, διέταξε αναδιάταξη των σοβιετικών δυνάμεων για την ανάληψη της τελικής εφόδου κατά της Βουδαπέστης. Συγκροτήθηκε επίσης ένα ειδικό απόσπασμα εφόδου υπό τον υποστράτηγο Ιβάν Αφόνιν (διοικητή του 18ου Σώματος Φρουράς), οπλισμένο με φλογοβόλα και βαρέα όπλα πεζικού, το οποίο διέθετε στις τάξεις του και αρκετούς σκαπανείς. Οι μεραρχίες πεζικού ανέλαβαν να κτυπήσουν σε τομείς εύρους μόλις 400 ως 800 μέτρων και πίσω τους συγκεντρώθηκε μία ισχυρή δύναμη πυροβολικού με πολλά όπλα των 122 mm, των 152 mm και των 203 mm. Το γερμανικό τμήμα που φρουρούσε το νησί Κσέπελ, το βιομηχανικό κέντρο της Βουδαπέστης, απωθήθηκε έπειτα από λυσσώδη αγώνα σώμα με σώμα. Ετσι η φρουρά στερήθηκε τα πυρομαχικά που εξακολουθούσε να λαμβάνει από τα εργοστάσια τα οποία βρίσκονταν εκεί.

Η πίεση πάνω στην Πέστη αυξήθηκε και στις 12 Ιανουάριου οι Σοβιετικοί κατέλαβαν την πλατεία Μιλένιουμ και το πάρκο Βαροσλίγκετ. Η ορμή τους ήταν πλέον μεγάλη και σύντομα προσπέρασαν τα εντυπωσιακά κτίρια των ξένων πρεσβειών και τις υπέροχες οικίες της λεωφόρου Αντρασι. Στις 14 Ιανουάριου ουγγρικά στρατεύματα με υποστήριξη πυροβόλων εφόδου διεξήγαγαν σκληρή μάχη απέναντι στο ρουμανικό 7ο Σώμα Στρατού του στρατηγού Νικολάε Σόβα, για τον έλεγχο του Ανατολικού Σιδηροδρομικού Σταθμού. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις η απόδοση των ουγγρικών τμημάτων κυμαινόταν από μέτρια ως πολύ κακή, όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με τους Ρουμάνους, τον παραδοσιακό τους εχθρό, αγωνίστηκαν με φοβερό πείσμα. Η μάχη στον σταθμό διήρκεσε δύο εφιαλτικές ημέρες. Στο τέλος οι Ρουμάνοι επικράτησαν αλλά έχοντας χάσει 11.000 άνδρες! Στις 16 Ιανουάριου οι Σοβιετικοί πέτυχαν να κυριεύσουν τον Δυτικό Σιδηροδρομικό Σταθμό και βρέθηκαν πλέον σε απόσταση αναπνοής από τις γέφυρες του Δούναβη, απειλώντας να κόψουν την πολιορκημένη φρουρά στα δύο. Μπροστά στο ενδεχόμενο να χαθεί άδοξα ολόκληρη η φρουρά της Πέστης, ο Χίτλερ συγκατατέθηκε να εγκαταλειφθεί αυτό το τμήμα της πόλης και η άμυνα να επικεντρωθεί στη Βούδα.

Στις 16 Ιανουάριου ο φύρερ έφθασε στο Βερολίνο. Ο Γκουντέριαν άκουσε με ανακούφιση ότι η επίθεση στη Δύση είχε λήξει και πως σημαντικές γερμανικές δυνάμεις θα απελευθερώνονταν για να μετακινηθούν στο Ανατολικό Μέτωπο. Ο ίδιος ομολόγησε: «Είχα ήδη στον νου μου σχέδιο για τη χρησιμοποίηση των εφεδρειών αυτών. Ηθελα να τις μετακινήσω αμέσους προς τον ποταμό Οντερ και αν ήταν δυνατό πέρα από αυτόν και με επίθεση κατά των πλευρών της σοβιετικής αιχμής να μειώσω την ορμή της. Οταν όμως ρώτησα τον Γιόντλτι διαταγές είχε δώσει ο Χίτλερ, μου είπε ότι η 6η Στρατιά Πάντσερ θα μετεκινείτο στην Ουγγαρία! Εγινα έξω φρενών και δεν παρέλειψα να πω στον Γιόντλ τη γνώμη μου, στην οποία όμως αυτός απάντησε με ένα σήκωμα των ώμων». Ο Χίτλερ αιτιολόγησε την απόφασή του να επιτεθεί εκ νέου στην Ουγγαρία, λέγοντας πως επεδίωκε να απωθήσει τους Σοβιετικούς πέρα από τον Δούναβη και να απελευθερώσει τη Βουδαπέστη. Τόνισε επίσης για άλλη μια φορά τη σημασία των ουγγρικών πετρελαιοπηγών και διυλιστηρίων, λέγοντας στον Γκουντέριαν: «Αν δεν έχετε βενζίνη, τότε τα άρματα δεν θα μπορούν πλέον να κινηθούν και τα αεροπλάνα να απογειωθούν. Αυτό πρέπει να το ομολογήσετε. Οι στρατηγοί μου όμως δεν έχουν ιδέα από πολεμική οικονομία!». Δύο ημέρες αργότερα τα σοβιετικά στρατεύματα εισχώρησαν στο ιστορικό κέντρο της Βουδαπέστης.

Στις 17 Ιανουάριου η κρεμαστή γέφυρα και η γέφυρα της Ελισάβετ πλημμύρισαν από στρατεύματα και αμάχους που υποχωρούσαν προς τα δυτικά και τα σοβιετικά αεροσκάφη δεν άφησαν αυτή την ευκαιρία να χαθεί. Τα μαχητικά Shturmovik πέταξαν χαμηλά για να πολυβολήσουν το πλήθος, ενώ τα αντιαεροπορικά πυροβόλα έβαλαν καταιγιστικά από τα υψώματα της Βούδα για να τα εμποδίσουν. Οι βολές αυτές ενόχλησαν ελάχιστα τους Σοβιετικούς πιλότους, αλλά είχαν ως αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρές ζημιές στις προσόψεις των κτιρίων της Πέστης (ιδιαίτερα σε εκείνο του κοινοβουλίου) που έβλεπαν προς τον ποταμό. Ο πόλεμος όμως δεν σεβόταν τις καλλιτεχνικές ευαισθησίες. Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες του αντιστράτηγου Ι6άν Χίντι, ανώτατου διοικητή των ουγγρικών στρατευμάτων στην πόλη, οι Γερμανοί ανατίναξαν τις δύο παραπάνω γέφυρες τα ξημερώματα της 18ης Ιανουάριου.

0 ΓΚΙΛΕ ΚΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΤΟ

Ενώ η Πέστη έπεφτε με δραματικό τρόπο, οι Γερμανοί απαγκίστρωναν πάλι το IV Σώμα Πάντσερ SS από τον βόρειο τομέα και το μετέφεραν στον Νότο σιδηροδρομικούς για μια νέα προσπάθεια. Εχοντας αποτύχει στην επίθεση από τον Βορρά, θα δοκίμαζαν να καταφέρουν κτύπημα από άλλη κατεύθυνση. Στόχος τους αυτή τη φορά (όπως διέταξε ο Χίτλερ) ήταν όχι μόνο να απεγκλωβίσουν τη φρουρά της Βουδαπέστης, αλλά και να εκμηδενίσουν την 4η Στρατιά Φρουράς και την 46η Στρατιά.

Οι συνήθως προσεκτικοί Σοβιετικοί απέτυχαν πάλι να αντιληφθούν εγκαίρως αυτή την αναδιάταξη κι έτσι αιφνιδιάστηκαν απόλυτα όταν δέχθηκαν την επίθεση τεσσάρων μεραρχιών πάντσερ, μεταξύ των οποίων ήταν και εκείνες του έμπειρου III Σώματος Πάντσερ. Βορείως της λίμνης Βελέντσε οι Σοβιετικοί στρατιώτες πολέμησαν με θάρρος και οι επιτιθέμενοι καθηλώθηκαν από νωρίς. Δεν συνέβη το ίδιο νοτίως του Ζεκεσφεχέρβαρ, όπου το σοβιετικό 135 Σώμα κατελήφθη ανυποψίαστο και διαλύθηκε, δημιουργώντας ένα κενό πλάτους 24 km στις γραμμές του Ερυθρού Στρατού. Τα γερμανικά άρματα προχώρησαν μέσα από το ρήγμα κερδίζοντας 20 km την πρώτη ημέρα. Μέχρι τις 20 Ιανουάριου οι προφυλακές του III Σώματος Πάντσερ είχαν σφηνωθεί σε βάθος 112 km πίσω από τις σοβιετικές γραμμές, φθάνοντας στον Δούναβη κοντά στο Ντουναπεντέλε. Η 1η Μεραρχία Πάντσερ, ενισχυμένη με πεζικό από το ουγγρικό Σύνταγμα SS «Ney», ανακατέλαβε το Ζεκεσφεχέρβαρ στις 23 του μήνα, απειλώντας με εξάρθρωση ολόκληρη τη σοβιετική αμυντική διάταξη.

Αυτή ήταν η τελευταία σοβαρή επιχειρησιακή κρίση που πέρασαν οι σοβιετικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα σε πέντε ημέρες η γερμανική κρούση είχε κατορθώσει να κόψει στα δύο το 3ο Ουκρανικό Μέτωπο και να το καθηλώσει με την πλάτη στον Δούναβη. Οι προφυλακές των μεραρχιών πάντσερ απείχαν ελάχιστα από τα κύρια κέντρα ανεφοδιασμού των Σοβιετικών και αρκούσε ένα άλμα για να φθάσουν στη Βουδαπέστη. Προς στιγμή ο Τολμπούχιν φοβήθηκε τόσο τον κίνδυνο που διαγραφόταν στα μετόπισθέν του, ώστε έδωσε εντολή στο επιτελείο του να εξετάσει το ενδεχόμενο υποχώρησης στην ανατολική όχθη του ποταμού, κάτι το οποίο θα σήμαινε τον απεγκλωβισμό της φρουράς στην πόλη. Ο Στάλιν αρχικά δίστασε, αλλά αμέσως μετά διέταξε το 3ο Ουκρανικό Μέτωπο να κρατήσει με κάθε θυσία τις θέσεις του.

Οταν έγινε αντιληπτή η έκταση του διαγραφόμενου κινδύνου, τα σοβιετικά αντίμετρα ήταν ακαριαία και αποτελεσματικά, φανερώνοντας για μια ακόμη φορά τον αριστοτεχνικό τρόπο με τον οποίο ο στρατάρχης Μαλινόφσκυ μπορούσε να αναδιατάσσει τις δυνάμεις του. Το 5ο Σώμα Ιππικού Φρουράς, που προετοιμαζόταν για την εκκαθάριση της Βούδα, κατευθύνθηκε προς Νότο. Αφού κάλυψε 104 km σε 24 ώρες, έφθασε στις νέες θέσεις του στην πόλη Μπαράσκα κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, για να αντιμετωπίσει μαζί με τις υπόλοιπες σοβιετικές δυνάμεις τη νέα κρούση των Γερμανών, η οποία εκδηλώθηκε στις 24 Ιανουάριου. Ταυτόχρονα το 1ο Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς και το 18ο ΤΘ Σώμα έλαβαν διαταγή να κατευθυνθούν προς το ρήγμα και το 30ό Σώμα Φρουράς μαζί με το 133 Σώμα, που παρέμενε σε εφεδρεία, αναπτύχθηκαν νότια του Ντουναπεντέλε για να περιορίσουν τον θύλακα τον οποίο είχαν δημιουργήσει οι Γερμανοί.

Τα πάντσερ δεν είχαν εξαντλήσει ακόμη την ορμή τους. Μέσα σε χιονοθύελλες και υπό θερμοκρασίες που σπάνια ανέβαιναν πάνω από τους -5 βαθμούς Κελσίου, πλησίασαν τα νότια όρια του θύλακα της Βούδα σε απόσταση 21 km. Η φρουρά κατόρθωσε να έλθει σε επαφή ασυρμάτου με τις επιτιθέμενες μονάδες, στέλνοντάς τους το ακόλουθο μήνυμα: «Θερμές ευχές για την επιτυχία σας και την απελευθέρωσή μας. Δέκα χιλιάδες τραυματίες μας σας περιμένουν». Η μάχη ήταν τρομερή και οι Γερμανοί είχαν το πλεονέκτημα της υποστήριξης από τα Koenigstiger της 509 Επιλαρχίας Βαρέων Αρμάτων. Σε μία συμπλοκή, αυτά τα μεγαθήρια κατέστρεψαν μέσα σε 20 λεπτά 15 σοβιετικά άρματα και 50 αντιαρματικά πυροβόλα! Ο Πφέφερ-Βίλντενμπρουχ ζήτησε και πάλι την άδεια να επιχειρήσει έξοδο, αλλά ο Χίτλερ διέταξε τη φρουρά να παραμείνει εκεί όπου βρισκόταν.

Αντιμέτωπη με νέους σοβιετικούς σχηματισμούς και έχοντας χάσει αρκετή από τη μαχητική της ισχύ λόγω απωλειών και φθορών, η γερμανική αιχμή υποχρεώθηκε να αναστείλει την προέλασή της. Το βράδυ της 25ης Ιανουάριου ο Γκίλε ανέφερε ότι στο Σώμα του είχαν απομείνει μόνο πέντε άρματα PzKpfw III και IV, 27 Panther και 11 Tiger και Koenigstiger. Οταν οι Γερμανοί πέρασαν την Μπαράσκα, ο Μαλινόφσκυ τους σταμάτησε οριστικά ρίχνοντας εναντίον τους το ξεκούραστο 23ο ΤΘ Σώμα και το 104 Σώμα. Ταυτόχρονα τα γερμανικά αναγνωριστικά αποσπάσματα που κάλυπταν το νότιο πλευρό του θύλακα, ανέφεραν σοβαρές ενδείξεις για επιθετικές προετοιμασίες από μέρους των τριών σοβιετικών σωμάτων τα οποία βρίσκονταν εκεί. Στις 27 Ιανουάριου η γερμανική επίθεση ανεστάλη και η απόφαση αυτή σφράγισε την τύχη της Βουδαπέστης.

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ

Η είδηση για την αποτυχία της προσπάθειας διάσπασης του κλοιού από έξω, όπως ήταν φυσικό καταβαράθρωσε το ηθικό των πολιορκημένων. Ωστόσο δεν μείωσε τη μαχητική τους ικανότητα. Η φρουρά είχε εμπλακεί πλέον σε έναν αγώνα φθοράς, από τον οποίο δεν μπορούσε να επιβιώσει. Δύο ολόκληρα σοβιετικά σώματα στρατού ασκούσαν συνεχή πίεση στους αμυνόμενους στην περιοχή Κέλενφολντ της νότιας Βούδα. Το συγκρότημα μάχης του λοχαγού των SS Κούρτ Πόρτουγκαλ, απέκρουε τη μία έφοδο μετά την άλλη στον λόφο Αετός. Λίγο πιο κάτω, στο κοιμητήριο Φαρκασρέτι, Γερμανοί και Σοβιετικοί στρατιώτες εμπλέκονταν σε μία θανάσιμη πάλη μέσα σε ένα μακάβριο περιβάλλον. Η μάχη ήταν επίσης σφοδρή στον λόφο της Σουαβίας, τον οποίο ανακατέλαβαν Ούγγροι στρατιώτες και μαχητές των SS και τον κράτησαν μέχρι τις 6 Φεβρουάριου. Κοντά σε αυτό το σημείο ένα απόσπασμα Ούγγρων φοιτητών αγωνίστηκε γενναία για να κρατήσει τον λόφο του Ρόδου. Οι νεαροί διέθεταν την υποστήριξη αρκετών γερμανικών αυτοκινούμενων πυροβόλων Hummel των 150 mm. Κατά τη διάρκεια πυρών από αυτά τα όπλα τραυματίστηκε σοβαρά και ο στρατηγός Αφόνιν. Παράλληλα ένα μικτό απόσπασμα Ούγγρων και Γερμανών αμυνόταν σθεναρά στη νήσο Μάργκιτ (όπου είχαν σκαφθεί χαρακώματα) και είχε ματαιώσει τις προσπάθειες των Σοβιετικών να το υπερφαλαγγίσουν με αποδοτικές ενέργειες στα νώτα και στα πλευρά του. Οι πολιορκημένοι κρατούσαν το Μάργκιτ με τέτοιο πείσμα επειδή αυτό αποτελούσε τον τελευταίο χώρο που προσφερόταν για ρίψεις εφοδίων από τον αέρα, αλλά και διότι από εκεί πραγματοποιούσαν τα ανεμοπλάνα κάθοδο για τελική προσέγγιση στον διάδρομο του Βέρμετσο.

Μετά την αποτυχία της επίθεσης του Μπαλκ, οι ημερήσιες μερίδες τροφής για τους πολιορκημένους της Βουδαπέστης μειώθηκαν σε λίγο κρέας αλόγου, 150 γραμμάρια ψωμί και λιωμένο χιόνι για την καταπολέμηση της δίψας. Οι περισσότεροι έπασχαν από διάρροια και υπέφεραν από ψείρες. Υπήρχε μεγάλος φόβος εκδήλωσης επιδημίας τύφου, λόγω των κακών συνθηκών υγιεινής στα νοσοκομεία και στις κατακόμβες του λόφου του Κάστρου, όπου συνωστίζονταν χιλιάδες πολίτες για να σωθούν από την ανταλλαγή των πυρών.

Διαισθανόμενοι την κρίσιμη κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η φρουρά, οι Σοβιετικοί ενέτειναν τις επιθέσεις τους στο κοιμητήριο Φαρκασρέτι και στον λόφο της Σουαβίας και πέτυχαν να απωθήσουν τους εξαντλημένους υπερασπιστές τους προς τη συνοικία Ταμπόν, ανάμεσα στον λόφο του Κάστρου και στον λόφο Γκέλερτ. Στις 6 Φεβρουάριου, έπειτα από έξι εβδομάδες μαχών, ο Ερυθρός Στρατός κατέλαβε τον λόφο του Αετού με επίθεση από τρεις κατευθύνσεις. Η απώλεια αυτής της δεσπόζουσας τοποθεσίας έφερε την άμυνα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Τοποθετώντας εκεί παρατηρητές πυροβολικού οι Σοβιετικοί μπορούσαν να κατευθύνουν με ακρίβεια τις οβίδες τους εναντίον των υπόλοιπων οχυρών αλλά και του διαδρόμου στο Βέρμετσο, τη στιγμή που το γερμανικό πυροβολικό δεν μπορούσε να απαντήσει λόγω έλλειψης πυρομαχικών. Η φρουρά της Βουδαπέστης συμπιέστηκε προς τον Δούναβη, σε έναν θύλακα μήκους 2.400 m και πλάτους 700 m.

Αν και είχε καταστεί σαφές πως δεν υπήρχε καμία ελπίδα σωτηρίας, οι Γερμανοί και οι Ούγγροι υπερασπιστές της πόλης εξακολούθησαν να μάχονται με λύσσα επί έξι ημέρες. Η μάχη στο βασιλικό ανάκτορο διεξήχθη από όροφο σε όροφο και από δωμάτιο σε δωμάτιο. Στον Δυτικό Σιδηροδρομικό Σταθμό οι αμυνόμενοι συγκρότησαν ένα κύμα σοβιετικού πεζικού και αρμάτων επί δύο ημέρες. Στις 10 Φεβρουάριου η επίλεκτη 83η Ταξιαρχία Πεζοναυτών κυρίευσε με έφοδο τον λόφο Γκέλερτ, περνώντας μέσα από την ελβετική και την ιαπωνική συνοικία. Η ανταλλαγή πυρών συνεχίστηκε και ανάμεσα στις εξοχικές επαύλεις. Σοβιετικά αποσπάσματα διείσδυσαν μέχρι τον ορθόδοξο ναό στη συνοικία Ταμπόν. Είχε φθάσει το αποκορύφωμα του δράματος. Με τους Σοβιετικούς στρατιώτες να απέχουν μόνο 10 λεπτά από το στρατηγείο του κάτω από το βασιλικό ανάκτορο, ο στρατηγός Πφέφερ-Βίλντενμπρουχ αποφάσισε να παρακούσει τις εντολές του Χίτλερ και να επιχειρήσει έξοδο τη νύκτα της 11ης Φεβρουάριου.

Εκείνο το βράδυ στις 20.00, ενώ ο Στάλιν δειπνούσε με τον Αμερικανό πρόεδρο Ρούζβελτ και τον Βρετανό πρωθυπουργό Τσώρτσιλ στη Γιάλτα, η φρουρά της Βουδαπέστης (περίπου 30.000 άνδρες κατανεμημένοι σε τρία κύματα εφόδου) διακινδύνευε τα πάντα προκειμένου να σωθούν έστω και λίγοι από τους άνδρες της. Η κίνησή της μέσα στην πυκνή ομίχλη αιφνιδίασε τους Σοβιετικούς και οι πολιορκημένοι κατάφεραν να διεισδύσουν στις εχθρικές γραμμές σε μεγάλο βάθος στον τομέα της πλατείας Σένα και του Βέρμετσο, χρησιμοποιώντας στην εμπροσθοφυλακή άνδρες που μιλούσαν καλά ρωσικά. Οι άνδρες του Ερυθρού Στρατού όμως συνήλθαν γρήγορα από το σοκ και άνοιξαν πυρ, καταστρέφοντας τα τελευταία τεθωρακισμένα οχήματα που διέθεταν οι πολιορκημένοι και σκοτώνοντας αρκετούς από αυτούς. Η φρουρά έμοιαζε να μην επηρεάζεται από το καταιγιστικό πυρ που δεχόταν και κινούμενη ορμητικά πέρασε μέσα από τις σοβιετικές θέσεις. Χειρότερη μοίρα περίμενε το δεύτερο και το τρίτο κύμα εφόδου, επειδή οι Σοβιετικοί χρησιμοποίησαν εναντίον του το βαρύ πυροβολικό τους.

Παρόλα αυτά 10.000 περίπου στρατιώτες κατόρθωσαν να διαφύγουν από τον άμεσο κλοιό γύρω από την πόλη, σε μια από τις ηρωικότερες εξόδους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Σοβιετικοί οργάνωσαν αποσπάσματα καταδίωξης για να εξοντώσουν αυτούς τους άνδρες και γρήγορα έκλεισαν τις οδούς διαφυγής. Τους κατεδίωξαν ανελέητα με οχήματα και σκύλους και σκότωσαν τους περισσότερους από αυτούς. Η Luftwaffe παρείχε όση υποστήριξη μπορούσε αλλά μόνο 785 επιζώντες, σε ολιγομελείς ομάδες, έφθασαν τελικά στις γερμανικές γραμμές.

Η Βουδαπέστη ήταν σχεδόν κατεστραμμένη, με τους δρόμους της γεμάτους από ερείπια, πτώματα και αχρηστευμένο πολεμικό υλικό κάθε είδους. Τρεις Γερμανοί μέραρχοι (της 8ης SS, της 22ης SS και της 13ης Πάντσερ) συγκαταλέγονταν στους νεκρούς. Ο Πφέφερ-Βίλντενμπρουχ και το επιτελείο του δεν κατάφεραν να διασωθούν. Οι Σοβιετικοί τους συνέλαβαν αμέσως μόλις βγήκαν από την άκρη ενός αγωγού λυμάτων δυτικά της Βούδα. Λίγο αργότερα, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, ο Μαλινόφσκυ είπε στον Γερμανό διοικητή: «Αν δεν είχα ρητή εντολή από τον ίδιο τον Στάλιν, θα σε κρεμούσα στην κεντρική πλατεία της Βουδαπέστης για όλα τα προβλήματα που μου προκάλεσες».

Η ΕΜΜΟΝΗ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΓΓΑΡΙΑ

Στις 14 Φεβρουάριου η μάχη της Βουδαπέστης είχε τελειώσει. Στη ρημαγμένη πόλη οι νικητές Σοβιετικοί επιδόθηκαν σε ένα όργιο λεηλασίας και εκδίκησης, σκοτώνοντας περισσότερους από 2.000 τραυματίες όταν πυρπόλησαν το βασιλικό ανάκτορο και γέμισαν με καπνό τα υπόγειά του. Εκατοντάδες νεαροί Ούγγροι επιστρατεύθηκαν για να στήσουν νέες πλωτές γέφυρες στον Δούναβη για να περάσουν οι μονάδες του Ερυθρού Στρατού. Ενα από τα γνωστότερα θύματα μεταξύ των αμάχων ήταν και ο Σουηδός διπλωμάτης Ραούλ Βάλενμπεργκ, ο οποίος είχε διαδραματίσει καθοριστικό μεσολαβητικό ρόλο για τη σωτηρία χιλιάδων Ούγγρων Εβραίων από τους Γερμανούς. Οι Σοβιετικοί τον μετέφεραν στο στρατηγείο του Μαλινόφσκυ στο Ντεμπρετσέν και από εκεί και πέρα τα ίχνη του χάθηκαν. Η τύχη του δραστήριου διπλωμάτη παραμένει ένα από τα μυστήρια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο πληθυσμός της ουγγρικής πρωτεύουσας θρήνησε 40.000 περίπου θύματα σε εκείνη την πολιορκία και οι Γερμανοί έχασαν πέντε μεραρχίες. Το τίμημα που πλήρωσε ο Ερυθρός Στρατός για την κατάληψη της πόλης ήταν ιδιαίτερα βαρύ: οι συνολικές του απώλειες κατά το διάστημα 29 Οκτωβρίου -13 Φεβρουάριου εκτιμώνται σε 80.026 νεκρούς και αγνοούμενους και 240.056 τραυματίες! Η επική αντίσταση της φρουράς της Βουδαπέστης είχε σοβαρό αντίκτυπο στη γενικότερη εξέλιξη του πολέμου, αφού μαγνήτισε την προσοχή του Χίτλερ και τον ώθησε να αναλώσει εκεί τις τελευταίες πολύτιμες τεθωρακισμένες εφεδρείες του. Οι μάχες γύρω από τη λίμνη Μπάλατον και άλλες περιοχές της Ουγγαρίας θα διαρκούσαν μέχρι τον Μάρτιο του 1945, με τρομερές θυσίες από τις επίλεκτες μεραρχίες των Waffen SS αλλά και από τους Σοβιετικούς. Παρά το βάρος που έριξε ο Χίτλερ στην υπεράσπιση αυτής της χώρας, η άνιση αναμέτρηση δεν θα μπορούσε παρά να καταλήξει σε βάρος του. Η Ουγγαρία υπήρξε σημαντικός παράγοντας και για τη συμφορά που βρήκε τις γερμανικές δυνάμεις σε άλλα μέτωπα και για την καταστροφή των Γερμανών στον Βορρά, όπου ο Ερυθρός Στρατός προχώρησε σαν θύελλα από τον Βιστούλα μέχρι τον ποταμό Οντερ, ανοίγοντας δρόμο προς το Βερολίνο.

ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟ ΓΚΙΛΕ

Ο Χέρμπερτ Οττο Γκίλε γεννήθηκε στο Γκαντερσχάιμ στις 8 Μαρτίου 1897. Ετσι ήταν κατάλληλος για επιστράτευση κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε υπηρέτησε στο πυροβολικό του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Στρατού κερδίζοντας τους Σιδηρούς Σταυρούς Α’ και Β’ Τάξης για ανδραγαθία. Η περίοδος της ειρήνης που ακολούθησε, αποδείχθηκε δυσκολότερη για την επιβίωση του νεαρού Γκίλε. Ετσι το 1934 κατατάχθηκε στα SS. Ανέβηκε αργά και με σκληρή εργασία τα σκαλιά της ιεραρχίας, από διοίκηση διμοιρίας σε διοίκηση λόχου και κατόπιν τάγματος στο Σύνταγμα SS «Germania». Την άνοιξη του 1939 ήταν ήδη αντισυνταγματάρχης των SS και βοήθησε στη σύσταση του πρώτου συντάγματος πυροβολικού γι’ αυτά τα στρατεύματα. Μάλιστα ορίστηκε διοικητής της μίας από τις μοίρες του. Υπό αυτή την ιδιότητα συμμετείχε στις εκστρατείες στην Πολωνία και στη Γαλλία.

Το άστρο του Γκίλε άρχισε να ακτινοβολεί μετά τη γερμανική επίθεση στην ΕΣΣΔ. Τότε ανέλαβε διοικητής του συντάγματος πυροβολικού της πολυεθνικής 5ης Μεραρχίας SS «Wiking», του οποίου ηγήθηκε υποδειγματικά σε αμέτρητες σκληρές μάχες στον νότιο τομέα του Ανατολικού Μετώπου. Κατά τη θερινή εκστρατεία του 1942 το σύνταγμά του έφθασε μέχρι τον ποταμό Τερέκ του Καυκάσου. Τον Οκτώβριο εκείνου του έτους ο Γκίλε παρασημοφορήθηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών. Οι ανώτεροι του αναγνώριζαν πλέον τα ηγετικά του προσόντα. Τον Μάρτιο του 1943 ανέλαβε τη διοίκηση της «Wiking», η οποία είχε αναβαθμιστεί σε μεραρχία γρεναδιέρων πάντσερ. Στα στιβαρά χέρια του Γκίλε ο συγκεκριμένος σχηματισμός αποδείχθηκε ορμητικός στην επίθεση και ακλόνητος στην άμυνα. Τον Οκτώβριο του 1943 η «Wiking» έγινε η πρώτη μη αμιγώς γερμανική μεραρχία των Waffen SS που αναβαθμίστηκε σε μεραρχία πάντσερ. Την 1η Νοεμβρίου 1943 ο Γκίλε τιμήθηκε με τα Φύλλα Δρυός στον Σταυρό των Ιπποτών.

Η σκληρότερη δοκιμασία για τον Γκίλε ήλθε τον Ιανουάριο του 1944, όταν η «Wiking» ήταν ανάμεσα στις έξι γερμανικές μεραρχίες που κυκλώθηκαν από τους Σοβιετικούς στον θύλακα του Τσερκάσι. Ο θύλακας συμπιέστηκε τόσο πολύ ώστε δεν κάλυπτε περισσότερα από 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα, και ο Χίτλερ έδωσε την άδεια στις κυκλωμένες δυνάμεις να επιχειρήσουν έξοδο. Η «Wiking» ηγήθηκε της προσπάθειας, κατορθώνοντας να σώσει 34.000 από τους 55.000 κυκλωμένους στρατιώτες- κατόρθωμα για το οποίο ο Γκίλε έλαβε τα Ξίφη στον Σταυρό των Ιπποτών.

Την άνοιξη του 1944 ο Γκίλε ανέλαβε τη σχεδόν ανέφικτη αποστολή να υπερασπιστεί την ουκρανική πόλη Κόβελ απέναντι σε τέσσερις σοβιετικές στρατιές. Σημείωσε τέτοια επιτυχία ώστε τιμήθηκε από τον ευγνώμονα Χίτλερ με τα Διαμάντια στον Σταυρό των Ιπποτών, στις 19 Απριλίου 1944. Αμέσως μετά ανέλαβε καθήκοντα διοικητή του νεοσύστατου IV Σώματος Πάντσερ SS, στο οποίο υπήχθησαν η 3η και η 5η Μεραρχία Πάντσερ SS («Totenkopf» και «Wiking»). Αφού διεξήγαγε σφοδρές μάχες επιβράδυνσης των Σοβιετικών στην περιοχή της Βαρσοβίας, προήχθη στις 9 Νοεμβρίου 1944 σε αντιστράτηγο και στάλθηκε στην Ουγγαρία για να άρει την πολιορκία της Βουδαπέστης. Επειτα από τις σφοδρότατες μάχες εκεί και στην Αυστρία, συνελήφθη από τους Αμερικανούς τον Μάιο του 1945. Μετά τον πόλεμο ο Γκίλε έζησε μακριά από τη δημοσιότητα, υπό συνθήκες μεγάλης ανέχειας, αλλά φρόντιζε να διατηρεί πάντα επαφή με παλαιούς συμπολεμιστές του. Απεβίωσε από καρδιακή προσβολή στις 26 Δεκεμβρίου 1966.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Τ. Bomba & Perello: HITLER’S ARMY, Combined Books, 1996.
• R. Cartier: ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Εκδόσεις Πάπυρος, 1964.
• Erickson: THE ROAD TO BERLIN, Yale University Press, 1999.
• Glantz: WHEN TITANS CLASHED, University Press of Kansas, 1995.
• H. Guderian: ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ, Εκδόσεις Χιωτέλλη, 2006.
• Mitscham: CRUMBLING EMPIRE, Praeger, 2001.
• Seaton: THE RUSSO-GERMAN WAR, Presidio, 1993.
• Shukman: STALIN’S GENERALS, Grove Press, 1993.
• Ungvary: THE SIEGE OF BUDAPEST, Yale University Press, 2005.
• P. Zwack: THE SIEGE OF BUDAPEST, «Military History Quarterly», Winter 1999.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, Περιοδικό “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 121, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2006

1912, 7 Δεκεμβρίου | The liberation of Korytsa (Korce)

After the liberation of Thessaloniki (October 26, 1912) the Macedonian Army turned towards Western Macedonia. The Ministry of Defense recommended to the Chief of Army Staff, Throne Successor Constantine, to combine his offensive actions against the Turks in the area of ​​the Monastery with the corresponding Serbian ones, in order to quickly clear the situation and capture the Turkish forces that were retreating to the south.

According to the εstimations of the Government, which made them known to the Army, there was a danger that the Turkish forces, in case of their escape, would turn to Epirus and strengthen the Turkish guard of Ioannina.

After the occupation of the Monastery by the Serbs, since the Greek Army did not catch up due to bad weather conditions and long distances, the Ministry of Military considered it appropriate to deploy two divisions for the liberation of Korytsa first and then the other cities of Western Macedonia.

Δεκεμβριανά 1944: Οι θηριωδίες των Ελασιτών εις βάρος της Χωροφυλακής

ΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Έθεωρήσαμεν σκόπιμον όπως, έν κατακλεΐδι της έξιστορήσεως των ήρωικών αγώνων της Χωροφυλακής κατά τον Δεκέμβριον 1944 προς διάσωσιν της πρωτευούσης και της όλης έθνικής κυριαρχίας από τούς όνυχας του έλασιτισμού, παραθέσωμεν τα εις χεΐράς μας έπίσημα στοιχεία περί των απωλειών της Χωροφυλακής κατά την Δεκεμβριανήν περίοδον και των φρικωδών βασάνων εις τάς όποιας ύπεβλήθησαν προ της εκ τελέσεώς των όσοι εκ  των αξιωματικών και όπλιτών είχον την τραγικήν τύχην να πέσουν εις χεΐράς των κατά την διεξαγωγήν του άγώνος. Πράγματι, αί διαπραχθεΐσαι κατά την περίοδον της Δεκεμβριανής στάσεως θηριωδίαι ύπερβαίνουν πάσαν άνθρωπίνην φαντασίαν, προεκάλεσαν δε κατά την εποχήν εκ εινην την φρίκην εις σΰμπαντα τον πολιτισμένον κόσμον, το Σώμα της Χωροφυλακής έπλήρωσε με άφθονον αίμα τούς άγώνάς του προς άποσόβησιν της καταδυναστεύσεως του Ελληνικού λαού υπό των κομμουνιστών κατά την δραματικήν εκ εινην περίοδον του Δεκεμβρίου 1944. οι πίπτοντες εις χεΐράς των ελασιτών, με το όπλον άνά χεΐρας, οι όποιοι κατά τούς διεθνείς κανόνας έπρεπε να τύχουν συμπεριφοράς αιχμαλώτων, άλλά και οι όποιοι παρεδίδοντο διά συνθήκης με την ρητήν ύπόσχεσιν ότι άφοπλιζόμενοι θα άφήνοντο έλεόθεροι, ύπέστησαν παντοειδείς έξευτελισμούς και έθανατώθησαν με άνατριχιαστικά μαρτύρια, παρόμοια των όποιων δεν άναφέρονται ουδέ μεταξύ των πλέον βαρβάρων και άπολιτίστων λαών της Αφρικής και της ’Ασίας. ’Αληθώς, αί διαπραχθεΐσαι θηριωδίαι αποτελούν στίγμα διά τον ανθρώπινον πολιτισμόν. Γεννά την κατάπληξιν το γεγονός ότι εύρέθησαν άνθρωποι,  Ελληνες το γένος, την γλώσσαν και τάς παραδόσεις, γεννηθέντες και άνατραφέντες υπό τον γλαυκόν ούρανόν της γής αυτής, ή όποια έξέθρεψε και εκ αλλιέργησε τα εύγενέστερα άνθρώπινα ιδεώδη, να ύποστοΰν διά της ξένης προπαγάνδας και εκ  πολιτικού φανατισμού τοιαύτην ψυχικήν πόρωσιν, ώστε να άπολέσουν πάν άνθρώπινον αίσθημα και να διαπράξουν παρόμοια φρικώδη κακουργήματα.

Δεκεμβριανά 1944: Η Εποποία του Συντάγματος Χωροφυλακής Μακρυγιάννη

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑΝ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ

Το τμήμα τούτο, του ανά χείρας έργου μας, αποτελεί ενότητα μετά του προηγουμένου ως συνεχίζον την έξιστόρησιν της ηρωικής και πολυαίμακτου δράσεως της Χωροφυλακής κατά τον Δεκέμβριον του 1944 προς σωτηρίαν της πρωτευούσης. Έθεωρήσαμεν δε αναγκαίο όπως διαθέσωμεν ειδικόν τμήμα διά την έξιστόρησιν του αγώνος του Συντάγματος Μακρυγιάννη, διότι πρόκειται περί αληθούς εποποιίας ή όποια θα λαμπρύνη την Νεοελληνικήν ‘Ιστορίαν, είδικώτερον δε την ‘Ιστορίαν του Σώματος της Χωροφυλακής, εις την όποιαν άνέγραψε σελίδας εκ των πλέον ένδοξων και ηρωικών. Συγχρόνως, ή μάχη του Συντάγματος Μακρυγιάννη, Ελαβεν όλως ίδιάζουσαν σημασίαν εις την ιστορίαν εκ του γεγονότος ότι, χάρις εις την ηρωικήν αυτήν άντίστασιν, έσώθη το Ελεύθερον τμήμα της πρωτευούσης του Ελληνικού Κράτους και επομένως αυτό τούτο το Ελληνικόν Κράτος από την κυριαρχίαν του κομμουνισμού.

Δεκεμβριανά 1944: Η Ηρωική υπεράσπιση των Αθηνών υπό της Χωροφυλακής

Ή Σχολή Χωροφυλακής κατά τάν Δεκέμβριον του 1944 άντέστη ηρωικώς εις τάς επιθέσεις των ελασιτών.

1. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΜΥΝΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ

Ή άμυνα της έναπομενούσης έλευθέρας περιοχής των Αθηνών έστηρίζετο κυρίως εις δύο όχυρά συγκροτήματα, εύρισκόμενα εις τα άκρα ταύτης και υπερασπιζόμενα υπό δυνάμεων της Χωροφυλακής: Την Σχολήν Χωροφυλακής και το κτιριακόν συγκρότημα του Συντάγματος Μακρυγιάννη. Έάν ταϋτα επιπτον εις χεΐρας των έλα σι των, οίαδήποτε άλλη δύναμις δεν θα ήτο ικανή να συγκρατήση τούτους να είσορμήσουν και από των δύο πλευρών (Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας και Λεωφόρος Συγγροΰ), προς το κέντρον της πόλεως. Ή όλοκλήρωσις της κατακτήσεως της πρωτευούσης από τούς έλασίτας θα ήτο ζήτημα όλίγων ήμερών, αν μη ωρών. Είναι αληθώς περίεργον, πώς το στρατηγεΐον των κομμουνιστών δεν άντελήφθη την στρατηγικήν αυτήν πραγματικότητα και άντί να στρέψη άπάσας τάς δυνάμεις του, από της πρώτης στιγμής, προς κατάκτησιν των δύο οχυρών κτιριακών συγκροτημάτων Σχολής και Μακρυγιάννη, κατέτριψε πολλάς έξ αυτών προς κατάληψιν διαφόρων άνά την πόλιν, κατά το πλεΐστον υπερασπιζόμενων υπό μικρών δυνάμεων της Χωροφυλακής, κτιρίων.

Ιστορία του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων 23/12/1913 έως 26/06/1954

«ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ

ΓΕΝΙΚΑ:

1. Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων ιδρύθη διά του από 23 Δεκεμβρίου 1913 Β.Δ. όπως και τα άλλα Συντάγματα Ευζώνων. Η έδρα του Συντάγματος ήτο εις την Λαμίαν και υπήχθη υπό την ΧΙΙΙ Μεραρχίαν (Χαλκίδος).

ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1914 μέχρι και 1917:

1. Διά την περίοδον ταύτην δεν υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία περί του Συντάγματος, λόγω εξαφανίσεως μεγάλου μέρους των αρχείων ένεκα της επισυμβάσης την εποχήν εκείνην βαθείας διαιρέσεως της Χώρας ως και της απωλείας ετέρου μέρους των αρχείων κατά την κατοχήν και το κίνημα των κομμουνιστών τον Δεκέμβριον 1944 (ΔΙΣ/ΓΕΣ τόμος πρώτος “Η Ελλάς και ο πόλεμος εις τα Βαλκάνια” Εισαγωγή). Εξ ετέρων όμως ιστορικών στοιχείων αγόμεθα εις το συμπέρασμα ότι Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων ήτο ενεργόν εις την Λαμίαν και συνεπλήρωσε την δύναμίν του εις την εμπόλεμον σύνθεσιν με την επιστράτευσιν του 1915 (10 π. ημ. / 23 ν. ημ. Σεπ/βρίου 1915). Εν συνεχεία λόγω και του επελθόντος Εθνικού Διχασμού η Ελληνική Κυβέρνησις των Αθηνών τηρούσα ουδετερότητα υπεχρεώθη υπό των Αγγλογάλλων να ενεργήση αποστράτεσιν (26 Μαΐου π. ημ. / 8 Ιουν. ν. ημ. 1916) και να μεταφέρη τον Στρατόν εις την Πελοπόννησον. Ούτω και το Σύνταγμα απεστράτευσε τους εφέδρους και μετεστάθμευσεν εις την Πελοπόννησον.
   Η ΔΙΣ συνεχίζει την έρευναν της περιόδου ταύτης και εφ’ όσον εκ της ερεύνης ταύτης προκύψουν έτερα στοιχεία θ’ αναφέρη σχετικώς εις ΓΕΣ διά συμπληρωματικού ιστορικού σημειώματος.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΜΕΤΩΠΟΝ

3α. 16 Ιανουαρίου-τέλος Μαΐου 1918: Το Σύνταγμα συμπληρώνει την δύναμίν του εις εμπόλεμον, μεταφέρεται ατμοπλοϊκώς εις την Θεσ/νίκην και ασχολείται με εκπαίδευσιν.
β. Αρχαί Ιουνίου-Τέλος Αυγούστου 1918: Τον Ιούνιον μεταφέρεται μεθ’ ολοκλήρου της ΧΙΙΙ Μεραρχίας εις το μέτωπον του Στρυμόνος και την 20ην του ιδίου μηνός αναλαμβάνει τον τομέα από της λίμνης Αχινού μέχρι χωρίου Αγία Ελένη.-
γ. Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 1918: Τον Σεπτέμβριον εκτελεί επιθετικήν αναγνώρισιν προς εξακρίβωσιν της δυνάμεως και της διατάξεως του εχθρού εις τον τομέα του. Τον Οκτώβριον αναλαμβάνει ολόκληρον τον τομέα της ΧΙΙΙ Μεραρχίας η οποία συγκεντρούται εις τον χώρον μεταξύ Νικοκλαίας και Σησαμιάς προκειμένου το Α΄ ΣΣ να προελάση προς Σιδηρόκαστρον και Ρούπελ. Την 29 Σεπτ. υπογράφεται η ανακωχώ μετά της Βουλγαρίας διά της οποίας υποχρεούτο αύτη να εκκενώση αμέσως τα κατεχόμενα υπό του Στρατού της Ελληνικά και Σερβικά εδάφη και ν’ αποστρατευθή.
Την 3ην Οκτωβρίου το Σύνταγμα διατάσσεται ν’ ανακαταλάβη την Καβάλαν. Λόγω αρνήσεως των Βουλγάρων να εκκενώσουν την πόλιν το Σύνταγμα λαμβάνει διάταξιν μάχης, ότε τα Βουλγαρικά Συντάγματα αναγκάζονται ν’ αποσυρθούν. Το Σύνταγμα παραμένει εις Καβάλαν μέχρι τέλους Νοεμβρίου ότε συγκεντρούται εις τον λιμένα της πόλεως.

Μάχη της Σκυλούρας (σημ. Yılmazköy), Κύπρος, 15 Αυγ 1974

Στις 2 Αυγούστου 1974, παρότι υπήρχε εκεχειρία,  οι Τούρκοι επιτίθεντε στην περιοχή Κόρνος του όρους Πενταδάχτυλος με δύναμη 8 αρμάτων (4 Μ-47 και 4 Μ-113) και πέφτουν σε ναρκοπέδιο. Απο τα 8 οχήματα, 2 δεν καταστρέφονται (1 Μ-47 και 1 Μ-113) και καταλαμβάνονται απο Ελληνες στρατιώτες. Στο άρμα Μ-47 Αρχηγός πληρώματος τοποθετείται ο  Λοχίας Κωνσταντίνος Δρόσος από την Αρτοτίνα Φωκίδας.
Με συνεχή εκπαίδευση του ιδίου και του πληρώματος είναι έτοιμοι για την επόμενη κίνηση των  Τούρκων. Πράγματι στην δεύτερη μέρα του «Αττίλα 2», ανήμερα της Παναγιάς, στις 15 Αυγούστου 1974 και ώρα 15:00 δέχονται επίθεση στο χωριό Σκυλλούρα.
Πολλά τούρκικα Μ-47 καλυμμένα από τους πυκνούς καπνούς εξαιτίας των φλεγόμενών καλαμιώνων και σιτηρών, εμφανίζονται σε απόσταση 70-100 μέτρων.
Μπροστά τους υπήρχε ένα ποταμάκι το οποίο ανέκοψε για λίγο την προέλασή τους, ψάχνοντας για πέρασμα.

Συνολικές απώλειες του Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής 1941-1945

α/α	Μονάδες	Φονευθέντες		Τραυματισθέντες		Αιχμαλωτισθέντες ή εξαφανισθέντες		Σύνολο
		Αξκοι	Οπλίτες	Αξκοι	Οπλίτες	Αξκοι	Οπλίτες
1	Ι Ελληνική Ταξιαρχία	6	83	26	202	–	–	317
2	ΙΙΙ Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία	10	106	23	293	–	–	432
3	Ιερός Λόχος	7	5	32	27	10	22	103
	Σύνολο :	23	194	81	522	10	22	852

ΠΗΓΗ:Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ 1941-1945 (ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ-ΡΙΜΙΝΙ-ΑΙΓΑΙΟ), ΔΙΣ/ΓΕΣ

Κατανομή Δυνάμεων στο Μέτωπο της Ηπείρου, 10 Ιουν 1941

ΛΟΓΟΣ ΜΟΥΣΣΟΛΙΝΙ» τής 10ης Ιουνίου 1941 ενώπιον τής Βουλής.

Ό Στρατός τής ’Αλβανίας ήρίθμει τον μήνα του ’Απριλίου τας ακολούθους Μεραρχίας:

1) ΤΖΟΥΛΙΑ, 2) ΠΟΥΣΤΕΡΙΑ, 3) ΤΡΙΝΕΝΤΙΝΑ, 4) ΚΟΥΝΕΕΝΣΕ (Με­ραρχία ’Αλπινιστών), 5) ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ (τεθωρακισμένη Μεραρχία), 6) ΑΡΕΤΣΟ, 7) ΚΑΛΙΑΡΙ. 8) ΜΟΔΕΝΗΣ, 9) ΠIΝΕΡΟΛΟ, 10) ΠΙΕΜΟΝΤΕ, 11) ΣΙΕΝΑ. 12) ΜΠΑΡ I, 13) ΤΑΡΟ, 14) ΦΕΡΡΑΡΑΣ, 15) ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ, 16) ΚΑΖΑΛΕ, 17) ΜΕΣΣΗΝΗΣ. 18) ΛΕΝΙΑΝΟ, 19) ΣΦΟΡΤΣΕΣΚΑ, 20) ΚΟΥΝΕΟ, 21) ΦΟΡΑΙ, 22) ΛΥΚΩΝ τής Τοσκάνης, 23) ΚΥΝΗΓΩΝ ΤΩΝ ΑΛΠΕΩΝ, 24) ΜΠΡΕΝΕΡΟ, 25) ΑΚΟΥΙ

Μεταβολές Οργανώσεως Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής 1833-1964

1. 1833 (Οργανισμός Χωροφυλακής) Υπουργείο (Γραμματεία) Στρατιωτικών
2. 1834 (Κανονισμός Χωροφυλακής) Υπουργεία Στρα­τιωτικών και Εσωτερικών
3. 1922 (Ν. 2844) ύπερίσχυσις δικαιοδοσίας Υπουργείου Εσωτερικών.
4. 1924 (Ν. Δ. 28/28 Μαρτίου) ίδρυσις Υπουργείου Εννόμου Τάξεως 
5. 1924 (Ν. Δ. 30/Σεπτ./14/Οκτωβρίου) Κατάργησίς Υπουργείου Εννόμου Τάξεως 1924. Από 1η Οκτωβρίου Υπουργεία Στρατιωτικών και Εσωτερικών
6. 1936 (Α.Ν. 4/12/12/Αυγούστου) Συνεστήθη Υφυπουργείο Δημ. Ασφαλείας.
7. 1941  (Ν. Δ. 29) Ιδρύθη Υπουργείου Δημ. Ασφαλείας.
8. 1942 (Ν.Δ. 1201/8/9 Απριλίου) Κατάργησίς Υπουργός  Δημ. Ασφαλείας//Υπαγωγή Υπουργός  Εσω­τερικών.
9. 1945 (Α.Ν. 638/Ιην Ν/βρίου) Συνεστήθη Υπουργείου Δημ. Τάξεως (σχετικοί και οι Άναγκ. Νόμοι 655 και 744 έτους περί οργανώσεως και άρμοδιότητος Υπουργείου Δ.Τ.).
10. 1951 (Α.Ν. 1671 /1951) Καταργηθέντος Υπουργός  Δημ. Τάξεως έπανήλθεν εις Υπουργείου Εσωτερικών.
11. 1954 (Ν. 2813 14ης Απριλίου) Συνεστήθη θέσις Υφυπουργού Εσωτερικών
12. 1964 (Ν.Δ. 4425/10ης Ν/βρίου Συνεστήθη Υπουργείον Δημ. Τάξεως

Διατελέσαντες Αρχηγοί Χωροφυλακής 1833-1967

1.	Συνταγματάρχης  Μηχαν.	Γκραγιάρ Φραγκίσκος ( François Graillard)	1833-1834
2.	Ταγματάρχης Πεζικού	Ροσνερ Μαξιμιλ.	1834-1842
3.	Αντισυνταγματάρχης Χωροφυλακής	Βλαχόπουλος Κων.	1842-1843
4.	Συνταγματάρχης Πεζικού	Μήλιος Σπυρ.	1843
5.	Υποστράτηγος	Μαυροβουνιώτης Βασ.	1843
6.	Συνταγματάρχης  Πεζικού	Μήλιος Σπυρ.	1843-1844
7.	Αντισυνταγματάρχης  Χωροφυλακής	Δεληγιώργης Μήτρος (1)	1844-1848
8.	Συνταγματάρχης  Μηχαν.	Γκραγιάρ Φραγκίσκος ( François Graillard)	1848
9.	Υποστράτηγος	Βλαχόπουλος Άλεξ.	1848-1851
10.	Υποστράτηγος	Βλαχόπουλος Άλεξ.	1852-1854

Απώλειες I Ελληνικής Ταξιαρχίας κατά τις μάχες του Ελ Αλαμέιν και τις επιχειρήσεις Βόρειας Αφρικής

α/α	Μονάδες	Νεκροί		Τραυματίες		Σύνολο
		Αξκοί	Οπλίτες	Αξκοί	Οπλίτες
1	Στρατηγείο Ταξιαρχίας			1	2	3
2	1ο Τάγμα Πεζικού	1	13	6	46	66
3	2ο Τάγμα Πεζικού	1	13	5	39	58
4	3ο Τάγμα Πεζικού	–	4	3	18	25
5	I Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού	3	35	10	75	123
6	I Αντιαρματική Μοίρα		2			2
7	I Λόχος Μηχανικού	–	14	–	20	34
8	I Λόχος Πολυβόλων	–	1	1	2	4
9	I Πεδινό Χειρουργείο Εκστρατείας	1	1			2
	Σύνολο :	6	83	26	202	317

ΠΗΓΗ: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ 1941-1945 (ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ-ΡΙΜΙΝΙ-ΑΙΓΑΙΟ), ΔΙΣ/ΓΕΣ

Ελληνικές Δυνάμεις Στρατού Ξηράς που συμμετείχαν στις πολεμικές επιχειρήσεις 1942-1945

α/α	Περιοχή	Ετος	Μονάδες	Δύναμη	Παρατηρήσεις
1	ΒΟΡΕΙΑ ΑΦΡΙΚΗ	1942	Ι Ελληνική Ταξιαρχία	5.562
	-Ελ Αλαμέιν -Τυνησία	1943	Ιερός Λόχος (Μοίρα Καταδρομών)	140
2	ΙΤΑΛΙΑ -Μάχη Ρίμινι	1944	ΙΙΙ ΕΟΤ (α)	3.367(α)
3	ΝΗΣΟΙ ΑΙΓΑΙΟΥ	1943	Ιερός Λόχος (Μοίρα Καταδρομών)	246
	-Επιχειρήσεις Σάμου	1944		931
	-Επιχειρήσεις νήσων Αιγαίου και Δωδεκανήσων	1945	Ιερός Λόχος (Μοίρα Καταδρομών-Σύνταγμα Καταδρομών)
	Σύνολο :			10.246

(α) Συμπεριλαμβάνονται στη δύναμη της ΙΙΙ ΕΟΤ η δύναμη του ΙΙΙ Συντάγματος  Πεδινού Πυροβολικού και η δύναμη του 3ου Λόχου Φρουρών

ΠΗΓΗ:Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ 1941-1945 (ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ-ΡΙΜΙΝΙ-ΑΙΓΑΙΟ), ΔΙΣ/ΓΕΣ

Δολοφονημένοι από το Κ.Κ.Ε. (Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ. – Ο.Π.Λ.Α.) Αχαία, Αρκαδία, Ηλεία, 1942-1946

ΟΝΟΜΑ	ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ	ΠΕΡΙΟΧΗ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ	ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ	ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Λαμπρόπουλος Ιωάννης	Καμίνια	Αχαΐα	Γεωργός	Συγγούνι	1944-08-01
Λαμπρόπουλος Νικόλαος	Κάτω Αχαγιά	Αχαΐα	Γεωργός	Δροσιά	1944-06-15
Αγγελετόπουλος Παναγ.	Αιγείρα	Αχαΐα	Κτηματίας	Φενεός	1944-06-17
Αγγελόπουλος Θεόδ.	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Αγγελόπουλος Κων/νος	Ριόβολος	Αχαΐα	Γεωργός	Μητόπολις	1942-02-01
Αδαμόπουλος Λάμπρος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Λέλος Παναγιώτης	Λειβάρζι	Αχαΐα	Γεωργός	Λειβάρζι	1944-05-01
Αθανασίου Γεώργιος	Ακράτα	Αχαΐα	Δημ. Εισπράκτ.	Φενεός	1944-05-10
Αθανασόπουλος Ιωάννης	Σελιανίτικα	Αχαΐα	Αστυφύλαξ	Σουληνάρι	1944-04-10
Αθανασόπουλος Χρήστος	Κάτω Αχαγιά	Αχαΐα	Γεωργός	Τσάϊλο	1944-12-22
Αλεξόπουλος Γεώργιος	Αιγείρα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καλαμόβρυση	1944-07-17
Αναμάη Διαμάντω	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Οικοκυρά	Αγ. Γεώργιος	1944-07-20
Αναμάη Μαρία	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Οικοκυρά	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Αιμίλιος	Σιλίβαινα <	Αχαΐα	Μαθητής	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Αντώνιος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καμαρόβρυση	1944-06-15
Αναμάης Αντώνιος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Καλαμόβρυση	1944-06-15
Αναμάης Νικόλαος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Φοιτητής	Φενεός	1944-07-16
Αναμάης Σπυρίδων	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Κτηματίας	Βαλκουβίνα	1944-07-10
Αναμάης Χαράλαμπος	Σιλίβαινα	Αχαΐα	Μαθητής	Φενεός	1944-07-16

Η’ – ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

Γενική Κατάσταση και Σχέδια Ενέργειας των Συμμάχων

Στις αρχές του 1945, ο ι γερμανικές δυνάμεις που βρίσκονταν ακόμη στο Αιγαίο κατείχαν τα Χανιά και το βορειοδυτικό τμήμα της Κρήτης, στις Κυκλάδες τη νήσο Μήλο και από το σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων τη Ρόδο, την Τήλο, την Κω, την Κάλυμνο και τη Λέρο. Η Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση, αδυνατώντας να αποσύρει τις φρουρές της από τις νήσους αυτές, ένεκα της συμμαχικής δραστηριότητας στο Αιγαίο και των καταδρομικών επιχειρήσεων του Ιερού Λόχου, αναγκάσθηκε να αναβάλει την εκκένωσή τους. Παράλληλα, αποβλέποντας σε σχετικά μακρόχρονη παραμονή και προβολή αντιστάσεως στις κατεχόμενες αυτές νήσους, έδωσε οδηγίες στις φρουρές τους για ανάλογη προσαρμογή του αμυντικού συστήματος. Οι κύριες γερμανικές δυνάμεις αποχώρησαν από την ηπειρωτική Ελλάδα και από τη Βαλκανική.

Ζ’ – Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Η Ανάπτυξη του Ιερού Λόχου σε Σύνταγμα Καταδρομών

Τον Ιούνιο του 1944, σύμφωνα με απόφαση της Ελληνικής Κυβερνήσεως και του ΓΣΌΜΑ, παράλληλα με την οργάνωση και τη συγκρότηση της ΙΙΙ ΕΟΤ, άρχισε η αναδιοργάνωση του Ιερού Λόχου για την ανάπτυξή του σε Σύνταγμα Καταδρομών. Αρχικά είχε αποφασισθεί η συγκρότηση δεύτερου Ιερού Λόχου και είχαν εκδοθεί οι σχετικές διαταγές της οργανώσεώς του. Εξαιτίας όμως κάποιων αντιρρήσεων που προβλήθηκαν, η απόφαση ματαιώθηκε και οι διαταγές ακυρώθηκαν(1) . Οι νέες διαταγές για την οργάνωση του Ιερού Λόχου σε Σύνταγμα Καταδρομών εκδόθηκαν το πρώτο δεκαήμερο του μηνός, ταυτόχρονα με τις διαταγές συγκροτησεως της ΙΙΙ ΕΟΤ. Ο Ιερός Λόχος, με τη νέα σύνθεσή του, θα υπαγόταν στη Βρετανική Ταξιαρχία Καταδρομών με την ίδια επωνυμία και μόνο για τις βρετανικές στρατιωτικές αρχές θα αναφερόταν ως «Ελληνικό Ιερό Σύνταγμα’ (Greek Sacred Regiment)[298] [299] .

ΣΤ’-ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 14 ΦΕΒ. 1944 – 30 ΣΕΠ. 1944

Τα νέα Συμμαχικά Σχέδια για το Αιγαίο (Σχεδιαγράμματα 18, 20)

Στο τέλος του φθινοπώρου του 1943,    μετά την αποτυχία των αποβατικών επιχειρήσεων και την εκκένωση της νήσου Σάμου, η στρατιωτική κατάσταση στο Αιγαίο διαγραφόταν με τη σταθερή κατοχή των νήσων από τους Γερμανούς και τη δύσκολη, αν όχι αδύνατη, κίνηση των συμμαχικών πλοίων στην περιοχή του. Οι μυστικές συμμαχικές βάσεις που παρέμειναν ή δημιουργήθηκαν στα μικρασιατικά παράλια, από τις οποίες κατά διαστήματα ενεργούσαν μικρά βρετανικά τμήματα καταδρομών (κομμάντος) για παρενόχληση των γερμανικών φρουρών, δεν έφερναν αξιόλογα αποτελέσματα.

Στις 28 Νοεμβρίου 1943, στη Σοβιετική Πρεσβεία της Τεχεράνης άρχισε νέα Συνδιάσκεψη των Συμμάχων, με τη συμμετοχή του Βρετανού Πρωθυπουργού, του Προέδρου των ΗΠΑ και του Στάλιν. Στη Συνδιάσκεψη αυτή, που έληξε την 1η Δεκεμβρίου, έγιναν δεκτές σχεδόν στο σύνολό τους οι αξιώσεις του Στάλιν, με αποτέλεσμα την προσωρινή τότε και αργότερα, το θέρος του 1944, οριστική εγκατάλειψη των βρετανικών σχεδίων για την απόβαση στη Βαλκανική Χερσόνησο που θα άρχιζε με την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Ε’-ΑΠΟΒΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 29 ΟΚΤ. 1943 – 25 ΝΟΕ. 1943

Τα Συμμαχικά Σχέδια για τη Μεσόγειο και το Αιγαίο (Σχεδιάγραμμα 18)

Τον Ιανουάριο του 1943 πραγματοποιήθηκε η Συνδιάσκεψη της Καζαμπλάνκα, στην οποία συμμετείχαν ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, όπου διαπιστώθηκε ότι η κατάσταση μεταστρεφόταν υπέρ των Συμμάχων σε όλα τα μέτωπα.

Στη Συνδιάσκεψη προσκλήθηκε και ο Στρατάρχης Στάλιν, ο οποίος δεν παραβρέθηκε, επειδή αντιλαμβανόταν ότι η εξέλιξη των επιχειρήσεων στη Βόρεια Αφρική εξασφάλιζε την υπεροχή των Βρετανών και των Αμερικανών στη Μεσόγειο και εξαιτίας της αντιθέσεώς του στα σχέδια που προέβλεπαν την απελευθέρωση της Ελλάδας και της υπόλοιπης Βαλκανικής(1) .

Δ’-Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ

Η Κατάσταση του Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής μέχρι τον Απρίλιο 1944 (Σχεδιάγραμμα 1)

Τον Ιανουάριο του 1943 και ενώ ο Ιερός Λόχος ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για τις επιχειρήσεις της Βόρειας Αφρικής, άρχισε η υλοποίηση των αποφάσεων της Ελληνικής Κυβερνήσεως και του ΓΣΌΜΑ, που αφορούσαν στην αναδιοργάνωση, αναδιάταξη και μετεκπαίδευση των υπόλοιπων Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για μελλοντικές επιχειρήσεις εκτός της Αφρικής.

Η Ι Ελληνική Ταξιαρχία, που βρισκόταν στην Αμίρια της Αιγύπτου, μεταστάθμευσε από 22 μέχρι 24 Ιανουαρίου 1943 στην περιοχή Καμπρέτ του Σουέζ, όπου παρέμεινε μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου 1943 και ασχολήθηκε με την εκπαίδευσή της σε συνδυασμένες αποβατικές επιχειρήσεις, στο Βρετανικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Συνδυασμένων Επιχειρήσεων που λειτουργούσε εκεί(1).

Γ’ -Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΑΦΡΙΚΗΣ

Οι Πρώτες Αποστολές Τμημάτων του Ιερού Λόχου (Σχεδιάγραμμα 8)

Το πρώτο τμήμα του Ιερού Λόχου που αποφασίσθηκε να λάβει μέρος στις επιχειρήσεις της Βόρειας Αφρικής ήταν μία Ομάδα από οκτώ Ιερολοχίτες, με επικεφαλής τον Αντισμήναρχο Αλεξανδρή Γεώργιο.    Η Ομάδα αυτή θα ενεργούσε στα πλαίσια του 1ου Βρετανικού Συντάγματος Καταδρομών, στο οποίο υπαγόταν ο Ιερός Λόχος, έχοντας ως αποστολή να εισχωρήσει στην Αφρικανική Έρημο, νοτιοδυτικά της Αγκεντάμπια, προκειμένου να παρενοχλεί τις συγκοινωνίες στα νώτα του εχθρού.

1942 | Η μάχη του Ελ-Αλαμέιν

Η Γενική Στρατιωτική Κατάσταση (Σχεδιαγράμματα 1,2)

Η Βόρεια Αφρική έχει μεγάλη στρατιωτική αξία, επειδή ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των συγκοινωνιών των τριών μεγάλων ηπείρων, Ευρώπης, Αφρικής και Ασίας. Για το λόγο αυτόν αποτέλεσε, επί δύο περίπου έτη πριν από τη μάχη του Ελ Αλαμέιν, το θέατρο πολύ σημαντικών πολεμικών γεγονότων. Οι αντίπαλοι διεκδίκησαν με πείσμα τον έλεγχο και την κατοχή της για να τη χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια ως βάση και αφετηρία μελλοντικών στρατηγικών επιδιώξεων.

Α’-ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Εγκατάσταση της Ελληνικής Κυβερνήσεως στο Κάιρο και στο Λονδίνο

Η ελληνική εποποιία των πολέμων 1940-1941 εναντίον των Ιταλών και των Γερμανών έληξε στην ηπειρωτική Ελλάδα στις 20 Απριλίου 1941. Οι Γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941, ενώ στη συνέχεια κατέλαβαν, σε συνεργασία με τους Ιταλούς, την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα και μέχρι τις 8 Μαίου τις νήσους του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους, εκτός από την Κρήτη.

Η Ελλάδα, παρά το ότι υπέκυψε στρατιωτικά σε δύο ισχυρές Δυνάμεις του Άξονα, διατήρησε αμείωτη την απόφασή της να συνεχίσει τον αγώνα. Έτσι, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ και η Κυβέρνηση με επικεφαλής τον Πρωθυπουργό Εμμανουήλ Τσουδερό, λίγες ημέρες πριν από την κατάληψη της Αθήνας, αναχώρησαν για το σκοπό αυτό στην Κρήτη. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που μεταφέρθηκαν στην Κρήτη δεν ήταν αρκετές και αξιόμαχες σε βαθμό ώστε να αντιμετωπίσουν την αναμενόμενη γερμανική επίθεση. Η αιχμαλωσία και η διάλυση του Ελληνικού Στρατού, ύστερα από την αυθαίρετη συνθηκολόγηση του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ)[1] στις 20 Απριλίου 1941, δεν επέτρεψε παρά μόνο τη μεταφορά ελάχιστων τμημάτων του στην Κρήτη.

Κουρούκλης Γεώργιος

Πατέρας του ήταν ο Στρατηγός Ανδρέας Κουρούκλης και αδελφός του ήταν ο Λοχαγός εξ εφέδρων του Ελληνικού Στρατού Δημήτριος Κουρούκλης, ο οποίος σφαγιάστηκε το 1946 από κομμουνιστές αντάρτες, ενώ την ίδια τύχη είχε το 1949 και η σύζυγος του Δημητρίου Κουρούκλη, την οποία έσφαξαν, με κουτί κονσέρβας, Σλαβο-«Μακεδόνες» αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ.

Ο Δημήτριος Κουρούκλης και η σύζυγος του ήταν οι γονείς της ηθοποιού Ζωής Κουρούκλη, που έγινε γνωστή με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ζωή Λάσκαρη.

Ο Γεώργιος Κουρούκλης εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων [Σ.Σ.Ε.], από την οποία αποφοίτησε το 1922 με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού Πεζικού, ενώ ήταν τελειόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και μιλούσε τη Γαλλική γλώσσα.
Τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου προς την 1η Μαρτίου 1935 ξέσπασε το στρατιωτικό κίνημα επικεφαλής του οποίου ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Κουρούκλης ως υπασπιστής του Γεωργίου Κονδύλη πρωταγωνίστησε στο Βασιλικό αντικίνημα που επανέφερε το θεσμό της Βασιλείας στην Ελλάδα. Τμήματα του Πεζικού μαζί με δυνάμεις πυροβολικού και τεθωρακισμένα, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Ευάγγελος Τρεπεκλής, ο Γεώργιος Βαγενάς, ο Νικόλαος Κουσίντας και ο Γεώργιος Κουρούκλης, επιτέθηκαν εναντίον των στασιαστών οι οποίοι με επικεφαλής τον Στέφανο Σαράφη, είχαν καταλάβει το τάγμα Μακρυγιάννη και ύστερα από μάχη οι κινηματίες παραδόθηκαν στα κυβερνητικά στρατεύματα.

Greek War of Independence Map of Main Battles

http://tiny.cc/greek_war_battles

 

Το μνημείο στο Μανιάκι

Marko Botsari monumnet

Athanasios Diakos

Athanasios Diakos

Athanasios Diakos

Το χάνι της Γραβιάς

The Greek Dunkirk (Operation Demon), 24-29 April 1941

The huge operation to evacuate mainland Greece by British troops under the code name «Operation Demon» . A large number of British warships and Greek boats, motorship and even pleasure boats, boarded from Rafina, Porto Rafti, Megara, Nafplio, Tolo, Kalamata and Monemvasia 50,672 soldiers (from an expeditionary force of 62,000 men) were transferred to Egypt, with a stopover in Crete where about 21,000 men remained to bolster its defense.
During the operation 500 soldiers were killed when the Danish ship Slamat sank after a German air strike.

HMS Diamond and HMS Wryneck were also sunk 30 nm south of Nafplio in their attempt to rescue the shipwrecked Slamat , with heavy losses.
The ordeined commercial steamships «Corinthia», «Ionia», «Lesvos», «Kefallinia», «Popi», «G. Potamianos», «Kalamara», «Marit Maersk» sailing many times without escort and under very adverse conditions performed great number of transports of troops retreating to Crete and Alexandria. The contribution of Greek merchant shipping has been such that the Commander of the Mediterranean Fleet, Vice Admiral Andrew Cunningham, has expressed his satisfaction with his Δaily agenda.

Το συρματόπλεγμα στον πόλεμο των χαρακωμάτων

Το συρματόπλεγμα αποτελούσε συστατικό τμήμα των στατικών αμυντικών γραμμών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και ιδιαίτερα του Δυτικού Μετώπου.Τοποθετημένο σε πυκνές και συνεχείς γραμμές,καθυστερούσε σημαντικά την προέλαση του εχθρικού πεζικού,επιτρέποντας στον αμυνόμενο να του επιφέρει τρομακτικές απώλειες με πυρά πολυβόλων και άλλων όπλων.
Μέχρι την εμφάνιση των συμμαχικών αρμάτων μάχης το 1916 και ειδικά στην πρώτη Μάχη του Καμπρέ(20 Νοεμβρίου-7 Δεκεμβρίου 1917),ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος εξουδετέρωσης των γραμμών συρματοπλεγμάτων ήταν η χρήση βαρέως πυροβολικού και βλημάτων υψηλής εκρηκτικής ισχύος,τα οποία όμως είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια του αιφνιδιασμού του αντιπάλου.
Αλλά και στην περίπτωση που καταστρεφόταν,μπορούσε πολύ εύκολα να αντικατασταθεί,καθώς η παραγωγή του ήταν ιδιαίτερα φθηνή.
Οι Γερμανοί ειδικότερα,ακολουθώντας αμυντική τακτική στην Γαλλία και το Βέλγιο κατά το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου,έδωσαν ιδιαίτερη βαρύτητα στην σχεδίαση και την χρήση του αποτελεσματικότατου αυτού υλικού.
Ήδη κατά την Μάχη του Σομ,οι γερμανικές γραμμές συρματοπλεγμάτων είχαν δεκάδες μέτρα βάθος-συμβάλλοντας σημαντικά στις τεράστιες απώλειες του βρετανικού πεζικού-ενώ με την ανάπτυξη της περίφημης αμυντικής Γραμμής Χίντενμπουργκ το 1916-1917 έφτασαν να κυμαίνονται από 45-90 μέτρα βάθος.

λεγεωνάριοι

Οι λεγεωνάριοι της ύστερης δημοκρατικής περιόδου,αλλά και των αυτοκρατορικών χρόνων έφεραν βαρέα ακόντια,τα pila.
Το pilum είχε μήκος 60 εκατοστά και βάρος από 2 έως 5 κιλά και έφεραν κατά την μάχη δύο εκδόσεις του,μια βαριά και μια ελαφρύτερη.
Αυτό που ξεχώριζε το pilum όμως ήταν η ιδιοφυής κατασκευή του.
Η πυραμιδοειδής αιχμή του-η οποία επιτύγχανε υψηλή διάτρηση θωράκισης-ήταν κατασκευασμένη από σκληρό σίδηρο,σε αντίθεση με το μεταλλικό στέλεχος του ακοντίου,του οποίου ο σίδηρος δεν είχε σκληρυνθεί.Συνεπώς όταν έπληττε τον στόχο του,ενώ η αιχμή τον διαπερνούσε το στέλεχος λύγιζε υπό το βάρος του ακοντίου,καθιστώντας την απομάκρυνση του υπερβολικά δύσκολη και χρονοβόρα εν ώρα μάχης.Συγχρόνως η αχρήστευση του δεν επέτρεπε την επαναχρησιμοποίηση του από τον εχθρό.
Συνήθης πρακτική κατά την μάχη,ήταν η ρίψη των pila σε απόσταση 15-20 από την εχθρική παράταξη,με σκοπό την αχρήστευση των ασπίδων του αντιπάλου και την αραίωση των γραμμών του.
Ακολουθούσε έφοδος των λεγεωνάριων και μάχη εκ του σύνεγγυς με το gladius.

Έκθεσις Τζαμαλούκα Αίαντος, ταγματάρχου ε.α. , Αρχηγού Ε.Α.Ο. της Π.Α.Ο.

Τα παρεχόμενα κατωτέρω στοιχεία είναι ακριβή και εκτίθενται ως τα έζησα προσωπικώς, ως άρχηγός Ε.Α.Ο. της Π.Α.Ο. εις τα ’Ανατολικά Κρούσια-Κλέπε-Σύβρι.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ- Περίοδος 1941 έως ’Ιουλίου 1943.

Κατά την έν όψει χρονικήν περίοδον έξετέλουν καθήκοντα διοικητοΰ Άστυνομικού Τμήματος Κιλκίς. Περί τα μέσα του 1941 έμυήθην εις την Υ.Β.Ε. μετονομασθεΐσαν έν συνεχεία εις Π.Α.Ο. Συνεδέθην με άξιωματικούς και ύπαξιωματικούς του Στρατού και της Χωροφυλακής και έμύησα εις την Όργάνωσιν πολλούς πολίτας έπιλέκτους, οι όποιοι με την σειράν των έμύησαν άλλους, τόσον έντός της πόλεως Κιλκίς, όσον και έκτος αύτής. Έν άρχή με άπησχόλησεν ή καταπολέμησις των αντεθνικών προπαγανδών και Ιδία της βουλγαρικής, ή όποια έντόνως έξεδηλώθη εις την περιοχήν μου.

Μνημείο πεσόντων Ελληνικής Χωροφυλακής (φωτογραφίες)

Ενας φόρος τιμής σε όσους θυσιάστηκαν για να ζούμε σήμερα ελεύθεροι.
Οσοι μπορούν να συνεισφέρουν με φωτογραφίες και πληροφορίες σχετικά με τους ηρωϊκούς νεκρούς παρακαλούνται να στείλουν μήνυμα.

Συνταγματάρχης Σωτήριος Οικονομόπουλος. ’Ανώτερος διοικητής Χωροφυλακής Στερεός Ελλάδος. Εκτελέστηκε απάνθρωπα στην Αθήνα υπό των έλασιτώ τον Δεκέμβριο του 1944.

Αντισυνταγματάρχης Χρηστός Αντωνόπουλος του Θεοφάνους. Γεννήθηκε το έτος 1899 στη Δερβίτσα Αρκαδίας. Διοικητής Χωροφυλακής Καβάλας τραυματίσθηκε θανασίμως από έκρηξη νάρκης την 30.12.1948 εις Νέα Καρβάλη Καβάλας.

Ταγματάρχης Στέφανος Σταυράκης του Λουΐζου, γεννηθείς στην Ιο Κυκλάδων. Τον Δεκέμβριο του 1944, διοικητής ών της Διοικήσεως Χωροφυλακής Πειραιώς, συνελήφθηκε υπό των κομμουνιστών, μετά πολύωρο επικό αγώνα, και οδηγηθείς στο Άσυλο Νέας Κοκκινιάς εκτελέσθηκε μαζί με άλλους άνδρας της Χωροφυλακής.

Ταγματάρχης Παναγιώτης Κολιοβέτας του Σωτηρίου. Γεννήθηκε το έτος 1899 εν Μουρικίο Βοιωτίας. Διοικητής Χωροφυλακής Έβρου, συνελήφθκεη την 14.11.1946 εντός της αμαξοστοιχίας Αλεξανδρουπόλεως υπό κομμουνιστοσυμμοριτών τραυματίας ών, αποβιώσας μετ’ ολίγον σονεπεία των τραυμάτων του.

Ταγματάρχης Νικόλαος Σιαπέρας του Βασιλείου. Γεννήθηκε το έτος 1902 εις Άρτα. Μετα την προσωρινή κατάληψη τής πόλεως Καρπενησιού υπό των κομμουνιστοσυμμοριτών , οδεύοντας προς Λαμία έπεσε σε σφοδρή χιονοθύελλα και απεβίωσε εκ ψύξεως στη θέση Κελάνια Ευρυτανίας.

Ταγματάρχης Νικόλαος Κάης τον Διονυσίου. Γεννήθηκε στα Φιλιατρά Μεσσηνίας το 1899. Το έτος 1944 ανήκε και υπηρετεί εις την Διοίκηση Χωροφυλακής Μεσσηνίας. Κατά την επίθεση των ελασιτών, την 9-9-1944, κατά τής πόλεως τής Καλαμάτας πολέμησε με εξαιρετικό ηρωισμό. Μετά την κατάληψη τής πόλεως υπό των συμμοριτών, ή δύναμις τής Χωροφυλακής κατέφυγε στο Μελιγαλά, όπου το Τάγμα Ασφαλείας διεξήγαγε και εκεί τριήμερο αγώνα μέχρι τής 16-9-1944, οπότε υπερισχύσανε οι κομμουνιστές κατόπιν αίματηροτάτου αγώνος, αιχμαλώτισαν τούς εναπομείναντες άνδρες τής Χωροφυλακής ως και του Τάγματος Ασφαλείας, τους οποίους κατέσφαξαν κατά τρόπον άγριο, τον δε ταγματάρχη Κάη μετέφεραν στην Καλαμάτα, οπού καννιβαλικώς, και προκληθέν προς τούτο, τον έλυντσάρισε παρακινηθής όχλος.

Ταγματάρχης Κορνηλάκης ‘Εμμανουήλ του Ιωάννου. Γεννήθηκε το 1895 στονς Ξυδά ‘Ηρακλείου-Κρήτης. το έτος 1944 υπηρετεί ως διοικητής τής Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Χαλανδρίου. Την 23ην Αύγουστου αναρχικοί είχαν συγκεντρωθεί στη θέση «Αγία Άννα». Μεταβαίνοντας με δύναμης Χωροφυλακής προς αποκατάσταση τής τάξεως πυροβολήθηκε παρ’ αγνώστου και τραυματίσθηκε θανάσιμα στην κοιλιακή χώρα, μεταφερθείς δε εις το Β Στρατιωτικό Νοσοκομείο, υπέκυψε μετά δίοωρο στά τραύματά του.

Ταγματάρχης ‘Ιωάννης Σωτηρίου του Νικολάου. Γεννήθηκε στη Βρυνέα Αλμυρού το έτος 1895. Διοικητής Διοικήσεως Χωροφυλακής Βέροιας το έτος 1946. φονεύτηκε μεθ’ ετέρων 14 χωροφυλάκων στη θέση «Φραγκόπετρα» Βέροιας την 13ην Σεπτεμβρίου, μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών .

Ταγματάρχης Ιωάννης Φραγκουδάκης του. Κωνσταντίνου. Γεννήθηκε στην Αθήνα το έτος 1894. Τον Σεπτέμβριο του 1944 ετύγχανε διοικητής τής Διοικήσεως Χωροφυλακής Μεσσηνίας. Την 9-9-1944 και ώρα 9η πρωινή έπετέθησα εναντίον των Υπηρεσιών Χωροφυλακής Καλαμάτας τρία συντάγματα ελασιτών άρτια εξοπλισμένα. Μετά γενναία αντίσταση αποχώρησε ή δύναμη τής Χωροφυλακής από Καλαμάτα την 10-9-1944 στο Μελιγαλά. Ο ταγματάρχης Φραγκουδάκης, μετά την κατάληψη του Μελιγαλά υπό των ελασιτών, συλληφθείς αιχμάλωτος μεθ’ ετέρων αξιωματικών Χωροφυλακής, του νομάρχου και του εισαγγελέως Πλημμελειοδικών, οδηγήθηκε στη Καλαμάτα, όπου, μετά από ανήκουστα βασανιστήρια, εκτελέστηκε διά πελεκεως και μαχαιρών την 17-9-1944, το δε πτώμα του αναρτήθηκε επί στύλου εις την πλατεία τής πόλεως.

Ταγματάρχης Χρηστός Σακελλαρίου του Αποστόλου. Γεννήθηκε στο Νεοχώριο Τρικάλων το έτος 1899. Το έτος 1944 ήταν διοικητής τής Διοικήσεως Χωροφυλακής Πύργου Ήλείας, όπου πλήρης θάρρους και αυτοθυσίας διηύθυνε την άμυναν τής πόλεως. κατά την προσβολή αυτής υπό των ελασιτών την 8-9-1944, τραυματίσθηκε βαρέως και εκτελέσθηκε μετά την επικράτηση των κομμουνιστών.

Ταγματάρχης Γεώργιος Δρεμπέλας του Παναγιώτου. Γεννήθηκε το 1895 στη Βαρβάσαινα Ηλείας. Κατά την διάρκεια της κατοχής ετύγχανε διοικητής Διοικήσεώς Χωροφυλακής Έβρου, ανέπτυξε τεράστια εθνική δράση, ως σύνδεσμος μεταξύ των έν Έλλάδι δρώντων εθνικοφρόνων και Μέσης ‘Ανατολής. Την 19-2-1943 ενώ διάβαινε τον Εβρον με πρόθεση να αναχώρηση στη Μέση ‘Ανατολή, δολοφονήθηκε από άγνωστους αναρχικούς, προφανώς Βουλγάρων ή κομμουνιστών.

Ταγματάρχης Δημήτριος Τσοτάκος του Παναγιώτη. Συνελήφθηκε την 5-12-44, μετά της υπολοίπου φρουράς της Α.Δ.Χ. Στερεάς ’Ελλάδος, κατακρεουργήθηκε υπό των ελασιτών στην περιοχή Κυψέλης.

Ταγματάρχης Δημήτριος Παπαγιαννάκης του Μιχαήλ. Γεννήθηκε εις Κρύα Βρύση Χανίων το έτος 1898. Δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστών στα Χανιά την 16 ’Οκτωβρίου 1946.

Υπομοίραρχος Παναγιώτης Ταλαγάνης

‘Ανθυπομοίραρχος ’Αθανάσιος Λουκάς του ‘Αναστασίου. Γεννήθηκε εν Βρύση Εύβοιας. Φονεύτηκε την 30.12.1946 εις Υπάτη Λαμίας μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών .

Ανθυπομοίραρχος Γεώργιος Νικ. Καρακατσάνης. Σπεύδωr προς προστασία του Βασιλέως Γεωργίου Β’ εις την περιοχή Χανιών (βίλα Μάνου), φονεύτηκε από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές (20-5-1941). Ηταν ο πρώτος αξιωματικός τής Χωροφυλακής, ό όποιος έπεσε στη Μάχη τής Κρήτης. γοστασίου. Κατόπιν συμπλοκής στήθος προς στήθος κατώρθωσαν νά εξοντώσουν τούς

Υπομοίραρχος Δημήτριος Ζούμας του ’Ιωάννου. Γεννήθηκε το έτος 1901 στην Άμφισσα, Την 14-4-1943 υπηρετών ως διοικητής τής Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Χλεμποτσαρίου Βοιωτίας απήχθηκε υπό ομάδας ενόπλων κομμουνιστών και μετεφέρθηκε στα Μαζαρέϊκα Τανάγρας όπου εκτελέστηκε διά πελέκεως και μαχαιρών, μέ το αιτιολογικό ότι ετύγχανε όργανο τάξεως.

Μοίραρχος Παναγιώτης Νιαρχάκος, ανήκε στη δύναμη της Σχολής Χωροφυλακής, φονεύθηκε την 21 -12-1944, οπό των κομμουνιστοσυμμοριτών, κατά Εκκαθαριστικός επιχειρήσεις εις την περιοχή του Νοσοκομείου του ‘Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Μοίραρχος Παναγιώτης Λειβαδίτης του Ανδρέου, από Κιάτο-Κορινθίας. Σφαγιάσθηκε στο Μεταλλικό-Κιλκίς υπο των κομμουνιστών την 4ην Νοεμβρίου 1944.

Μοίραρχος Κωνσταντίνος Στεφανάκης. Δολοφονήθηκε υπό των κομμουνιστών την 5-12-44, μετά την κατάληψη των φυλακών Βουλιαγμένης, εις την φρουρά των οποίων ανήκε.

Μοίραρχος Χαρίλαος Πανταζής του Σταματίου. Γεννήθηκε το έτος 1899 εις Χαλκίδα. Την 18-2-1944 υπηρετών εις την Διοίκηση Χωροφυλακής Εύβοιας ήτο επικεφαλής συνοδείας μεταγωγής κομμουνιστών εις ‘Αθήνας. Παρά τον σιδηροδρομικό σταθμό Βαθύς Βοιωτίας, έλασϊτες επετέθησαν εναντίον τής αμαξοστοιχίας και αφού αιχμαλώτισαν τη δύναμη τής Χωροφυλακής άπελευθέρωσαν τούς μεταγομένους κομμουνιστές τον δε μοίραρχο οδήγησαν παρά το νεκροταφείο του χωρίου Σκούρτα, όπου και τον εκτέλεσαν.

Μοίραρχος Χαράλαμπος Οικονομίδης του Σπυρίδων Γεννήθηκε το έτος 1910 εν Πεσπερέγω Λήμνου. Φονεύτηκε την 1.2.1949 στο το 23ο χιλιόμετρο της οδού Κοζάνη- Πτολεμαΐδας σε συμπλοκή με τους κομμουνιστοσυμμοριτών .

Μοίραρχος Γεώργιος Στραβοσκιάδης του ‘Εμμανουήλ, Γεννήθηκε στην Αθήνα το έτος 1901. Το 1942 υπηρετεί ώς διοικητής Υποδιοικήσεις Χωροφυλακής Λαγκαδά Θεσσαλονίκης. Την 2-7-1942 δολοφονήθηκε υπό αναρχικού επί της δημοσίας οδού Λαγκαδά-Λουτρών,

Μοίραρχος Γεώργιος Σαρειδάκης του Ιωάννου. Γεννήθηκε στα Μεγάλα Χωράφια-Χανιών το έτος 1907. Φονεύτηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών , στον Ταυρωνίτη Χανιών την 26ην Απριλίου 1947.

Μοίραρχος Γεώργιος Παπαγιάννης του Ευαγγέλου. Γεννήθηκε το 1906 στη Σπερχειάδα-Φθιώτιδος. Υπηρετών εις την Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης και κατευθυνόμενος εις την Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Αγίου Όρους, συνελήφθη την 13-9-1944 στην Ιερισσό Χαλκιδικής υπό της οργανώσεως ΟΠΛΑ και οδηγηθείς στην Αρναία εκτελέστηκε εκεί με το αιτιολογικό ότι ήταν όργανο της Χωροφυλακής, αφού προηγούμενους οι κομμουνιστές του αφαίρεσαν τα ενδύματα και τα διαμοιράσθηκαν.

Μοίραρχος Γεώργιος Παναγέας τον Παναγιώτη. Γεννήθηκε το έτος1904 στη Αθήνα. Φονεύτηκε την 22.4.1947 στη θέση Αμπέλια Άγριάνων-Λακωνίας, μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών .

Μοίραρχος Γεώργιος Μπαρτσούλης του ‘Αποστόλου. Γεννήθηκε το Έτος 1907 εις Δροσοπηγή-Άρτας. Φονεύτηκε την 5.6.1947 εις Μονοδένδρι-Σπάρτης, μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών.

Μοίραρχος Ευστάθιος Κοντός του Παναγιώτου, Γεννήθηκε στη Μπύρια Αχαΐας το έτος 1904. Φονεύτηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών στη θέση Άνω Αρβανίτες-Σάμου την 4.6.1948.

Μοίραρχος Δημήτριος Τσάλας του Θεοδώρου. Έγεννήθη Το 1898 εις Μαλακάσιον – Καλαμπάκας Τρικάλων. Το 1944 ετύγχανε διοικητής τής Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Γιαννιτσών. Τον ’Ιούλιον του 1944 ίσχυραί κομμουνιστικοί δυνάμεις προσέβαλαν την εις Γιαννιτσά δύναμη τής Χωροφυλακής, ήτις μετά ισχυρή αντίσταση καταβλήθηκε υπό των υπερτερών κομμουνιστικών δυνάμεων. Ούτος συλληφθεις υπό των κομμουνιστών ώδηγήθη εις Το χωρίο Κάτω-Κορυφή- Αλμωπίας, ένθα έξετελέσθη κατά τον αγριότερο τρόπον με Το αίτιο λογικόν ότι άνηκε εις την Χωροφυλακή.

Μοίραρχος Δημήτριος Αγραφιώτης του Αριστοτέλους. Γεννήθηκε στην Ιστιαία Εύβοιας το έτος 1907. Το έτος 1944 υπηρετεί ως διοικητής του Τμήματος Ασφαλείας Καλαμάτας. Μετά την επίθεση των ελασιτών κατά της πόλεως, αποχώρησε μετά της λοιπής δυνάμεως Χωροφυλακής εις Μελιγαλά. Κατόπιν αιματηρών μαχών εναντίον των ελασιτών τραυματίσθηκε θανασίμως και μεταφερθείς εις νοσοκομεΐο της Καλαμάτας, υπέκυψε στα τραύματά του την 18-9-1944.

Μοίραρχος Δημητριός Κωφίτσας του Θεοδώρου. Γεννήθηκε το έτος 1901 στο Χαλίκι-Καλαμπάκας. Υπηρετών εις την Διεύθυνση’ Αστυνομίας Θεσσαλονίκης, είχε διορισθεί επίτροπος του Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης, λόγω της νομικής του καταρτίσεως (ετύγχανε πτυχιούχος της Νομικής). Την 6.10.1946 και περί ώρα 23.00′ επιστρέφοντας εις την οικία του, πυροβολήθηκε κατ’ επανάληψη από αναρχικο της κομμουνιστικής οργανώσεως ΟΠΛΑ και φονεύτηκε .

Μοίραρχος Βασίλειος Κότσιρας

Υπομοίραρχος Νικόλαος Ίω. Χλεμπογιάννης. Φονεύθηκε την 20-5-1941, στο έργοστάσιο «ΒΙΟ», ηρωικώς μαχόμενος εναντίον των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, προελαύνων με το περίστροφο άνά χείρας επικεφαλής ομάδας χωροφυλάκων.

Υπομοίραρχος Κωνσταντίνος Μπαμπίλης

Ανθυπομοίραρχος Αθανάσιος Παπαχατζόπονλος τον Ιωάννου. Γεννήθηκε το έτος 1911 στη Τρίπολη-‘Αρκαδίας. Το έτος 1944 υπηρετεί εις το A ’Αστυνομικό Τμήμα Τριπόλεως. Την 20-4-1944 και ώρα 10η νυκτερινή συνελήφθητε εις τον συνοικισμό Ρουμελιώτικα υπό ένοπλων κομμουνιστών και εκτελέστηκε με το αιτιολογικό ότι ετύγχανε όργανο της τάξεως.

Ανθυπομοίραρχος Βασίλειος Μούρκας του Δημητριού. Γεννήθηκε το έτος 1907 εν Πορτη-Καρδίτσης. Μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών εις Φλαμπουράρι -Ιωαννίνων, την 25.12.1946, επικεφαλής τμήματος Χωροφυλακής, τραυματίσθηκε βαρέως και συλληφθείς αιχμάλωτος υπό των κομμουνιστοσυμμοριτών εκτελέστηκε .

Υπομοίραρχος Κωνσταντίνος Μανωλικίδης, ο οποίος την εσπέρα τής 26.10.1912 εισήλθε πρώτος εις Θεσσαλονίκη επί κεφαλής στρατονομικού αποσπάσματος.

Υπομοίραρχος Χαράλαμπος Παρασχάκης του Γεωργίου. Γεννήθηκε στο Καλαμακί Ηρακλείου το έτος 1910. Φονεύθηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών στη θέση Γκινέα Πάθα-Σάμου την 12.9.1947.

Υπομοίραρχος Γεώργιος Σαβιολάκης του Ανδρέου. Γεννήθηκε το έτος 1910 στα Μελίσσια Κορινθίας. Ετύγχανε διοικητής Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Δοϊράνης όταντην 1.4.1947 συμμετέχοντας σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο όρος Μπάλες συνελήφθηκε αιχμάλωτος από τους κομμουνιστοσυμμορίτες και εκτελέστηκε.

Υπομοίραρχος Γεώργιος Καπέτας του Φωτίου. Γεννήθηκε το έτος 1905 στο Αβραμιό Μεσσηνίας. Φονεύτηκε την 30. 5.1947 στο Κιλκίς μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών .

Υπομοίραρχος Φώτιος Γκιουμτζίδης του Αχιλλέοις. Γεννήθηκε εν Βάλω το Έτος 1907. Φονεύτηκε την 26.11.1947 εις συμπλοκή μετα των κομμουνιστοσυμμοριτών στη θέση «Προφήτης Ήλιος» Ζίτσας-Ίωαννίνων.

Υπομοίραρχος Βασίλειος Κουρέας του Ιωάννου. ΈγεννήΘη εις Πηγάδια Μεσσηνίας το έτος 1909. Φονεύτηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών εις θέσιν Αυγό-Σάμης Κεφαλληνίας την 28.4.1948.

Υπομοίραρχος Αλέξανδρος Τωμαδάκης του Βασιλείου, Γεννήθηκε το 1897 στην Αθήνα. Το 1942 ετύγχανε διοικητής της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Κατερίνης. Την 29-111942 επικεφαλής δυνάμεως Χωροφυλακής, έπεσε σε ενέδρα ανταρτών του ΕΛΑΣ. Μετά την αρχική σύγκρουση σταμάτησαν τον αγώνα, κατόπιν παρακλήσεως των κομμουνιστών όπως μη συγκρουσθούν. Οι κομμουνιστές παρασπονδήσαντες τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν εις την περιοχή του Ολύμπου.

Υπομοίραρχος ’Αντώνιος Μαυρούλης του Νικολάου. Γεννήθηκε στο Βλαχόπουλο Μεσσηνίας το έτος 1909. Φονεύτηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών στην ‘Αγία Ευφημία-Κεφαλληνίας την 17.5.1948.

Ανθυπομοίραρχος Θωμάς Σπανός του Αλεξάνδρου. Γεννήθηκε το έτος 1909 στη Λούβρη Κοζάνης. Φονεύτηκε από κομμουνιστοσυμμορίτες την 22.1.1947 εις χωρίο Μεταγγίτσιο Χαλκιδικής.

Ανθυπομοίραρχος Θεόδωρος Παπαγεωργίου του Δημητρίου. Γεννήθηκε στο Ψάρι Τριφυλίας Μεσσηνίας το έτος 1907. Τον Σεπτέμβριο του 1944 υπηρετεί εις την Διοίκηση Χωροφυλακής Μεσσηνίας. Έπεσε ήρωικώς στο Μελιγαλά, την 14 Σεπτεμβρίου 1944, μαχόμενος εναντίον των ελασιτών.

Ανθυπομοίραρχος Κωνσταντίνος Κούρκουλος τον Σταματίου. Γεννήθηκε το έτος 1912 στους Μακραδες Κέρκυρας. Φονεύτηκε μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών την 16.9.1946 στην Πυρσογιάννη Ιωαννίνων.

Ανθυπομοίραρχος Σπυρίδων Μάζης εκ Λιακάδων Κέρκυρας. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στην Αγιά Κρήτης την 5-7-1943 για την εθνική του δράση.

Ανθυπομοίραρχος Παναγιώτης Μαρατος του Σταύρου. Γεννήθηκε το έτος 1909 εις Αμαλιάδα ’Ηλείας. Υπηρετών εις το Τμήμα Εθνικής ’Ασφαλείας Θεσσαλονίκης φονεύτηκε την 20.12.1948 στην διασταύρωση των οδών Μακ. Αμύνης και Αγίου Δημήτριου, καθ’ ον χρόνο επιχειρεί να συλλάβει ένοπλο συμμορίτη εισελθόντα εις την πόλη προς διάπραξη σαμποτάζ.

Ανθυπομοίραρχος Νικόλαος Μουλόπουλος του Κωνσταντίνου. Γεννήθηκε το έτος 1914 στο Πέλαγος-Μαντινείας-Αρκαδίας. Το έτος 1944 υπηρετεί εις το Β’ Αστυνομικό Τμήμα Καλαμάτας, Μετά την επίθεση των ελασιτών εναντίον της πόλεως, την 9-9-1944, αποχώρησε με την υπόλοιπη δύναμη Χωροφυλακής στο Μελιγαλά, όπου μετά αιματηρό αγώνα συνελήφθηκε, την 13-9-1944, και μεταφερθείς στην Καλαμάτα εκτελέστηκε κατά τον αγριότερο τρόπο.

Ανθυπομοίραρχος Μιχαήλ Γαντές από Τρίπολη. ‘Εκτελέστηκε οπό τους Γερμανούς την 1-5-1944 στη Καισαριανή δι εθνική δραση.

Ανθυπομοίραρχος Κωνσταντίνος Τσαλαμπαμπούνης του Ιωάννου. Γεννήθηκε το έτος 1909 εις Δροσοπηγή Τριφυλίας. Φονεύτηκε την 25.9.1947 εις Κολοκυθιά Φθιώτιδος μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών .

Ανθυπομοίραρχος Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος τον Χρήστου. Έγεννήθη το 1911 εις Κλέσουρα-Τριφυλίας. Κατά την έπίθεση των κομμουνιστοσυμμοριτών εναντίον της Χαλανδρίτσης, την 5.7.1948, ετύγχανε διοικητής της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής. Μετα 9ωρον επικό αγώνα, επικεφαλής των εναπομεινάντων ανδρών του επιχείρησε ηρωική έξοδο, φονευθείς μετα του πλείστου των ανδρών τον υπό των συντριπτικώς υπερτερών κομμουνιστοσυμμοριτών , ο πίνες είχαν πολιορκήσει το οίκημα της ‘ Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής.

Ανθυπομοίραρχος Ιωάννης Μπενέτος τού Γεωργίου, Γεννήθηκε το έτος 1910 εις ‘Ερέτρια Εύβοιας. Φονεύτηκε την 13-9-1946 μαχόμενος εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών στο Λιβάδι Ελασσόνας, όπου ετύγχανε διοικητής της ομώνυμου Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής.

Ανθυπομοίραρχος Χρύσανθος Ψυχογιός του ‘Αναγνώστου. Γεννήθηκε το έτος 1906 στη Νησίστα Άρτας. Υπηρετών σε Λόχο κρούσεως της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Νιγρίτας φονεύτηκε από εκρηξη νάρκης την 2.7.1948 εις Θέρμα Νιγρίτας.

Ανθυπομοίραρχος Γεώργιος Μπεζεντάκος του Ιωάννου. Γεννήθηκε το έτος 1909 στην Πανίτσα Λακωνίας. Εκτελέστηκε υπό των κομμουνιστών εις το χωρίο Έξαπλάτανος Πέλλης την 16ην Φεβρουάριου 1945.

’Ανθυπομοίραρχος Γεώργιος Κοράλλης. Φονεύτηκε την 18-12-1944. κατά την έπίθεση των κομμουνιστών εναντίον των φυλακών Αβέρωφ.

Ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος από Τρίκαλα. Εκτελέστηκε το 1941 υπό των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη για εθνική δράση και συγκεκριμένα διότι εφοδίαζε τούς εναπομείναντας Αγγλους με ελληνικές ταυτότητες

Πεσόντες και νεκροί Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής 1940-1950

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μαυρικάκης Κωνσταντίνος Νικολάου τουφεκίστηκε από τους Γερμανούς 1944-07-12 Τραπόλα Ιταλίας
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μπρίλλης Ηλίας Παναγιώτου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1945-01-08 Μουσταφάδες Θηβών
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Νικηφοράκης Γεώργιος Ιωάννου φονεύτηκε από τους κομμουνιστές 1945-01-27 Θεσσαλονίκη
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Οικονομόπουλος Σωτήριος Φωτίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-06 Κυψέλη Αττικής
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σιδερατος Ευθύμιος Ισιδώρου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1944-07-21 Αθήνα Παγκράτι
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αντωνόπουλος Χρηστός Θεοδώρου φονεύτηκε από νάρκη των κομμουνιστοσυμμοριτών 1948-12-30 Νέαν Κάρβαλην Καβάλας
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μανιουδάκης Στυλιανός Ιωάννου φονεύτηκε μαχόμενος κατά των Γερμανών αλεξιπτωτιστών 1941-05-22 Ρέθυμνο Κρήτης
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ξυπολυτας Γεώργιος Σακελλαρίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-30 Περιστέρι Αττικής
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Πετρούλιας Δημήτριος Νικηφόρου φονεύτηκε συνεπεία δυστυχήματος 1945-04-02 Αθήνα
ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τζουγιόπουλος Σωτήριος Βασιλείου φονεύτηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-26 Πειραιάς περίβολος Διευθύνσεως Αστυνομίας Πειραιώς
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αλεξόπουλος Δημήτριος Ιωάννου δολοφονήθηκε από τους αναρχικούς 1943-09-26 Ν Ιωνία Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αρεμπέλας Γεώργιος Παναγιώτου φονεύτηκε από τους κομμουνιστές 1943-02-19 ΣουφλίΕβρου
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Αρχοντάκης Μιχαήλ Κωνσταντίνου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-18 Τουρκοβούνια Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Γεωργόπουλος Κωνσταντίνος Γεωργίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-07-13 Αγία Παρασκευήν Λέσβου
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Γουλαράκος Ιωάννης Πέτρου δολοφονήθηκε ένέδρα κομμουνιστών 1943-09-12 Καλαμάτα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ζερβόπουλος Ιωάννης Δημητρίου φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστών 1943-10-15 Καλαμάτα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ζούκας Γεώργιος Αναστασίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-08-29 Ρεγγίνιον Φωκίδος
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κάης Νικόλαος Διονυσίου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-09-17 Μελιγαλά Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κασσόλας Δημήτριος Κωνσταντίνου κατακρεουργήθηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-07 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κατής Σωτήριος Γεωργίου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1943-10-13 Ασπρόχωμα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κολιοβέτας Παναγιώτης Σωτηρίου εκτελέστηκε μαχόμενος κατά των κομμουνιστών τραυματίσθηκε και συνελήφη αιχμάλωτος 1946-11-07 Ίλς Ντερέ ΚίρκηςΕβρου
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κορμόβας Αναστάσιος Παύλου απεβίωσε συνεπεία των κακουχιών των Δεκεμβριανών 1945-02-03 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κορνάρος Εμμανουήλ Ιωάννου απεβίωσε από κακουχίες πολέμου 1945-02-03 Γλυφάδα Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Κορνιλάκης Εμμανουήλ Ιωάννου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1944-08-24 Χαλάνδριον Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Μπουλούκος Θεόδωρος Ιωάννου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-12 Περιστέρι Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Οικονομίδης Χαράλαμπος Σπυρίδωνος φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστοσυμμοριτών 1949-02-01 23ον χιλιόμετρο τής οδού Κοζάνης Πτολεμαΐδας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Οικονόμου Κωνσταντίνος Ιωάννου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1945-05-04 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Παπαγιαννάκης Δημήτριος Μιχαήλ δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1946-10-19 Χανιά Κρήτης
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Παπαναστασίου Κωνσταντίνος Αναστασίου πνίγηκε ναυάγιο ατμόπλοιου «Χειμάρα» 1947-01-14 Νότιος Ευβοϊκός Κόλπος
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Πολωυδόβαρδας Μιχαήλ Παύλου δολοφονήθηκε από τους κομμουνιστές 1945-02-02 Χανιά Κρήτης
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Ρούσσης Θεοφάνης Δημητρίου φονεύτηκε συνεπεία ατυχήματος 1944-01-31 Αθήνα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σακελλαρίου Χρηστός Αποστόλου φονεύτηκε μαχόμένος κατα των κομμουνιστών 1944-09-09 ΠύργονΗλείας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σιαπέρας Νικόλαος Βασιλείου απεβίωσε ψύξεως 1949-01-23 Κανάλια Ευρυτανίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σταυράκης Στέφανος Λοΐζου φονεύτηκε μαχόμένος κατα των κομμουνιστών 1944-12-10 Πειραιά Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Σωτηρίου Ιωάννης Νικολάου φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστοσυμμοριτών 1946-09-13 θέση «Φραγκόπετραν» Βέροιας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τζάννες Νικόλαος Παναγιώτου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-06 Κυψέλη Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τρουλλινός Εμμανουήλ Αλεξάνδρου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-05 Περιστέρι Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Τσοτάκος Δημήτριος Παναγιώτου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-06 Κυψέλη Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φίτσιος Δημήτριος Χαραλάμπους φονεύτηκε 1948-04-13 Σπάρτη
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φονδελάκης Μιχαήλ Κωνσταντίνου φονεύτηκε μαχόμενος κατα των κομμουνιστοσυμμοριτών 1946-07-26 Φλώρινα
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φραγκιαδάκης Ήλιος Ευαγγέλου εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-29 Περιστέρι Αττικής
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φραγκουδάκης Ιωάννης Κωνσταντίνου σφαγιάστηκε από τους κομμουνιστές διά μαχαιρών και πελέκεως τό δέ πτώμα του άνηρτήθη επί στύλου πλατείαν τής πόλεως 1944-09-17 Καλαμάτα Μεσσηνίας
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Φωτόπουλος Φώτιος Λουκά εκτελέστηκε από τους κομμουνιστές 1944-12-05 Πλατείαν Κυριακοΰ Αθηνών

Εκτελεσθέντες Κ/Σ απο στρατοδικείο Τρίπολης

Δαμιανός Κουτράκος του Δημητρίου, ετών 42, εκτελέστηκε 2/8/1947, επάγγελμα Οπωροπώλης, από Μαυροβούνι
Σταυρόπουλος ή Βλαχοδημητράκης Δημήτρης του Παναγιώτη, ετών 58, εκτελέστηκε 20/8/1947, επάγγελμα Γεωργός, από Βασσαρά
Ευάγγελος Σαραντόπουλος του Σταμάτη, ετών 47, εκτελέστηκε 6/9/1947, επάγγελμα Υποδηματοποιός, από Σπάρτη
Όμηρος Στρατηγάκος του Αντωνίου, ετών 28, εκτελέστηκε 30/10/1947, επάγγελμα Γεωργός από Κροκεές
Παναγιώτης Φερίζης του Χριστόφορου, ετών 19, εκτελέστηκε 30/10/1947, επάγγελμα Εργάτης, από Ζαραφώνα
Αθηνά Μπενέκου του Χριστόφορου, ετών 27, εκτελέστηκε 8/12/1947, επάγγελμα δασκάλα, από Ζούπαινα
Ιωάννης Αναστασάκος του Παναγιώτη, ετών 26, εκτελέστηκε 5/2/1948, επάγγελμα δάσκαλος, από Άλικα
Μιχαήλ Γιδάκος του Χρήστου, ετών 23, εκτελέστηκε 5/2/1948, από Φλωμοχώρι
Δημήτρης Καραμούζης του Αντωνίου, ετών 23, εκτελέστηκε 5/2/1948, από Κότρωνα
Ιωάννης Μονέδας του Γεωργίου, ετών 23, εκτελέστηκε 5/2/1948, από Παχιάνικα

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Αργολίδας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελένας Νικόλαος Πλατανίτι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Πλατανίτι 1944
Αγγελόπουλος Γεώργιος Ανυφή ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ανυφή 1944
Αθανασόπουλος Ιωάννης Μπόρσια ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ναύπλιο 1944-06-07
Αίσωπος Χρήστος Λυγουριό ΑΡΓΟΛΙΔΑ Λυγουριό 1944
Αλεξανάρής Θεόδωρος Δίδυμα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944
Αλεξανδρόπουλος Νικόλαος Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Αργος 1944-04-26
Αναγνωστοπουλος Ιωάννης Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Αργος 1944-05-14
Αναστασίου Γρηγόριος Αγ. Τριάς ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ν. Επίδαυρος 1944
Ανδριανόπουλος Σταυρός Λυγουριό ΑΡΓΟΛΙΔΑ Λυγουριό 1942
Ανέστης Νικόλαος Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Αργος 1944-02-13
Ανθικα Ευφροσύνη Τολό ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δρέπανο 1943
Αντώνιου Αθανάσιος Φρουσίνα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Φρουσίνα 1944-07-01
Αντωνίου Γεώργιος Κουτσοπόδι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κουτσοπόδι 1941-07-09
Αραχωβίτης Δημήτριος Κρανίδι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κρανίδι 1944
Αργέντος Παντελεήμων Πασσα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κόρινθος 1944-07-01
Αργίτης Γεώργιος Δίδυμα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944
Αργίτης Νικόλαος Δίδυμα ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944
Αργίτης Παναγιώτης Ασσίνη ΑΡΓΟΛΙΔΑ Ναύπλιο 1943
Αργύρης Γεώργιος Αργος ΑΡΓΟΛΙΔΑ Δίδυμα Κορινθίας 1944-06-04
Αργυρόπουλος Αγγελής Μάνεσι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κόρινθος 1944
Αργυρόπουλος Πέτρος Μάνεσι ΑΡΓΟΛΙΔΑ Κόρινθος 1944

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Αρκαδίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελάκος Γεώργιος Αγ. Νικόλαος ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Αγ. Νικόλαος 1944-06-24
Αγγελόπουλος Ασημ. Μεγαλόπολις ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Βίγλες Μεγ. 1944-02-24
Αγγελόπουλος Δημοσθ. Βάχλια ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1943
Αγγελόπουλος Ξενοφών Ρίζες ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Κόρινθος 1944-07-23
Αθανασόπουλος Παναγιώτης Ανθοχώριο ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1944
Αλεξόπουλος Ευάγγελος Λουκά ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λουκά 1944-07-15
Αλεξόπουλος Θεόδωρος Λουκά ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λουκά 1944-07-17
Αλεξόπουλος Κων)νος Στρίγκου ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Καισαριανή 1944-06-03
Αναγνωστόπουλος Παναγιώτης Επισκοπή ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Επισκοπή 25/19/1943
Αναστασάκης Δημήτριος Ώρια ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Ωριά Αρκαδίας 1944-06-24
Αναστασιάδης Ηλίας Βέρβαινα ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Ξηρ. Αγ. Πέτρος 1944-07-13
Αναστασιάθης Ηλίας Αστρος ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Αγ. Ιωάννης 1944-05-24
Αναστασόπουλος Ιωάννης Κ. Κολλίναι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λογγανίκος 1944-06-09
Αναστασόπουλος Χρήστος Κ. Κολλίναι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Λογγανίκος 1944-06-09
Αναστοπουλος Βασίλειος Πράσινο Γορτυνίας ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Μανθυρέα 1944-02-23
Αναστοπουλος Κων)νος Πράσινο Γορτυνίας ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Μάζη 1943-12-12
Αναστόπουλος Παν. Πράσινο Γορτυνίας ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Πράσινο 1944-07-19
Ανδριανόπουλος Παναγιώτης Πικέρνι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Γερμανία
Ανδριτσόπουλος Κων Τρίπολη ΑΡΚΑΔΙΑ εργάτης Ανδρίτσα 1943-12-04
Ανδρουκάκης. Γεώργιος Γαρέα ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Κόρινθος 1944-08-06
Αντωνόπουλος άγνωστος ΑΡΚΑΔΙΑ άγνωστος
Αντωνόπουλος Γεράσιμ Χράνοι ΑΡΚΑΔΙΑ γεωργός Τρίπολη Αρκαδίας 1943

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Τριφυλίας-Ολυμπίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

Αγγελάκος Αριστομ Κυπαρισσία ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ οδηγός αυτοκινήτου Κυπαρισσία Τριφυλίας 1944-02-10
Αγγελόπουλος Κων)νος Αρτίκι Τριφυλίας ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ σιδηρουργός Καλαμάτα 1944-02-24
Αδαμόπουλος Παναγιώτης Γεωργίου Μάκραινα ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ κτηματίας 27 Μελιγαλάς Μεσσηνίας 1943-10-01
Αλεβίζος Λυκούργος Αετός ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Πύλος Μεσσηνίας 1944-05-06
Αλεξανδράκης Κων)νος Αλαγονία ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ κτηματίας Μελεβό (Πάρνωνας) Σπάρτ. 1944-01-30
Αλεξανδρής Γεώργιος Φυγαλία ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Θεσσαλονίκη 1944-03-04
Αλεξανδρόπουλος Γεώργιος Χαλαζόνι ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Φιλιατρά Τριφυλίας 1944-06-02
Αμπαριώτης Βασίλειος Ανδρίτσαινα ΤΡΙΦΥΛΙΑ-ΟΛΥΜΠΙΑ γεωργός Ανδρίτσαινα 1941-08-28

Δολοφονημένοι υπό Ιταλογερμανών 1941-1945: Περιφέρεια Αχαίας

ΟΝΟΜ/ΠΟ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΗΜΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Αγγελάκης Κωνσταντίνος Αχλαδ)στρον ΑΧΑΪΑ φωτογράφος Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελέτοπουλος Δημήτριος Ακρατα ΑΧΑΪΑ κτίστης Αγρίδι 1944-07-20
Αγγελέτοπουλος Δημήτριος Αμπελος ΑΧΑΪΑ κτηματίας Αγρίδι 1944-07-27
Αγγελόπουλος Γεώργιος Καλάβρυτα ΑΧΑΪΑ εργάτης Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Γεώργιος Καλάβρυτα ΑΧΑΪΑ κτηματίας Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Γιώργος Βάθεια ΑΧΑΪΑ καφεπώλης Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Δήμας Καλάβρυτα ΑΧΑΪΑ καραγωγεύς Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Δήμος ΑΧΑΪΑ Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Νικόλαος Βόβοδα ΑΧΑΪΑ Βόβοδα 1943
Αγγελόπουλος Παναγ. ΑΧΑΪΑ Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγγελόπουλος Σωκράτης Παρασκευή ΑΧΑΪΑ Πάτρα 1942
Αγιαννιτοπουλος Αλέξιος Σαβάλια ΑΧΑΪΑ κουρέας Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγιαννιτοπουλος Γεώργιος Σαβάλια ΑΧΑΪΑ κουρέας Καλάβρυτα Αχαίας 1943-12-13
Αγνώστων στοιχείων ΑΧΑΪΑ ζητιάνος Ρίολον 1944-08-31
Αγνώστων στοιχείωνA ΑΧΑΪΑ Κλειτορία
Αγνώστων στοιχείωνB ΑΧΑΪΑ Κλειτορία
Αγνώστων στοιχείωνΑ ΑΧΑΪΑ Ζαχλωρού Αχαίας 1943-12-08
Αγνώστων στοιχείωνΒ ΑΧΑΪΑ Ζαχλωρού Αχαίας 1943-12-08
Αγνώστων στοιχείωνΓ ΑΧΑΪΑ Κλειτορία